Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "castrum" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-7 z 7
Tytuł:
Lamps from the foundation pits (fossae) in the principia of the castrum of Novae
Autorzy:
Chrzanovski, Laurent
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1634082.pdf
Data publikacji:
2020-01-04
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
Roman lamps
castrum of Novae
foundation pits of the principia
military supply chain
Opis:
Oil lamps found in foundation pits excavated on the site of the first principia in the Roman fortress of Novae (ŠviŠtov, Bulgaria), built shortly after AD 69, are part of the waste discarded by a legion which manned the site for the previous quarter of a century, starting from AD 45. These lighting devices provide essential information on the supply chain of the legionary camp of Novae before 71, when the pits were ultimately filled. The assemblage illustrates the high quality of the materials sent to the legion, including exclusive imports mainly from Italy and Asia Minor, but also from the Aegean world and South Pannonia. It further underscores the fact that military supply chains in the 1st century AD did not follow the easiest and shorter routes and, as regards lamps, frequently ignored much closer and already active lamp-producing centers.
Źródło:
Polish Archaeology in the Mediterranean; 2019, 28(1); 263-295
1234-5415
Pojawia się w:
Polish Archaeology in the Mediterranean
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wieża Kopernika we Fromborku
Autorzy:
Szymański, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/535553.pdf
Data publikacji:
1953
Wydawca:
Narodowy Instytut Dziedzictwa
Tematy:
wieża Kopernika we Fromborku
„castrum”
Frombork
„Curia Copernicana”
kościół katedralny we Fromborku
rekonstrukcja wieży Kopernika
Źródło:
Ochrona Zabytków; 1953, 1; 57-63
0029-8247
Pojawia się w:
Ochrona Zabytków
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Castrum doloris Augusta II Mocnego w Wilnie i jego zachowane fragmenty
Castrum doloris of Augustus II the Strong in Vilnius and Its Preserved Fragments
Autorzy:
Jamski, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1832662.pdf
Data publikacji:
2021-10-25
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Vilnius
cathedral
St Casimir Chapel
scultpure
Augustus II
castrum doloris
funeral rites
Antoni Dominik Tyszkiewicz
Michał Jan Zienkowicz
Wilno
katedra
kaplica św. Kazimierza
rzeźba
August II
egzekwie
Opis:
Artykuł poświęcony jest rzeźbiarskim reliktom dekoracji okazjonalnej wykonanej w 1733 r. z okazji obchodów śmierci Augusta II Mocnego w katedrze wileńskiej, a następnie funkcjonującym do dziś jako wyposażenie kaplicy św. Kazimierza.
The article is devoted to the sculptural relics of the occasional decoration made in 1733 for the solemn funeral ceremonies of King Augustus II the Strong in the Vilnius Cathedral, functioning to this day as the furnishings of St Casimir Chapel.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2021, 7; 185-209
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zamek a miasto. Analiza semantyczna terminu castrum w polskiej łacinie średniowiecznej
Castle and City. A Semantic Analysis of the Word castrum in Polish Medieval Latin
Burg und Stadt. Semantische Analyse des Begriffs castrum im mittelalterlichen polnischen Latein
Autorzy:
Rzepiela, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27177732.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
castrum
kastellologische Terminologie
mittelalterliche Stadt
mittelalterliches Latein
Korpus des mittelalterlichen Lateins
terminologia kastelologiczna
średniowieczne miasto
łacina średniowieczna
korpusy łaciny średniowiecznej
castel terminology
medieval city
medieval Latin
medieval Latin corpora
Opis:
W artykule omówiono dystrybucję semantyczną rzeczownika castrum jako najpopularniejszego terminu używanego w polskiej łacinie średniowiecznej na oznaczenie zamków i zespołów zamkowo-miejskich. Jako podstawa materiałowa dla zaprezentowanych badań posłużyły dwa korpusy polskiej łaciny średniowiecznej, korpus języka ogólnego eFontes oraz korpus dzieł Jana Długosza, opracowane w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. W pierwszej części artykułu, po uwagach wstępnych poświęconych specyfice korpusów języków dawnych, zostają przytoczone dane porównawcze dotyczące frekwencji w źródłach rzeczownika castrum i pozostałych rzeczowników – terminów kastelologicznych, jak również podniesiona zostaje kwestia precyzji semantycznej terminologii kastelologicznej. W dalszej części artykułu omówiono relacje zachodzące między zamkiem a miastem, gdy funkcjonują one w ramach jednego kompleksu architektonicznego. Dla badania tych relacji szczególnie istotne znaczenie ma obserwacja kolokacji współtworzonych przez rzeczownik castrum. Na podstawie listy dziesięciu najpopularniejszych wyrazów – „partnerów” kolokacyjnych castrum, wyodrębnionych z korpusów, podejmuje się próbę opisania najważniejszych funkcji zamku w przestrzeni miejskiej. Wskazuje się tutaj kolejno na: funkcję sądowniczą zamku, jego funkcję przy określaniu obiektów w topografii miejskiej, jego rolę jako pracodawcy dla mieszkańców miasta.
In dem vorliegenden Beitrag wird die semantische Distribution des Substantivs castrum einer Analyse unterzogen, das der am häufigsten verwendete Begriff zur Bezeichnung von Burganlagen und Burgstädten im mittelalterlichen polnischen Latein war. Als Datengrundlage für die Untersuchung dienten zwei Korpora des mittelalterlichen polnischen Lateins – das allgemeinsprachliche Korpus eFontes und das Korpus der Werke von Jan Długosz, die in der Abteilung für mittelalterliches Latein am Institut der Polnischen Sprache der Polnischen Akademie der Wissenschaften (PAN) entwickelt wurden. Im ersten Teil des Artikels werden nach einleitenden Bemerkungen zur Besonderheit von Korpora alter Sprachen vergleichende Daten zur Häufigkeit des Substantivs castrum und anderer Substantive (kastellologische Begriffe) in den Quellen angeführt sowie die Frage nach der semantischen Präzision der kastellologischen Terminologie behandelt. Im weiteren Teil werden die Verhältnisse zwischen Burg und Stadt im Rahmen einer gemeinsamen architektonischen Anlage erörtert. Für die untersuchten Verhältnisse ist die Analyse der durch das Substantiv castrum gebildeten Kollokationen von besonderer Bedeutung. Anhand einer Liste von zehn häufigsten „Kollokationspartnern“ von castrum aus dem Korpus wird versucht, die wichtigsten Funktionen einer Burg in der Stadtanlage darzustellen. Dabei wird auf die Gerichtsfunktion der Burg, ihre Rolle bei der Bestimmung von Objekten in der städtischen Topographie sowie als Arbeitgeber für die Bewohner der Stadt hingewiesen.
In his article, Michał Rzepiela discusses the semantic distribution of the noun castrum, the most common term in Polish medieval Latin to refer to castles and castle-town complexes. The material basis for the research presented here has consisted of two corpora of Polish medieval Latin, the corpus of the general language eFontes and the corpus of works by Jan Długosz, developed in the Laboratory of Medieval Latin of the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences. In the first part of the article, after introductory remarks devoted to the specificity of the corpora of ancient languages, Rzepiela quotes comparative data on the frequency in the sources of the noun castrum and other nouns related to the study of castles, and raises the issue of the semantic precision of this kind of vocabulary. Next, he discusses the relationships between the castle and the city when the two function within one architectural complex. Rzepiela argues that a study of these relationships must be alert to the collocations co-created by the noun castrum. Based on the list of ten most common words – “partners” in colocations with castrum, identified in the corpora – he describes the most important functions of the castle in the urban space. The analysis points to the following uses of the castle: its the judicial function, its function in determining objects in the urban topography, its role as an employer for the inhabitants of the city.
Źródło:
Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2023, 15; 111-133
2080-492X
2353-9720
Pojawia się w:
Średniowiecze Polskie i Powszechne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”
On Two Funerary Foundations of Michael Casimir ‘Rybeńko’ Radziwiłł
Autorzy:
Osiecka-Samsonowicz, Hanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/16002135.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
Tematy:
Michał Kazimierz Radziwiłł „Rybeńko”
Jakub Ludwik Sobieski
Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa
Antonio Castelli
Maurizio Pedetti
Hirsz Leybowicz
Żółkiew
Nieśwież
uroczystości pogrzebowe w Rzeczypospolitej w XVIII wieku
castrum doloris
katafalk
Michael Casimir ‘Rybeńko’ Radziwiłł
James Louis Sobieski
Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko
funerary ceremonies in 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth
catafalque
Opis:
W artykule omówiono oprawę plastyczną uroczystości funeralnych, zorganizowanych przez Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńkę” z okazji egzekwii za Jakuba Ludwika Sobieskiego (syna Jana III) w Żółkwi w 1743 r. oraz pogrzebu Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej w Nieświeżu w 1747 r. Dekoracje obu uroczystości, należące do najbogatszych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej, nie doczekały się dotąd wyczerpującego omówienia w literaturze przedmiotu, chociaż wyróżniają się bardzo rzadkim w Polsce typem architektonicznego castrum doloris. Oba katafalki, których twórcami byli Antonio Castelli i Maurizio Pedetti, nawiązując do formy rzymskiego barokowego tempietta, pozostają oryginalnymi i ważnymi przykładami europejskiej późnobarokowej sztuki funeralnej.
The paper discusses the artistic setting of funerary ceremonies mounted by Michael Casimir ‘Rybeńko (Little Fish)’ Radziwiłł as exequies of James Louis Sobieski (son of John III) in Żółkiew in 1743 and the funeral of Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko held in Nieśwież in 1747. The decorations of both ceremonies, ranked among the most sumptuous in the 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth, have not as yet been thoroughly discussed in the literature on the topic, despite standing out as examples of the architectural castrum doloris, a rare type in Poland. Both catafalques designed by Antonio Castelli and Maurizio Pedetti respectively, referring to the form of the Roman Baroque tempietto, remain genuine and important examples of late Baroque European funerary art.
Źródło:
Biuletyn Historii Sztuki; 2020, 82, 3; 367-402
0006-3967
2719-4612
Pojawia się w:
Biuletyn Historii Sztuki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Egzekwie za królową Marię Józefę Habsburg i ich artystyczna oprawa
The Exequies for Queen Maria Josepha of Austria and Their Artistic Settings
Autorzy:
Osiecka-Samsonowicz, Hanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/15598932.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
Tematy:
Maria Josepha of Austria
Johann Friedrich Knöbel
Simon Gottlieb Zug
Gaetano Chiaveri
Jean Berain the Elder
Saxon Chapel in Warsaw
celebrations of exequises in the Commonwealth of Poland and Lithuania in the 18th century
castrum doloris
catafalque
Maria Józefa Habsburg
Jean Berain st.
kaplica Saska w Warszawie
uroczystości egzekwialne w Rzeczypospolitej XVIII w.
katafalk
Opis:
W artykule omówiono egzekwie odprawiane w Rzeczypospolitej za zmarłą w Dreźnie w 1757 r. królową Marię Józefę (żonę Augusta III), ze szczególnym uwzględniem ich artystycznej oprawy. Najokazalsze uroczystości, udokumentowane bogatym, w większości dotąd niepublikowanym materiałem ikonograficznym, odbyły się w 14 stycznia 1758 r. w kaplicy Saskiej w Warszawie. Siedem rysunków, zachowanych w Sächsisches Hauptstaatsarchiv w Dreźnie, rejestruje wstępne i zrealizowane wersje wystroju wnętrza świątyni. Ich autorem był najpewniej Johann Friedrich Knöbel, który w projektach castrum doloris Marii Józefy inspirował się rzymską tradycją katafalków na rzucie „molina da vento” Gian Lorenza Berniniego, funeralnymi kompozycjami Jeana Beraina st. oraz Gaetana Chiaveriego. Nie można wykluczyć, że przy projektowaniu żałobnej dekoracji kaplicy współpracował z młodym Simonem G. Zugiem. Egzekwie za Marię Józefę odbywały się do 1764 r., co świadczy o szacunku, jakim poddani darzyli tę niesłusznie pomijaną w historiografii, ostatnią koronowaną polską królową.
The article discusses the exequies organised in the Commonwealth of Poland and Lithuania to commemorate the queen consort of Augustus III Wettin, Maria Josepha of Austria, who died inDresden in 1757, with special focus on their artistic setting. The most imposing celebration, documented by an ample, until now mostly unpublished iconographic material, took place on 14January 1758 in the Saxon Chapel in Warsaw. Seven drawings held in the Sächsisches Hauptstaatsarchiv in Dresden record the preparatory and the implemented versions of the chapels decoration. Their author was most probably Johann Friedrich Knöbel, whose designs for the queen's castrum doloris were inspired by the Roman tradition of catafalques on the molina davento ground plan as designed by Gian Lorenzo Bernini, as well as by the funerary arrangements by Jean Berain the Elder and Gaetano Chiaveri. In designing the funerary decoration for the chapel, Knöbel may have cooperated with the young Simon Gottlieb Zug. The fact that the exequies Queen Maria Josepha continued until the year 1764 attests to the respect which her subjects had for this last crowned Queen of Poland, whom historiographers unjustly seem to neglect.
Źródło:
Biuletyn Historii Sztuki; 2022, 84, 4; 765-816
0006-3967
2719-4612
Pojawia się w:
Biuletyn Historii Sztuki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Królewskie egzekwie w warszawskim kościele kapucynów w XVIII wieku
Royal Exequies in the Warsaw Capuchin Church in the 18th Century
Autorzy:
Osiecka-Samsonowicz, Hanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/24565461.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
Tematy:
Maria Kazimiera D’Arquien Sobieska
Jan III Sobieski
August II Mocny
Joachim Daniel Jauch
Alessandro Galli-Bibiena
kościół kapucynów w Warszawie
uroczystości egzekwialne
pogrzeby serc w Rzeczypospolitej XVIII w.
castrum doloris
katafalk
Marie Casimire D’Arquein Sobieska
John III Sobieski
Augustus II the Strong
Joachim Daniel von Jauch
Capuchin Church in Warsaw
Exequies
burials of hearts in the 18th-cetury Polish-Lithuanian Commonwealth
catafalque
Opis:
W artykule omówiono plastyczną oprawę egzekwii odprawionych z inicjatywy Augusta II Mocnego za Marię Kazimierę Sobieską w 1717 r. oraz uroczystości związanych z wystawieniem trumien królowej, Jana III Sobieskiego i ich wnuka, zorganizowanych przez królewicza Jakuba Sobieskiego w 1733 r. Analiza rysunków Joachima Daniela Jaucha ze zbiorów Sächsisches Hauptstaatsarchiv w Dreźnie, wsparta źródłami archiwalnymi, pozwoliła na próbę usystematyzowania bogatego materiału ikonograficznego dotyczącego projektów artysty z okazji pochówku serca Augusta II Mocnego w Kapicy Królewskiej w 1736 r., jej dekoracji oraz wystroju kościoła w czasie egzekwii za monarchę, odprawianych w rocznice jego śmierci na polecenie Augusta III przez blisko dwadzieścia pięć lat. Uroczystości te, celebrowane w jednej z najważniejszych sakralnych fundacji Jana III, były ważnym elementem saskiej propagandy politycznej.
The Capuchin Church in Warsaw was one of the major sacral foundations of John III Sobieski who passed away in 1696. Owing to a complex political situation, the King’s remains were not buried then at the Wawel, but only in 1697, following a modest ceremony, they were deposited at the Capuchin Monastery, while his heart was placed in the Order’s archives. In 1700, the body of his grandson John, son of James Sobieski, was deposited next to the monarch’s coffin, while in 1717, the coffin of Marie Casimire Sobieski who passed away in France, was added there. In March that year, as instructed and financed by Augustus II the Strong, exequies were performed to pray for the Queen. The ceremony had an important propaganda undertone. Not only did the bier feature inscriptions exposing the merits of Augustus II who made sure the late Queen would rest in peace, but also thanks to the resolution of the so-called Silent Seym in session merely a fortnight before, he had made an attempt at reforming the state’s political system, and introduced the long-awaited peace to the Polish-Lithuanian Commonwealth. At least as of 1731, James Sobieski was trying in vain to organize a dignified burial of the remains of his parents which were decaying in the Warsaw Monastery. However, the indebted Prince could not afford their costly exportation to the Cracow Cathedral and the funeral there. It is likely that he was the one who decided to have exequies performed in the Capuchin Church on the 50thanniversary of the Relief of Vienna, with his parents’ coffins lying in state. It seems likely that precisely this planned ceremony has to be connected with the drawing of the castrum doloris found at the National Gallery of Art in Washington DC attributed to Alessandro Galli-Bibiena, and, according to the inscription, executed for the victor from Vienna and his spouse (Fig. 1). From around 1716 Alessandro worked as an architect at the court of James Sobieski’s brother-in- law Charles III Philip Pfalz-Neuburg who may have commissioned the design of the catafalque from the artist coming from a famous family of decorators. Nonetheless, the design, not mentioned in any studies dedicated to the Galli-Bibiena workshop, was never implemented. When on 1 February 1733 Augustus II died in Warsaw, the issue of the remains of John III and Marie Casimire awaiting their burial at the Wawel returned to the fore; the decision was made for their remains together with Wettin’s body to be transported to Cracow, which took place in August that year. On the instruction of James Sobieski the coffins of John III, Marie Casimire, and of their grandson lay in state in the Capuchin Church already on 15 May. The description of the church’s funerary decoration is rendered in a hand-written Latin report published also in the Polish translation. In front of the chancel a castrum doloris was raised containing the coffins of the royal couple and their grandson, before which the box with the heart of John III was exposed. Above, a velvet canopy was suspended, while in the corners four plinths crowned with globes and eagles holding laurel twigs of which silver candle holders grew were placed. The catafalque and the coffins, the high altar and the Church’s walls were decorated with crimson cloths, while the ceiling featured al fresco compositions related to the idea of the ceremony and the King's reign. The body of Augustus II was transported to the Warsaw Castle, and the monarch’s heart was sent to Dresden; meanwhile, his viscera were deposited ‘de mandato Reipublicae’ in the crypt of the Capuchin Church. It was only on 31 January 1736 that the ceremony of the transfer of the vessel containing the royal viscera to a marble urn raised in the middle of the ‘oratory’ adjacent to the Church took place; the oratory’s remodelling into a chapel, later called ‘Royal’, had been commissioned by Augustus III the year before, however, works on its decoration had not been completed. Thanks to the Latin hand-written account of the event and a press note it is known that in the Church as such only a plinth crowned with regalia was placed before the high altar. During the exequies held in the Capuchin Church on the King’s death anniversary in 1737, an analogical plinth was surrounded by eight pillars-guéridons resembling herms in shape, adorned with fruit and plant garlands: four lower ones culminated in crowns, while the higher ones featured eagles perched on globes. It may have been this very composition (or its version) that was rendered in the drawing by Joachim Daniel von Jauch (Figs. 5–7) preserved in the Dresden Sächsisches Hauptstaatsarchiv; he was the designer of the decoration for royal exequies and also of the Royal Chapel and its furnishing completed after 1737 (Figs. 8–9). Other drawings by Jauch from the Dresden archives register the designs of the Church’s decor on the occasion of subsequent death anniversaries of Augustus II. The explanation featured in the drawings suggests that the illustrated elements were reused annually with only minor modifications. Interestingly, the composition of eight pillars-guéridons, was almost identical with the ones visible in the above-mentioned design, with the only difference that the four lower ones were interconnected with ogees forming a richly decorated canopy over the plinths with the regalia (Figs. 10–13). Similar pillars-guéridons were placed on the catafalque corners in the Collegiate Church of St John in Warsaw during the exequies for Augustus II in 1735; the decoration for that ceremony had also been the artist’s work (Figs. 14a–15). Eclectic designs by Jauch suggest that in the case of pillars-guéridons he was inspired by French print pattern books (Figs. 16a–b, 17). The traditional elements, serving mainly the décor of royal and magnate residences, were, however, given by him a new function in the funerary arrangement, and they  in a way constituted his trademark in this domain of his art. Therefore, it can be assumed that the decoration of the Capuchin Church for the exequies for the Sobieskis in 1733 with the four pillars with the globes and eagles on the top, known from the descriptions, were also the artist’s work. In the concept of the canopy Jauch resorted to the tradition of the Roman Baroque, though this may have also happened through the mediation of French art present at the court of the House of Wettin. The finial in the form of four converging volutes at the top, echoing Bernini’s canopy in the Vatican Basilica was frequent in France in altar structures popularized thanks to prints, beginning with that in the Paris Notre-Dame du Val-de-Grâce Church (1665) almost until the end of the 18th century (Figs. 23–25). Wettin’s viscera were placed in the Capuchin Church in order to benefit from the legend of John III, but also to reduce the latter’s importance in order to serve the Saxon political propaganda initiated by Augustus II with the exequies for Marie Casimire. The tradition of commemorating the anniversary of the death of Augustus II cultivated for over twenty-five years, until the end of the reign of Augustus III (1763), recorded in the press, led to the fact that Augustus II overshadowed the figure of the Church’s founder. It was only in 1830 that the box with the heart of John III was transferred to the Royal Chapel rebuilt then. In 1919, the first mass after Poland had regained independence was celebrated there: it was dedicated to John III. Thanks to the preserved photographs there is no doubt that from the elements kept in the monastery it was the catafalque with a wood-carved volute canopy designed for Augustus II (Figs. 27, 28a–f, 29), and not the castrum doloris of John III and Marie Casimire from 1733 that was recreated. The structure from 1919 was raised again in 1924 in St John’s Cathedral in Warsaw for the funeral of Henryk Sienkiewicz (Fig. 30), and for the last time, again as a historic monument connected with John III, at an exhibition mounted at the National Museum in Warsaw in 1933.
Źródło:
Biuletyn Historii Sztuki; 2021, 83, 3; 569-615
0006-3967
2719-4612
Pojawia się w:
Biuletyn Historii Sztuki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-7 z 7

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies