Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "bezpieczeństwo surowcowe" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 18
Tytuł:
Znaczenie i wymiary bezpieczeństwa państwa w zakresie surowców nieenergetycznych
Significance and dimensions of state security in respect of non-energy raw materials
Autorzy:
Zamęcki, Ł.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/347752.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Akademia Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
Tematy:
bezpieczeństwo surowcowe
surowce nieenergetyczne
raw materials security
non-energy raw materials
Opis:
Bezpieczeństwo surowcowe państw w zakresie surowców nieenergetycznych, mimo że często niedostrzegane, bądź postrzegane tylko przez pryzmat rynkowy, pełni znaczną rolę od momentu rozwoju gospodarek industrialnych po dzień dzisiejszy. W ciągu wieków zmienia się jedynie lista surowców nieenergetycznych mających wpływ na ogólne bezpieczeństwo kraju. Zależna jest ona bowiem od potrzeb przemysłu konkretnego systemu gospodarczego. Zgodnie z podejściem rynkowym bezpieczeństwo surowcowe traktować należy jako część ogólnego bezpieczeństwa ekonomicznego państwa, rozumianego w kategoriach pewności dostaw surowców dla zakładów przemysłowych na poziomie gwarantującym wykorzystywanie większości mocy produkcyjnych. Takie ujęcie dominuje wśród ekonomistów. Natomiast z punktu widzenia politycznego surowce stanowią istotny element ogólnego bezpieczeństwa państwa. Warunkują siłę militarną państwa oraz coraz częściej stanowią narzędzie prowadzenia konfliktów międzypaństwowych. Zagrożenia/wyzwania dla bezpieczeństwa surowcowego mogą wynikać z co najmniej pięciu sfer: geologicznej, technicznej, ekonomicznej, politycznej i środowiskowej. Na podstawie tych zagrożeń można wyznaczyć test bezpieczeństwa surowcowego państwa, składający się z kilkunastu pytań. Jednocześnie współczesne państwa podejmują działania na rzecz zapewnienia sobie bezpieczeństwa surowcowego. Wykorzystują do tego m.in. instrumenty o charakterze prawnym, politycznym, ekonomicznym, technicznym czy kulturowym.
Non-energy raw materials security is an important aspect of state security. It has an influence on the social and economic development of the state. The main aim of the paper is to emphasize the theoretical paradigms, aspects, conditions and role of non-energy raw materials security. The paper refers to historical and contemporary examples (Poland, China and EU). The paper also underlines the main methods of ensuring raw materials state security.
Źródło:
Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki; 2011, 3; 61-69
1731-8157
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ewolucja polityki surowcowej w Polsce w latach 1935–2018
Evolution of Polish mineral policy between 1935–2018
Autorzy:
Szamałek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/972413.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
polityka surowcowa
bezpieczeństwo surowcowe
surowce mineralne
mineral policy
mineral security
mineral raw material
Opis:
Pierwszą politykę surowcową państwa przyjęto w 1938 r. Polityka surowcowa II RP nakierowana była przede wszystkim na przygotowanie państwa do realizacji działań wojennych w warunkach prowadzenia wojny obronnej. W 1951 roku utworzono Centralny Urząd Geologii przygotowujący krajowe wieloletnie i roczne plany prac geologiczno-poszukiwawczych. Jego działalność skoncentrowana była na powiększaniu bazy zasobów złóż kopalin. Od 1985 roku za koordynację zadań polskiej geologii odpowiada urząd głównego geologa kraju. W roku 1996 Rada Ministrów przyjęła przygotowany w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Ministerstwie Przemysłu i Handlu dokument Założenia polityki państwa w dziedzinie surowców mineralnych. W 2015 roku odbyła się szeroka publiczna dyskusja o potrzebie opracowania polityki surowcowej państwa zainicjowana opublikowaniem trzech dokumentów analitycznych przygotowanych przez Fundację Demos, prof. J.Hausnera oraz Ministerstwo Środowiska. Kamieniami milowymi w pracach nad polityką surowcową stało się powołanie w 2016 roku pełnomocnika rządu do spraw polityki surowcowej oraz międzyresortowego zespołu do spraw polityki surowcowej. W 2018 roku projekt założeń Polityki Surowcowej Państwa (PSP) skierowany został do konsultacji społecznych. Dokument ten po raz pierwszy w tak kompleksowy i holistyczny sposób uwzględnia interesy bezpieczeństwa surowcowego państwa. PSP oparta jest na 9 filarach merytorycznych dotyczących m.in. prawno-ekonomicznych podstaw działania sektora mineralnego, ryzyka inwestycyjnego, poszukiwań geologicznych, wykorzystania mineralnych surowców odpadowych.
The first Mineral Policy in Poland was prepared in 1938. In that time The Mineral Policy was primarily dedicated to preparing Poland for a defensive war. The Central Geology Authority (CGA) was created in 1991. The main task of this Authority was preparation plans (annual and multiannual) of geological-exploration. The CGA’s activities were focused on enhancing the resource base of mineral deposits. As of 1985 the coordination of geological tasks is the main duty of the Chief Geologist of the country. In 1996 the Council of Ministers adopted a document called State policy in the field of mineral resources, prepared at the Ministry 182 of Environmental Protection, Natural Resources and Forestry as well as the Ministry of Industry and Trade. In 2015 a wide public discussion about the need to develop a mineral raw materials policy, initiated by the publication of three analytical documents prepared by the Demos Foundation, Professor J. Hausner and the Ministry of the Environment took place. Milestones in the development of a national mineral raw materials policy was the establishment of the special government’s plenipotentiary as well as the inter-ministerial team for mineral raw materials policy. In 2018, The Mineral Raw Materials Policy was transferred for public consultation. This document is the first document that is so comprehensive and holistic from the point of view of national mineral security interests. The Mineral Raw Materials Policy is based on 9 substantial pillars among them: economical and legal basis of mineral sector activities, investment risk, geological prospection and exploration, utilization of mineral wastes.
Źródło:
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN; 2018, 106; 181-197
2080-0819
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The issue of raw material security in Poland’s contemporary national security strategies
Problematyka bezpieczeństwa surowcowego we współczesnych strategiach bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej
Autorzy:
Kamprowski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1912259.pdf
Data publikacji:
2020-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
security
raw material security
energy security
national security strategy
bezpieczeństwo
bezpieczeństwo surowcowe
bezpieczeństwo energetyczne
strategia bezpieczeństwa narodowego
Opis:
This article examines the issue of ensuring raw material security as seen in the contemporary national security strategies of Poland. The temporal framework identified as “contemporary” indicates that the analysis embraced documents from the period 2003–2020, which mark a significant qualitative change in terms of defining and understanding security as an area which is not dominated by its hard, military aspect. The study aims to identify, discuss and compare various concepts of ensuring raw material security to Poland on the basis of the four strategies of Poland’s national security. The following research problems were formulated to achieve the research objectives defined in this way: to what extent is the issue of Poland’s raw material security present in the documents analyzed? What tools have the authors of the strategies employed to ensure security in Poland in terms of raw materials? What are the main difficulties in ensuring raw material security to Poland highlighted by the analyzed national security strategies? Are there any convergences in the visions of ensuring Poland’s raw material security presented in the analyzed strategies? The research questions formulated in this way served as the basis for the following research hypothesis: given an increase in non-military threats, the raw material-related dimension of security is increasingly emphasized in national security strategies. The research methods used in this article include the comparative method and source analysis. The technique of analysis was also used.
Przedmiotem badań niniejszego artykułu jest wizja kreowania bezpieczeństwa surowcowego obecna we współczesnych strategiach bezpieczeństwa narodowego Rzeczpospolitej. Tak ujęte ramy chronologiczne wskazują, iż analizie poddano dokumenty z lat 2003–2020 stanowiące istotną zmianę jakościową w definiowaniu i rozumieniu bezpieczeństwa jako obszaru niezdominowanego przez jego twardy, militarny charakter. Celami podjętych przez autora badań jest wskazanie, omówienie i porównanie koncepcji zapewnienia Polsce bezpieczeństwa surowcowego na podstawie czterech strategii bezpieczeństwa narodowego Polski. Do osiągnięcia tak określonych celów badań posłużyły następujące problemy badawcze: w jakim zakresie zapewnienie Polsce bezpieczeństwa surowcowego jest obecne w analizowanych dokumentach? Poprzez jakie narzędzia autorzy strategii kreowali w Polsce surowcowy wymiar bezpieczeństwa? Jakie główne trudności w zapewnieniu bezpieczeństwa surowcowego Polski uwypuklają badane strategie bezpieczeństwa narodowego? Czy istnieją zbieżne elementy wizji zagwarantowania Polsce bezpieczeństwa surowcowego ujęte w badanych strategiach? Tak sformułowane pytania badawcze stały się kanwą do sformułowania następującej hipotezy badawczej: wraz ze wzrostem zagrożeń o charakterze pozamilitarnym, surowcowy wymiar bezpieczeństwa jest coraz wyraźniej akcentowany w strategiach bezpieczeństwa narodowego. W poniższym artykule posłużono się następującymi metodami badawczymi: porównawczą oraz analizy źródeł. Zastosowano również technikę analizy.  
Źródło:
Przegląd Politologiczny; 2020, 4; 87-94
1426-8876
Pojawia się w:
Przegląd Politologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bezpieczeństwo surowcowe w Polsce w zakresie mineralnych surowców nieenergetycznych
Raw materials security in Poland in the field of non-energy minerals
Autorzy:
Pietrzyk-Sokulska, E.
Kulczycka, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/169247.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
polityka surowcowa
Europejska Inicjatywa Surowcowa
bezpieczeństwo surowcowe
mineral policy
EU Raw Materials Initiative
raw materials security
Opis:
W komunikacie z 2008 r. Inicjatywa na rzecz surowców – zaspokajanie naszych kluczowych potrzeb w celu stymulowania wzrostu i tworzenia nowych miejsc pracy Komisja określiła cele i zadania zintegrowanej strategii UE w dziedzinie surowców. Przedstawione działania mają na celu przede wszystkim wprowadzenie rozwiązań umożliwiających zapewnienie równych szans dostępu do surowców w państwach trzecich; wspieraniu stabilnych dostaw surowców ze źródeł europejskich oraz efektywnego gospodarowania zasobami i promowania recyklingu w celu ograniczenia zużycia surowców pierwotnych w UE oraz zmniejszenia względnej zależności od surowców. Dla ich realizacji zatwierdzono Strategiczny Plan Wdrożeniowy Europejskiego Partnerstwa Innowacji w dziedzinie surowców. Przedstawiciele zarówno polskiego rządu jak i przemysłu biorą udział w posiedzeniach grup roboczych odpowiedzialnych za realizację tych działań. Równocześnie w Polsce rola przemysłu mineralnego i jego wpływ na polską gospodarkę jest szeroko omawiana na konferencjach organizowanych przez instytucje naukowe, przemysł i organizacje pozarządowe. W dyskusjach podkreśla się między innymi potrzebę tworzenia spójnych dokumentów dotyczących polskiej strategii w zakresie surowców. W efekcie dokument pt. Założenia do Planu działań na rzecz bezpieczeństwa Polski w zakresie surowców nieenergetycznych został opublikowany przez Ministerstwo Gospodarki w czerwcu 2014 r. W referacie przedstawiono również wyniki i wnioski z dyskusji dotyczącej bezpieczeństwa surowcowego Polski i UE prowadzonych podczas serii konferencji, w których uczestniczyli przedstawiciele rządu, sejmu, europarlamentarzyści, przedstawiciele nauki, przemysłu, organizacji pozarządowych.
In the 2008 communication “The raw materials initiative — meeting our critical needs for growth and jobs in Europe”, the Commission defined aims and tasks for an integrated strategy for the EU in the field of raw materials. The activities are primarily aimed at introducing solutions to ensure equal opportunities for access to resources in third countries, fostering sustainable supply of raw materials from European sources and resource efficiency and promote recycling to reduce the consumption of primary raw materials in the EU and reduce the relative import dependence. To fulfill this activities the Strategic Implementation Plan (SIP) of the European Innovation Partnership on Raw Materials was approved. Representative both from Polish government and industry participated in the working group for implementation these activities. Also in Poland the role of mineral industry and its impact on Polish economy has been widely discussed on conferences organized by scientific organizations, industries and NGOs. They emphasis among other the need for creation coherent documents concerning Polish raw material strategy. As a result the Assumptions to Plan on the safety action for Polish non-energy raw materials was published by the Ministry of Economy in June 2014. The results and conclusions from series of conferences and discussion among participants representing Polish and EU Parliaments, government, sciences, industries, NGOs, how to ensure the sustainable supply of raw materials for Polish and EU industry are presented in the paper.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2015, 56, 1; 17-25
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Russian-Ukrainian war versus the mineral security of Poland
Wojna rosyjsko-ukraińska a bezpieczeństwo surowcowe Polski
Autorzy:
Lewicka, Ewa Danuta
Burkowicz, Anna
Czerw, Hubert
Figarska-Warchoł, Beata
Galos, Krzysztof
Gałaś, Andrzej
Guzik, Katarzyna
Kamyk, Jarosław
Kot-Niewiadomska, Alicja
Szlugaj, Jarosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2173853.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
Russian-Ukrainian war
mineral security
raw materials dependence
wojna rosyjsko-ukraińska
bezpieczeństwo surowcowe
uzależnienie od surowców mineralnych
Opis:
This work is an attempt to determine the scale of threats to the mineral security of Poland in the area of non-energy raw materials resulting from Russia’s invasion of Ukraine. In particular, it aims to identify those industries whose proper functioning may be threatened in the face of the limited supply of raw materials from three directions – Russia, Belarus and Ukraine. An element of the analysis was also the indication of possible alternative sources of the supply of these raw materials. For this purpose, the directions of imports to Poland of about 140 non-energy raw materials in 2011–2020 were analyzed. As a result, about thirty raw materials were selected, the supplies of which came from, among others, at least one of the three mentioned countries. To determine the raw materials for which the disruption of supplies may have the most serious impact on the functioning of the Polish economy, the following criteria were adopted: a minimum 20% share of these countries in covering the domestic demand in 2020, and a minimum value of these imports in 2020 of 20 million PLN. These threshold conditions were met by eight raw materials: iron ores and concentrates, carbon black, potash, aluminum, ferroalloys, nickel, ball clays and refractory clays, and synthetic corundum. Among these, the need to change the directions of supplies applies to the greatest extent to iron ores and concentrates, aluminum and nickel, while in the case of non-metallic raw materials, it applies most to ball clays and refractory clays and potassium salts. These are among the most important raw materials necessary for the proper functioning of the national economy, but their shortage or disruptions in the continuity of their supplies pose a real threat to the mineral security of Poland.
Niniejsza praca jest próbą określenia skali zagrożeń, wynikających z inwazji Rosji na Ukrainę w zakresie bezpieczeństwa surowcowego Polski w obszarze surowców nieenergetycznych. W szczególności ma ona na celu wskazanie tych branż przemysłu, których właściwe funkcjonowanie może być zagrożone wobec ograniczenia dostaw surowców z trzech kierunków, tj. Rosji, Białorusi i Ukrainy. Elementem analizy było również wskazanie możliwych alternatywnych źródeł zaopatrzenia w te surowce. W tym celu przeanalizowano kierunki importu do Polski około 140 surowców nieenergetycznych w latach 2011–2020. Wyłoniono około 30 surowców, których dostawy pochodziły m.in. z co najmniej jednego z trzech krajów objętych konfliktem. Do wyznaczenia surowców, dla których zakłócenie dostaw może mieć najpoważniejszy wpływ na funkcjonowanie polskiej gospodarki przyjęto następujące kryteria: minimum 20-procentowy udział wymienionych krajów w pokryciu krajowego zapotrzebowania w 2020 r. oraz minimalna wartość importu z tych krajów w 2020 r. – 20 mln zł. Warunki te spełniało 8 surowców: rudy i koncentraty żelaza, sadza, sole potasowe, aluminium, żelazostopy, nikiel, iły biało wypalające się i ogniotrwałe oraz korund syntetyczny. Wśród tych surowców konieczność zmiany kierunków dostaw dotyczy w największym stopniu rud i koncentratów żelaza oraz aluminium i niklu, a w przypadku surowców niemetalicznych – iłów biało wypalających się i ogniotrwałych oraz soli potasowych. Należą one do najważniejszych surowców niezbędnych do właściwego funkcjonowania krajowej gospodarki, natomiast niedobór bądź zakłócenia ciągłości ich dostaw oznaczają realne zagrożenie dla bezpieczeństwa surowcowego Polski.
Źródło:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi; 2022, 38, 3; 5--30
0860-0953
Pojawia się w:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polityka surowcowa w wymiarze metali ziem rzadkich. Rwanda – studium przypadku
Autorzy:
Kamprowski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2050222.pdf
Data publikacji:
2021-06-06
Wydawca:
Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
Tematy:
raw material policy
raw material security
rare earth metals
Rwanda
polityka surowcowa
bezpieczeństwo surowcowe
metale ziem rzadkich
Opis:
Podstawowym celem realizowania przez dane państwo polityki surowcowej jest zapewnienie mu bezpieczeństwa surowcowego. Ze względu na postępujący rozwój technologiczny, coraz ważniejszą rolę pełnią metale ziem rzadkich. Od kilku lat stały się one przedmiotem gry politycznej między państwami, które pełnią dominującą rolę na ich rynku, tj. Chińską Republiką Ludową a Stanami Zjednoczonymi. Na swoistym marginesie dyskusji znalazły się pozostałe państwa, na obszarze których wydobywane są omawiane grupy metali. Celem podjętych w niniejszym artykule badań jest wskazanie roli metali ziem rzadkich w kreowaniu bezpieczeństwa surowcowego na przykładzie Rwandy. Na jej obszarze znajdują się jedne z największych złóż niobu i tantalu, kluczowych pierwiastków wykorzystywanych w elektronice, przemyśle lotniczym czy urządzeniach medycznych. Głównym rezultatem przeprowadzonych badań jest fakt, iż wydobycie metali ziem rzadkich stanowi jeden z fundamentów rwandyjskiej gospodarki. W ostatnich latach obserwuje się znaczną profesjonalizację praktyk górniczych, mając jednocześnie na uwadze środowisko, zdrowie i bezpieczeństwo. Ustalono również, iż do czynników stanowiących najważniejsze zagrożenie dla polityki surowcowej Rwandy zalicza się obecnie niespokojną sytuację na granicy z Demokratyczną Republiką Konga, gdzie znajdują się największe złoża omawianych metali oraz negatywne skutki globalnej pandemii Sars-Cov-2.
The primary goal of a state's raw material policy is to ensure its raw material security. Due to the progressing technological development, rare earth metals play an increasingly important role. For several years, they have become the subject of a political game between the countries that play a dominant role in their market, ie the People's Republic of China and the United States. The other countries where the discussed groups of metals are mined were left on the sidelines of the discussion. The aim of the research undertaken in this article is to show the role of rare earth metals in creating raw material security on the example of Rwanda. It is home to some of the largest deposits of niobium and tantalum, key elements used in electronics, the aviation industry, and medical devices. The main result of the research carried out is the fact that the extraction of rare earth metals is one of the foundations of the Rwandan economy. In recent years, there has been a significant professionalization of mining practices, bearing in mind the environment, health, and safety. It was also established that the factors that pose the most important threat to Rwanda's raw material policy include the currently uneasy situation on the border with the Democratic Republic of Congo, where the largest deposits of the metals in question are located, and the negative effects of the global Sars-Cov-2 pandemic.
Źródło:
Polityka i Społeczeństwo; 2021, 19, 1; 25-38
1732-9639
Pojawia się w:
Polityka i Społeczeństwo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wykorzystanie złóż kopalin w Polsce a zagrożenia bezpieczeństwa surowcowego kraju
Recent utilization of mineral deposits in Poland and threats to security of supply
Autorzy:
Nieć, M.
Radwanek-Bąk, B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2074708.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
złoża kopalin
bezpieczeństwo surowcowe kraju
zagospodarowanie przestrzenne
mineral deposits
mineral raw materials supply security
land use planning
Opis:
Possibilities of exploitation of a large part of mineral deposits appear limited by actual and planned land use and the related land ownership rights (especially in the case of opencast mining) and by various real and imaginary restraints resulting from landscape and environment protection. Such limitations make further development of existing basis of mineral raw materials rather doubtful. Therefore, they represent a threat for appropriate supply of mineral commodities and may be a barrier to future sustainable development. The major factor acting against the mining is a low social consciousness of importance of mineral commodities for covering everyday needs of a community, together with traditional vision of the mining as exclusively damaging natural environment. The protection of deposits for future development should be secured by a special Legal Act. The knowledge and reliable information on importance of mineral raw materials for everyday life and local and regional and country economy as well as of real impact of the mining on the environment and the modes of its remediation is indispensable for proper management of mineral deposits. Such knowledge should be disseminated properly in schools and by media in PR campaigns.
Źródło:
Przegląd Geologiczny; 2009, 57, 7; 591-599
0033-2151
Pojawia się w:
Przegląd Geologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bezpieczeństwo surowcowe Polski – ocena sytuacji w zakresie kopalin nieenergetycznych
The mineral security Poland – assessment of non-energy mineral resources
Autorzy:
Galos, K.
Nieć, M.
Radwanek-Bąk, B.
Smakowski, T.
Szamałek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062070.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
bezpieczeństwo surowcowe
polityka surowcowa
surowce mineralne
złoża kopalin
mineral security
mineral resource policy
mineral raw material
mineral deposits
Opis:
Bezpieczeństwo surowcowe związane jest z realizacją polityki gospodarczo-przemysłowej kraju i oznacza stopień zbilansowania potrzeb surowcowych z podażą surowca ze źródeł wewnętrznych (wydobycie i przeróbka) i zewnętrznych (import). Źródła wewnętrzne (wydobycie kopalin, surowce wtórne, odpady) muszą być szczegółowo rozpoznane w zakresie ilości i jakości możliwych do pozyskania surowców, czasu ich dostępu oraz ograniczeń społecznych i środowiskowych zagospodarowania, a także stopnia zagospodarowania. Rola i znaczenie surowców energetycznych i nieenergetycznych, źródła ich pozyskiwania i znaczenie polityczno-gospodarcze są odmienne, z tego powodu problematyka bezpieczeństwa surowcowego powinna być rozważana oddzielnie dla każdej z tych grup surowcowych. Zabezpieczenie potrzeb krajowych przez wykorzystanie złóż kopalin nieenergetycznych jest ograniczone. Tym bardziej niezbędne staje się opracowanie polityki surowcowej państwa. Przedstawiono założenia, na jakich taka polityka państwa powinna być oparta i cele jej realizacji.
Mineral security is a part of governments’ industrial and economic policies and describes the balance between the need for mineral resources and the actual mineral resources available through internal (extraction, processing) and external sources (imports). Internal sources (extraction, processing and recycling of mineral resources) need to be carefully analysed; their quantity, feasibility of extraction, accessibility and collateral societal and environmental consequences need to be assessed. The role and importance of energy and non-energy mineral resources, their sources as well as their political and economic importance are diverse, and so the issue of resource security of each resource group should be analysed separately. Meeting the internal demand for resources through exploiting non-energy resources is limited. It calls for creating a state-wide resource policy. This paper presents a basis on which such policy should be structured, and outlines its goals.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 452; 33--42
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bezpieczeństwo surowcowe Polski w Unii Europejskiej i na świecie
The mineral security of Poland within the EU and in the world
Autorzy:
Galos, K.
Nieć, M.
Radwanek-Bąk, B.
Smakowski, T.
Szamałek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062067.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
bezpieczeństwo surowcowe
zasoby złóż kopalin
polityka surowcowa Unii Europejskiej
mineral security
reserves of mineral deposits
EU’s mineral policy
Opis:
Unia Europejska ma poważne problemy z zapewnieniem bezpieczeństwa surowcowego. Wynika to z faktu braku złóż szeregu kopalin, z konieczności uzupełniania podaży surowcowej importem z krajów o zróżnicowanej stabilności politycznej i gospodarczej, utrudnionym dostępem do rozpoznanych, a niezagospodarowanych złóż. Ważne jest zatem zapewnienie stabilności dostępu ich źródeł i trwałości niezbędnych dostaw. Cel ten może być osiągnięty poprzez zróżnicowanie kierunków dostaw do UE i odpowiednią „dyplomację surowcową”, stwarzającą korzystny klimat dla wymiany handlowej lub podejmowania eksploatacji złóż kopalin za granicą przy współpracy firm europejskich, w tym polskich. Polska jest krajem o liczącej się w UE bazie surowcowej kopalin, w przypadku niektórych z nich (węgiel kamienny, siarka rodzima, rudy miedzi) decydującym o poziomie bezpieczeństwa surowcowego UE.
The EU has serious problems in ensuring its minerals security. This is the consequence of a dearth of certain key mineral deposits, the need of meeting the demand for some minerals by importing them from politically or economically unstable countries and the difficulty of accessing known but as yet unexploited deposits. It is therefore important to ensure a stable access to mineral resources and to maintain a stable flow of imports. This aim can be achieved by diversifying EU’s mineral import sources and adopting “mineral diplomacy”, i.e. establishing good relations with countries with rich mineral deposits, allowing commercial exchange or joint exploitation, with participation of European, including Polish, companies. Poland holds a significant share of EU’s mineral resources; some of its deposits (coal, sulphur, copper) are critical for EU’s mineral security.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 452; 43--52
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowa metodyka wyznaczania surowców kluczowych, strategicznych i krytycznych dla polskiej gospodarki
New methodology for designation of key, strategic and critical minerals for the Polish economy
Autorzy:
Galos, Krzysztof
Lewicka, Ewa
Burkowicz, Anna
Guzik, Katarzyna
Kamyk, Jarosław
Kot-Niewiadomska, Alicja
Szlugaj, Jarosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2076123.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
surowce kluczowe
surowce strategiczne
minerały krytyczne
bezpieczeństwo surowcowe
polityka surowcowa
key minerals
strategic minerals
critical minerals
mineral security
mineral policy
Opis:
The paper presents a proposal for methodology of designation of the key, strategic and critical minerals, important for the mineral security of Poland. The authors proposed a comprehensive methodology for analysis of 148 individual minerals. When determining the key minerals, a criterion of average value of their annual consumption in Poland in the last decade (2009-2018) was adopted. This approach also regards to the general tendency of consumption of a given mineral and the net import reliance index. To determine strategic minerals, a two-stage analysis was performed, i.e. the identification of potentially strategic minerals that are indispensable for the sectors defined as crucial for the country’s economic security (based on an expert assessment), and – from among them – establishment of the list of strategic minerals on the basis of criteria of the average consumption value in recent years and the net imports reliance. For the identification of critical minerals, the methodology developed for the European Union with some significant modifications was adopted: all the minerals previously classified as key and/or strategic were granted the status of high economic importance in Poland, with disregarding of EU’s evaluation of the value of economic importance (EI) indicator. The second EU index – the supply risk index (SR) – for the determination of the critical minerals for Poland – was slightly reduced from 1.0 to 0.9. Based on the analysis conducted, three lists comprising 42 key, 24 strategic and 17 critical minerals indispensable for the Polish economy development were proposed. Identification of these minerals is of fundamental importance for further works on the Mineral Policy of Poland.
Źródło:
Przegląd Geologiczny; 2021, 69, 10; 654--665
0033-2151
Pojawia się w:
Przegląd Geologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Forecast trends in demand for deficit key minerals for the Polish economy
Trendy rozwoju zapotrzebowania na deficytowe surowce mineralne, kluczowe dla polskiej gospodarki
Autorzy:
Galos, Krzysztof
Lewicka, Ewa Danuta
Kamyk, Jarosław
Szlugaj, Jarosław
Czerw, Hubert
Burkowicz, Anna
Kot-Niewiadomska, Alicja
Guzik, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1849559.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
key minerals
deficit minerals
mineral security
consumption trends
demand forecast
surowce kluczowe
surowce deficytowe
bezpieczeństwo surowcowe
trendy zużycia
prognozy zapotrzebowania
Opis:
The observation of trends in the demand for minerals is of fundamental importance in the long-term assessment of prospects for economic development in Poland. From among 148 minerals analyzed, 42 minerals are indicated as key minerals for the country’s economy, of which 22 were recognized as deficit minerals. These minerals have been the subject of this paper. For each of these minerals the forecasts of demand by the years 2030, 2040 and 2050 have been made taking the current trends in domestic economy and premises for the development of industries that are main users of these minerals into account. The most promising prospects for growth of domestic demand – with at least a two-fold increase by 2050 – have been determined for manganese dioxide, metallic: magnesium, nickel, silicon, as well as talc and steatite, while an increase by at least 50% have been anticipated for metallic aluminum, tin, metallic manganese, and elemental phosphorus. For natural gas and crude oil growing tendencies have also been predicted, but only by 2030. On the other hand, the most probable decline in domestic demand by 2050 may be foreseen for iron ores and concentrates, bauxite, metallic tungsten, magnesite and magnesia, as well as for crude oil and natural gas, especially after 2040. It seems inevitable that the deficit in the foreign trade of minerals will continue to deepen in the coming years. By 2030 this will mainly result from the growing importation of crude oil and natural gas, but beyond – by 2050 – further deepening in the trade deficit will be related to the growing importation of many metals as well as of some industrial minerals. After 2040, the negative trade balance can be mitigated by a possible decrease in foreign deliveries of hydrocarbons and iron ores and concentrates.
Obserwacja trendów zapotrzebowania na surowce mineralne ma fundamentalne znaczenie w długoterminowej ocenie perspektyw rozwoju gospodarczego Polski. Spośród 148 surowców mineralnych poddanych analizie, 42 zostały wskazane jako kluczowe dla polskiej gospodarki. Spośród nich 22 zostały uznane zarazem za surowce deficytowe. Te ostatnie stały się przedmiotem niniejszej pracy. Na podstawie dotychczasowych trendów krajowego zapotrzebowania na te surowce oraz przesłanek rozwoju branż będących ich głównymi użytkownikami, wykonano prognozy rozwoju popytu do 2030, 2040 i 2050 r. Najbardziej obiecujące perspektywy – przy min. dwukrotnym wzroście zapotrzebowania do 2050 r. – stwierdzono dla dwutlenku manganu, magnezu metalicznego, niklu, krzemu oraz talku i steatytu, a zwyżkę o co najmniej 50% – także w przypadku aluminium, cyny, manganu oraz fosforu pierwiastkowego. Dla gazu ziemnego i ropy naftowej wzrost jest oczekiwany, ale tylko do 2030 r. Największe prawdopodobieństwo spadku popytu do 2050 r. dotyczy rud i koncentratów żelaza, boksytów, wolframu oraz magnezytów i magnezji, a także gazu ziemnego i ropy naftowej, w szczególności po roku 2040. W rezultacie, w najbliższych latach deficyt Polski w handlu zagranicznym surowcami mineralnymi będzie się pogłębiał. Do 2030 r. będzie to wynikać głównie z wciąż rosnącego importu ropy naftowej i gazu ziemnego, ale później – do 2050 r. – dalsze pogłębianie się deficytu w obrotach surowcami mineralnymi będzie związane z rosnącym importem wielu surowców metalicznych, w szczególności aluminium, krzemu metalicznego, niklu metalicznego i magnezu metalicznego, a także niektórych surowców niemetalicznych. Po 2040 r. to niekorzystne zjawisko może być złagodzone poprzez możliwy spadek importu węglowodorów oraz rud i koncentratów żelaza.
Źródło:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi; 2021, 37, 3; 5-30
0860-0953
Pojawia się w:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The raw materials policy of the European Union for rare earth elements
Polityka surowcowa Unii Europejskiej w zakresie metali ziem rzadkich
Autorzy:
Kamprowski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/31233258.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
rare earth elements
raw materials policy
raw materials security
European Union
metale ziem rzadkich
polityka surowcowa
bezpieczeństwo surowcowe
Unia Europejska
Opis:
This article deals with one of the dimensions of the European Union’s raw materials policy, including rare earth elements (REE). The core and overarching goal of the raw materials policy implemented by a given entity is to ensure security in terms of raw materials. Taking into account the current geopolitical situation and the ongoing war in Ukraine, the main part of discussion regarding raw materials security focuses on issues related to the supply of energy sources, including gas or coal. Rare earth elements, however, remain on the side-lines of these considerations. Rare earth elements are the foundation of modern technological development in many areas and fields. Due to their role, they have been the object of political rivalry between the People’s Republic of China and the United States of America for at least twenty years. The question of the place and role of the European Union in this system remains open. The research intention of the considerations in this article is to indicate the role of REEs in the raw materials policy implemented by the European Union. The research shows that, despite the relatively late involvement of the European Union in the identification of key REEs and the development of their supply chain, a clear professionalisation of EU practices has been observed for several years. It is also indicated that among the most important challenges for the European Union’s raw materials policy are factors such as excessive dependence of the supply chain on the People’s Republic of China and difficulties in obtaining REEs within the territory of European Union member states.
Niniejszy artykuł traktuje o jednym z wymiarów prowadzonej przez Unię Europejską polityki surowcowej, której przedmiotem są metale ziem rzadkich. Centralnym i najważniejszym celem polityki surowcowej realizowanej przez dany podmiot jest zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego. Uwzględniając obecną sytuację geopolityczną i trwającą w Ukrainie wojnę, główna oś narracji dotycząca bezpieczeństwa surowcowego koncentruje się na kwestiach związanych z dostawami źródeł energii, m.in. gazu czy węgla. Na swoistym marginesie prowadzonych rozważań pozostają jednak metale ziem rzadkich. Stanowią one fundament współczesnego rozwoju technologicznego wielu obszarów i dziedzin. Ze względu na swoją rolę, od przynajmniej dwudziestu lat, stały się one przedmiotem rywalizacji politycznej między Chińską Republiką Ludową a Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Otwartą pozostaje kwestia dotycząca miejsca i roli Unii Europejskiej w tym układzie. Zamierzeniem badawczym podjętych w niniejszym artykule rozważań jest wskazanie roli metali ziem rzadkich w realizowanej przez Unię Europejską polityce surowcowej. Z przeprowadzonych badań wynika, iż pomimo stosunkowo późnego zaangażowania się Unii Europejskiej w identyfikację kluczowych metali ziem rzadkich oraz opracowania łańcucha ich dostaw od kilku lat można zaobserwować wyraźną profesjonalizację podejmowanych praktyk. Wskazano również, iż wśród czynników stanowiących najważniejsze wyzwanie dla polityki surowcowej Unii Europejskiej w omawianym zakresie zaliczyć można nadmierne uzależnienie łańcucha dostaw od Chińskiej Republiki Ludowej oraz trudności w pozyskiwaniu metali ziem rzadkich na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej.
Źródło:
Rocznik Integracji Europejskiej; 2022, 16; 243-250
1899-6256
Pojawia się w:
Rocznik Integracji Europejskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena bezpieczeństwa surowcowego Polski w zakresie surowców nieenergetycznych
Assessment of the non-energy minerals security of Poland
Autorzy:
Galos, K.
Szamałek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/394004.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
bezpieczeństwo surowcowe
surowce metaliczne
surowce niemetaliczne
popyt krajowy
produkcja
import
minerals security
metallic raw materials
non-metallic raw materials
domestic demand
imports
Opis:
Bezpieczeństwo surowcowe jest ściśle powiązane z gospodarką krajową i międzynarodową w zakresie możliwości dostępu do źródeł surowców mineralnych (pierwotnych i wtórnych) oraz ich wykorzystania obecnie i w przyszłości. Punktem wyjścia w ocenie bezpieczeństwa surowcowego jest rozpoznanie obecnego i prognoza przyszłego zapotrzebowania gospodarki na poszczególne surowce mineralne. Dotyczy to zarówno surowców pochodzących ze złóż kopalin (surowce pierwotne), z recyklingu materiałowego (surowce wtórne), jak też z różnego rodzaju odpadów przemysłowych (mineralne surowce odpadowe). Bezpieczny, niezależny i niezawodny dostęp do surowców postrzegany jest jako przesądzający o możliwości utrzymania pozycji konkurencyjnej gospodarki danego kraju. Stąd, zgodnie z ostatnimi inicjatywami surowcowymi Unii Europejskiej, bezpieczeństwo krajów Unii Europejskiej (w tym Polski) w zakresie surowców nieenergetycznych powinno bazować na trzech filarach: zapewnieniu odpowiedniego dostępu do surowców na rynkach międzynarodowych, rozwijaniu stabilnych dostaw surowców ze źródeł własnych oraz poprawie efektywności wykorzystania surowców i promowaniu wykorzystywania surowców wtórnych i odpadowych. W artykule poddano analizie zapotrzebowanie krajowej gospodarki na poszczególne surowce nieenergetyczne (metaliczne i niemetaliczne). W odniesieniu do jego poziomu oceniono wielkość i wystarczalność krajowych zasobów kopalin do produkcji tych surowców, a także podstawowe trendy w ich krajowej produkcji. Szczególną uwagę zwrócono na strukturę uzupełniającego importu surowców nieenergetycznych, a także na przyczyny rosnącego udziału surowców importowanych w zaspokajaniu krajowego popytu na omawianą grupę surowców. Podkreślono także rosnące znaczenie surowców wtórnych i odpadowych ze źródeł krajowych w zaspokajaniu tego popytu, co należy uznać za zjawisko zdecydowanie pozytywne. Polska jest i pozostanie w najbliższej przyszłości niemal całkowicie wystarczalna pod względem zaspokajania potrzeb w zakresie surowców budowlanych oraz znacznej części surowców ceramicznych. Niestety, w zakresie surowców chemicznych, poza utrzymywaną podażą soli i siarki, skazana jest na posiłkowanie się importem. Wysoka pozycja Polski jako znaczącego producenta miedzi i srebra oraz kilku ich koproduktów (np. złoto, selen, surowce renu) oraz planowane utrzymanie produkcji cynku i ołowiu metalicznego (mimo spodziewanej w najbliższych latach likwidacji górnictwa rud Zn-Pb) przyczynia się do utrzymywania dodatniego salda obrotów surowcami metalicznymi. Nie zmieni to jednak faktu, że w zakresie pozostałych ponad 30 surowców metalicznych, a w szczególności rud żelaza, żelazostopów, aluminium metalicznego, niklu, krajowa gospodarka pozostanie całkowicie zależna od dostaw z zagranicy. Zapewnienie dostaw surowców nieenergetycznych na bazie trzech filarów europejskiej inicjatywy surowcowej na gruncie polskim wymaga w chwili obecnej opracowania nowej polityki surowcowej naszego kraju.
Minerals security is strictly related to the domestic and world economy regarding access to primary and secondary sources of such minerals, as well as directories of their current and future use. Estimation of current and perspective demand of national economy for particular types of minerals should be the starting point for assessment of minerals security. All sources of minerals supplies should be investigated: primary mineral raw materials (from deposits), secondary mineral raw materials from recycling (scraps), as well as waste raw materials from various industrial wastes. Secure, independent and stable access to mineral raw materials is a crucial factor which decides on competition position of the country's economy. So, according to the latest European Union's initiatives, non-energy minerals security of EU countries (including Poland) should be based on three pillars: assurance of appropriate access to minerals on the international market, development of their production from own sources, as well as improvement of effectiveness of minerals use with promotion of use of secondary and waste raw materials. In the paper, national economy's demand for particular non-energy minerals is analyzed. In relation to this demand, quantity and sufficiency of the domestic reserves of such minerals, as well as their production trends, are assessed. The special attention is paid on the structure of the supplementary imports of non-energy minerals, and reasons of the increasing share of imported minerals in mineral supplies which meet domestic demand. Growing importance of domestic secondary and waste raw materials in total mineral supplies is underlined as positive phenomenon. Poland is self-sufficient in case of almost all construction raw materials and the majority of ceramic raw materials. Such situation should be maintained in the coming years. Unfortunately, regarding chemical raw materials, Poland is entirely dependent on imported raw materials, except for salt and sulfur from domestic supplies. Our country is very important producer of copper, silver and their co-products (e.g. gold, selenium, rhenium). Maintaining of smelter production of zinc and lead is also planned in spite of the expected closure of the last Zn-Pb ore mine in the coming years. This is why Poland's trade balance in the area of metallic raw materials is still positive. However, Poland's economy will remain fully dependent on imports of over 30 metallic raw materials, with iron ore, ferroalloys, aluminum and nickel being the most important. Assurance of non-energy minerals supplies on the basis of three pillars of the European raw materials initiative should result in the preparation of the new minerals policy of Poland.
Źródło:
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN; 2011, 81; 37-58
2080-0819
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polityka Surowcowa Państwa 2050 - realizacja założeń uchwały Rady Ministrów
State Raw Materials Policy 2050 - implementation of the Council of Ministers’resolution
Autorzy:
Dziadzio, Piotr S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20044475.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
Polityka Surowcowa Państwa 2050
bezpieczeństwo surowcowe
dostęp do surowców
State Raw Materials Policy 2050
raw materials security
access to raw materials
Opis:
Free, unrestricted access to raw materials is fundamental to the proper functioning of any economy. It should be in the interest of every country to ensure access to raw materials that are needed in the present but will also be needed in the future, particularly taking into account economic, social and also political changes that are taking place or are possible, with different dynamics. In order to meet such needs, it is necessary to have a strategy indicating concrete actions whose implementation will achieve the goal of ensuring raw material security, even in the decades to come. State Raw Materials Policy 2050 (PSP2050), adopted on March 1, 2022, is a very important document, not only from the point of view of the country’s raw materials security, but also for ensuring the country’s energy security. The document describes the actions to be taken for raw material security and considers the concrete implementation work already done. Simultaneously with the work on PSP2050, other activities were being prepared and executed, including legislation to enable its effective implementation.
Źródło:
Przegląd Geologiczny; 2022, 70, 8; 563-565
0033-2151
Pojawia się w:
Przegląd Geologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej a bezpieczeństwo państwa – rola gminy w procesie zapewniania bezpieczeństwa surowcowego kraju
Autorzy:
Grzywacz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1632238.pdf
Data publikacji:
2021-03-15
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
state security
raw materials security
natural resources
spatial planning and development
cooperation
local government
own tasks of a commune
commune
bezpieczeństwo państwa
bezpieczeństwo surowcowe
zasoby naturalne
planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
współpraca
samorząd terytorialny
zadania własne gminy
gmina
Opis:
Raw materials security is currently one of the biggest challenges for every modern statehood. Its essence, however, has not been noticed and appreciated for many years. Ensuring the state’s security, also in the area of raw materials, demands close cooperation between state authorities and local government. Moreover, it demands taking into consideration not only local interest, but also goals of the state. Nowadays, fulfilment of own tasks of the commune (e.g. tasks in the area of spatial planning and development) should include security of a state as a bigger value. Unfortunately, the practice shows that in many cases aforementioned assumption is not being implemented.
Źródło:
Studia Iuridica; 2020, 85; 227-239
0137-4346
Pojawia się w:
Studia Iuridica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 18

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies