- Tytuł:
-
Jan Chrystian Kamsetzer – architekt królewski. Przyczynek do badań nad genezą twórczości
Jan Chrystian Kamsetzer: King’s Architect. Contribution to the Research into the Genesis of His Output - Autorzy:
- Królikowska-Dziubecka, Marzena
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/16035030.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
- Tematy:
-
Jan Chrystian Kamsetzer
architektura XVIII wieku
król Stanisław August
Marcello Bacciarelli
architecture of 18th century
King Stanislaus Augustus - Opis:
-
Artykuł prezentuje postać saksońskiego architekta Jana Chrystiana Kamsetzera w świetle nowych badań źródłowych, przede wszystkim na podstawie jego korespondencji z dworem królewskim w Warszawie. Kamsetzer urodził się 14 stycznia 1753 roku w Dreźnie w ewangelickiej parafii Kreuzkirche w rodzinie piekarzy. Naukę pobierał w drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, m.in. u Friedricha Krubsaciusa (1718-1790). W wieku dwudziestu lat przybył do Warszawy, zapewne z rekomendacji Marcella Bacciarellego i pozostawał w służbie króla od 1773 roku przez dwadzieścia dwa lata. Współpracował na początku z architektem Jakubem Fontaną, a po jego śmierci z Domenico Merlinim, który piastował tytuł pierwszego architekta na dworze. Kamsetzer brał udział w rozbudowie królewskich rezydencji: letniego pałacu w Łazienkach Królewskich m.in. w 1788 r. zaprojektował samodzielnie fasadę północną oraz Zamku Królewskiego. Jego dziełem były również wnętrza Łazienek Królewskich, np. Sala Balowa oraz Teatr na Wyspie, który powstał w latach 1790-1793. Jego antykizująca forma nawiązuje do widowni budowli teatralnych w Pompejach i Herkulanum, które architekt osobiście studiował w czasie swojej podróży. Działalność architekta i próba analizy genezy jego twórczości może stanowić przyczynek do szerszych badań nad zagadnieniem architektury czasów panowania Stanisława Augusta. Jednym z ważniejszych czynników kształtujących ten obraz, oprócz studiów akademickich, były dwie podróże architekta. W latach 1776-1777 wyruszył z poselstwem polskim do Stambułu jako oficjalny rysownik misji, w trakcie której udało mu się również zwiedzić zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej, Wyspy Cykladzkie, Grecję, a przede wszystkim Ateny. Wyjątkowe znaczenie miała jego druga artystyczna podróż po Europie w latach 1780-1782 . Wówczas był w Austrii (Wiedeń), zobaczył wiele miejsc w Italii (Wenecja, Vicenza, Rzym, Neapol, Sycylia), potem dotarł do Francji, Anglii, Holandii oraz krajów niemieckich. Król finansował obydwie podróże architekta. Drugim źródłem pokazującym proces kształtowania się gustu architektonicznego Kamsetzera były wysyłane z podróży listy bezpośrednio do Marcella Bacciarellego i przekazywane następnie królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Analiza listów architekta pozwala prześledzić trasy jego podróży, ale też sposób odbioru poszczególnych dzieł architektury. We Włoszech fascynowała go architektura antyczna, której poświęcił najwięcej miejsca i którą opisywał i rysował z dużym znawstwem oraz dzieła Palladia i Vignoli czyli tradycja klasyczna. Odwiedził Vicenzę oraz Wenecję, w której zawarł znajomość z architektem Tommaso Temanzą (1705-1789). Odrysował jego plany i bryłę kościoła św. Marii Magdaleny, zaprojektowanego w 1760 r. Zatrzymał się w okolicach Spoleto by przyjrzeć się longobardzkiej świątyni Klitumnusa (the Tempietto del Clitumno near Spoleto), która umieścił w swoim traktacie Palladio. Będąc już w Rzymie zwiedzał Caprarolę, dwukrotnie wybrał się do Neapolu, zwiedzając jego okolice, a następnie objechał Sycylię i Maltę oraz wysepkę Gozo. Podziwiał doryckie budowle w Paestum. Zwrócił uwagę na dzieła Luigiego Vanvitellego, ale generalnie barok neapolitański, a potem sycylijski nie wywołały u niego pozytywnych wrażeń. We Francji zajmował się rysowaniem pałaców i ogrodów, które zostały zlecone przez samego Stanisława Augusta. Poznał wówczas wybitnego szwedzkiego portrecistę pracującego w Paryżu Alexandra Roslina (1718-1793). W Anglii doceniał urbanistykę Londynu, zachwycił się katedrą św. Pawła oraz parkami i wiejskimi posiadłościami z ogrodami usytuowanymi w okolicach miasta.
The profile of the Saxon architect Jan (Johann) Chrystian (Christian) Kam(m)setzer is presented in the light of a new source investigation, mainly based on of his correspondence with the Royal Court in Warsaw. The future architect was born in Dresden on 14 January 1753 in the Kreuzkirche Evangelical parish to a family of bakers (as testified to by archival research in Dresden). He was educated at the Dresden Academy of Fine Arts, under e.g. Friedrich Krubsacius (1718-90). Aged twenty, he arrived in Warsaw, possibly as recommended by Marcello Bacciarelli, and served the King for twenty years as of 1773. Initially, he cooperated with the architect Jakub Fontana, and following his death, with Domenico Merlini, the First Architect at the Court. Kamsetzer contributed to the extensions of the royal residences: of the summer Royal Łazienki Palace (e.g. in 1788, he independently designed the northern façade) and of the Royal Castle. Furthermore, he designed some interiors of the Royal Łazienki, e.g. the Ballroom or the Theatre on the Island, the latter raised in 1790-93. Its antiquitizing form echoes the auditorium in Pompeii and Herculaneum which the architect had had an opportunity to study personally on his trip. Apart from the works for King Stanislaus Augustus, Kamsetzer also authored palaces and churches in other localities throughout Poland. His activity and the attempt to analyse the genesis of his output may contribute to a wider investigation into the issues of architecture under King Stanislaus Augustus. Apart from the architect’s studies, one of the major factors shaping his designs were two trips the architect went on. In 1776-7, he travelled to Istanbul as an official draughtsman of the Polish diplomatic mission; on that trip it was also possible to visit the western coast of Asia Minor, the Cyclades, Greece, but first and foremost Athens. Moreover, of exceptional importance was his second artistic trip across Europe in 1780-82. On that occasion, Kamsetzer visited Austria (Vienna), as well as numerous Italian destinations (Venice, Vicenza, Rome, Naples, Sicily), then he reached France, England, Holland, and German countries. It was a unique experience in his life, accompanied by numerous drawings he executed along the way. They testified to studies he conducted illustrating his interest in selected buildings as a factor of a definite aesthetical attitude. Another source reflecting the process of the shaping of Kamsetzer’s architectural tastes were the letters sent directly to Marcello Bacciarelli, to be later relayed to King Stanislaus Augustus Poniatowski. The King financed both voyages of the architect and allocated definite allowances for the purpose; the allowance for the second trip amounted to 250 ducats, with the architect’s additional stipend of initially 20 and later 24 ducats monthly. It was the court painter Marcello Bacciarelli who was of major importance for the whole voyage project; he was the one to supervise the trips, frequently intervening with the Warsaw court on financial issues. There developed a strong personal bond between the two men This also testified to by the fact that the architect stayed with Bacciarelli’s family in Rome for eighteen months. Furthermore, the correspondence reveals close relations the architect had with other members of the painter’s family: his mother Ortensia Salvati, his brother Canon Serafin, his sister Vincenza, and other siblings. The analysis of the architect’s letters allows to trace his trip itinerary, but also his reception of respective architectural pieces. Vienna did not enrapture him with its architecture, though he mentioned e.g. the Schönbrunn gardens, and sent the composition of the mock ruins from there to Warsaw. What fascinated him in Italy was ancient architecture which attracted most of his attention and which he described and drew with much expertise, as well as Palladio’s and Vignola’s works, namely the classical tradition. He visited Vicenza and Venice where he made the acquaintance of the architect Tommaso Temanza (1705-89). Having made drawing copies of his plans and the mass of the Church of St Mary Magdalene designed in 1760, Kamsetzer stopped over near Lombardy’s Spoleto to view the Tempietto del Clitumno that Palladio had included in his Treatise. When already in Rome, he visited Caprarola, travelled to Naples twice, visiting its vicinity, following which he toured Sicily and Malta, as well as the Island of Gozo. The architect admired the Doric buildings of Paestum and the works by Luigi Vanvitelli, however overall Naples Baroque and later Sicilian Baroque did not appeal to him extremely. When in France, he focused on drawing palaces and gardens, the task personally commissioned by Stanislaus Augustus. On that occasion, he met the illustrious Swedish portraitist working in Paris Alexander Roslin (1718-93), whose studio he frequently visited. It may have been the opportunity when the small painting (61×50.5 cm) defined as the Portrait of an Unknown Male (auctioned at the Stockholm Bukowski Auction House) was created; it bears resemblance to Kamsetzer’s image when compared with the portrait miniature of the architect from 1789 at the National Museum in Warsaw. The next destination on the itinerary was England and London; the architect appreciated London’s urban layout, but was also enthused about St Paul’s Cathedral as well as parks and countryside estates with gardens located around the city. Little is known about Kamsetzer’s visits to Holland and the German countries, apart from the fact that he revisited his native Dresden. In the course of his trip, Kamsetzer was very professional about Italian architecture. He appreciated the impact of the buildings of Palladio and Vignola, this contrasting with the lack of interest in French architecture. Similarly, the impact of English architecture as source of inspiration on the architecture of King Stanislaus Augustus’ period remains to be revised. - Źródło:
-
Biuletyn Historii Sztuki; 2019, 81, 4; 583-599
0006-3967
2719-4612 - Pojawia się w:
- Biuletyn Historii Sztuki
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł