Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "analysis model" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 571
Tytuł:
Combining random coefficient regression with the Potthoff and Roy model in growth curve analysis
Łączenie modelu regresji z losowymi współczynnikami z modelem Potthoffa i Roya w analizie krzywej wzrostu
Autorzy:
Rosen, Dietrich von
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/905018.pdf
Data publikacji:
1993
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
Growth curve analysis
Potthoff Roy model
random coefficient regression
Opis:
W pracy tej połączono koncepcje modelowania danych generowanych wg krzywej wzrostu z modelami regresji o losowych współczynnikach. Zasadniczo, zostają rozszerzone wyniki pracy dyplomowej (Lundbуe-Christiansena (1988)). Pokazano, że kiedy występują pewne powiązania pomiędzy strukturą średniej i strukturą kowariancji, możliwe jest uzyskanie prostych algorytmów, prowadzących do estymatorów bez żadnych uciążliwych obliczeń.
In this paper ideas when modelling growth curve data with a random coefficient regression model are put together with ideas from the application of the Grówth Curve model. In general, results from [Lundbуe- - Christensen (1988)] are extended. It is shown that when there exist certain connections between the mean structure and the covariance structure it is possible to obtain straightforward algorithms, leading to estimators without any heavy calculations.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica; 1993, 132
0208-6018
2353-7663
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Influence of soil structural parameters on hydraulic functions for soil-water balance modelling
Autorzy:
Wimmer, B.
Rampazzo, N.
Blum, W.E.H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/24879.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Tematy:
chemical analysis
hydraulic conductivity
soil structure
measurement
tension infiltrometer
hydraulic property
permeameter
computer model
physical analysis
soil-water balance
Źródło:
International Agrophysics; 1997, 11, 1-2
0236-8722
Pojawia się w:
International Agrophysics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
On the classification of observations in the switching regression
O klasyfikacji obserwacji w regresji przełącznikowej
Autorzy:
Pruska, Krystyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/904610.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
switching regression model
discrimination analysis
loss function
Opis:
The paper discusses the method of determining the sample division indicator for the switching regression model in case of two states generating values of the explained variable, which ensures the least risk of making a mistake, understood as the expected value of relevant loss function. This paper is an attempt to take advantage of the discrimination analysis elements in the switching regression analysis.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica; 1997, 141
0208-6018
2353-7663
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Simulation study on the application of Gibbs sampling for major gene detection in a population of laying hens
Autorzy:
Szydlowski, M
Szwaczkowski, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2044229.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
segregation analysis
hen
egg production
laying hen
major gene
detection
genetic variation
Gibbs sampling
animal model
Opis:
A method for the detection of segregating major genes based on the analysis of estimated marginal posterior major gene variance density was examined. The properties of the method were investigated using data sets simulated for a real population of laying hens consisting of eleven generations. Marginal posterior densities of model parameters were estimated by the Gibbs sampling approach proposed by Janss et al. (1995). With the data of about 4000 observations it was possible to detect a major gene responsible for one third of the genetic variance and one tenth of the phenotypic variance, irrespectively of the degree of dominance at the major locus. The inference based on the posterior marginal major gene variance can be sensitive to skewness of the data. It was shown that skewness of 0.2 can lead to a false detection of a major gene. The method is robust against a non-genetic mixture of normal distributions.
Źródło:
Journal of Applied Genetics; 1998, 39, 4; 321-330
1234-1983
Pojawia się w:
Journal of Applied Genetics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Electroimpedance tomography as a tool for brain examination
Autorzy:
Gorajek, T.
Nowakowski, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1954508.pdf
Data publikacji:
1999
Wydawca:
Politechnika Gdańska
Tematy:
electroimpedance tomography
EIT
impedance modelling
EEG propagation analysis
head model
Opis:
Discusses the possibility of a successful electroimpedance tomography (EIT) reconstruction of the impedance distribution within the human head, taking into consideration the presence of the skull and its screening effect on electrical signals. The results of numerous computer simulations of the processes of impedance measurement and 3D EIT reconstruction are presented. The volume of the smallest recognisable perturbation within both the brain and the skull areas are determined, as well as their relationships with the required contrast. The unquestionable usefulness of the EIT approach for the purpose of impedance modelling is proven.
Źródło:
TASK Quarterly. Scientific Bulletin of Academic Computer Centre in Gdansk; 1999, 3, 4; 445-451
1428-6394
Pojawia się w:
TASK Quarterly. Scientific Bulletin of Academic Computer Centre in Gdansk
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
On the construction of the common optimal market index in the Sharpe model
Autorzy:
Kuryłek, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/205979.pdf
Data publikacji:
1999
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Systemowych PAN
Tematy:
regresja liniowa
zastosowanie teorii systemów w ekonomii
investment
linear regression
loss function
market index
maximal eigenvalue
portfolio analysis
principal components
rates of return
Sharpe model
stock markets
Opis:
The purpose of this paper is to determine one factor which represents the whole market behavior on the basis of the rates of return of all equities traded oo this market. In the seminaal Sharpe model the factor is an exogenous varialble which is not determined by the model itself. This paper extends Sharpe's idea, as it assumes that the factor is a linear combination of all the rates of return of all traded equities. To determine this coefiicients of this linear combination we minimize the loss function which expresses the weighted mean square deviation of all rates of return from their predictions, having given the linear combination form of the market index. It is found that the vector of linear coeffcients has to be a nonzero eigenvector associated with the maximal eigenvalue of the appropriately transformed and estimated covariance matrix. The optimal market index for the Warsaw Stock Exchange was compared with the standard index. It occurs that there is only a very small difference between the standard index of this market and the optimal index.
Źródło:
Control and Cybernetics; 1999, 28, 4; 779-787
0324-8569
Pojawia się w:
Control and Cybernetics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
On the choice of statistical model for one-dimensional P-algorithms
Autorzy:
Calvin, J.
Zilinskas, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/205977.pdf
Data publikacji:
2000
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Systemowych PAN
Tematy:
analiza statystyczna
model statystyczny
optymalizacja
prawdopodobieństwo
algorithm
asymptotic properties
convergence
optimization
probability
statistical analysis
statistical models
Opis:
Algorithms based on statistical models compete favorably with other global optimization algorithms as proved by extensive testing results. Recently, techniques were developed for theoretically estimating the rate of convergence of global optimization algorithms with respect to the underlying statistical models. In the present paper these technictues are extended for theoretical investigation of P-algorithms without respect to a statistical model. Theoretical estimates may eliminate the need for lengthy experimental investigation which previously was the only method for comparison of the algorithms. The rcaults obtained give new insight into the role of the mnderlying statistical model with respect to the asymptotic properties of the algorithm which will be useful for the implementation of new versions of the algoritlmns.
Źródło:
Control and Cybernetics; 2000, 29, 2; 555-565
0324-8569
Pojawia się w:
Control and Cybernetics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wybrane problemy dynamiki strukturalnej w diagnostyce
Selected problems of structural dynamics in diagnostics
Autorzy:
Uhl, T.
Lisowski, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/327918.pdf
Data publikacji:
2001
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Technicznej PAN
Tematy:
model diagnostyczny
analiza modalna
dynamika
maszyna wirnikowa
diagnostic
structural dynamic
modal analysis
diagnostic model
Opis:
Praca dotyczy problemu zastosowania modeli w diagnostyce. Określenie zależności między własnościami modelu a stanem technicznym jest podstawą do lokalizacji uszkodzeń, co zwiększa zakres formułowanej diagnozy. Autorzy zaproponowali wykorzystanie eksperymentalnego modelu modalnego do diagnozowania stanu maszyn wirnikowych. Zwiększenie efektywności wykorzystania takiego modelu autorzy chcą osiągnąć poprzez zastosowanie metody eksploatacyjnej analizy modalnej umożliwiającej identyfikację modelu modalnego bez potrzeby wyłączania badanej maszyny z eksploatacji oraz bez potrzeby pomiaru sił działających na badaną maszynę. Omawiane problemy zilustrowano wybranymi wynikami badań pompy wodnej dużej mocy.
This paper deals with application of models for diagnostic purposes. The relationship between the technical state and the model properties is the base of fault (damage) localization, what enhances the scope of formulated diagnosis. The authors proposed application of experimental modal model for diagnostic of rotational machinery. In order to increase the efficiency of use of such a model the authors use Operational Modal Analysis method that allows identification of modal model for operational conditions without necessary of measurement of operational forces. Considered problems are presented on example of a high power water pump vibration testing selected results.
Źródło:
Diagnostyka; 2001, 24; 5-12
1641-6414
2449-5220
Pojawia się w:
Diagnostyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania trwałości zmęczeniowej maszyn metodą analizy rozkładu mocy obciążeń dynamicznych
Testing of fatigue life of machines using the method of analysis of dynamic loads power distribution
Autorzy:
Kaźmierczak, H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/328203.pdf
Data publikacji:
2002
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Technicznej PAN
Tematy:
model
destrukcja
metoda analizy
rozkład mocy
obciążenie dynamiczne
trwałość zmęczeniowa
wymuszenie
wytężenie
destruction
method of analysis
dynamic loads
power distribution
fatigue life
force
effort
Opis:
W artykule przedstawiono zagadnienie trwałości zmęczeniowej węzłowych elementów maszyn z zastosowaniem metod energetycznych. Charakterystykę trwałościową maszyn roboczych tworzą zarówno ich parametry strukturalne jak również charakterystyka wymuszeń. Obniżenie trwałości elementów maszyny może wystąpić w wyniku ewolucyjnego procesu destrukcji oraz w wyniku chwilowych przeciążeń. Stan maszyny ulega procesowi ewolucyjnej destrukcji wskutek zmęczenia materiałów konstrukcyjnych, nadmiernych obciążeń, zużycia wskutek tarcia (luzy) itp. Czynnikiem determinującym trwałość obiektu są charakterystyki trwałościowe podzespołów, sposób ich złożenia, a także rodzaj oraz charakterystyka wymuszeń. Charakterystykę trwałościową obiektu tworzą zarówno jego parametry strukturalne jak również wzajemne oddziaływania podukładów. W artykule przedstawiono, oparty na modelu procesora energii Cempla, model oceny trwałości obiektu sprowadzający się do śledzenia trendu ewolucji destrukcji. Do oceny trwałości zmęczeniowej posłużyły przestrzenno czasowe charakterystyki mocy obciążeń dynamicznych. Znajomość przestrzennego rozkładu obciążeń obiektu mechanicznego w funkcji czasu eksploatacji pozwala identyfikować elementy maszyn poddane procesowi destrukcji. Przedstawiono przykład zastosowania metody analizy rozkładu mocy obciążeń dynamicznych do analizy trwałościowej elementu maszyny (przyspieszone badania stanowiskowe).
In the article the problem of fatigue life of machines' nodal elements, using energetistic methods, is showed. Structural parameters of working machines and force characteristic determine the life curve of working machines. Decrease of life of the machine elements can be an effect of the evolutional process of destruction or of instantaneous overloads. Composite materials fatigue, excessive loads, wear caused by friction (plays) etc. cause the machine condition to suffer the process of evolutional destruction. Life curves of the sub-assemblies, the way of their assembly and also force characteristic and its kind determine the life of object. Life curve of the object depends on its structural parameters and interaction between the sub-assemblies. Int he article the model of evaluation of the object life, based on the model of Cemple energy processor, consisted in following of the tendency of destruction evolution, is showed. Spatial-temporal power characteristic sof dynamic loads have been used to evaluate the fatigue life. Knowledge of the spatial load distribution of mechanical object in time function of exploitation let identify the machine elements subjected to the destruction process. An example of using of the method of analysis of dynamic loads power distributionin life analysis of machine elements is showed (acceleration stand testing).
Źródło:
Diagnostyka; 2002, 26; 133-142
1641-6414
2449-5220
Pojawia się w:
Diagnostyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza atrakcyjności turystycznej powiatów województwa świętokrzyskiego za pomocą metody PROMETHEE
Autorzy:
Lasek, Mirosława
Nowak, Ewa
Pęczkowski, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1797465.pdf
Data publikacji:
2003-06-30
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
atrakcyjność turystyczna
analiza wielokryterialna
model relacji preferencji
grafy oceniające
tourist attractiveness
multi-criterion analysis
preference relation model
evaluation graphs
principal component analysis
Opis:
W artykule przedstawiono analizę porównawczą atrakcyjności turystycznej powiatów województwa świętokrzyskiego, przeprowadzoną za pomocą metody PROMETHEE, należącą do metod analiz wielokryterialnych, opartych na teorii grafów oraz teorii relacji preferencji. Kryteria decydujące o atrakcyjności powiatów podzielono umownie na osiem grup: przyrodnicze, zabytki, baza noclegowa, infrastruktura usługowa, dostępność komunikacyjna, infrastruktura techniczna, stosunki ludnościowe, finanse powiatów. Rozpatrywano 17 kryteriów oceny do analizy 14 powiatów, W wyniku jej zastosowania otrzymano uporządkowanie powiatów według atrakcyjności turystycznej, klasy atrakcyjności turystycznej oraz diagnozę „siły atrakcyjności” ze względu na przyjęte kryteria.
The article presents a comparative analysis of the tourist attractiveness of powtals in the Świętokrzyskie Województwo carried out by the PROMETHEE method. It is one of the multi-criterion analytical methods based on graph theory and preference relation. The evaluation criteria were divided into eight groups: natural environment, monuments, accommodation, service infrastructure, transport accessibility, technological infrastructure, population and finances. From these eight groups 17 subcriteria were used to analyse 14 powiats. As a result the powiats were ranked according to their tourist attractiveness, and classes were established with their 'power of attractiveness’ diagnosed.
Źródło:
Turyzm; 2003, 13, 1; 81-104
0867-5856
2080-6922
Pojawia się w:
Turyzm
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Asymptotic analysis of nonlinearly elastic shells with variable thickness
Asymptotyczna analiza nieliniowo sprężystych powłok o zmiennej grubości
Autorzy:
Gratie, L.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/280441.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej
Tematy:
asymptotic analysis
nonlinearly elastic shells
Koiter's model
variable thickness
energy functional
variational problems
Opis:
P.G.Ciarlet recently proposed, and justified with A.Roquefort through the method of formal asymptotic expansions, a nonlinear shell model for shells with constsnt thickness. This model is analogous in its form to the model formerly proposed by W.T.Koiter, but is more amenable to numerical computations. In the same spitit, we propose and we justify here, again by the method of formal asymptotic expansion, a more general nonlinear model, which is valid for shells with variable thickness.
W pracy odniesiono się do nieliniowego modelu powłoki o stałej grubości, który uprzednio został zweryfikowany za pomocą metody formalnych rozwinięć asymptotycznych. Jego konstrukcja ma właściwości analogiczne do innych modeli spotykanych w literaturze, ale jest bardziej dogodna przy zastosowaniu symulacji numerycznej. W tym samym duchu zaprezentowano w pracy metodę formalnych rozwinięć asymptotycznych do zbudowania bardziej ogólnego modelu o podobnym charakterze, ale dotyczącego powłoki o zmiennej grubości.
Źródło:
Journal of Theoretical and Applied Mechanics; 2003, 41, 3; 487-508
1429-2955
Pojawia się w:
Journal of Theoretical and Applied Mechanics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Modelling and optimation of transmission system with an asynchronous motor
Modelowanie i optymalizacja układów napędowych z silnikami asynchronicznymi
Autorzy:
Mężyk, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/281127.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej
Tematy:
mathematical model
gear train
electromechanical system
sensitivity analysis
optimization
Opis:
Mathematical models of an electromechanical system with an induction motor are dealt with in the paper. An electric motor model is described in the equivalent axial coordinate system (x, y). The mathematical model of the gear train has been formulated by means of a hybrid method of rigid and deformable finite elements. Special attention has been paid to problems of modelling of planetery gears. The sensitivity analysis and optimization have been carried out using an objective function describing the maximal forces in kinematic pairs. The applied algorithm of direct differentiation makes it possible to examine the influence of parameters of the electromechanical model on the dynamic phenomena occuring in the system. From the performed investigations it appears that, when modelling the mechanisms under consideration, it is necessary to take electromechanical couplings into account.
W pracy omówiono sposób modelowania elektromechanicznych układów napędowych z silnikami indukcyjnymi. Model silnika elektrycznego opisano w zastępczym układzie współrzędnych (x, y). Model matematyczny przekładni zębatej opracowano z wykorzystaniem hybrydowej metody sztywnych i odkształcalnych elementów skończonych. Szczególną uwagę zwrócono na modelowanie przekładni planetarnej. Analizę wrażliwości i optymalizację przeprowadzono dla funkcji celu opisującej wartości maksymalne sił dynamicznych. Zaprezentowana metoda bezpośredniego różniczkowania umożliwia określenie wpływu parametrów silnika napędowego na zjawiska dynamiczne w części mechanicznej.
Źródło:
Journal of Theoretical and Applied Mechanics; 2003, 41, 1; 169-197
1429-2955
Pojawia się w:
Journal of Theoretical and Applied Mechanics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zastosowanie metod prognozowania mikrobiologicznego do okreslania rozwoju mikroflory saprofitycznej w produktach miesnych utrwalonych lizozymem w formie monomeru
Autorzy:
Rosiak, E
Kolozyn-Krajewska, D
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/828703.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Technologów Żywności
Tematy:
przetwory miesne
analiza zywnosci
mikrobiologia zywnosci
bakterie saprofityczne
zywnosc
Pseudomonas
prognozowanie
utrwalanie zywnosci
metody immunoenzymatyczne
modele matematyczne
meat product
food analysis
food microbiology
saprotrophic bacteria
food
prognosis
food preservation
immunoenzymatic method
mathematical model
Opis:
Celem pracy było opracowanie matematycznych modeli wzrostu ogólnej liczby drobnoustrojów oraz saprofitycznych bakterii z rodzaju Pseudomonas spp. w modelowych produktach mięsnych utrwalonych lizozymem w formie monomeru. Badania mikrobiologiczne wykonano klasycznymi metodami płytkowymi. Do uzyskanych danych empirycznych dopasowano funkcje s-kształtne (Gompertza i logistyczną) oraz funkcje wielomianowe stopnia drugiego i trzeciego. Szacowania parametrów funkcji pierwszorzędowych dokonano z wykorzystaniem procedur iteracyjnych, wyznaczających najmniejszą wartość sumy kwadratów różnicy błędu pomiędzy wartościami empirycznymi i teoretycznymi. Szacowania parametrów modeli zbiorczych dokonano klasyczną metodą najmniejszych kwadratów. Na podstawie modeli pierwszorzędowych uzyskano parametry kinetyczne opisujące rozwój badanych grup drobnoustrojów. Modele zbiorcze pozwoliły określić wpływ badanych czynników środowiskowych na populację drobnoustrojów.
The aim of the work was construction of mathematical models of growth of total plate count of bacteria and saprophytic Pseudomonas spp. bacteria occurring in model meat products preservated with lysozyme in monomer form. The microbiological experiment was carried out by traditional plate method. The experimental data were fitted to first order models (Gampertz and logistic) and response surface models (RSM). The Marquardt algorithm was used to evaluate parameters of Gompertz and logistic functions. The least square method was used for assessment of parameters of polynominal functions. Results of first order models were kinetics parameters of growth: lag time duration, growth rate, generation time, density of population. The influence of environmental factors on bacteria population growth was determined on the basis the RSM.
Źródło:
Żywność Nauka Technologia Jakość; 2003, 10, 3; 5-20
1425-6959
Pojawia się w:
Żywność Nauka Technologia Jakość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza dróg rozchodzenia się energii w konstrukcjach jako nowoczesne narzędzie eksperymentalnej oceny bezpieczeństwa i komfortu w przemyśle środków transportu
Transfer path analysis as modern technique in experimental assessment of means of transport safety and comfort
Autorzy:
Mendrok, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/157171.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
Tematy:
analiza dróg rozchodzenia się energii
analiza modalna
model modalny
transfer path analysis
modal analysis
modal model
Opis:
W pracy opisano eksperymentalną technikę oceny rozchodzenia się drgań i hałasu w konstrukcjach. Metoda ta stosowana jest głównie w przemyśle środków transportu. Pokazano podstawowe założenia i metodykę. Dużo uwagi zostało poświęcone metodom pozyskiwania i syntezy danych, których pomiar wprost jest utrudniony. Pokazano także narzędzie opracowane w środowisku Matlab służące do przeprowadzania omawianej analizy.
In this paper an experimental technique for noise and vibration transfer path analysing is described. This method is mainly used in transportation industry. Basis assumptions and methodology, measurement techniques and non-measurable data synthesis methods are shown. Additionally, a software tool for TPA calculations developed in Matlab environment is presented.
Źródło:
Pomiary Automatyka Kontrola; 2004, R. 50, nr 5, 5; 33-36
0032-4140
Pojawia się w:
Pomiary Automatyka Kontrola
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
L’émergence et le développement de la grammaire dans l’Antiquité grecque
Powstanie i rozwój gramatyki w starożytności greckiej
Autorzy:
Swiggers, Pierre
Wouters, Alfons
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1953986.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
analiza syntaktyczna w starożytności
Arystoteles
części mowy
Dionizy z Halikarnasu
filozofia języka w starożytności
gramatyka aleksandryjska
gramatyka antyczna
gramatyka i filozofia w starożytności
gramatyka
logika
poetyka i retoryka
historia terminów gramatycznych
historia (zachodniego) językoznawstwa
kategorie gramatyczne
klasy słów
nauczanie gramatyki
Platon
stoicy
Alexandrian grammar
ancient grammar
Aristotle
Dionysius of Halicarnassus
grammar and philosophy in Antiquity
grammar
logic
poetics and rhetorics
grammatical categories
(history of) grammatical terminology
history of (Western) linguistics
parts-of-speech model
philosophy of language in Antiquity
Plato
sentence analysis in Antiquity
Stoics
teaching of grammar
word classes
Opis:
Artykuł prezentuje genezę gramatyki w Grecji starożytnej i koncentruje się na procesie autonomizacji, poprzez który gramatyka (gr. γραμματική) stała się oddzielnym polem badań i dyscypliną „techniczną”, tj. działem wiedzy (praktycznej i teoretycznej) opartej na empirii (por. semantykę gr. τέχνη). Wiedza ta była przekazywana jako dyscyplina naukowa w zorganizowanym systemie dydaktycznym i ukierunkowana na badanie faktów i struktur językowych, takich, jakie się ujawniają w tekstach (literackich). Proces autonomizacji, poprzez który gramatyka uzyskała swój własny status, jest tu analizowany z dwóch punktów widzenia. (I) Jeżeli chodzi o sam przedmiot badań, to gramatyka stała się autonomiczna w relacji do poetyki i retoryki. Wspólnym pierwotnie przedmiotem gramatyki, poetyki i retoryki, było λέξις, tj. wyrażenie słowne (literackie). Wszechstronne badanie λέξις obejmowało gramatykę, jak to widać w tekstach źródłowych, takich jak dzieła na temat poetyki i retoryki Arystotelesa i Dionizjusza z Halikarnasu, szczegółowo tutaj przeanalizowane. Początki takich całościowych badań λέξις można znaleźć w poglądach gramatyków aleksandryjskich, dotyczących przedmiotu i zadań gramatyki, oraz w definicji „gramatyki” podanej w Τέχνη γραμματική Dionizjusza Traka (według niej „gramatyka” obejmuje czytanie, analizę, wyjaśnianie i ocenianie dzieł literackich). (II) Jeżeli chodzi o określenie funkcji, metody i metajęzyka gramatyki, to zasadniczą wagę ma zbadanie powiązań między filozofią i gramatyką. Badanie takie stanowi drugą część niniejszego artykułu. W analizie związków między filozofią i gramatyką wyróżnione są następujące etapy: (i) W pierwszym etapie refleksja lingwistyczna polegała na opartych na filozofii rozważaniach dotyczących semantycznych właściwości powiązanych ze sobą słów: od sofistów po Arystotelesa znajdujemy wypowiedzi dość jasno mówiące o takich własnościach jak synonimia, antonimia i paronimia. (ii) Etap drugi wyznacza formułowanie podstawowych zasad analizy zdań. Głównym w tym względzie osiągnięciem był platoński dwupodział zdania na ὄνομα i ῥῆμα (zob. dialog Sofista). (iii) Trzeci etap charakteryzuje się ustaleniem relacji między klasami form językowych i kategorii ich zawartości noetycznej; tutaj fundamentu dla analizy form wyrazów i ich podziału na klasy intelektualno-semantyczne dostarczyły arystotelesowskie Kategorie (por. Kategorie 1b: „Każda nie połączona wypowiedź oznacza albo substancję, albo ilość, albo jakość, albo stosunek, albo miejsce, albo czas, albo położenie, albo stan, albo działanie, albo doznawanie” [przekład K. Leśniaka]). Takie właśnie podejście „kategorialne” leży u podstaw podziału na części mowy, jaki został wytworzony, rozwinięty i zdefiniowany w starożytnej Grecji. Wpływ metodologiczny filozofii (a dokładniej: dialektyki i logiki) na gramatykę widać w ewolucji wyodrębniania poszczególnych części mowy (μέρη τοῦ λόγου). Punkty zwrotne tego długiego procesu są omówione w ostatniej części pracy. Wyróżnić można trzy podstawowe kroki: (α) Pierwszym krokiem jest stosowanie przez Arystotelesa teorii μέρη τῆς λέξεως („części mowy”; zob. jego Poetykę i Peri Hermeneias, które zawierają pewne zasady analizy morfosyntaktycznej); (β) Wkład filozofów stoickich polegał na bardziej szczegółowej analizie niektórych części mowy (takich jak rzeczownik, czasownik, zaimek, przysłówek i spójnik), na skonstruowaniu opartej na filozofii teorii semantycznej (obejmującej pojęcie λεκτόν – „dająca się wypowiedzieć [treść]”), a zwłaszcza na opracowaniu teorii παρεπόμενα (łac. accidentia), tj. morfosyntaktycznych i semantycznych cech klas wyrazów. (γ) Krokiem trzecim było rozszerzenie i kodyfikacja modelu części mowy dokonane przez gramatyków aleksandryjskich (Arystarch z Samotraki i jego uczniowie). Ich model obejmował osiem części mowy: rzeczownik, czasownik, imiesłów, rodzajnik, zaimek, przyimek, przysłówek i spójnik. Pierwszym podręcznikiem dającym syntezę wiedzy i umiejętności gramatycznych była Τέχνη γραμματική, przypisywana Dionizjuszowi Trakowi. Pamiętać też należy, że na stopniowy proces autonomizacji gramatyki trzeba patrzeć w świetle dydaktyki – w dydaktyce uczono gramatyki, a równocześnie pogłębiano ją i poszerzano.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2004, 52, 3; 169-195
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 571

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies