Temat: Wielkie Księstwo Litewskie - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: 1385 metai, Kre~8va : pasiklyde tarp tikrove~8s ir mito
Autorzy:: Kiaupieneė, Ju~3ratė.
Powiązania:: W: 1385 m. rugpju~3īo 14 d. Kre~8aktas / red. J. Kiaupienė Vilnius, 2002 S. 39-68
Współwytwórcy:: Błaszczyk, Grzegorz. Polemika
Kiaupienė, Ju~3ratė. Polemika Redakcja
Data publikacji:: 3968
Tematy:: Umowy międzynarodowe Europa 14 w.
Opis:: Polem.:; Czy była unia krewska?; Grzegorz Błaszczyk; Kwartalnik Historyczny; 2003; nr 1; s. [83]-96.
W związku z polemiką Grzegorza Błaszczyka w sprawie unii krewskiej; Ju~3ratė Kiaupienė; Kwartalnik Historyczny; 2003; nr 1; s. [97]-98.
Dostawca treści:: Bibliografia CBW

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Tłumaczenia biblijne w Wielkim księstwie Litewskim
Biblical translations in the Grand Duchy of Lithuania
Autorzy:: Kozhinowa, Alla
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/34101305.pdf
Data publikacji:: 2024-06-05
Wydawca:: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
Tematy:: tłumaczenia biblijne
XVI wiek
Wielkie Księstwo Litewskie
biblical translations
the 16th century
the Grand Duchy of Lithuania
Opis:: The article provides an overview of biblical translations created in the 16th century on the territory of the Grand Duchy of Lithuania. In the article a specific translation technique and the reasons for the differences between the original and translated text are considered. A strong opposition to the accuracy of the translation is a different understanding of the text, due to differences in religion. By the time of the creation of most Slavic translations, Christian exegetics was fundamentally different both from the ancient understanding of sacred texts and from the interpretation adopted in the rabbinical tradition. Intertextual differences may be due to differences in culture that have nothing to do with the religious system. The difference between the original and the translation is due to the fact that not all translators were equally gifted linguists; they didn’t know the original language and the subject in question equally well. Therefore, in the textual structure of the translation, we can meet with various kinds of deviations from the essence and form of the original, up to language and substantial mistakes.
Artykuł poświęcony jest ogólnemu przedstawieniu tłumaczeń biblijnych stworzonych w XVI w.na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego; rozpatruje się w nim technikę translatorską oraz przyczyny różnic między tekstem oryginalnym i przetłumaczonym na inny język. Dokładność tłumaczenia może być zakłócona poprzez odmienne rozumienie tekstu z powodu różnic religijnych. W czasie stworzenia większości słowiańskich tłumaczeń biblijnych chrześcijańska egzegetyka zasadniczo różniła się zarówno od starożytnego rozumienia świętych tekstów, jak i od interpretacji przyjętej w tradycji rabinicznej. Również różnice intertekstualne mogą wynikać z różnic kulturowych, które nie mają nic wspólnego z systemem religijnym. Różnica między oryginałem a tłumaczeniem wynika z faktu, że nie wszyscy tłumacze byli równie utalentowanymi lingwistami, znali dobrze język oryginalny. Dlatego w strukturze tekstowej tłumaczenia możemy się spotkać z różnego rodzaju odchyleniami od treści i formy oryginału, aż po błędy językowe i merytoryczne.
Źródło:: Język. Religia. Tożsamość; 2024, 1 (29); 191-206
2083-8964
2544-1701
Pojawia się w:: Język. Religia. Tożsamość
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: „Będą pieniądze, będzie czym płacić”. Uwagi na marginesie rejestrów długów Jana Karola Chodkiewicza
“There Will Be Money; There Will Be Something To Pay With”. Comments on the Margins of Jan Karol Chodkiewicz’s Debt Registers
Autorzy:: Żojdź, Karol
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/28763573.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: Grand Duchy of Lithuania
magnates
Jan Karol Chodkiewicz
finance
debts
Wielkie Księstwo Litewskie
magnateria
finanse
długi
Opis:: Podstawą źródłową artykułu są rejestry długów Jana Karola Chodkiewicza uzupełnione o informacje zaczerpnięte m.in. z korespondencji i inwentarzy dóbr. Przykład działalności hetmana wielkiego litewskiego jest pretekstem, by zadać pytania o opłacalność służby wojskowej w pierwszej połowie XVII w., wysokość i strukturę magnackich dochodów oraz o miejsce kredytu w gospodarce wielkich właścicieli ziemskich w Rzeczypospolitej.
The article is based on Jan Karol Chodkiewicz’s debt registers, supplemented by the information drawn, among other things, from correspondence and estate inventories. The example of the Grand Hetman of Lithuania’s activity serves as a pretext to pose questions about the profitability of military service in the first half of the seventeenth century, the amount and structure of magnates’ income and the place of credit in the economy of the great landowners of the Commonwealth.
Źródło:: Kwartalnik Historyczny; 2023, 130, 2; 245-286
0023-5903
Pojawia się w:: Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: Artyleria Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1700–1717
The Artillery of the Grand Duchy of Lithuania 1700–1717
Die Artillerie des Großfürstentums Litauen 1700–1717
Autorzy:: Šapoka, Mindaugas
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/7405818.pdf
Data publikacji:: 2023-07-27
Wydawca:: Wojskowe Biuro Historyczne
Tematy:: Wielkie Księstwo Litewskie
wielka wojna północna
artyleria
sejm niemy
Grand Duchy of Lithuania
Great Northern War
artillery
Silent Sejm
Großfürstentum Litauen
Großer Nordischer Krieg
Artillerie
Stummer Sejm
Opis:: Artykuł dotyczy artylerii litewskiej w latach 1700–1717 i opiera się głównie na sprawozdaniu z jej dochodów i wydatków za lata 1710–1717 przygotowanym dla Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego posiedzenie odbyło się pod koniec 1717 r. w Grodnie. Artyleria litewska w 1710 r. praktycznie nie istniała z powodu wojen, kryzysów demograficznego i finansowego. W następnych latach jej finansowanie było niewystarczające. Dochody na ten cel w latach 1710– 1717 wyniosły 96 tys. złp, lecz wydatki wyniosły nie mniej niż 170 tys. złp. Mimo braku funduszy do 1716 r. stan artylerii znacznie się poprawił, choć w badanym okresie nie podejmowano prób gruntownej reformy jej finansowania. W latach 1716–1717 artyleria była w stanie zaopatrzyć piechotę i dragonów armii litewskiej jedynie w kilka dział i amunicję. Sejm niemy z 1717 r. nie zwiększył środków na artylerię litewską, która była w stanie wystawić do działań wojennych do 10 dział, co przy liczebności armii litewskiej wynoszącej na papierze 6100 żołnierzy było zadowalające. Z dostępnych źródeł wynika, że Korpus Artylerii Litewskiej nie był duży – w jego szeregach służyło łącznie ok. 30 żołnierzy, w większości urodzonych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
The article discusses the state of the Lithuanian Artillery Corps in the early years of the 18th century. Th e fi ndings are mainly based on a report prepared for the Lithuanian Fiscal Tribunal that concerned the corps’ income and expenses 1710–1717. Th e tribunal took place at the end of 1717 in Grodno. Th e Lithuanian Artillery Corps was practically non-existent in 1710 due to the losses incurred during previous wars, and the presence of both a demographic and fi nancial crisis in Lithuania at the time only added to the problem. In the following years funding was insuffi cient. Th is is evidenced by the fact that 1710–1717 funding for the corps amounted to Polish zlotys 96,000, whereas its expenses amounted to no less than Polish zlotys 170,000. Despite the lack of funds, by 1716 the condition of the corps had improved significantly, although no attempts were made to conduct a thorough reform of its fi nancing during the period in question. Between 1716–1717, the artillery was able to supply the infantry and dragoons of the Lithuanian army with only a few fi eld guns and ammunition. Th e Silent Sejm of 1717 did not increase the funding of the corps, which could now field up to 10 cannons, a satisfactory amount considering the size of the Lithuanian army at the time, i.e. approximately 6,100 soldiers. Th e available sources show that the Lithuanian Artillery Corps was quite small – in total about 30 soldiers served in its ranks, most of whom were born in the Polish-Lithuanian Commonwealth.
Der Aufsatz befasst sich mit der litauischen Artillerie in den Jahren 1700–1717 und stützt sich hauptsächlich auf einen Bericht über ihre Einnahmen und Ausgaben für die Jahre 1710–1717, der für das Finanztribunal des Großherzogtums Litauen erstellt wurde. Dessen Sitzung fand Ende 1717 in Grodno statt. Die litauische Artillerie war im Jahr 1710 aufgrund von Kriegen, demografi schen und fi nanziellen Krisen praktisch nicht existent. Auch in den folgenden Jahren war ihre Finanzierung unzureichend. Die Einnahmen für diesen Zweck beliefen sich 1710–1717 auf 96 000 polnische Zloty, die Ausgaben jedoch auf nicht weniger als 170 000 Zloty. Trotz der unzureichenden Mittel hatte sich der Zustand der Artillerie bis 1716 erheblich verbessert, obwohl im Berichtszeitraum kein Versuch unternommen wurde, ihre Finanzierung grundlegend zu reformieren. In den Jahren 1716–1717 war die Artillerie lediglich in der Lage, die Infanterie und die Dragoner der litauischen Armee mit einigen Feldgeschützen und Munition zu versorgen. Der Stumme Sejm von 1717 sah keine Erhöhung der Mittel für die litauische Artillerie vor, die bis zu 10 Kanonen aufstellen konnte, was angesichts der offi ziellen Größe der litauischen Armee von 6100 Soldaten zufriedenstellend war. Den verfügbaren Quellen zufolge war das litauische Artilleriekorps mit insgesamt etwa 30 Soldaten, von denen die meisten aus der polnisch-litauischen Adelsrepublik stammten, nicht sehr groß.
Źródło:: Przegląd Historyczno-Wojskowy; 2023, XXIV (LXXV), 1(283); 40-66
1640-6281
Pojawia się w:: Przegląd Historyczno-Wojskowy
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Educational Travels of the Elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth to German Reich in the First Half of 17th Century. The Case of Selected Representatives of the Sapieha Family
Podróże edukacyjne elit Rzeczypospolitej do Rzeszy Niemieckiej w pierwszej połowie XVII wieku. Przypadki wybranych przedstawicieli rodu Sapiehów
Autorzy:: Ziober, Aleksandra
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/33915053.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: educational travels
education
Sapieha
Grand Duchy of Lithuania
podróże edukacyjne
edukacja
Sapiehowie
Wielkie Księstwo Litewskie
Opis:: From the turn of the sixteenth and seventeenth centuries, trips to foreign countries were one of the most popular ways to broaden intellectual horizons, gain knowledge of the world and receive a good education. The magnates sent their sons on these very expensive expeditions to provide them with good preparation for a political career, and so were the representatives of the wealthiest families of the Grand Duchy of Lithuania, including the Sapieha family. The voivode of Vilnius, Lew, paid particular attention to the education of his children. His sons were educated at the most important universities, primarily in the German Reich, and participated in classes led by outstanding scholars of that period. It is worth noting that Sapieha also took care of the education of his relatives: the children of the deceased voivode of Vitebsk, Mikołaj, and the Chamberlain of Orsza, Hrehory Iwanowicz, whom he supervised. It is also noteworthy that representatives of the Sapieha Kodeń line also tried to provide the best education for their children, and despite not having as many financial resources and political influence as the voivode of Vilnius, they sent their sons to study abroad too.
Od przełomu XVI i XVII w. wyjazdy za granicę były jednym z najpopularniejszych sposobów poszerzania horyzontów intelektualnych, zdobywania wiedzy o świecie i dobrego wykształcenia. Na te bardzo kosztowne wyprawy magnaci wysyłali swoich synów, aby zapewnić im dobre przygotowanie do kariery politycznej, podobnie jak przedstawiciele najbogatszych rodów Wielkiego Księstwa Litewskiego, w tym Sapiehowie. Wojewoda wileński Lew zwracał szczególną uwagę na edukację swoich dzieci. Jego synowie kształcili się na najważniejszych europejskich uczelniach, przede wszystkim w Rzeszy Niemieckiej i uczestniczyli w zajęciach prowadzonych przez wybitnych uczonych tego okresu. Warto dodać, że Sapieha dbał także o edukację swoich bliższych i dalszych krewnych, warto w tym miejscu wspomnieć przynajmniej o dzieciach zmarłego wojewody witebskiego Mikołaja oraz podkomorzyka orszańskiego Hrehorego Iwanowicza. Na uwagę zasługuje również fakt, że przedstawiciele linii Sapiehów Kodeńskich również starali się zapewnić swoim synom, jak najlepsze wykształcenie i mimo braku odpowiednich środków finansowych i wpływów politycznych wysyłali również swoich synów na studia za granicę, a ich działania aktywnie wspierał wojewoda wileński.
Źródło:: Res Historica; 2023, 56; 181-203
2082-6060
Pojawia się w:: Res Historica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego)
Evolutions of Inflectional Forms of Old Belarusian Adjectives (Based on the Grand Duchy of Lithuania Chronicles)
Autorzy:: Citko, Lilia
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/32223980.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: the Grand Duchy of Lithuania
chronicles
the Old Belarusian language
adjective
Wielkie Księstwo Litewskie
latopisy
język starobiałoruski
przymiotnik
Вялікае Княства Літоўскае
летапісанне
старабеларуская мова
прыметнік
Opis:: Artykuł jest poświęcony charakterystyce form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich. Jako źródło materiału badawczego posłużyły dwa zabytki XVI–XVIII wieku, reprezentujące pierwszą (Kronika supraska) i ostatnią (Kronika Bychowca) redakcję latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Literatura kronikarska w większym stopniu odzwierciedla stan żywego języka tego okresu niż utwory religijne podporządkowane kanonom tradycji cerkiewnosłowiańskiej. Celem badań była analiza rozwoju form fleksyjnych przymiotników ze zwróceniem szczególnej uwagi na podobieństwa i różnice w stosunku do stanu ogólnoruskiego. Na podstawie analizy wyekscerpowanych z tekstów form przymiotnikowych i porównania ich z paradygmatami okresu wcześniejszego stwierdzono, iż system fleksyjny przymiotnika cechował z jednej strony zaawansowany proces wycofywania form odmiany niezłożonej (rzeczownikowej), z drugiej zaś upowszechnianie się form odmiany złożonej (zaimkowej). W jej obrębie śladowo udokumentowane zostały stare cechy, nawiązujące do języka cerkiewnosłowiańskiego, chociaż równocześnie bardzo wyraźnie zaznaczyły się cechy o charakterze innowacji białoruskich. System fleksyjny przymiotnika, w szczególności Kroniki Bychowca, utrwalił również pewne rysy regionalne, które wykazują nawiązania do zespołu gwar południowo-zachodniobiałoruskich. Zjawiska te mogą być wskazówką pomocną przy ustalaniu lokalizacji zabytku lub miejsca pochodzenia jego autora.
The article is devoted to the inflectional forms old Belarusian adjectives. As a source of research material, two monuments of the 16th–18th centuries were used, representing the first (the Chronicle of Suprasl) and the last (the Chronicle of Bychowiec) editions of the Chronicles of the Grand Duchy of Lithuania. Chronicle literature reflects the condition of the living language of that period better than religious works subordinated to the canons of Church Slavonic tradition. The aim of the research is the analysis of the development of inflectional forms of adjectives with particular attention to similarities and differences in reference to the Ruthenian condition. Forms of adjectives have been selected and compared to paradigms of the earlier period. It has been established that inflectional system of adjectives took into consideration both the advanced process of phasing-out of non-complex inflexion (nominal) and the promotion of complex inflection (pronominal). Within its framework, old features referring to the Church Slavonic language have been documented, although at the same time, features of the nature of Belarusian innovations have been very clearly marked. Inflectional system of adjectives (especially The Chronicle of Bychowiec) preserved some regional features which indicate references to the south-western Belarusian dialects. These phenomena may help to establish the location of the monument or the place of origin of its author.
Артыкул прысвечаны характарыстыцы склонавых форм старабеларускіх прыметнікаў. У якасці крыніцы матэрыялу для даследавання выкарыстаны два помнікі XVI–XVIII стст., якія прадстаўляюць першую (Супрасльскі летапіс) і апошнюю (Хроніка Быхаўца) рэдакцыі летапісаў ВКЛ. Летапісная літаратура ў большай ступені адлюстроўвае стан жывой мовы гэтага перыяду, чым рэлігійныя творы, падпарадкаваныя канонам царкоўнаславянскай традыцыі. Мэта даследавання – прааналізаваць развіццё склонавых форм прыметнікаў, звяртаючы асаблівую ўвагу на падабенства і адрозненне з агульнарускім станам. На аснове аналізу прыметнікавых формаў, выдзеленых з тэкстаў, і параўнання іх з парадыгмамі больш ранняга перыяду ўстаноўлена, што для сістэмы прыметніка характэрны, з аднаго боку, інтэнсіўны працэс страты простых (назоўнікавых) форм, а з другога – распаўсюджванне складаных (займеннікавых) форм. У межах складанага скланення ў невялікай ступені фіксyюцца яшчэ старыя з’явы, якія адносяцца да царкоўнаславянскай мовы, але адначасова значна больш выразна прасочваюцца рысы беларускіх флексійных інавацый. Флексійная сістэма прыметніка, асабліва Хронікі Быхаўца, замацавала таксама некаторыя рэгіянальныя асаблівасці, якія паказваюць адносіны да паўднёва-заходніх беларускіх гаворак. Гэтыя моўныя рысы могуць аказацца важнымі для вызначэння месца стварэння помніка або месца паходжання яго аўтара.
Źródło:: Studia Białorutenistyczne; 2023, 17; 243-258
1898-0457
Pojawia się w:: Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Kompetencje językowe bazylianów prowincji litewskiej w XVII–XVIII wieku
Linguistic Competence of the Basilian Monks of the Lithuanian Province in the 17th–18th Centuries
Autorzy:: Wereda, Dorota
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/33907161.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: Uniate Church
Basilian Order
Basilians of the Lithuanian Province
Basilian education
Ruthenian culture
Grand Duchy of Lithuania
Cerkiew unicka
zakon bazylianów
bazylianie prowincji litewskiej
edukacja bazyliańska
kultura ruska
Wielkie Księstwo Litewskie
Opis:: Aktywność zgromadzenia bazylianów jest kluczowa dla poznania przeobrażeń kulturowych, społecznych, religijnych i relacji zachodzących na pograniczu kultur wyznaczanych przez łaciński i bizantyjski krąg kulturowy. Artykuł powstał na podstawie katalogu bazylianów studiujących w seminarium papieskim w Wilnie w latach 1611–1795 oraz spisu zakonników z 1800 r. i analizuje kompetencje językowe bazylianów prowincji litewskiej. Zakonnicy najczęściej posiadali znajomość trzech języków: łacińskiego, polskiego oraz „sclavonica” lub „ruthenica”. W drugiej połowie XVIII w. bazylianie poszerzali kompetencje językowe o znajomość języków nowożytnych: francuskiego, niemieckiego, włoskiego. W odpowiedzi na potrzeby duszpasterskie używali języka litewskiego, żmudzkiego, łotewskiego. Kompetencje językowe wykorzystywali w pracy duszpasterskiej i edukacyjnej. Zakonnicy w Wielkim Księstwie Litewskim, wraz z parafialnym duchowieństwem unickim, tworzyli środowisko podtrzymujące znajomość tradycji piśmienniczej języka ruskiego. Kompetencje językowe bazylianów kształtowały formy i treści przekazu w pracy duszpasterskiej, szerzenie wiary i umożliwiały korelacje pomiędzy dziedzictwem kulturowym grup językowych. Umiejętności zakonników pozwalały im pełnić rolę pośredników treści pomiędzy społecznościami różnych kręgów językowych i pomiędzy kulturą elitarną i egalitarną.
The activity of the Basilian congregation is crucial to understanding the cultural, social, religious transformations and relations occurring at the cultural borderlands marked by the Latin and Byzantine cultural circles. Based on the catalogue of Basilians studying at the papal seminary in Vilnius between 1611 and 1795, and a census of the monks from 1800, the paper analyses the linguistic competences of the Basilians of the Lithuanian province. The monks usually had knowledge of three languages i.e., Latin, Polish and „Sclavonica” or „Ruthenica”. In the second half of the 18th century, Basilians expanded their linguistic competences to include knowledge of modern languages: French, German and Italian. In response to pastoral needs, they used Lithuanian, Samogitian and Latvian. The monks used their linguistic competences in their pastoral and educational work. The monks in the Grand Duchy of Lithuania, together with the Unitarian parish clergy, formed an environment that maintained the literary tradition of the Ruthenian language. Basilians’ linguistic competences shaped the forms of content and message in pastoral work, spreading faith and enabling correlations between the cultural heritage of various linguistic groups. The monks’ skills enabled them to act as content intermediaries between communities of different linguistic backgrounds and between elite and egalitarian culture.
Źródło:: Res Historica; 2023, 55; 201-216
2082-6060
Pojawia się w:: Res Historica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Miejsca kultu maryjnego w litewskiej prowincji bazylianów w XVII-XVIII wieku
Marian Cult Places in the Lithuanian Province of the Basilians in the 17th-18th Centuries
Autorzy:: Wereda, Dorota
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/28407298.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tematy:: Cerkiew unicka
litewska prowincja bazylianów
kult maryjny
kultura religijna
Wielkie Księstwo Litewskie
Uniate Church
Lithuanian province of the Basilians
Marian cult
religious culture
Grand Duchy of Lithuania
Opis:: Jedną z form aktywności zakonu litewskiej prowincji bazylianów w XVII i XVIII wieku była praca w miejscach kultu maryjnego. Dzięki zabiegom bazylianów dwa otaczane kultem wizerunki maryjne zostały ukoronowane koronami papieskimi. Bazylianie zainicjowali praktykę obchodów lat jubileuszowych oraz korzystali z nadawanych przez Stolicę Apostolską przywilejów odpustowych. W miejscach gromadzących licznie przybywających pątników tworzyli oprawę wizualną i muzyczną. Miejsca kultu maryjnego kreowane przez bazylianów przyczyniały się do wzmacniania wspólnoty Cerkwi unickiej i integracji zróżnicowanego społeczeństwa na północno-wschodnich obszarach państwa polsko-litewskiego.
One of the tasks of the Basilian Order of the Lithuanian Province in the 17th and 18th centuries was activity at the places of Marian cult. Thanks to the Basilians' efforts, two venerated Marian images were crowned with papal crowns. The Basilians initiated the practice of celebrating jubilee years and benefited from the indulgence privileges granted by the Holy See. They created visual and musical settings at places which attracted large numbers of pilgrims. Marian places of worship created by the Basilians contributed to the strengthening of the Uniate Orthodox Church community and the integration of the diverse society in the north-eastern areas of the Polish-Lithuanian Commonwealth.
Źródło:: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne; 2023, 30, 2; 194-209
1232-1575
Pojawia się w:: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: Miejsca sakralne w służbie publicznej Wielkiego Księstwa Litewskiego XVII i XVIII w.
Sacral Sites in the Public Service of the Grand Duchy of Lithuania in the 17th and 18th Centuries
Autorzy:: Kanecki, Oskar
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/27308735.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:: Wielkie Księstwo Litewskie
miejsca sakralne
kościoły
klasztory
sejmiki szlacheckie
Grand Duchy of Lithuania
sacral sites
churches
monasteries
nobility regional councils (sejmik)
Opis:: Rzeczpospolita Obojga Narodów zmagała się z problemem braku wystarczającej liczby obiektów służących realizacji zadań państwa, w tym budynków mogących pomieścić stosunkowo liczne szlacheckie zgromadzenia. Artykuł podejmuje zagadnienie podwójnej roli miejsc sakralnych w Wielkim Księstwie Litewskim, które nierzadko były wykorzystywane w celach publicznych. Lektura uniwersałów, dokumentów sejmikowych (zwłaszcza instrukcji poselskich) i źródeł pamiętnikarskich przekonuje, że służyły one jako m.in. miejsca obrad szlacheckich gremiów, szkoły, szpitale, archiwa, stancje, w których zatrzymywali się niekiedy monarchowie, czy też miejsca przechowywania dochodów podatkowych, a także składania przysiąg przez lokalnych urzędników. O częstotliwości zjawiska świadczą cyklicznie wypłacane zakonnikom sumy pieniężne, które pokrywały nie tylko koszty eksploatacji udostępnianych szlachcie obiektów, ale również pełniły funkcje odszkodowawcze. W celach publicznych wykorzystywano m.in. kościoły, w tym zakrystie, klasztorne cele i refektarze, kaplice, a nawet cmentarze (co przynajmniej w części przypadków budziło wśród szlachty wątpliwości). Zabudowania pojezuickie próbowano przekształcić na siedziby sądów, szkoły i areszty.
The Polish-Lithuanian Commonwealth struggled with the problem of an insufficient number of facilities for the performance of state tasks, including buildings which could accommodate relatively numerous assemblies of nobility. This study addresses the dual role of the sacraled places sites in the Grand Duchy of Lithuania, which were often used for public purposes. Reading the universals, the documents of the regional councils (pol. sejmiks) – (especially parliamentary instructions) – and diary sources convinces us that they served, among other things, as places of debates for gatherings of the nobility bodies, schools, hospitals, archives, accommodation where monarchs sometimes stayed, or as places where tax revenues were kept and local officials took oaths. The frequency of this phenomenon is evidenced by the sums of money paid to monks on a cyclical basis, which not only covered the costs of operating the facilities which were made available to the nobility, but also had a compensatory function. Among other things, churches, including sacristies, monastic cells and refectories, chapels, and even cemeteries were used for public purposes (which, at least in some cases, raised doubts among the nobility). Attempts were made to convert the postformer Jesuit buildings into court houses, schools and detention centres.
Źródło:: Miscellanea Historico-Iuridica; 2023, 22, 1; 485-502
1732-9132
2719-9991
Pojawia się w:: Miscellanea Historico-Iuridica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: O efektywnym uprawianiu historiografii. Rozważania na marginesie pracy Aleksandry Ziober
On the Effective Pursuit of Historiography. Reflections on the Book by Aleksandra Ziober
Autorzy:: Żojdź, Karol
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/28763570.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: Grand Duchy of Lithuania
elites
royal election
Władysław IV
Michał I
Wielkie Księstwo Litewskie
elity
wolna elekcja
Opis:: W artykule omówiono najnowszą pracę na temat postaw litewskich elit wobec elekcji Władysława IV i Michała I. Krytyce poddana została m.in. metodologia zastosowana na potrzeby publikacji oraz dobór bezkrólewi. Recenzowana książka stała się również pretekstem, aby przywołać tezę o dynamiczności układów klientalnych w Rzeczypospolitej oraz podkreślić specyfikę relacji patron–klient w Wielkim Księstwie Litewskim.
The article discusses a recently published book on the attitudes of Lithuanian elites towards the election of Kings Władysław IV and Michał I. Among other things, the methodology used for the publication and the author’s selection of the interregna have been criticised. The reviewed book also became a pretext to recall the thesis on the dynamics of patron-client relations in the Polish-Lithuanian Commonwealth and to emphasise the specificity of those relations in the Grand Duchy of Lithuania.
Źródło:: Kwartalnik Historyczny; 2023, 130, 1; 151-174
0023-5903
Pojawia się w:: Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: O różnych koncepcjach i praktykach edytorskich na przykładzie akt sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795
On Various Editorial Concepts and Practices Based on the Records of the Kaunas Sejmik from 1733 to 1795
Autorzy:: Glabisz, Grzegorz
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/28763561.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: Rzeczpospolita Obojga Narodów
szlachta
sejmiki
parlamentaryzm
Wielkie Księstwo Litewskie
powiat kowieński
Polish-Lithuanian Commonwealth
nobility
sejmiks (dietines)
parliamentarism
Grand Duchy of Lithuania
Kaunas District
Opis:: Wydanie akt sejmikowych kowieńskich z lat 1733–1795 należy uznać za ważne wydarzenie w historii polskiego edytorstwa, gdyż jest to pierwsza nowoczesna edycja części akt sejmikowych z jednego okręgu (powiatu kowieńskiego) dotycząca Wielkiego Księstwa Litewskiego. Celem artykuł jest prezentacja tego zbioru dokumentów, jak również przyjętych w nim rozwiązań edytorskich (zasady gromadzenia materiału, selekcji, porządkowania oraz kwestie redakcyjne) na tle dotychczasowej dyskusji nad wydawaniem tego typu bardzo ważnych źródeł do dziejów dawnej Rzeczypospolitej.
The publication of the Kaunas sejmik (dietine) records from 1733 to 1795 should be regarded as an important event in the history of Polish source editing. Many sejmik records have been published for the kingdom of Poland, but this is the first modern edition of part of the sejmik records from a district of the Grand Duchy of Lithuania. The article presents this collection of sources together with the editorial methods applied (the principles of collecting, selecting, and arranging material and editorial issues). The subject is set in the context of the discussion on publishing this type of source, which is of great significance for the history of the former Commonwealth.
Źródło:: Kwartalnik Historyczny; 2022, 129, 4; 875-892
0023-5903
Pojawia się w:: Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:: The Battle of Orsha (1514) on Maps: Mapping the Muscovian War as Renaissance Politics of Memory
Autorzy:: Niedźwiedź, Jakub
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31021935.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: bitwa pod Orszą 1514
kartografia renesansowa
literatura renesansowa
Moskwa
Wielkie Księstwo Litewskie
Rzeczpospolita Obojga Narodów
retoryka kartograficzna
Bernard Wapowski
1514 Battle of Orsha
Renaissance cartography
Renaissance literature
Muscovy
Grand Duchy of Lithuania
Polish-Lithuanian Commonwealth
cartographical rhetoric
Opis:: 14 września 1514 r. w okolicach miasta Orsza połączone siły polsko-litewskie pokonały wojska moskiewskie. Wśród wielu tekstów upamiętniających bitwę znajdują się również mapy, wydane drukiem między rokiem 1526 a połową XVII w. Autor dowodzi, że każde odwzorowanie kartograficzne bitwy może być interpretowane jako przykład renesansowej polityki pamięci. Bitwa mogła być elementem propagandy dynastycznej Jagiellonów, argumentem w rywalizacji między Rusią Litewską a Moskwą, fragmentem dyskursu republikańskiego lub częścią narracji o wielkiej przeszłości Wielkiego Księstwa Litewskiego.
On 14 September 1514, in the vicinity of the town of Orsha, the combined Lithuanian-Polish forces defeated the Muscovian army. Among many texts commemorating the battle are maps published between 1526 and the mid-seventeenth century. The author argues that each cartographical representation of the battle can be interpreted as an example of Renaissance politics of memory. The struggle could be an element of the Jagiellonian dynastic propaganda, an argument in the competition between the Lithuanian Ruthenia and Muscovy, a fragment of the republican discourse or a part of narration about the great past of the Grand Duchy of Lithuania.
Źródło:: Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2023, 67; 59-103
0029-8514
Pojawia się w:: Odrodzenie i Reformacja w Polsce
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:: Фарміраванне пантэона дзеячаў эпохі Вялікага Княства Літоўскага ў беларускай палітыцы памяці (1988–2023 гг.)
Formowanie panteonu postaci Wielkiego Księstwa Litewskiego w białoruskiej polityce pamięci w latach 1988–2023
Autorzy:: Marozau, Siarhei
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/32222642.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: Grand Duchy of Lithuania
historical figures
pantheon
memory
Wielkie Księstwo Litewskie
postacie historyczne
panteon
pamięć
Вялікае Княства Літоўскае
гістарычныя дзеячы
пантэон
памяць
Opis:: The article is devoted to the process of overcoming the depersonalization of Belarusian historiography, which took place until the mid-1980s. Its aim is to answer the question of how, in the context of the formation of the Belarusian-centric paradigm of history, «new» or newly discovered historical figures of the Grand Duchy of Lithuania (GDL) were introduced into science, culture and collective memory. The text is divided into 5 parts. The first one shows the fact that the elimination of the GDL from the memory of Belarusians has formed a complex of historical inferiority. The second part describes the process of «settling» the history of Belarus in 1988–1995 by new heroes, until their fixation in the first encyclopaedic editions of the Republic of Belarus and history textbooks. The third part tells about the blow that in 1995–1996 the supporters of the re-Sovietisation of historical science inflicted on the Belarusian national pantheon and the leaders of its formation, the consequences of which were felt at the beginning of the 21st century. The fourth part is devoted to replenishment of the pantheon of GDL heroes by representatives of the aristocracy. The fifth part reveals the channels for transferring the names and deeds of the heroes of the Belarusian historical pantheon to the collective memory, which have been used since the turn of the 20th and 21st centuries. The article justifies the fact of the popularity of biographical reconstruction in modern scientific and literary works. “Risk zones” and “memory conflicts” were presented in the promotion of the new pantheon – with former allies in the GDL, various Belarusian interpretive strategies and new attempts to revise the pantheon.
Artykuł poświęcony jest procesowi przezwyciężania depersonalizacji historiografii białoruskiej, która miała miejsce do połowy lat 80. XX wieku. Jego celem jest odpowiedź na pytanie, jak w kontekście kształtowania się białoruskocentrycznego paradygmatu historii wprowadzano do nauki, kultury i pamięci zbiorowej „nowe” lub nowo odkryte postacie historyczne Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL). Tekst podzielony został na 5 części. W pierwszej ukazano fakt, że wyeliminowanie WKL z pamięci Białorusinów wykształciło u nich kompleks niższości historycznej. W drugiej części opisano proces „zasiedlania” historii Białorusi w latach 1988–1995 przez nowych bohaterów, aż do ich utrwalenia w pierwszych wydaniach encyklopedycznych Republiki Białoruś i podręcznikach historii. Część trzecia opowiada o ciosie, jaki w latach 1995–1996 zadali zwolennicy resowietyzacji nauk historycznych białoruskiemu panteonowi narodowemu i liderom jego formowania, którego skutki dały się odczuć na początku XXI wieku. Сzęść czwarta poświęcona została uzupełnianiu panteonu bohaterów WKL przez przedstawicieli arystokracji. W piątej części ujawniono kanały transmisji nazwisk i czynów bohaterów białoruskiego panteonu historycznego do pamięci zbiorowej, które są wykorzystywane od przełomu XX i XXI wieków. Artykuł uzasadnia fakt popularności rekonstrukcji biograficznej we współczesnych dziełach naukowych i literackich. Zaprezentowano „obszary ryzyka” i „konflikty pamięci” w promocji nowego panteonu – z byłymi sojusznikami w WKL, różnymi białoruskimi strategiami interpretacyjnymi i nowymi próbami rewizji panteonu.
Артыкул прысвечаны працэсу пераадолення дэперсаніфікацыі беларускага гісторыяпісання, якая мела месца да сярэдзіны 1980-х гг. Яго мэта – адказаць на пытанне, як у кантэксце фарміравання беларускацэнтрычнай парадыгмы гісторыі адбывалася ўвядзенне ў навуку, культуру і калектыўную памяць „новых” або наноў адкрытых гістарычных асоб з ліку дзеячаў Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ). Тэкст падзелены на пяць частак. У першай з іх паказана, што выключэнне ВКЛ з памяці беларусаў абярнулася для іх комплексам гістарычнай непаўнавартаснасці. У другой - прасочаны працэс „засялення” ў 1988–1995 гг. беларускай гісторыі сваімі героямі аж да замацавання персанальных змен у пантэоне ў першых энцыклапедычных выданнях Рэспублікі Беларусь і падручніках гісторыі. Трэцяя частка распавядае пра ўдар, які ў 1995–1996 гг. нанеслі прыхільнікі рэсаветызацыі гістарычнай навукі па нацыянальным пантэоне і лідарах яго фарміравання, і вынікі якога былі адчувальныя ў пачатку ХХІ ст. Чацвёртая частка прысвечана паказу папаўнення пантэона прадстаўнікамі арыстакратыі. У пятай частцы ўстаноўлены каналы трансляцыі імёнаў і спраў герояў беларускага гістарычнага пантэона ў калектыўную памяць, якія пачалі выкарыстоўвацца на мяжы ХХ–ХХІ ст.ст. У артыкуле абгрунтаваны факт папулярнасці біяграфічнай рэканструкцыі ў навуковай і літаратурнай творчасці сучаснаснага перыяду. Выяўлены „зоны рызыкі” і „канфлікты памяці” ў прасоўванні новага пантэона – з былымі саюзнікамі па ВКЛ, розныя беларускія інтэрпрэтацыйныя стратэгіі і новыя спробы перагляду пантэона.
Źródło:: Studia Białorutenistyczne; 2023, 17; 45-64
1898-0457
Pojawia się w:: Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:: “In these times of great need”: Pledging the grand duke’s demesne in the Grand Duchy of Lithuania from 1502 to 1522
Autorzy:: Šedvydis, Laurynas
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/29519721.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: Wielkie Księstwo Litewskie (WKL)
skarb
zastaw
Zygmunt I Stary
finansowanie wojny
Grand Duchy of Lithuania (GDL)
treasury
pledge deeds
Sigismund I the Old
wartime financing
Opis:: The article analyses the grand-ducal demesne pledges in the Grand Duchy of Lithuania from 1502 to 1522 and the influence of this type of borrowing on the Lithuanian treasury. In the early sixteenth century, grand-ducal pledges were an essential source for financing the war effort in Lithuania. The pledge deeds reveal that at least 58,576.5 sexagenas of Lithuanian groschen were borrowed under grand-ducal demesne pledge deeds in the analysed period. The pledging intensified shortly before and during the Sejms of 1516 and 1518. Almost the entire debt was owned by the members of the Council of Lords and the highest Lithuanian dignitaries, with the leading magnate families at the forefront. Most of this debt was relieved by the Council of Lords.
Artykuł prezentuje analizę zastawów domeny wielkoksiążęcej z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1502–1522 oraz wpływ pożyczek zastawnych na skarb litewski. Zastawy dóbr wielkoksiążęcych były ważnym źródłem finansowania działań militarnych na Litwie na początku XVI w. Z akt zastawów wynika, że w analizowanym okresie wielkość zastawów wynosiła co najmniej 58 576,5 kop groszy litewskich. Najintensywniejszy czas zastawów przypadł na sejmy lat 1516 i 1518 i bezpośrednio przed nimi. Niemal cały dług należał do członków Rady Panów i najwyższych litewskich dygnitarzy, najwięcej pożyczały wiodące rody magnackie. Rada Panów umorzyła większą część tego długu.
Źródło:: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 51-74
0080-3634
Pojawia się w:: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 15.

Tytuł:: Dokumentacja skarbowo-wojskowa z czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego a rejestry poborowe województwa podlaskiego z lat 1578–1580
Treasury and military records from the times of the Grand Duchy of Lithuania and conscription registers from the Province of Podlasie between 1578 and 1580
Autorzy:: Boroda, Krzysztof
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/29519712.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:: historia nowożytna
system podatkowy XVI w.
Królestwo Polskie
Wielkie Księstwo Litewskie
Podlasie
early modern history
tax system of the 16th century
Kingdom of Poland
Grand Duchy of Lithuania
Opis:: Celem artykułu jest próba oceny skali wpływu stosowanego na Podlasiu do 1569 r. litewskiego systemu skarbowo-wojskowego na dokumentację aktową powstającą po wprowadzeniu w tymże roku polskiego systemu skarbowego.
The article aims to assess the extent of the influence of the Lithuanian fiscal and military system, which was used in Podlasie until 1569, on records created after the introduction of the Polish treasury system in 1569.
Źródło:: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 151-173
0080-3634
Pojawia się w:: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "Wielkie Księstwo Litewskie" wg kryterium: Temat

Źródło danych

Dostawca treści

Podbaza

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język