Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Ukrainian dialects" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 19
Tytuł:
Концепт низ: семантика базових слів
The concept of bottom: the semantics of the base words
Autorzy:
Ястремська, Тетяна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1854225.pdf
Data publikacji:
2021-12-10
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
dialects of the Ukrainian language
dialectal worldview
semantic opposition top / bottom
semantics
semantic field
concept
діалекти української мови
діалектна картина світу
семантична опозиція верх / низ
семантика
семантичне поле
концепт
Opis:
Верх / низ – просторова опозиція, яка не тільки демонструє орієнтацією об’єктів у просторі, уточнює просторову кваліфікацію частини об’єкта, а й окреслює і формує систему координат мовної (resp. діалектної) картини світу. У статті проаналізовано лексико-семантичні особливості одного із полюсів цієї опозиції – концепту низ, який у говорах української мови репрезентують базові слова низ, діл, під (спід). Семантику базових слів досліджено в межах семантичних полів («Рельєф», «Будівля», «Тіло», «Одяг і взуття», «Сінозаготівля», «Соціум» та ін.), а також відповідно до семантичних субкомплексів (‘частина об’єкта’, ‘край, межа’, ‘поверхня’). У дослідженні застосовано ономасіологічну модель опису – від значення до слова. Корпус джерел сформували діалектні й етнографічні тексти, словники, регіональні атласи та записи діалектного мовлення носіїв говорів української мови, а також історичні словники, які документують семантичні зміни в часі.
The top / bottom is a binary opposition. It describes the orientation of objects in the space; it also identifies the spatial qualification of an object, and models the coordinate system of the linguistic (dialectal) worldview.This article deals with the issue of the lexical-semantic interpretation of one of the extremes of this opposition, the concept of bottom. It is represented by base words низ, діл, під (спід) in the dialects of the Ukrainian language. The author scrutinizes the semantics of the base words. The semantic features of the basic words are analysed within the semantic fields (“Relief”, “Building”, “Body”, “Clothing & Shoes”, “Haying”, “Society”, etc.), as well as in accordance with the semantic sub-complexes (‘the part of the object’, ‘limit’, ‘surface’). The meanings of these words represent different aspects of the Ukrainian life. This study applied the traditional onomasiological model of description, shifting the stress from the meaning to the word. The sources include historical and regional dictionaries and texts, as well as linguistic atlases. As based on an analysis of historical sources and manuscripts of the Ukrainian language, semantic changes were recorded at different historical stages.
Źródło:
Gwary Dziś; 2021, 14; 113-137
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Лексико-семантичне моделювання: переваги та перспективи
Lexical-semantic modelling: advantages and prospects
Autorzy:
Ястремська, Тетяна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/26850480.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
dialects of the Ukrainian language
modelling
dialectal worldview
concept
top / bottom
говори української мови
моделювання
діалектна картина світу
концепт
верх / низ
Opis:
У статті запропоновано авторську концепцію лексико-семантичного моделювання українського діалектного континууму від абстрактної моделі до реальної репрезентації, на підставі якого зроблено спробу реконструювати фрагмент діалектної картини світу – її вертикальну вісь, пов’язану з опозицією верх / низ, кожен із компонентів якої кваліфіковано як концепт. Застосовано системний підхід до аналізу діалектних явищ, спроєктований на семантику, а передусім на виявсемантичних трансформацій. Обґрунтовано важливість лексико-семантичного моделювання не лише для аналізу семантичних процесів, а й для репрезентації когнітивного простору, результатом якого є моделювання діалектноїкартини світу. Зазначено основні засади й переваги моделювання як методу, а також результати й перспективи дослідження. Корпус джерел сформували діалектні й етнографічні тексти, словники, регіональні атласи та записи діалектного мовлення носіїв говорів української мови, а також історичні словники, які документують семантичні зміни в часі.
This article presents the author’s conception of the lexical-semantic modelling of the Ukrainian dialectal space from the abstract model to the actual representation. The fragment of the dialectal worldview – its vertical axis connected with the opposition of concepts top / bottom – was reconstructed on the basis of the lexical-semantic modelling of dialectal phenomena. A systematic approach to the analysis of dialect phenomena was suggested; it is projected on semantics, and above all on the detection of semantic transformations. The importance of the lexical-semantic modelling not only for the analysis of the semantic processes butalso for the representation of the cognitive space (the result of which is the modelling of the dialectical worldview) was justified. The main principles and advantages of modelling as a method and the results and prospects of the research are indicated. The sources of the study are historical and regional dictionaries and texts, as well as linguistic atlases. Based on the analysis of historical sources and manuscripts of the Ukrainian language, semantic changes were recorded at different historical stages.
Źródło:
Gwary Dziś; 2023, 16; 65-81
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Семантична опозиція „верх / низ” у діалектній картині світу українців
Semantic Opposition “top / bottom” in the Ukrainian Dialectal Worldview
Autorzy:
Ястремська, Тетяна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2030988.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
dialects of the Ukrainian language
dialectal worldview
semantic opposition
semantics
derivation
adjective
Źródło:
Slavia Orientalis; 2021, LXX, 1; 187-211
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Семантична опозиція горі – долі в говірках південно-західного наріччя української мови
The semantic горі – долі opposition in the South-Western dialects of the Ukrainian language.
Autorzy:
Ястремська, Тетяна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/498378.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
семантика
мікроконтекст
прислівник
прийменник
говори південно-західного наріччя української мови
semantics
micro-context
adverb, preposition
South-Western dialects of the Ukrainian language
Źródło:
Gwary Dziś; 2017, 9; 159-174
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Имена существительные среднего рода древней -t- основы типа тэля и особенности их склонения в украинских говорах Воронежской области
Ukrainian dialects of the Voronezh region
Autorzy:
Сьянова, Елена Ивановна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2008030.pdf
Data publikacji:
2020-12-15
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
Ukrainian dialects of the Voronezh region
neuter nouns of the ancient -t- base
declension features
украинские говоры Воронежской области
имена существительные среднего рода древней -t- основы
особенности склонения
Opis:
В статье анализируются имена существительные среднего рода древней -t- основы типа тэля, функционирующие в украинских говорах современной Воронежской области России, выявляются особенности склонения данных имен. Привлекаются этимологические данные. В описываемых говорах имена существительные -t- основы выступают как имена среднего рода и представляют собой названия невзрослых существ, как и в украинском языковом пространстве. Ставится задача определения степени сохранности падежных формантов у подобных имен существительных в условиях интенсивного контактирования генетически родственных языков.
The article analyses the neuter nouns of the ancient –tbase type of tel, functioning in the Ukrainian dialects of the contemporary Voronezh region of Russia. The analysis reveals the features of declension of these nouns. Etymological data have been studied. In the described dialects, the noun -t- bases act as neuter names and represent words for nonadult creatures, like in the Ukrainian language space. A scholar’s task is to determine the degree of preservation of case formants in these nouns in the conditions of intensive contacts between related languages.
Źródło:
Gwary Dziś; 2020, 12; 127-142
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Словник української мови XVI – першої половини XVII ст. у контексті української історичної діалектології
A Dictionary of the Ukrainian language in the 16th – first half of the 17th century in the context of Ukrainian historical dialectology
Autorzy:
Дидик-Меуш, Ганна
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/26850466.pdf
Data publikacji:
2022-12-22
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
historical dictionary
monuments of the Ukrainian language
historical dialectology
dialect features
Boyko dialects
dialect dictionary
історичний словник
історична діалектологія
діалектні риси
бойківські говірки
діалектний словник
пам’ятки української мови
Opis:
Фундаментальне видання Словник української мови XVI-І половини XVII ст. має унікальну джерельну базу – різножанрові пам’ятки української мови, що походять, за визначенням дослідників, з багатьох теренів, де функціонувала українська мова. Через те можна стверджувати, що цей історичний словник української мови є надійною підставою для розвитку української історичної діалектології. У статті запропоновано аналіз однієї з пам’яток релігійного жанру – Учительного Євангелія XVI ст., створеного на території Бойківщини, визначено основні диференційні риси, які збережені в давньому євангельському тексті і свідчать про його яскраву народну основу, зокрема бойківського (бойківсько-наддністрянського, бойківсько-емківського) мовного континууму. Проведено паралелі із записами мовлення з території Бойківщини, які зробила авторка цього дослідження упродовж 1990-х - 2000-х рокiв. На підставі авторських записів укладено Мокряни. Говірка маминого села. Словник (Львів, 2021), який можна кваліфікувати як «словник одного села», «жіночий словник», «словник однієї родин».
The fundamental edition of «A Dictionary of the Ukrainian language in the 16th – first half of the 17th century» is based on numerous sources – monuments of the Ukrainian language from the 16th and 17th centuries. Different genres which, according to researchers, originated in many territories where the Ukrainian language was spoken. Arguably, this historical dictionary of the Ukrainian language is a reliable source of information about the development of Ukrainian historical dialectology. The article offers an analysis of one of the monuments of the religious genre: the Uchytelne Yevanheliye of the 16th century, created on the territory of the Boykos, the main differential features preserved in an ancient gospel text and testify to its folk orrigin, specifically the Boyko dialects. Parallels are drawn with dialect records from the territory of the Boykos, made by the author of this study in the 1990s-2000s, on the basis of which «Mokryany. Mother’s village dialect. Dictionary» (Lviv 2021) was compiled.It can be be refrred to as «a dictionary of one village», «a woman’s dictionary», «a dictionary of one family».
Źródło:
Gwary Dziś; 2022, 15; 47-58
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Просторова диференціація ботанічної лексики українських південнобессарабських говірок
Autorzy:
Дакі, Олена А.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2158595.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Instytut Studiów Międzynarodowych i Edukacji Humanum
Tematy:
Bessarabian dialects
Ukrainian dialects
spatial differentation
botanical vocabulary
Opis:
In this article the author presents the Ukrainian South-Bessarabia dialects regarding botanical vocabulary and spatial diversity.
Źródło:
Prosopon. Europejskie Studia Społeczno-Humanistyczne; 2012, 1(3); 171-183
1730-0266
Pojawia się w:
Prosopon. Europejskie Studia Społeczno-Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
О специфике славянской языковой личности в пунктах смешанного проживания Донских Казаков и Украинцев на территориях позднего заселения
Autorzy:
Tupikowa, Natalia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2032589.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Slavic language personality
bilingualism
vocabulary of dialect users
Don and Ukrainian dialects
Podonje (area between the Volga and the Don)
Źródło:
Slavia Orientalis; 2018, LXVII, 1; 117-127
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wspomnienie roli, jaką odegrał profesor Władysław Kuraszkiewicz w początkowym okresie białorutenistycznych badań gwaroznawczych w Polsce
Remembering the role of Prof. Władysław Kuraszkiewicz in the early period of Belarusian dialect studies in Poland
Autorzy:
Smułkowa, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044669.pdf
Data publikacji:
2018-08-28
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
development of Belarusian and Ukrainian diphthongs
depalatalization of consonants between the Bug and Narew rivers
Jatzvingian (Yotvingian) relics in Ruthenian dialects between the Bug and Narew rivers
Polish-Belarusian-Ukrainian and Baltic borderlan
Opis:
Post-war research on Belarusian dialects in Poland using linguistic geography methods was launched in the 1950s by Prof. Antonina Obrębska-Jabłońska and her associates at the Polish-Soviet Institute in Warsaw. Before long, the institute’s Eastern Slavic sections were transferred to the Slavic Studies Unit of the Polish Academy of Sciences, where this work was continued. The main source of information on Eastern Slavic dialects between the Bug and Narew rivers, i.e. in the southern part of the area planned to be included in field studies, was Władysław  Kuraszkiewicz’s article from 1939. In this work the Professor discussed the accentually determined development of Belarusian and Ukrainian diphthongs and the position-dependent depalatalization of consonants as well as mentioning preserved relics of infinitive forms of the it’`ie and peč`ye type, which in a subsequent work he explained as being a relic of the Jatzvingian (Yotvingian) language. The present paper highlights the merits of the distinguished Polish Slavic studies scholar, Professor Władysław Kuraszkiewicz, as a person, researcher and teacher.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 273-279
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Матеріялы до руского словаря – rękopiśmienny dziewiętnastowieczny słownik ukraińsko-polski Josyfa Skomorowskiego
Autorzy:
Skurzewska, Agata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049987.pdf
Data publikacji:
2021-03-16
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
XIX-wieczna leksykografia ukraińska
Skomorowski
południowo- zachodnie dialekty języka ukraińskiego
leksyka dialektalna
19th century Ukrainian lexicography
Skomorovski
the south-western dialects of Ukrainian language
dialectical lexis
Opis:
Ukraińsko-polski rękopiśmienny słownik Josyfa Skomorowskiego Матеріялы до руского словаря liczy pięć tomów i 1732 strony. Prawdopodobnie został ukończony w 1849 roku. Ukraiński rejestr słownika obejmuje 27 000 haseł. Materiał ukraiński słownika obfituje w polonizmy, zarówno fonetyczne, jak i leksykalne, a także w leksykę wykazującą cechy dialektalne. Nie wszystkie hasła ukraińskie zostały przetłumaczone. Najwięcej braków widocznych jest w tomie IV. Część materiału ukraińskiego została podana w dwóch wariantach ortograficznych, ponieważ Skomorowski trzymał się początkowo zasad ortografii fonetycznej, później zaś zweryfikował ukraińską część zgodnie z ortografią etymologiczną. Słownik nie jest wolny od błędów w tłumaczeniu, zawier
Матеріялы до руского словаря – the Ukrainian-Polish manuscript dictionary by Josyf Skomorovski – consists of 5 volumes and 1732 pages. It was probably completed in 1849. The register of the Ukrainian dictionary has 27000 entries. In the Ukrainian part, there is a lot of phonetic and lexical polonisms as well as dialectical lexical items. Some Ukrainian dictionary entries were not translated – especially in the 4th volume. Some of the Ukrainian words were presented in two orthographical variants – Skomorowski initially tried to follow the rules of phonetic orthography, but then he verified the Ukrainian part in accordance with the etimological orthography. The dictionary is not free from translation errors, it also includes some Ukrainian lexicon which has not been confirmed in other sources.
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2021, 17; 259-270
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kwestia tożsamości narodowej ukraińskojęzycznej ludności północnego Podlasia
Question of National Identity of the Ukrainian-Speaking Population of Northern Podlachia
Autorzy:
Roszczenko, Mikołaj
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807275.pdf
Data publikacji:
2020-01-02
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Białorusini
etnos
gwary
Podlasie
Polacy
polonizacja
świadomość narodowa
Ukraińcy
ukraińskojęzyczny
Belarusians
ethnic group (ethnos)
local dialects
Podlachia
Polish people
Polonization
national identity
Ukrainians
Ukrainian language speakers
Opis:
Północne Podlasie było obszarem kresowym, kolonizowanym przez sąsiednie narody. Przedmiotem artykułu są tereny położone w międzyrzeczu Bugu i Narwi, na których osiedlili się ruscy (ukraińscy) osadnicy z Wołynia i południowego Polesia, tworząc tam zwarty obszar gwar północnoukraińskich. Owej ukraińskojęzycznej, prawosławnej ludności było na północnym Podlasiu w końcu XIX wieku ok. 75 000. Według dwóch polskich międzywojennych spisów ogromna większość owej ludności została uznana za Białorusinów. Dokonane odgórnie „przenarodowienie” miało ogromne znaczenie dla procesu kształtowania się świadomości narodowej u prawosławnych mieszkańców północnego Podlasia. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku odrodził się na tym terenie, głównie wśród młodzieży, ruch ukraiński. Doprowadziło to do ostrej rywalizacji między działaczami białoruskimi i ukraińskimi o prawosławne „dusze”. Dwa ostatnie spisy ludności wykazały, że ukraińską świadomość narodową na północnym Podlasiu deklaruje jeszcze niewiele osób. Wykazały one również, że zachodzi na tym terenie przyśpieszony proces polonizacji.
Northern Podlachia is a part of Poland’s eastern territories once colonized by neighbouring peoples. The paper focuses on the territory situated in the basin area of the Bug River and the Narew River, where the area of Northern-Ukrainian local dialects has been formed as a result of the settlement of Ruthenians (Ukrainians) from Volhynia and Southern Podlachia. In the 19th century, the population of Ukrainian-speaking Orthodox inhabitants of Northern Podlachia was estimated at about 75,000. According to two inter-war population censuses, the vast majority of this population was recognized as Belarusians. This arbitrary classification for the purpose of the censuses had an enormous impact on national identity processes among the Orthodox inhabitants of Northern Podlachia. In the eighties of the 20th century, the Ukrainian national movement was revived in this territory, mostly among the youth. This led to a severe competition for the Orthodox “souls” between Belarusian and Ukrainian activists. The two recent population censuses have shown that only a small number of inhabitants of Northern Podlachia declare their Ukrainian national identity. The censuses have also proven the acceleration of polonization processes in this territory.
Źródło:
Roczniki Kulturoznawcze; 2014, 5, 2; 5-20
2082-8578
Pojawia się w:
Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Interferencje językowe na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim a interpretacja materiału gwarowego (na przykładzie wsi Choroszczynka)1
Linguistic interference at the Polish-East Slavic linguistic borderland vs. The interpretation of dialectal data (at the example of Choroszczynka village)
Autorzy:
Rembiszewska, Dorota Krystyna
Siatkowski, Janusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375729.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Polish-East Slavic language contact
linguistic borderland
Polish dialects
dialects of Ukrainian outside Ukraine
kontakty językowe polsko-wschodniosłowiańskie
pogranicze językowe
gwary polskie
gwary ukraińskie poza Ukrainą
Opis:
Artykuł podejmuje kwestię interferencji w obrębie języków słowiańskich na przykładzie dwujęzycznej wsi Choroszczynka w powiecie bialskim, woj. lubelskie. Przedstawienie całości materiału z dwóch kwestionariuszy do Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego – polskiego i ukraińskiego daje możliwość nie tylko uchwycenia osobliwości gramatycznych i leksykalnych obu zestawień przypisanych do poszczególnych gwar, ale także pokazuje nierzetelność eksploratorek prowadzących badania terenowe. W konsekwencji wpłynęło to na niezgodną z rzeczywistością interpretację faktów gwarowych zobrazowanych na mapach OLA.
Źródło:
Rocznik Slawistyczny; 2018, 67; 55-102
0080-3588
Pojawia się w:
Rocznik Slawistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A different look at the Lutsk Karaim sound system (from the second half of the 19th century on)
Autorzy:
Németh, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/634663.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Tematy:
Lutsk Karaim
Karaim phonetics and phonology
Ukrainian dialects
Opis:
After endeavouring to examine the grammatical descriptions published in the literature to date and to reconstruct the sound system of the south-western dialect of Karaim as it was presented in the literature, it can certainly be concluded that the matter is far from clear. This is for the simple reason that these works contradict each other at various points. The reason for such discrepancies should be sought in the historical and linguistic backgrounds of the two main centres of the south-western Karaim population, i.e. Lutsk and Halich. Even though these two centres were always in close communication with one another, and the language that was spoken in them originates beyond any doubt from one common root, they remained for centuries under slightly different linguistic influences as a result of the Slavonic languages surrounding them. The present paper aims to present and, where possible, clarify the differences which follow from the studies on the Karaim sound system we have at our disposal. An attempt is also made to identify some differences between the Lutsk and Halich subdialects of south-western Karaim, and explain their origin. Since the grammatical descriptions we are dealing with here and the written sources we are able to work with concern the end of the first half of the 19th century at the earliest, the time scale of our interest is limited to the second half of the 19th and the first four decades of the 20th century.
Źródło:
Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis; 2011, 128
2083-4624
Pojawia się w:
Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy kobiet utworzone od imienia męża w gwarze mieszkańców gminy Czyże w powiecie hajnowskim
Autorzy:
Łabowicz, Ludmiła
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/624974.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Czyże commune, Ukrainian dialects, anthroponymy, women’s conjugal names, formants -ča, -iÍa/-yÍa, -ka, -anka, -ova, -ina/-yna
gmina Czyże, gwary ukraińskie w Polsce, antroponimia, odmężowskie nazwy kobiet, formanty -ča, -iÍa/-yÍa, -ka, -anka, -ova, -ina/-yna
гміна Чыжы, украінскія гаворкі ў Польшчы, антрапанімія, назвы жонак па мужу, суфіксы -ča, -iÍa/-yÍa, -ka, -anka, -ova, -ina/-yna
Opis:
This article is an attempt to describe women’s conjugal names used by speakers of the Ukrainian dialect residing in the Czyże commune (Hajnówka county, Podlaskie Voivodeship). The lexical corpus analyzed constitutes an interesting and diverse group of anthroponomic formations, which have not been thoroughly examined so far. The author concentrates on the names containing the derivational formants -ča, -iÍa/-yÍa, -ka and -anka, as well as andronyms with the suffixes -ova and -ina/-yna. These formations are a continuation of the feminative forms used in the area in question in the past, as evidenced by the records in the eighteenth-century parish of the Uniate Church in Czyże. The aim of the study was to determine which women’s conjugal names function today in the daily oral communication of the inhabitants of the Czyże commune. The source base of the article consists of anthroponyms collected by the author in the years 2013–2018 during direct conversations with villagers born between 1923 and 1957. A total of 99 personal names were collected, most of them with the formant -ča (50 forms) and -iÍa /-yÍa (29 forms). The analysis of the material collected showed that the erstwhile popular conjugal names using the formants -ča, -iÍa/-yÍa, -ka and -anka had a stylistically neutral character. Nowadays, these formations are only used for women from the oldest generation, most often deceased. Double-barrelled names consisting of the woman’s first name and that of the husband with the suffix -ova, or sometimes -ina/-yna, are still popular in the Czyże commune.
Artykuł jest próbą opisu nazw kobiet utworzonych od imienia męża osób posługujących się gwarą ukraińską, zamieszkałych w gminie Czyże w powiecie hajnowskim województwa podlaskiego. Analizowany korpus leksykalny stanowi ciekawą i różnorodną grupę formacji antroponimicznych, które nie zostały dotychczas dokładnie zbadane. Autorka koncentruje się na nazwach z formantami słowotwórczymi -ča, -iÍa/-yÍa oraz -ka i -anka, a także andronimach z sufiksami -ova oraz -ina/-yna. Formacje te są kontynuacją form feminatywnych używanych na badanym terenie w przeszłości, o czym świadczą zapisy w XVIII-wiecznych metrykach parafii unickiej w Czyżach. Za cel opracowania obrano ustalenie, które nazwy odmężowskie funkcjonują dzisiaj w codziennej komunikacji ustnej mieszkańców gminy Czyże. Bazę materiałową artykułu stanowią antroponimy zebrane przez autorkę w latach 2013–2018 w trakcie bezpośrednich rozmów z mieszkańcami wsi, urodzonymi między rokiem 1923 a 1957. Łącznie zebrano 99 nazw osobowych, z czego najwięcej z formantem -ča (50 form) oraz -iÍa/-yÍa (29 form). Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że popularne dawniej nazwy żeńskie, tworzone od imienia męża za pomocą formantów -ča oraz -iÍa/-yÍa, a także -ka i -anka, nie miały nacechowania stylistycznego. Współcześnie formacje te są używane jedynie w odniesieniu do kobiet najstarszego pokolenia, najczęściej już nieżyjących. Nadal popularne we wsiach gminy Czyże pozostają nazwy dwuczłonowe składające się z imienia kobiety oraz formy odmężowskiej z sufiksem -ova, rzadziej -ina/-yna.
У артыкуле робіцца спроба характарыстыкі назваў жонак па мужу ва ўкраінскай гаворцы жыхароў сямі вёсак гміны Чыжы ў Гайнаўскім павеце Падляшскага ваяводства. Найменні замужніх жанчын – гэта цікавая і рознародная група антрапанімічных дэрыватаў, якія дасюль не дастаткова даследаваны. У публікацыі аўтар звяртае ўвагу як на дэрываты, што ўтварыліся пры дапамозе суфіксаў -ča, -iÍa/-yÍa, -ka і -anka, так і на папулярныя андронімы, утвораныя пры дапамозе суфіксаў -ova і -ina/-yna. Гэтыя архаізмы захаваліся ў даследаванай гаворцы з папярэдніх стагоддзяў, пра што сведчаць запісы ў метрыкальных кнігах уніяцкай парафіі вёскі Чыжы з XVIII ст. Мэтай даследавання з’яўляецца выяўленне назваў замужніх жанчын па мужу ў сучасным вусным маўленні жыхароў гміны Чыжы. Матэрыял да аналізу запісваўся аўтарам падчас палявых даследаванняў у 2013–2018 гг. шляхам правядзення непасрэдных гутарак з вяскоўцамі, якія нарадзіліся ў перыяд з 1923 г. па 1957 г. Зафіксавана 99 найменняў, найбольш з суфіксам -ča (50 назваў), а таксама з суфіксам -iÍa/-yÍa (29 назваў). Аналіз сабранага ма- тэрыялу паказаў, што назвы жонак па мужу, утвораныя пры дапамозе суфіксаў -ča, -iÍa/- yÍa, -ka, -anka былі ў мінулым папулярныя, прычым гэта былі нейтральныя найменні. У сучаснасці яны ўжываюцца толькі ў адносінах да жанчын найстарэйшага ўзросту або памерлых. Жыхарамі вёсак гміны Чыжы і зараз выкарыстоўваюцца састаўныя найменні жонак, якія складаюцца з імя жанчыны і дэрывата, утворанага ад імя або мянушкі мужа пры дапамозе суфікса -ova, а таксама -ina/-yna (апошнія рэдкія).
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2018, 12
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksem siła ‘dużo, wiele’ w gwarach polskich i polszczyźnie południowokresowej
Lexeme siła ‘much, many’ in Polish dialects and southern Polish dialect in the borderland
Autorzy:
Kostecka-Sadowa, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/26850475.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
Polish and Ukrainian dialects
indefinite numerals
numeral pronouns
gwary polskie i ukraińskie
numeralizacja rzeczowników
rzeczowniki ilościowe
liczebniki nieokreślone
Opis:
Celem artykułu jest omówienie procesu numeralizacji rzeczownika w gwarach polskich oraz polszczyźnie poludniowokresowej. Podstawę analizy stanowi rzeczownik siła, który w swoim znaczeniu pierwotnym nazywa konkretne przedmioty czy zjawiska, a w połączeniu z innymi rzeczownikami oznacza w sposób przybliżony liczebność danego zbioru. Analiza kontekstów, w których występuje wyselekcjonowany leksem, pokazuje jego wieloetapowy i wielokierunkowy rozwój semantyczny, którego rezultatemjest przesunięcie wyrazów z klasy rzeczowników do klasy liczebników. Obserwacja ewolucji zmian znaczeniowych wyrazów wykazuje, że numeralizacja rzeczowników w gwarach przebiega podobnie jak w języku ogólnym. Cechą odróżniającą leksykę gwarową od polszczyzny ogólnej jest niestandardowy rozwój semantyczny rzeczowników ilościowych, polegający na wchodzeniu w zależności charakterystyczne nie tylko dla liczebników, ale także dla przysłówków.
The aim of the article is to discuss the process of numbering the noun in the Polish dialects and the South Polish language. The basis for the analysis is the noun “siła”, in its original meaning designating cetain objects or phenomena and, in conjunction with other nouns, denoting approximately the numer of items in a set. An analysis of the contexts in which the selected lex occurs shows its multi-stage and multi-directional semantic development, which leads to a shift of words from the noun class to the numeral class. Observing the development of the changes to the meaning of words shows that the numbering of nouns in dialects is similar to that in the general language. The semantic development of quantitative nouns, not only for numerical words, but also for adverbs, distinguishes the dictionary of dialects from the general Polish language.
Źródło:
Gwary Dziś; 2023, 16; 121-130
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 19

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies