Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "The Grand Duchy of Lithuania" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-70 z 70
Tytuł:
Podatki oraz inne świadczenia pobierane od Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII wieku
Taxes and Other Provisions Paid by Jews in the Grand Duchy of Lithuania in the 17th and 18th Centuries
Autorzy:
Cieśla, Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1054945.pdf
Data publikacji:
2018-09-30
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
Jewish poll tax
return tax
the Lithuanian Waad
the tax system of the Grand Duchy of Lithuania
the enforcement of taxes in the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The article includes a description of taxes paid by Jews to the state treasury / royal treasury, which contributed to the budget of cities. The analysis was divided into two parts. The first of them addresses taxes the distribution of which was handled by the Lithuanian Waad. These were: the Jewish poll tax, return taxes, housing tax and general poll tax. The analysis of the treasury materials and minutes of the Lithuanian Waad made it possible to state that the poll tax rate depended on the political situation of the state and the Jews were obliged to pay larger sums during wars. The comparison of the Jewish sources with the sources of the treasury of the Grand Duchy of Lithuania allowed for a detailed description of the return tax, which was imposed on Lithuanian Jews in the first half of the 16th century and continued to exist until the 18th century. It constituted a minor royal income but a significant burden for Lithuanian Jews. Tax sources also show that Jews paid their housing taxes and general poll taxes. The system of taxes paid by the Jews at the local level, through the local qahals, was not transparent. The amount and type of taxes collected from the Jews were determined by many local factors, among them the most important were the position of the burghers and the policy of the city owner. Depending on the centre, the system of collecting rents from Jews differed. In some centres the Jews were obliged to pay: the hiberna tax (winters bread), the czopowe tax (excise tax), the kapszczyzna tax (alcohol tax) and paleczkowe tax. In many cities, besides paying taxes, Jews were also obliged to participate in defensive military actions.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2018, 83, 3; 33-58
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Сотенная организация в городах Великого княжества Литовского
Sotnya’s in the Cities of the Grand Duchy of Lithuania
Autorzy:
Волков, Николай
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27301345.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
city
sotnya
militia
self-government
the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
Sotnya’s (hundreds) in the cities of the Grand Duchy of Lithuania in the early New Age are a unique phenomenon in which Belarusian historians see traditions of the ancient Rus. However, in the sources of the 15th–18th centuries there are no mentions of continuity with the urban tradition of the previous era, and the spread of hundreds and tens in the cities on the border of the Grand Duchy of Lithuania was caused by the military confrontation with the Moscow State and the Crimean Khanate. They may have originated on the basis of local traditions of the organization of the infantry, which has its roots in times of ancient Rus, at the same time on their formation could have a significant influence the pattern of organization of the Polish infantry. Hundreds and tens remained of military importance until the middle of the 17th century, but from their appearance until the 18th century, they were equally effective fiscal and administrative units and influenced local government.
Źródło:
Miscellanea Historico-Iuridica; 2022, 21, 1; 499-534
1732-9132
2719-9991
Pojawia się w:
Miscellanea Historico-Iuridica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Korespondencja Filipa Melanchtona do możnowładców litewskich
Philip Melanchthon’s Letters to Lithuanian Magnates
Autorzy:
Matwiejczuk, Paweł
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/425351.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Gdańsku z siedzibą w Sopocie
Tematy:
Reformation
Philip Melanchton
correspondence
humanism
the Grand Duchy of Lithuania.
Opis:
This article presents the results of research on the correspondence of Philip Melanchthon to Lithuanian magnates. Letters to Nicholas Radziwill the Black and Albert Gasztold on the one hand, praise the Renaissance lords, and on the other hand constitute a source of knowledge of the history of the Church and spiritual leaders of the Reformation in the Grand Duchy of Lithuania. The article also contains letters translated from the Latin language into Polish.
Źródło:
Gdański Rocznik Ewangelicki; 2014, 8; 35-50
1898-1127
Pojawia się w:
Gdański Rocznik Ewangelicki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Konflikt hetmana Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” z Zygmuntem III Wazą i jego wpływ na sytuacją polityczną Rzeczypospolitej w latach 1587–1600
The conflict between Krzysztof Mikołaj “the Thunderbolt” Radziwiłł and Sigismund III Vasa and its influence on the political situation of the Rzeczpospolita in the years 1587–1600
Autorzy:
Łabędź, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193686.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
nobility
political history of the Grand Duchy of Lithuania
the particular policy of Lithuania
Opis:
Krzysztof Radziwiłł, otherwise know as “the Thunderbolt" (1547–1603) belonged to the leading Lithuanian magnates of the second half of the 16th century and the beginning of the 17th century. He ended his political career as the voivode of Vilnius (the highest secular office in the senate within the Grand Duchy of Lithuania) and the Grand Hetman of Lithuania. After the death of his father – Mikołaj “the Red” Radziwiłł – in 1584, “the Thunderbolt” was the head of one of the most powerful families in the Grand Duchy of Lithuania and the whole Rzeczpospolita. Continuing his father’s policy, he aimed to maintain a leading role among the Lithuanian magnates, aspiring to be their informal leader. Moreover, he tried to fight all attempts to increase the integration of Lithuania with the Crown, emphasising the importance of the particular interests of the Grand Duchy of Lithuania. However, his firm political stance exacerbated conflict with Sigismund III Vasa, which affected the internal situation of the Rzeczpospolita. The conflict between Krzysztof Radziwiłł and Sigismund III Vasa was caused mainly by the disparity of their political interests. At the beginning of his rule, the King chose a policy which rejected the system created during the reign of Stephen Báthory. The monarch quickly started to build his own political faction, in which Krzysztof Radziwiłł played a secondary role. As a consequence, it led to many conflicts which paralysed the functioning of the state. An additional element which adversely affected relations with Radziwiłł (the informal leader of the Lithuanian protestants) was the religious policy of the King, who supported the development of the Counter-Reformation in the Rzeczpospolita. The last and most crucial problem was the issue regarding the position of the bishop of Vilnius, which affected the relations between the King and “the Thunderbolt”.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2015, 80, 2; 7-30
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Пра традыцыі Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, „Kresy Wschodnie” і ролю Польшчы і палякаў у гісторыі беларусаў і літоўцаў
Autorzy:
Смалянчук [Smalianchuk], Аляксандр [Aliaksandr]
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676446.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
traditions of the Grand Duchy of Lithuania
history
political history
Polska
Lithuania
Belarus
Opis:
About the tradition of the Grand Duchy of Lithuania, the Polish‑Lithuanian Commonwealth, “Kresy Wschodnie” and the role of Poland and Poles in the history of Belarusians and LithuaniansSeveral prominent historians and researchers of historical memory from Poland, Lithuania and Belarus have focused on some questions concerning traditions of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish-Lithuanian Commonwealth, as well as the role of the close neighbors in the history of Poles, Lithuanians, and Belarusians. This insight give us an idea about the main directions of historical research in these countries for which the history of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish‑Lithuanian Commonwealth is a common heritage. This also allows us to understand the level of public and political interest in this problem, and reveal important trends in the historical memory of these three countries. O tradycjach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej, „Kresach Wschodnich” oraz roli Polski i Polaków w historii Białorusinów i LitwinówZnani historycy i badacze problematyki pamięci z Polski, Litwy oraz Białorusi odpowiedzieli na pytania dotyczące tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rzeczypospolitej, a także roli bliskich sąsiadów w historii Polaków, Litwinów i Białorusinów. Odpowiedzi pokazują, jakie są podstawowe kierunki badań historycznych w krajach, dla których historia Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej stanowi wspólne dziedzictwo, pozwalają zrozumieć, jaki jest poziom społecznego oraz politycznego zainteresowania tą problematyką, oraz ujawniają ważne tendencje związane z pamięcią historyczną tych trzech państw.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2017, 41
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Wileński świat” Zygmunta Augusta w monografii miasta pióra Józefa Ignacego Kraszewskiego
The “Vilnius world” of Zygmunt August in the monography of the city by Józef Ignacy Kraszewski
Autorzy:
Manyś, Bernadetta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/631329.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Vilnius
Zygmunt II August
Jagiellons
capital of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The article aims to characterise the “Vilnius world” of king Zygmunt II August, as presented in a study of history of the Lithuanian capital written Józef Ignacy Kraszewski. The author attempts to show what kind of an image of Vilnius and its inhabitants in the times of the last Jagiellon was conveyed by Kraszewski in his description.
Źródło:
Studia Europaea Gnesnensia; 2015, 12; 275-294
2082-5951
Pojawia się w:
Studia Europaea Gnesnensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Суспільно-політичні умови запровадження магдебурзького права в містах (Волині ХV–60-ті рр. ХVІ ст.)
Socio-political conditions for the introduction of the Magdeburg law in the cities of Volyn of the 15th and 60th years of the 16th centuries
Autorzy:
Бортнікова, Алла
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/489402.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Naukowe w Żytomierzu
Tematy:
Volyn land,
the Grand Duchy of Lithuania,
Polish kingdom,
city,
the Magdeburg law
Opis:
In the 15th–16 th. centuries most of the cities and towns of Ukrainian lands, which were part of the Grand Duchy of Lithuania, were concentrated in Volyn land, where the geographical factor was quite favorable for social development. The cities, along with the castles, remained strategic frontiers of the military organization of the state, outpost of protection against external aggression, which required constant attention from the state. The spreading process of the craft separation from agriculture caused the need for sales markets and increased the demand for agricultural products. Due to the auspices policy there was a process of specialization of production, the changes took place in the structure of the of the population work, a shop handicraft and craft were developed , the number of urban population in general and the township in particular increased. The Magdeburg law was acrued to Volyn cities from Germany via Poland and Lithuania, when appropriate socio-economic and political conditions similar to those of Western Europe were created for this purpose. The transition of the cities’ administration to the Magdeburg law was a reflection of the process of the establishment of Slavic law in the West European lands in general, since it was being modified, in particular under the influence of German law. The introduction of the Magdeburg law in Volyn cities was expanded considering the national traditions of customary law; however, it was an original process that took place with considerable delay compared to the cities of Western Europe. The fate of Volyn cities in the context of their incorporation into the political-legal system of GDL was also determined by geostrategic and political factors that were in progress during 14th and 15th centuries – struggle for Volyn and Podillya between Lithuania and the Kingdom of Poland. The Magdeburg law became not only a means of modernizing of the public relations, but also the instrument of political influence of the Polish Crown, aimed at incorporating the Volyn and the Grand Duchy of Lithuania in general, into Poland. In this context, the socio-political conditions for granting Lutsk land a privilege on the Magdeburg law by the Polish King Władysław Jagailo on October 30, 1432 are indicative. The privilege of 1432 was unique among such acts, since it provided German law not to the city or to the burghers, but to all residents of Lutsk land. Apparently, this format had, above all, an important political significance – an attempt to attract Lutsk land to the Polish kingdom as closely as possible, its own economic component had been secondary, since in the privilege there were no specific indications as to the order of the organization of trades and fairs, the scope of the powers of Vogt, etc., which was obligatory component part of similar acts. The structure and functions of the local self-government bodies depended upon many factors, including statute of the cities: state-owned (grand-prince) or private-owned, privileged, or not, with full and incomplete Magdeburg law.
Źródło:
Studia Politologica Ucraino-Polona; 2017, 7; 254-260
2312-8933
Pojawia się w:
Studia Politologica Ucraino-Polona
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Знахарскія тэксты ў кантэксце традыцыйнай культуры беларускіх татараў
The healing texts in the context of the traditional culture of the Belarusian Tatars
Autorzy:
Сынкова, Ірына
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044735.pdf
Data publikacji:
2018-01-29
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
traditional culture
healing magic
popular medicine
Opis:
The healing texts of heterogeneous origin are preserved in the manuscripts of the Belarusian Tatars in large numbers. According to written sources, they have been widely used in the past in the Tatar environment. Recent field studies show that the healing texts have not yet completely disappeared from use. These texts have deep roots in the ancient Turkic culture, and also reflect various influences, mainly from the side of Islam, as well as from the Christian-Slavic environment. In general, the healing texts are very interesting sources for analyzing the traditional worldviews of the Belarusian Tatars.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 2; 177-194
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Latopis Raczyńskich jako XVI-wieczny zabytek latopisarstwa Wielkiego Księstwa Litewskiego (charakterystyka językowa)
THE RACZYNSKIS’ CHRONICLE AS A 16TH-CENTURY MONUMENT OF THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA ANNALS (LINGUISTIC CHARACTERISTIC)
Autorzy:
Grabowska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/444964.pdf
Data publikacji:
2017-12-01
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Tematy:
literature of the Grand Duchy of Lithuania
Belorussian-Lithuanian chronicles
the Old Belarusian language
phonetics
Opis:
This article analyzes phonetic phenomena found in one of the monuments of Old Belorussian writing. In the Raczynskis’ Chronicle, representing the second compilation of Belorussian-Lithuanian chronicles, all-Ruthenian characteristics prevail, as well as West-Ruthenian linguistic elements, which are not always consistently realized. Marginal authentication was obtained by the characteristics being grounded in the phonetics of the Polish language and borrowings from Old Church Slavonic.
Źródło:
Acta Neophilologica; 2017, XIX/2; 19-27
1509-1619
Pojawia się w:
Acta Neophilologica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Najwcześniejsze (szesnastowieczne) rejestry archiwalne szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego
The earliest registers of the private archives of the nobility of the Grand Duchy of Lithuania in the 16th century
Autorzy:
Ragauskienė, Raimonda
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193925.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
the Grand Duchy of Lithuania
the 16th century
archives of nobility
registers of archives
Opis:
This article is devoted to the earliest registers of the private archives of the Grand Duchy of Lithuania nobility of the 16th century. The custom of drafting such documents developed throughout this century. Very few original noblemen’s document registers have survived, and our knowledge of them mainly comes from inscriptions in court books and from the Lithuanian Metrica acts. At the very outset of the century, books of document copies (cartularies) were written in the courts of the GDL magnates. Document inventories of the representatives of the minor nobility and gentry started appearing in the second half of the 16th century. The last quarter of the century witnessed the final formation of the inventory characteristics typical of later years. Based on the typology of documents described in the registers, registers are grouped into either general – covering the basic documentation – or partial. However, even in the general registers only the documents most important to the owner were listed. Hence, the registers of the private archives can turn into a “reality trap” reflecting but a part of the archivalia. The article also analyses the purposes of the drafting of registers.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2016, 81, 1; 131-150
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Мінскі тафсір 1686 г. Вынікі апошніх даследаванняў
The Minsk Tafsir of 1686. The results of the recent researches
Autorzy:
Тарэлка, Міхаіл
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044737.pdf
Data publikacji:
2018-01-29
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
translations of Koran
Slavic (Polish and Belarusian) languages
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The article talks about the oldest copy of the Polish translation of Koran made in Minsk by the Tatar (Muslim) interpreter Uriash ibn Ismail (Imam of Minsk) in the second half of the 17th century. The article consists of two parts devoted to the orthographic system of the manuscript and to the specific features of its language caused by the influence of the Belarusian and Arabic languages.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 2; 163-176
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zamowy białoruskie oraz inne teksty ludowego lekarowania jako dowód na przenikanie się języków i kultur na obszarze byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego
Autorzy:
Szcześniak, Krystyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676729.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Belorussian zamowy
holidays’ and prayers’ names
saints’ names
multilingual image of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
Belorussian zamowy and other folk medicine texts as evidence for linguistic and cultural permeation in the former Grand Duchy of LithuaniaThis paper presents the lexical material stored in the Belorussian zamowy: names of holidays, prayers, designations of the sacred and clergy portaits, as well as names and nationalities. The documentation, coming from two sets of Belorussian zamowy (addresses given in references), shows clearly that these texts – which usually come with a classic construction, important for those telling them – preserved traces of multilingualism, different religions and dialects, as well as the information about the nationalities residing in the area. Some lexemes (or groups of lexemes) mix two or three languages. What is more, it often occurs that literary language and the standard variety (Polish) are mixed with Belorussian dialects, which stems from the historical circumstances the area studied. Such information could be preserved in zamowy because słowa or szepty (as they were called) had strictly defined structure, and had to include certain lexemes that always came in the same pre-defined order. Белорусские заговоры и другие тексты народного лечения как свидетельство взаимопроникновения языков на территории бывшего Великого княжества ЛитовскогоСтатья представляет лексический материал, содержащийся в белoрусских заговорах, который касается названий праздников, молитв, определений изображений святых и священников, а также имен святых и национальностей. Документация, почерпнутая из двух книг белoрусских заговоров, выходные данные которых содержит перечень использованной литературы, с яркостью показала, что в данных текстах (отличающихся, как правило, классической композицией, существенной для тех, кто их произносил) сохранилсь следы многоязычия, разных религий и диалектов, а также информация относительно национальности проживающих на данной территории. Некоторые лексемы (или сочетания лексем) содержат следы смешения двух или даже трех языков, или общелитературного языка (польского) с белoрусским диалектом, что – по мнению автора – вытекает из прошлого исследуемого пространства. В загово рах моглa сохраниться вся указаннaя информация, так как данные единицы (слова, шепоты, как их принято определять), помимо прочего отличались определенным построением и набором определенных лексем с их четкой последовательностью.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Культ Параскевы Тырновской в Великом Польском королестве и Великом княжестве Литовском: пространные життия на руськой мове
The Cult of Paraskieva of Tarnovo in the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania: Large Hagiographies in Ruthenian Language
Kultus von Paraskiewa Tyrnowska im Königreich Polen und Großfürstentum Litauen: ausführliche Lebensläufe im Ruthenischen
Kult Paraskiewy Tyrnowskiej w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim: żywoty obszerne w języku ruskim
Autorzy:
Cistiakova, Marina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/494626.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
Tematy:
Paraskieva of Tarnovo
Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania
Large Hagiographies
Ruthenian Language
Opis:
W tradycji książkowej Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego występuje całe spektrum hagiograficznych i hymnograficznych dzieł poświęconych Paraskiewie Tyrnowskiej w języku cerkiewnosłowiańskim, jak też poszczególne teksty w języku ruskim. Do tych ostatnich zalicza się żywot obszerny w składzie dwóch Ewangeliarzy Pouczających ze zbiorów biblioteki Kapituły w Przemyślu: polska Biblioteka Narodowa, Akc. 2847, koniec XVI w., Akc. 2755, druga ćwierć XVII wieku. Do żywotów obszernych Paraskewy w języku ruskim należy zaliczyć tekst w rękopiśmiennym fragmencie pochodzącym z Biblioteki Rosyjskiej Akademii Nauk, 12.7.37, połowa XVI w., jak też żywot w Minei Czytanej z polskiej Biblioteki Narodowej, Akc. 2996, nie wcześniej niż lata 40. XVII w. Za podstawę ruskich tłumaczeń posłużyła redakcja obszernego żywota o incipicie: Свэтлеиш•а сльн±ца прэподwбны¬ паметь Петкы, аште по дробн¹ то¬ сьповэмы жит•е, дэян•а же и хожден•а, яже ради христови любве подь¬т…, ułożona przez hierodiakona Моisieja do księgi Bożydara Wukowicza wydanej w Wenecji w 1536 r.
Źródło:
Rocznik Teologiczny; 2012, 54, 1-2; 167-184
0239-2550
Pojawia się w:
Rocznik Teologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Współistnienie języków na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w świetle prac Jana Karłowicza
Autorzy:
Koniusz, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676726.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
co-existence of languages
The Grand Duchy of Lithuania
classification of provincialisms
linguistic interference
Jan Karłowicz
Opis:
Co-existence of languages in the area of the former Grand Duchy of Lithuania in the light of the works of Jan KarłowiczThe article discusses the issues of the co-existence of languages in the former Grand Duchy of Lithuania and the consequences of the phenomenon as documented in the works of Jan Karłowicz – the outstanding scholar of the second half of the nineteenth century, an expert and researcher of the “Lithuanian” version of Polish language. The article emphasizes the fact that the research on languages in the area of The Grand Duchy of Lithuania and results of their co-existence goes back to the second half of the nineteenth century and Jan Karłowicz was the pioneer of this research. He was the first to observe the following phenomena of their co-existence: interference; bilingualism and multilingualism; prioritization of co-existing languages with the unique role of the Polish language in focusing various functions in the history of The Grand Duchy of Lithuania; the diversity of Polish with sociolinguistic classification of its provincialisms and their division in the view of their origin; and the dangers to the Polish language in the period of Russification. Karłowicz struggled with the lack of terminology to describe the linguistic phenomena characteristic for the area. The article focuses on the classification of provincial qualities of the “Lithuanian” Polish language executed by Karłowicz in the social and ethnolinguistic area; and on the presentation of the phenomenon of linguistic interference visible in the provincial vocabulary in The Grand Duchy of Lithuania collected in “Dictionary of Polish dialects” by Karłowicz. Сосуществование языков на территории бывшего Великого княжества Литовского в свете произведений Яна КарловичаЦель данной статьи – показать сосуществование языков на землях бывшего Великого княжества Литовского (ВКЛ) и последствий этого явления, засвидетельствованных в работах Яна Карловича, видного ученого второй половины девятнадцатого века, знатока и исследователя „литовского” польского языка. Автор статьи указывает на то, что изучение языков в Великом княжестве Литовском, последствиям их сосуществования относятся ко второй половине девятнадцатого века, а их первым исследователем был Карлович. Им впервые были отмечены такие проявления этого сосуществования, как языковая интерференция, билингвизм и многоязычие, иерархия сосуществующих языков и диалектов. Выделена особая роль польского языка, объединившего целый ряд функций в истории ВКЛ, дифференциация внутри польского языка, социолингвистическая классификация его диалектизмов и их деление по происхождению, угрозы для польского языка в период сильной русификации. Особое внимание автор статьи сосредоточил на классификации провинциальных особенностей „литовского” польского языка, осуществлённой Карловичем в социальном и этнолингвистическом плане, а также на проявлениях интерференции в провинциальной лексике, ведущей своё происхождение из Великого княжества Литовского, собранной в „Словаре польских диалектов” Карловича.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksyka tatarskich tekstów przekładowych
Lexis of Tatar translations
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109369.pdf
Data publikacji:
2020-12-08
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
Kitab Studies
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
tefsir
lexis
Polish language of the northern borderland
Opis:
This article presents various layers of vocabulary constituting lexis of the Tatar tefsir, i.e. the translation of the Quran to the Polish language of the northern borderland, performed in the 16th century by Tatars of the Grand Duchy of Lithuania. Most emphasis was put on the northern borderland, separated on the basis of criteria adopted in the literature of the subject. Selected vocabulary was arranged alphabetically. A context was given in which it occurs and a semantic characteristic was provided on the basis of lexicographic sources – Polish and the East Slavic Languages. It was found that Tatar tefsir contains words previously not described or present in other historic assets of north-eastern borderland. This is particularly true with respect to forms borrowed from the East Slavic Languages, including hybrid forms. What is more, it is characterised by the existence of Old Polish lexis, including names of people performing activities which were not recorded in dictionaries, and other, words used infrequently and in specific text types. Tatar tefsir is also a perfect source for historical studies of Slavic-Oriental relations.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 97-118
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Use of Books in 16th-century Vilnius
Autorzy:
Niedźwiedź, Jakub
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/636319.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Tematy:
history of book, Vilnius, the Grand Duchy of Lithuania, early modern print culture, Cyrillic script, Latin script
Opis:
The main goal of the paper is to answer the question of what was unique about the use of books in Vilnius between 1522 and 1610. The reason to take a closer look at the capital of the Grand Duchy of Lithuania is the fact that it has always been a multi-cultural, multi-ethnic and multi-religious city. This observation allows the author to assume that the use of books there could have been different than in other European cities of the time. To find possible answers to the question posed, the author traces the changes in production, distribution and reading of books in the city. The research is based on several sorts of sources, such as printed books, manuscripts and documents from Vilnius archives (mainly the municipal archive, the Catholic chapter, the castle court etc.). He was supported by contemporary studies about early modern Vilnius scriptoria and printing houses (Kawecka-Gryczowa, Topolska, Nikalaieu), bookbinders (Laucevičius), book writing (Ulčinaitė, Narbutienė, Narbutas) and the history of the city (Frick). At the beginning of the paper the author recalls the main facts about Vilnius in the 16th century. The city had increasingly grown in importance as a political, economical and cultural centre of the Jagiellonian monarchy. The central part, divided in four chronologically arranged chapters, focuses on several problems, among them: the beginnings of Cyrillic prints and Skaryna’s printing house, languages and alphabets of books (Latin, Ruthenian, Polish, Lithuanian, German, Hebrew, Yiddish and Arabic), book production, dissemination, storage and reading. The author notices that a significant contributing factor to the spreading book culture in Vilnius was the royal court and chancery. He puts emphasis on the significance of humanistic schools that were established in Vilnius in the 2nd half of the 16th century by four different Christian confessions (Calvinist, Catholic, Lutheran and Orthodox). The most influential one was the Jesuit Academy of Vilnius. This process was accompanied by the establishment of no less than 11 printing houses. Having said that, the author argues that books printed in Vilnius, imported to the city and held in its libraries reflect a fruitful competition between main religious communities. At the end, the author reaches the conclusion that the use of books in Vilnius was similar to other European cities of the time, yet the capital of Lithuania still seems to be a good deal more complex a case. He ventures a hypothesis that the book can be deemed as one of the tools or factors by which religious or ethnic identity in Vilnius was defined.
Źródło:
Terminus; 2013, 15, 2(27)
2084-3844
Pojawia się w:
Terminus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Tłumaczenia biblijne w Wielkim księstwie Litewskim
Biblical translations in the Grand Duchy of Lithuania
Autorzy:
Kozhinowa, Alla
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34101305.pdf
Data publikacji:
2024-06-05
Wydawca:
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
Tematy:
tłumaczenia biblijne
XVI wiek
Wielkie Księstwo Litewskie
biblical translations
the 16th century
the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The article provides an overview of biblical translations created in the 16th century on the territory of the Grand Duchy of Lithuania. In the article a specific translation technique and the reasons for the differences between the original and translated text are considered. A strong opposition to the accuracy of the translation is a different understanding of the text, due to differences in religion. By the time of the creation of most Slavic translations, Christian exegetics was fundamentally different both from the ancient understanding of sacred texts and from the interpretation adopted in the rabbinical tradition. Intertextual differences may be due to differences in culture that have nothing to do with the religious system. The difference between the original and the translation is due to the fact that not all translators were equally gifted linguists; they didn’t know the original language and the subject in question equally well. Therefore, in the textual structure of the translation, we can meet with various kinds of deviations from the essence and form of the original, up to language and substantial mistakes.
Artykuł poświęcony jest ogólnemu przedstawieniu tłumaczeń biblijnych stworzonych w XVI w.na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego; rozpatruje się w nim technikę translatorską oraz przyczyny różnic między tekstem oryginalnym i przetłumaczonym na inny język. Dokładność tłumaczenia może być zakłócona poprzez odmienne rozumienie tekstu z powodu różnic religijnych. W czasie stworzenia większości słowiańskich tłumaczeń biblijnych chrześcijańska egzegetyka zasadniczo różniła się zarówno od starożytnego rozumienia świętych tekstów, jak i od interpretacji przyjętej w tradycji rabinicznej. Również różnice intertekstualne mogą wynikać z różnic kulturowych, które nie mają nic wspólnego z systemem religijnym. Różnica między oryginałem a tłumaczeniem wynika z faktu, że nie wszyscy tłumacze byli równie utalentowanymi lingwistami, znali dobrze język oryginalny. Dlatego w strukturze tekstowej tłumaczenia możemy się spotkać z różnego rodzaju odchyleniami od treści i formy oryginału, aż po błędy językowe i merytoryczne.
Źródło:
Język. Religia. Tożsamość; 2024, 1 (29); 191-206
2083-8964
2544-1701
Pojawia się w:
Język. Religia. Tożsamość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka słów o rodowodzie kniaziów Jamontowiczów Podbereskich w świetle nowych źródeł
A few words about the genealogy of the knyazes of the Jamontowicz Podbereski family in the light of new sources
Autorzy:
Tęgowski, Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193850.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
the Grand Duchy of Lithuania
genealogy
knyazes Jamontowicz Podbereski
Michał and Jacko Sieńkowicz
the 16th century
Lithuanian dukes
Opis:
Thanks to the publication of the last will of Princess Zofia Fiodorowa Jamontowicz Podbereska of 1510, the author of the article attempts to explain certain issues connected with the genealogy of the Lithuanian knyaz family of Jamontowicz who resided in the eastern territories of the Grand Duchy of Lithuania. An important element of the work is the discovery of the first name of Zofia’s husband (Fiodor) – the penultimate male representative of the family (the father of the knyaz Siemion Jamontowicz Podbereski) and the fact that Fiodor’s daughter Julianna became a nun and later around 1539 the mother superior of the convent (hegumen) a er her marriage with Jacek Sieńkowicz had been nullified.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2015, 80, 3; 39-50
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Chamaiły – tatarskie silvae rerum
Chamails – Tatar silvae rerum
Autorzy:
Radziszewska, Iwona
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/480526.pdf
Data publikacji:
2017-12-31
Wydawca:
Wydawnictwo Księży Werbistów Verbinum
Tematy:
Chamiał
islam
rękopisy
silva rerum
Tatarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego
Islam
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
manuscripts
chamail
Opis:
Chamaił jest jednym z rodzajów piśmiennictwa religijnego muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Nazywa się go modlitewnikiem, co odnosi się do podstawowej treści oraz funkcji, jaką pełni. Zawartość księgi bywa jednak różnorodna i wykracza poza standardowe modlitwy codzienne oraz okolicznościowe. Artykuł koncentruje się na treści dodatkowej, okołomodlitewnej zawartej w omawianym typie księgi, czyli m.in. na mowach okolicznościowych, fragmentach utworów literackich, notatkach osobistych oraz zaklęciach i wróżbach obecnych na kartach tatarskich manuskryptów. Treść ta analizowana jest w odniesieniu do szerszej tradycji piśmienniczej, mianowicie do zaliczanych do form paraliterackich sylw szlacheckich (silvae rerum).
Chamail is the name for religious, literary Muslim manuscripts, popular among the Muslims in the Grand Duchy of Lithuania. Its basic task and function is to serve as a prayer book, though it may contain all kinds of other texts besides the religious ones, or written for specific purposes. The present article is concerned with this additional, quasi prayer functions of chamails, such as speeches and addresses, fragments of literature, personal notes, spells and prophecies. It examines it in reference to the wider quasi literary tradition, the so-called silvae rerum (nobility’s home chronicles).
Źródło:
Nurt SVD; 2017, 2; 92-110
1233-9717
Pojawia się w:
Nurt SVD
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cerkiewnosłowianizmy leksykalne w wybranych latopisach białorusko-litewskich
Lexical borrowings from Old Church Slavonic in selected Belorussian-Lithuanian Chronicles
Autorzy:
Grabowska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/956308.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
the literature of the Grand Duchy of Lithuania
Belorussian-Lithuanian chronicles
borrowings
the Old Church Slavonic Language
piśmiennictwo wkl
latopisy białorusko-litewskie
zapożyczenia
cerkiewnosłowianizmy
Opis:
Obiektem analizy w niniejszym artykule są cerkiewnosłowiańskie zapożyczenia leksykalne wyekscerpowane z tekstów dwóch XVI-wiecznych zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego: Kroniki Supraskiej oraz Latopisu Krasińskich. W artykule uwzględniono również te wyrazy obce, które poprzez język cerkiewnosłowiański trafiły do języka staroruskiego, jednak genetycznie mogły mieć inne pochodzenie. Na podstawie zebranego materiału zostały wyodrębnione dwa rodzaje zapożyczeń: formalnosemantyczne oraz kalki wyrazowe. W obu latopisach przeważają zapożyczenia leksykalne właściwe, a ich semantyka jest związana głównie ze sferą religijną. Porównanie materiału badawczego wypisanego z Kroniki Supraskiej oraz Latopisu Krasińskich pozwala stwierdzić, iż pierwszy zabytek wykazuje silniejszy związek z tradycją cerkiewnosłowiańską. Większość udokumentowanych w nim zapożyczeń pochodzi z najstarszej części będącej kompilacją wcześniejszych latopisów ruskich.
This article focuses on the analysis of lexical borrowings from the Old Church Slavonic language excerpted from two 16th-century monuments of Old Belorussian writing: the Supraśl Chronicle and the Krasińscy Chronicle. In the article the borrowings which got into the Old Russian language through the Old Church Slavonic language have also been considered, although they could have been of a different provenance. On the basis of the collected data two types of borrowings can be distinguished: structural-semantic and calque. In both chronicles dominate lexical borrowings proper and their semantics is connected mainly with religious matters. The comparison of research material obtained from the Supraśl Chronicle and the Krasińscy Chronicle leads to the conclusion that the former demonstrates stronger links with the Old Church Slavonic tradition. Most of its documented borrowings can be found in the oldest part which is a compilation of earlier Ruthenian chronicles.
Źródło:
Linguodidactica; 2017, 21; 107-117
1731-6332
Pojawia się w:
Linguodidactica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jezuici prowincji litewskiej wobec epidemii dżumy z lat 1708–1711
Jesuits of the Lithuanian province in the face of the epidemic of plague in the years 1708–1711
Autorzy:
Mariani, Andrea
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193950.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
the Society of Jesus
contagious diseases
the Grand Duchy of Lithuania
the 18th century
the Great Northern War (1700–1721)
Opis:
The article presents the activity of the Jesuits during the epidemic of plague in the Rzeczpospolita during the Great Northern War. The author concentrates mainly on the Lithuanian province of the Society of Jesus, where the epidemic caused the highest number of deaths. Against the description of the structure of the personnel and the issue of the mortality rate among the monks prior to the outbreak of the epidemic, the author characterizes the variety of activities undertaken by the Jesuits. On the one hand, the aim of the Jesuits’ activity was to fulfill the mission of the Society, which consisted in providing spiritual and material help to fellow human beings. On the other hand, the aim was to protect the material and human resources of the Society. In the face of the epidemic most members of the Society left the college to seek shelter in one of the estates belonging to the Jesuits. Several Jesuit monks decided to stay to serve the sick monks and the inhabitants of the town who were unable to escape. According to the hierarchy of values of the Jesuits and the laudatory topic a appearing in the home chronicles, the death of those Jesuits was presented as the achievement of the highest good. The Jesuits paid a high price for their material and spiritual involvement - the consequences of the epidemic continued to be visible many years after the outbreak of the plague.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2016, 81, 2; 65-104
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Titles, Seals and Coats of Arms as Symbols of Power and Importance of Lithuanian Dukes before the Union of Lublin
Tytuły, pieczęcie i herby książąt litewskich jako symbole władzy i znaczenia przed unią lubelską
Autorzy:
Rogulski, Jakub
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1194100.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
middle ages
the Grand Duchy of Lithuania
parallel branches of a ruling house,
dukes
demonstration of power
titulature
sigillography
heraldry
Opis:
Titles, seals and coats of arms of Lithuanian dukes have not been hitherto the subject of interest of historians as this issue was mainly addressed marginally in the studies on the symbols of power of Grand Dukes of Lithuania, particularly Jagiellons. Owing to the considerable number and diversification of dukes living in the territory of the Grand Duchy of Lithuania prior to the Union of Lublin, the article focuses on the analysis of titles, seals and coats of arms used by the Gediminas family and their descendants. In the period under discussion the dukes played a major social and political role, particularly at the end of the 14th century and at the beginning of the 15th century since they ruled their own feudal duchies and cooperated (or competed) closely with the Grand Duke. Although in the 15th century they lost their political sovereignty and became part of the class of landowners, they continued to keep many privileges and still played a major role in political and social life, particularly in their provinces. Enjoying the authority and extensive influence, the dukes generated the set of symbols of power and importance, which is worth examining. The analysis of the most representative monuments shows that titles, seals and coats of arms constituted a kind of indicator reflecting the social status and the position of the Gediminas family in the country: different symbols defined the rank of the Gediminas family as feudal dukes, and different symbols referred to their position as wealthy landowners. Both in the first and second situation, the dukes were capable of using the symbols in such a way so as to create their propaganda image and express far-reaching political aspirations. The symbolism of grand dukes, in particular one of the Jagiellons, was available to the dukes and they willingly used it. The fact of being inspired by the monarch’s symbols seems to differentiate Lithuanian dukes from other branches of the ruling European dynasties. It may mean that dukes considered the fact of being related to grand dukes rather than their wealth to be the source of their power and importance.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2017, 82, 1; 97-129
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wielopoziomowe relacje między literaturą religijną Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego a przekładami Biblii na języki narodowe
The multilayered relations between the religious literature of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania and the translations of the Bible into national languages
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044609.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the Reformation
the history of the Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
the Qur’an
the Bible
translation
Opis:
The article presents the genesis and the features of the Renaissance religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania in the context of the translations of the Bible into national languages. An analysis was performed on a Tatar tefsir, which – according to the most recent research – is a translation of the Qur’an into a European language – the third translation of this kind in the world. Due to the fact that in the 16th century a Polish and even a European Qur’anic translational tradition did not exist, this translation makes reference to the Biblical-psalter literature of the Middle Ages and to the translations of the Scripture of the Reformation, inter alia as far as the selection of the methods and the ways of translation or the adoption of specific translational solutions is concerned. Thus the translation belongs to the translational tradition of sacred books and to the most important trends of Polish and European culture. In this context, a medieval tradition (a continuation of the achievements of translation studies of the 15th c.) and the innovation of the Renaissance overlap. There is an analogy with the 16th-century Biblical printed texts, which also represent a transitional stage – they make reference to a medieval tradition and they also take advantage of the benefits of humanist Biblical studies.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 189-206
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Piśmiennictwo religijne Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego jako oryginalne źródło do badań polszczyzny północnokresowej
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044769.pdf
Data publikacji:
2018-01-29
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
history of the Belarusian language
the north borderland Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The religious writings of the Tatars constitute a valuable source for philological research due to the presence of heretofore unexplored grammatical and lexical layers of the north borderland Polish language of the 16th-20th centuries and due to the interference-related and transfer-related processes in the context of Slavic languages and Slavic-Oriental contacts. Therefore the basis for linguistic analyses is constituted by one of the most valuable monuments of this body of writing – the first translation of the Quran into a Slavic language in the world (probably representing the north borderland Polish language), which assumed the form of a tefsir. The source of linguistic analyses is constituted by the Olita tefsir, which dates back to 1723 (supplemented and corrected in the 19th century). On the basis of the material that was excerpted from this work the author presents both borderland features described in the subject literature and tries to point the new or only sparsely confirmed facts in the history of the Polish language, including the formation of the north borderland Polish language on the Belarusian substrate. Research involves all levels of language – the phonetic-phonological, morphological, syntactic and the lexical-semantic levels.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 2; 85-110
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przekształcenia w obrębie systemu imiesłowów czynnych w języku starobiałoruskim na przykładzie wybranych latopisów białorusko-litewskich
Conversions within the system of active participles in the Old Belarusian Language based on selected Belarusian-Lithuanian chronicles
Autorzy:
Grabowska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2032758.pdf
Data publikacji:
2020-12-30
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
latopisarstwo Wielkiego Księstwa Litewskiego
język starobiałoruski
morfologia
imiesłowy czynne
chronicle writing of the Grand Duchy of Lithuania
the Old Belarusian Language
morphology
active participles
Opis:
This article focuses on 16th-century written monuments of the Grand Duchy of Lithuania, representing the first and second Belarusian-Lithuanian redactions. Their common part – the Chronicle of Grand Dukes of Lithuania – was created in the Grand Duchy of Lithuania. The article analyses the changes occurring in the system of Old Belarusian active participles and compares them with all-Ruthenian state. The analysis has shown that in the participle system, on the one hand, some forms, such as inflectional forms of complex declension of active participles, tended to decline. On the other hand, a new morphological category was emerging, namely, undeclinable adverbial present and past participle.
Źródło:
Studia Wschodniosłowiańskie; 2020, 20; 207-220
1642-557X
Pojawia się w:
Studia Wschodniosłowiańskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metryka Litewska jako źródło do badań nad historią Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII wieku
The Lithuanian Metrica as a Source for Research on the History of Jews in the Grand Duchy of Lithuania in the Seventeenth and Eighteenth Centuries
Autorzy:
Cieśla, Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375768.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Lithuanian Metrica
Jews in the Grand Duchy of Lithuania
Jewish-Christian relations
Metryka Litewska
Żydzi w Wielkim Księstwie Litewskim
stosunki żydowsko-chrześcijańskie
Opis:
Th e article analyses the usefulness of the Lithuanian Metrica for the research on the history of Jews in the Grand Duchy of Lithuania. Th e study was based on records spanning the period between 1632 and 1764, and an analysis of the books of entries and court registers was made. A thorough search of the records of the Lithuanian Metrica revealed a rich collection of documents pertaining to many aspects of the functioning of Jewish people in the Grand Duchy of Lithuania. Of special signifi cance is a rich collection of privilege charters for Jewish communities in royal towns – there are over one hundred of them for the analysed period. As much interesting are also records of lawsuits between Jewish and Christian people before assessory and relational courts. Preserved early-modern court books of the Lithuanian Metrica made it possible to analyse Jewish-Christian confl icts in a long duration and to demonstrate the impact of various factors, such as political developments, economic changes, on the situation of Jews within their local urban community. Th e analysed documents also provide a lot of valuable information about the occupational structure and economic activity of Jews. Th e example of Lithuanian Metrica shows the importance for the study of the history of Jews in the Grand Duchy of Lithuania of sources produced by the central state authorities, oft en neglected in the most recent research.
W artykule przybliżono zagadnienie przydatności Metryki Litewskiej do badań nad historią Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim. Podstawą wywodów są akta z lat 1632–1764. Analizie poddane zostały księgi wpisów oraz sądowe. W Metryce Litewskiej zachowany jest bogaty zbór przywilejów dla gmin żydowskich w miastach królewskich oraz akta wielu procesów między Żydami a chrześcijanami, prowadzonych przed sądami asesorskimi i relacyjnymi. Materiał ten może być podstawą do badań pozycji prawnej i struktury zawodowej Żydów, a także pól konfliktów z chrześcijanami. The article presents the usefulness of the Lithuanian Metrica for the research on the history of Jews in the Grand Duchy of Lithuania. The study was based on records spanning the period between 1632 and 1764, and an analysis of the books of entries and court registers was made. There is in the Lithuanian Metrica a rich collection of privilege charters issued for Jewish communities of royal towns together with records of numerous lawsuits between Jewish and Christian people before assessory and relational courts. The material gathered could form a basis for research into the legal situation, occupational structure, and conflicts between Jews and Christians.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2018, 4; 25-40
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Unia Lubelska a problem rywalizacji o przywództwo w elicie politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego
The Union of Lublin and the problem of competition for leadership within the political elite of the Grand Duchy of Lithuania
Autorzy:
Kempa, Tomasz
Rachuba, Andrzej
Choińska-Mika, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/16648085.pdf
Data publikacji:
2020-12-23
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Union of Lublin
magnates
elite of the Grand Duchy of Lithuania
Sigismund II Augustus
Unia lubelska
magnateria
elita Wielkiego Księstwa Litewskiego
Zygmunt II August
Opis:
The paper presents the problem of power struggle among the leading Lithuanian magnates in the context of the preparation and conclusion of the Union of the Grand Duchy of Lithuania with the Crown of Poland in 1569. Three centres contended to play a major role in Lithuanian policy before the Union of Lublin: The Radziwiłłs, with their undisputed leader – Chancellor, and Voivode of Vilnius, Mikołaj known as “the Red”; the Chodkiewicz family, among whom the starost of Samogitia, Jan Chodkiewicz, grew to be the most active figure even before the Sejm in Lublin; and a representative of Orthodox Church adherents, Knyaz [prince] Jerzy Olelkowicz Słucki, who did not hold any prestigious offices. The aspirations of Prince Słucki stemmed from the fact that he was the closest relative of Sigismund II Augustus, the last representative of Jagiellonian dynasty on the Polish-Lithuanian throne. While Radziwiłł “the Red” was against the new, stricter union with Poland, the other two magnates opposed him, supporting the idea of a new union. Since the King supported the project of further political rapprochement between Poland and Lithuania since the Sejm of 1562/63, the support for the union brought Chodkiewicz a number of promotions and royal endowments in the 1560s (all the more so as the monarch wanted to pit the Chodkiewicz family against the Radziwiłłs, who were all-powerful in Lithuania at that time). Jan Chodkiewicz was also able to take advantage of the obstruction that “Red” used during the Lublin Sejm (when he forced the Lithuanians to secretly leave Lublin), and it was ultimately he who played a major role in completing negotiations on the union and signing the new union in 1569. Although “Red” did not return to Lublin to finalise the union deliberations, he quickly regained the King’s trust. He was supported by the younger generation of the Radziwiłłs, including his son Krzysztof and his nephew Mikołaj Krzysztof, who had sworn an oath of union in Lublin. Prince Słucki’s plan, on the other hand, failed completely. Słucki, as a result of his absence from the Sejm in Lublin due to illness, lost his chance to gain an exceptional position in the new Senate (as the king’s closest relative). The Union of Lublin did not change the balance of power in Lithuania. Mikołaj “the Red” Radziwiłł and Jan Chodkiewicz remained the most influential Lithuanian magnates in the following years.
Źródło:
Unia Lubelska 1569 roku i unie w Europie Środkowo-Wschodniej; 140-161
9788395630255
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kwestia upamiętnień władców Wielkiego Księstwa Litewskiego w polityce historycznej współczesnej Białorusi
Commemoration of the rulers of the Grand Duchy of Lithuania in the historically-oriented policy of contemporary Belarus
Autorzy:
Figura, Marek
Staśkiewicz, Łukasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2164833.pdf
Data publikacji:
2018-03-31
Wydawca:
Wydawnictwo Adam Marszałek
Tematy:
polityka historyczna Białorusi
Wielkie Księstwo Litewskie
pomniki
kultura pamięci
historically-oriented policy of Belarus
the Grand Duchy of Lithuania
monuments
culture of remembrance
Opis:
Lately, a distinct change took place in the Belarus authorities’ attitude towards the legacy of the Grand Duchy of Lithuania. One of the aspects of the changes occurring in the Belarus historically-oriented policy is opening up to commemorating figures from those times. Historically-oriented policy is a fairly important element of preserving national identity and building historical awareness. It is reflected, among other things, in the attitude towards monuments. In the past few years, Belarus has witnessed changes in the central authorities’ and the society’s respective perceptions. More and more frequently, discussions are held about the legacy of the Grand Duchy of Lithuania and its role in forging Belarus’ statehood. Among the elements of the historically-oriented policy in Belarus are issues related to mon¬uments to figures from the times of the Grand Duchy of Lithuania. The society’s opinions are extreme, both approving of the new developments and fiercely opposing them. The monument to the Lithuanian grand prince Algirdas in Vitebsk has been at the centre of this dispute, arousing the most intensive emotions. In the past years, efforts have been also made to commemorate prince Vytautas, king Mindaugas as well as Konstanty Ostrogski and Lew Sapieha.
Źródło:
Historia Slavorum Occidentis; 2018, 1 (16); 89-105
2084-1213
Pojawia się w:
Historia Slavorum Occidentis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Akta Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (w drugiej połowie XVIII wieku)
Autorzy:
Stankevič, Adam
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/624858.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
the Grand Duchy of Lithuania, the Supreme Tribunal of Lithuania, chancery, acts, books of acts
Wielkie Księstwo Litewskie, Trybunał Główny, kancelaria, akta, serie akt
Вялікае княства Літоўскае, трыбунал, канцэлярыя, акты, серыя актаў
Opis:
The present article focuses on the acts of the Supreme Tribunal of the Grand Duchy of Lithuania in the late 18th century. It is claimed that the records produced by the chancery or clerk’s office of this court in the discussed period were influenced by both centuries-old traditions and reforms carried out in 1764 and subsequent years. The transfer of powers to manage the work of the chancery to Tribunal judges did not have a negative effect on its efficiency because, in practice, a quite clear division of duties among court officials was observed. One of them was responsible for recording real estate property transactions into the acts of statements as well as keeping official and private documentation (he kept the book of acts and a protocol into which he registered the acts transferred to him). The other three sworn-in clerks were required to draw up verdicts; they were responsible for the decree books (final versions) and sentencjonarz (which was referred to in the Lithuanian Tribunal as a decree protocol), in which they placed the content of rulings delivered during the proceedings of taking evidence. One more clerk kept records of the cases in which suits were presented, and the last one compiled an on-going protocol, in which he registered the so-called judicial appeals, and recorded all the major activities related to the functioning of the court and its verdicts regarding litigations addressed to it
Przedmiotem artykułu są akta Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w II poł. XVIII w. Kancelarii Trybunału Litewskiego poświęcono kilka prac naukowych, jednak akta tego sądu nie zostały dotąd należycie rozpoznane. Obserwowana obecnie intensyfikacja badań dotyczących funkcjonowania i wytworów kancelarii sądów szlacheckich na terenie Korony skłania do podjęcia analogicznego tematu odnośnie do ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Celem niniejszego artykułu było omówienie pracy kancelarii Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego, przedstawienie używanych w tym sądzie serii akt oraz scharakteryzowanie znajdujących się w nich wpisów. Badanie przeprowadzono przez ustalenie oraz przeanalizowanie zawartości ksiąg Trybunału Litewskiego, a także porównanie otrzymanych wyników z pracami poświęconymi dokumentacji Trybunału Koronnego. Skonstatowano, że w Trybunale Litewskim w II poł. XVIII w. w formie czystopisów występowały jedynie zeznania zapisów, oblaty oraz dekrety (przeważnie umieszczane już w jednej księdze), oddzielnie funkcjonowały podserie brudnopisów akt i wyroków; pomocniczą rolę spełniały rejestry spraw, a codzienne czynności sądu odnotowywano w specjalnej księdze, zwanej protokołem potocznym. Skonstatowano ponadto, że przekazanie sędziom trybunalskim uprawnień do kierowania pracą kancelarii nie wpłynęło negatywnie na jej sprawność, gdyż w praktyce ukształtował się dosyć klarowny podział obowiązków między regentami. Na wytwory kancelaryjne tego sądu w II poł. XVIII w. miała wpływ tradycja, a także reformy przeprowadzone w roku 1764 oraz w latach następnych.
У артыкуле даследуюцца акты трубыналу Вялікага княства Літоўскага другой паловы XVIII стагоддзя. Канцэлярыі Літоўскага Трыбуналу ўжо было прысвечана некалькі навуковых прац, аднак актам дадзенага суда дагэтуль у даследаваннях удзялялася недастаткова ўвагі. На сучасным этапе назіраецца інтэнсіфікацыя даследаванняў, прысвечаных функцыянаванню і вядзенню дакументацыі канцэлярыямі шляхецкіх судоў на тэрыторыі Каралеўства Польскага, што сведычць пра неабходнасць напісання працы на аналагічную тэму ў дачыненні да земляў ВКЛ. Мэтай дадзенага артыкула з’яўляецца апісанне дзейнасці канцэлярыі трыбуналу Вялікага княства Літоўскага, спецыфікацыя серый актаў, што выкарыстоўваліся ў гэтым судзе, і характарыстыка запісаў, якія ў іх знаходзяцца. Даследаванне праводзілася шляхам выяўлення і аналізу зместу кніг Літоўскага Трыбуналу, а таксама параўнання атрыманых вынікаў з працамі, прысвечанымі Кароннаму Трыбуналу. На падставе аналізу можна канстатаваць, што ў Літоўскім Трыбунале ў другой палове XVIII стагоддзя ў форме “чыставіка” выступаюць толькі паказанні, запісы юрыдычных актаў у судовых кнігах і дэкрэты (змешчаныя пераважна ў адной кнізе), асобна функцыянавалі падсерыі чарнавікоў актаў і прыгавораў, дапаможную ролю выконвалі спісы спраў, штодзённая дзейнасць трыбуналу фіксавалася ў спецыяльнай кнізе, якая называлася бягучым пратаколам. Намі зроблена выснова, што перадача ў дадзены перыяд паўнамоцтваў кіравання працай канцэлярыі трыбунальскім суддзям не аказала негатыўнага ўплыву на яе функцыянальнасць, паколькі ў практыцы сфарміраваўся досыць выразны падзел абавязкаў паміж рэгентамі. На тагачасныя канцэлярскія дакументы гэтага суда паўплывалі як шматвяковыя традыцыі, так і рэформы, праведзеныя ў 1764 г. і пазней.
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2019, 13
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Рэнесансная сядзiба Муз у Заблудаве: педагагiчная i творчая дзейнасць Iагана Мюлiуса пад патранатам Грыгорыя Хадкевiча
Renaissance farm “muz” in Zabludov: pedagogical and creative activity of Johann Myulius under the auspices of Grzegorz Chodkiewicz
Renesansowy folwark „muz” w Zabłudowie: pedagogiczna i artystyczna działalność Johanna Myuliusa pod patronatem Grzegorza Chodkiewicza
Autorzy:
Niekraszewicz-Karotkaja, Żanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2117590.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
spatial turn
cultural landscape
the Grand Duchy of Lithuania
Renaissance
Johann Myulius
Grzegorz Chodkiewicz
Zabłudów
zwrot przestrzenny
pejzaż kulturowy
Wielkie Księstwo Litewskie
renesans
Opis:
This article analyzes duke Grzegorz Chodkiewicz’s patronage of the arts as well as the Renaissance poet Johann Myulius’ literary and pedagogical work from the perspective of culture perception. It defines the role of the monastic landscape in the town of Ilfeld in Thuringia and the farm landscape in Zabludów in Białystok District in forming cultural capital.
W artykule omówiono artystyczny patronat księcia Grzegorza Chodkiewicza oraz utwory literackie i dydaktyczne renesansowego poety Johanna Myuliusa z perspektywy percepcji kultury. Omówiono rolę klasztornego pejzażu miasteczka Ilfeld w Turyngii i folwarcznego pejzażu Zabłudowa, miejscowości na Białostocczyźnie w procesie gromadzenia kapitału kulturowego.
Źródło:
Białorutenistyka Białostocka; 2018; 323-339
2081-2515
Pojawia się w:
Białorutenistyka Białostocka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego)
Evolutions of Inflectional Forms of Old Belarusian Adjectives (Based on the Grand Duchy of Lithuania Chronicles)
Autorzy:
Citko, Lilia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/32223980.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
the Grand Duchy of Lithuania
chronicles
the Old Belarusian language
adjective
Wielkie Księstwo Litewskie
latopisy
język starobiałoruski
przymiotnik
Вялікае Княства Літоўскае
летапісанне
старабеларуская мова
прыметнік
Opis:
Artykuł jest poświęcony charakterystyce form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich. Jako źródło materiału badawczego posłużyły dwa zabytki XVI–XVIII wieku, reprezentujące pierwszą (Kronika supraska) i ostatnią (Kronika Bychowca) redakcję latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Literatura kronikarska w większym stopniu odzwierciedla stan żywego języka tego okresu niż utwory religijne podporządkowane kanonom tradycji cerkiewnosłowiańskiej. Celem badań była analiza rozwoju form fleksyjnych przymiotników ze zwróceniem szczególnej uwagi na podobieństwa i różnice w stosunku do stanu ogólnoruskiego. Na podstawie analizy wyekscerpowanych z tekstów form przymiotnikowych i porównania ich z paradygmatami okresu wcześniejszego stwierdzono, iż system fleksyjny przymiotnika cechował z jednej strony zaawansowany proces wycofywania form odmiany niezłożonej (rzeczownikowej), z drugiej zaś upowszechnianie się form odmiany złożonej (zaimkowej). W jej obrębie śladowo udokumentowane zostały stare cechy, nawiązujące do języka cerkiewnosłowiańskiego, chociaż równocześnie bardzo wyraźnie zaznaczyły się cechy o charakterze innowacji białoruskich. System fleksyjny przymiotnika, w szczególności Kroniki Bychowca, utrwalił również pewne rysy regionalne, które wykazują nawiązania do zespołu gwar południowo-zachodniobiałoruskich. Zjawiska te mogą być wskazówką pomocną przy ustalaniu lokalizacji zabytku lub miejsca pochodzenia jego autora.
The article is devoted to the inflectional forms old Belarusian adjectives. As a source of research material, two monuments of the 16th–18th centuries were used, representing the first (the Chronicle of Suprasl) and the last (the Chronicle of Bychowiec) editions of the Chronicles of the Grand Duchy of Lithuania. Chronicle literature reflects the condition of the living language of that period better than religious works subordinated to the canons of Church Slavonic tradition. The aim of the research is the analysis of the development of inflectional forms of adjectives with particular attention to similarities and differences in reference to the Ruthenian condition. Forms of adjectives have been selected and compared to paradigms of the earlier period. It has been established that inflectional system of adjectives took into consideration both the advanced process of phasing-out of non-complex inflexion (nominal) and the promotion of complex inflection (pronominal). Within its framework, old features referring to the Church Slavonic language have been documented, although at the same time, features of the nature of Belarusian innovations have been very clearly marked. Inflectional system of adjectives (especially The Chronicle of Bychowiec) preserved some regional features which indicate references to the south-western Belarusian dialects. These phenomena may help to establish the location of the monument or the place of origin of its author.
Артыкул прысвечаны характарыстыцы склонавых форм старабеларускіх прыметнікаў. У якасці крыніцы матэрыялу для даследавання выкарыстаны два помнікі XVI–XVIII стст., якія прадстаўляюць першую (Супрасльскі летапіс) і апошнюю (Хроніка Быхаўца) рэдакцыі летапісаў ВКЛ. Летапісная літаратура ў большай ступені адлюстроўвае стан жывой мовы гэтага перыяду, чым рэлігійныя творы, падпарадкаваныя канонам царкоўнаславянскай традыцыі. Мэта даследавання – прааналізаваць развіццё склонавых форм прыметнікаў, звяртаючы асаблівую ўвагу на падабенства і адрозненне з агульнарускім станам. На аснове аналізу прыметнікавых формаў, выдзеленых з тэкстаў, і параўнання іх з парадыгмамі больш ранняга перыяду ўстаноўлена, што для сістэмы прыметніка характэрны, з аднаго боку, інтэнсіўны працэс страты простых (назоўнікавых) форм, а з другога – распаўсюджванне складаных (займеннікавых) форм. У межах складанага скланення ў невялікай ступені фіксyюцца яшчэ старыя з’явы, якія адносяцца да царкоўнаславянскай мовы, але адначасова значна больш выразна прасочваюцца рысы беларускіх флексійных інавацый. Флексійная сістэма прыметніка, асабліва Хронікі Быхаўца, замацавала таксама некаторыя рэгіянальныя асаблівасці, якія паказваюць адносіны да паўднёва-заходніх беларускіх гаворак. Гэтыя моўныя рысы могуць аказацца важнымі для вызначэння месца стварэння помніка або месца паходжання яго аўтара. 
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2023, 17; 243-258
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Задыякальныя луннікі ў Супрасльскім рукапісе
Zodiacal lunaries in the Codex Suprasliensis
Zodiakalne kalendarze księżycowe w Kodeksie supraskim
Autorzy:
Slizh, Natallia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/31341090.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
Tematy:
zodiac lunary
Codex Suprasliensis
the Grand Duchy of Lithuania
zodiakalne kalendarze księżycowe
Kodeks supraski
Wielkie Księstwo Litewskie
задыякальны луннік
Супрасльскі рукапіс
Вялікае Княства Літоўскае
Opis:
Lunaries have been a subject of research in world historiography for a long time. The article is devoted to two zodiacal lunaries as well as the specific character of their content. They are part of the Suprasl manuscript, along with other astrological texts. A Zodiac lunary is a prognostic based on the position of the Moon in the zodiac signs. It possesses advice for medicine and everyday life. Generally, lunaries belong to popular astrological literature, do not require serious special knowledge, and are widely available for understanding. This type of sources was widespread in Babylon, Ancient Greece, the Byzantine Empire, medieval Europe and England. These lunaries came to the GDL from the Byzantine Empire.
Kalendarze księżycowe od dawna są przedmiotem badań w historiografii światowej. W artykule zwraca się uwagę na dwa zodiakalne kalendarze księżycowe oraz na cechy ich treści. Wchodzą one w skład Kodeksu supraskiego, wraz z innymi tekstami astrologicznymi. Zodiakalny kalendarz księżycowy jest prognostykiem opartym na pozycji Księżyca w znaku zodiaku. Udziela porad w sprawach medycznych i życia codziennego. Kalendarz księżycowy odnosi się do popularnej literatury astrologicznej, nie wymaga poważnej wiedzy specjalistycznej, jest łatwy do zrozumienia nie tylko przez astrologów. Tego rodzaju źródła rozpowszechniły się w Babilonie, starożytnej Grecji, Cesarstwie Bizantyjskim, średniowiecznej Europie i Anglii. Takie kalendarze księżycowe przyszły do Wielkiego Księstwa Litewskiego z Cesarstwa Bizantyjskiego.
Календары Месяца даўно з’яўляюцца прадметам даследавання ў сусветнай гістарыяграфіі. У дадзенай працы звяртаецца ўвага на два задыякальныя луннікі, асаблівасці іх зместу. Яны ўваходзяць у склад Супрасльскага рукапісу, разам з іншымі астралагічнымі тэкстамі. Задыякальны луннік – гэта прагностык, у аснову якога пакладзена становішча Месяца ў знаку задыяку. Асноўная ўвага ў ім надаецца парадам у медычных справах і штодзённым жыцці. Луннікі адносяцца да папулярнай астралагічнай літаратуры, не патрабуюць сур’ёзных спецыяльных ведаў, даступны для разумення не толькі астролагаў. Гэты від крыніц меў распаўсюджанне ў Вавілоне, Старажытнай Грэцыі, Візантыйскай Імперыі, сярэднявечнай Еўропе і Англіі. Дадзеныя луннікі прыйшлі ў ВКЛ з Візантыі.
Źródło:
Acta Albaruthenica; 2022, 22; 285-301
1898-8091
Pojawia się w:
Acta Albaruthenica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nuska ze zbiorów Muzeum Historycznego w Białymstoku. Identyfikacja, klasyfikacja, charakterystyka
Nuska from the Białystok Museum of History. Identification, classification, characteristics
Autorzy:
Lewicka, Magdalena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/480300.pdf
Data publikacji:
2017-12-31
Wydawca:
Wydawnictwo Księży Werbistów Verbinum
Tematy:
analiza tekstologiczno-filologiczna
kitabistyka
nuski
rękopisy tatarskie
Tatarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego
studying kitabs
Tatar manuscripts
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
philological analysis of the text
Opis:
Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu jest nowy, do chwili obecnej niepoddany opisom, materiał badawczy w postaci nuski ze zbiorów Muzeum Historycznego w Białymstoku. Celem była analiza tekstologiczno-filologiczna wymienionego zabytku z uwzględnieniem transkrypcji, identyfikacji treści i przekładu na język polski. Analizowany materiał źródłowy reprezentuje jeden z rodzajów tatarskich ksiąg rękopiśmiennych, składających się na bogaty dorobek piśmienniczy Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego, którego rozwój i jedyny w swoim rodzaju charakter nierozerwalnie związane są z historią osadnictwa ludności tatarskiej na tych terenach. Piśmiennictwo to, które rozkwitło pod wpływem ożywienia duchowego doby renesansu i reformacji, a w chwili obecnej stanowi najważniejszą i najbogatszą część tatarskiej spuścizny kulturowej, uznane zostało za zjawisko szczególne, swoisty fenomen, któremu przypisuje się ogromną wartość duchową, literacką i kulturową.
Nuska from the Białystok Museum of History has never been researched. This article is the first exploration of one of the prime examples of the Tatar literature, dating back to the times of the Grand Duchy of Lithuania and blooming Tatar settlements. That literature especially flourished during the Renaissance and Reformation. Today Tatars ascribe to it tremendous cultural and spiritual value. The author performs a philological analysis of the text, taking into account transcription, content identification and translation into Polish.
Źródło:
Nurt SVD; 2017, 2; 78-91
1233-9717
Pojawia się w:
Nurt SVD
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Naruszenia porządku i prawa podczas obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w miejscach sakralnych (XVII–XVIII w.)
Violations of order and law during the sessions of the regional assemblies of the nobility of the Grand Duchy of Lithuania in religious places in the 17th and 18th centuries
Autorzy:
Kanecki, Oskar
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14974833.pdf
Data publikacji:
2022-07-10
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
regional assemblies of the nobility
Grand Duchy of Lithuania
Tribunal of the Grand Duchy of Lithuania
magistrate’s court books
violations of public order
sejmiki szlacheckie
Wielkie Księstwo Litewskie
Trybunał Wielkiego Księstwa Litewskiego
księgi grodzkie
naruszenia porządku publicznego
Opis:
Litewskie sejmiki szlacheckie pozostawały w XVII i XVIII w. areną licznych sporów. Osobiste i polityczne zaangażowanie uczestników obrad niejednokrotnie prowadziło do kłótni, bójek, a nawet zabójstw. W zajściach szczególnie licznie uczestniczyła szlachta przekupiona przez magnatów. Niepożądane zjawiska często pozostawały w bezpośrednim związku z pijaństwem obradujących. Od popełniania przestępstw nie powstrzymywały ich nawet miejsca kultu religijnego. By wynagrodzić duchownym zniszczenia kościołów i klasztorów, obciążano lokalną szlachtę daninami. Szczególnie podatne na naruszenia porządku i prawa były sejmiki deputackie (na których dokonywano wyboru sędziów Trybunału Wielkiego Księstwa Litewskiego), czego rezultatem było delegowanie na sesje trybunalskie podwójnych składów sędziowskich. Sytuacji nie były w stanie znacząco poprawić uchwalane przez Sejm konstytucje.
In the 17th and 18th centuries, the Lithuanian regional assemblies of the nobility (Polish: sejmik) were the scene of numerous disputes. The personal and political involvement of the participants of the sessions frequently led to arguments, fights, and even murders. The nobility, bribed by the magnates, took part in the incidents in especially large numbers. Such undesired occurrences were often directly related to the drunkenness of the participants of the meetings. Even the places of religious worship did not stop them from committing crimes. Tributes were imposed on the local nobility in order to compensate the clergy for the destruction of churches and monasteries. The regional deputy assemblies of the nobility (where judges of the Tribunal of the Grand Duchy of Lithuania were elected) were particularly susceptible to violations of law and order were and this fact resulted in the delegation of double judicial benches to the tribunal sessions. The constitutions passed by the Sejm could not significantly improve the situation.
Źródło:
Czasopismo Prawno-Historyczne; 2022, 74, 1; 37-52
0070-2471
Pojawia się w:
Czasopismo Prawno-Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zapomniany poeta polsko-białoruski: twórczość Jana Kozakowicza
Yan Kozakovich – forgotten Polish and Belarusian poet
Забыты польска-беларускi паэт Ян Казаковiч
Autorzy:
Kawalou, Siarhiej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/944689.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
шматмоўная паэзiя
Вялiкае Княства
Лiтоўскае
Рэнессанс
традыцыi
патрыятызм
multilingual poetry
the grand duchy of lithuania
renaissance
tradition
patriotism
Opis:
У артыкуле разглядаецца творчасць забытага польска-беларускага паэта Яна Казаковiча (Лiтвiна). Паэт жыў на рубяжы 16–17 вякоў у Вiльнi, пiсаў на польскай мове, але ў сваëй творчасцi выступаў як актыўны патрыëт Вялiкага Княства Лiтоўскага. Эпiграмы i прысвячэннi Казаковiча можна знайсцi ў мно- гiх кнiжных выданнях канца 16 – пачатку 17 веку, але найбольш значным яго творам з’яўляецца паэма «Orzech włoski» («Итальянский орех») (Вiльня 1603) – вольная перапрацоўка элегii Авiдыя «Nux» («Орех»).
The article is dedicated to the literary creation of a forgotten Polish and Belarusian poet Jan Kozakovich (Litvin). The poet lived at the end of 16th and the beginning of 17th century in Vilna, wrote in Polish, but in his works he is an active patriot of the Grand Duchy of Lithuania. The poet’s epigrams and dedication can be found in a number of books published in the late 16th – early 17th century. However, Kozakovich’s most significant work is a poem “Walnut” (Vilna 1603) – an elegy of Ovid’s “The Walnut Tree”, remade in freestyle.
Źródło:
Białorutenistyka Białostocka; 2014, 6; 11-22
2081-2515
Pojawia się w:
Białorutenistyka Białostocka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Tamožennaja liustracija 1769 g. na granice s Prussijej i Kurlandiej v realizacji ekonomičeskoj polityki Skarbovoj komisii VKL
The 1769 Customs Control on the Prussia — Courland Border Conducted by the Treasury Committee of the Grand Duchy of Lithuania (GDL)
Autorzy:
Kiturko, Irina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1901732.pdf
Data publikacji:
2019-01-10
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
kontrola celna
Komisja Skarbowa Wielkiego Księstwa Litewskiego
granica celna WKL - Prusy i Kurlandia
customs control
Treasury Committee of the Grand Duchy of Lithuania
GDL Prussia — Courland customs zone
Opis:
Na podstawie kwerendy przeprowadzonej w Państwowym Archiwum Historycznym Litwy w Wilnie (materiały Komisji Skarbowej Wielkiego Księstwa Litewskiego — WKL) autorka analizuje środki i rezultaty kontroli celnej na granicy z Prusami i Kurlandią w 1769 roku, co dotychczas nie zostało opisane w historiografii. Omawiana kontrola jest pierwszym znanym przedsięwzięciem tego rodzaju w przypadku służby celnej WKL. Jej powstanie było zainicjowane przez Komisję Skarbową Księstwa — specjalny organ państwowy nadzorujący rozwój ekonomiczny kraju. Do kompetencji tej komisji należało m.in. ogólne kierownictwo organami celnymi i taka ich organizacja, by jak najefektywniej przyczyniały się do zwiększenia dochodów skarbu państwa. Bezpośrednio kontrolę przeprowadzał komisarz Komisji Skarbowej WKL, podkomorzy powiatu upickiego — Jerzy Lenarski, zgodnie ze specjalną instrukcją z 11 stycznia 1769 roku. Lenarski miał objechać z żołnierzami wszystkie komory i posterunki celne w strefie granicy celnej WKL z Prusami i Kurlandią oraz przekazać swoje propozycje odnośnie do ich rozlokowania, ze szczegółowym opisem celowości ich rozmieszczenia i zasięgu terytorialnego. W trakcie objazdu Lenarski zaobserwował wiele przypadków nadużyć i naruszenia dyscypliny pracy przez urzędników skarbowych, z których najbardziej rozpowszechnione było pijaństwo, wykorzystywanie pieniędzy publicznych w celach prywatnych, nieporządek w księgach celnych, przekroczenie pełnomocnictw przez urzędników w trakcie przeprowadzania kontroli celnej i inne. Jerzy Lenarski przeprowadził optymalizację rozmieszczenia punktów celnych, sporządził szczegółową charakterystykę komór i posterunków celnych, oberstraży i straży z ukazaniem odległości między posterunkami i wyraźnym zaznaczeniem głównych dróg publicznych, a także szlaków przemytniczych. Na podstawie poszczególnych opisów sporządzono mapy, na które naniesiono posterunki celne, miejsca zasiedlone, karczmy, młyny, tamy i drogi (zwykłe i przemytnicze). Lenarski opracował także specjalną instrukcję, w której szczegółowo opisał zasady pracy posterunków celnych, obowiązki oficjalistów, przebieg kontroli celnej, formy i podstawy pobierania opłat celnych.  Rezultatem przeprowadzonej w 1769 roku przez Jerzego Lenarskiego pierwszej w WKL lustracji komór, a także jego obserwacje i propozycje były dla Komisji Skarbowej podstawą dla urzeczywistnienia wielu przedsięwzięć mających na celu podwyższenie efektywności pracy całej państwowej służby celnej.
Based on a query conducted in the Lithuania National Historical Archive in Vilnius (materials of the Treasury Committee of the Grand Duchy of Lithuania), the author analyzes the methods and results of a customs control on the Prussia — Courland border in 1769, something not described in historiography thus far.The control in question is the first known instance of such undertaking by the customs control of the GDL. The creation of the customs control has been initiated by the Treasury Committee of the Duchy — a special organ overseeing the economical development of the country. The Committee’s competence included the general administration of the customs organs and their coordination in order to contribute towards the increase in the country’s income in the most effective manner possible. The direct control has been conducted by the commissioner of the GDL Treasury Committee, the chamberlain of the Upytė district — Jerzy Leniarski, according to special instructions dated January 11th, 1769. Lenarski and his military unit were to visit all customs posts and chambers in the GDL Prussia — Courland customs zone and remit his propositions on their location, with a detailed description of the propriety of their location and territorial scope. During his visitation, Leniarski observed many examples of law abuse and breach of work discipline by the treasury officials, the most widespread of which were drunkenness, using public funds for private purposes, disorder in customs books, breaching the officials’ jurisdiction during customs controls, and others.Jerzy Leniarski conducted an optimization of the location of customs offices, drew up a detailed characteristic of customs posts and chambers, oberguards and guards, presenting the distances between posts and clearly indicating the main public roads, as well as smuggling trails. Based on detailed descriptions, maps were drawn up, indicating the location of customs posts, settlements, inns, mills, dams, and roads (regular and smuggling ones). Lenarski also devised a special instruction, in which he described in detail the work rules for customs posts, the responsibilities of the officials, the course of customs control, and the form of and basis for charging customs fees.
Źródło:
Wieki Stare i Nowe; 2014, 7, 12; 63-82
1899-1556
2353-9739
Pojawia się w:
Wieki Stare i Nowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czesław Miłosz i Tomas Venclova o przeszłości: tradycja jako źródło wspólnoty i porozumienia między ludźmi i narodami
Czesław Milosz and Tomas Venclova’s Discussion on The Past: Tradition as The Foundation of National Belonging and Solidarity
Autorzy:
Narušienė, Vaiva
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1179338.pdf
Data publikacji:
2012-12-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Czesław Miłosz
Tomas Venclova
Lithuanian and Polish relations
the tradition of Grand Duchy of Lithuania
stosunki litewsko-polskie
tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego
Opis:
W powojennej historii stosunków polsko-litewskich poczesne miejsce zajęła publiczna debata pomiędzy Czesławem Miłoszem a Tomasem Venclovą, która zaczęła się w roku 1979 na łamach paryskiej „Kultury” ich wspólnym Dialogiem o Wilnie i toczyła się prawie przez ćwierć wieku. W tym czasie, gdy polscy i litewscy działacze emigracyjni od kilku dziesięcioleci nie mogli znaleźć porozumienia w najważniejszych kwestiach, licytując się na dawno przebrzmiałe argumenty, ci ludzie sztuki dali przykład konstruktywnego dialogu. Miłosz i Venclova, dotykając najbardziej drażliwych kwestii stosunków polsko-litewskich, zwracają się do wspólnej historii i tradycji obydwu narodów oraz starają się pokazać korzenie niezgody, sięgające niekiedy dalekiej przeszłości. Wierzą bowiem, że tylko szczera rewizja przeszłości pomoże zburzyć przestarzałe stereotypy historyczne i narodowe, które przeszkadzają dojściu do porozumienia. Manifestowana w dyskusji postawa Venclovy, głosząca prymat tolerancji narodowej i kulturowej, była w głównej mierze oparta na wyznawanym przez niego kosmopolityzmie rozumianym w klasycznym sensie tj. jako „obywatelstwo świata”. Natomiast dla Miłosza główny punkt wyjścia do wszelkich rozważań stanowiła tradycja Wielkiego Księstwa. Jego koncepcja tolerancyjnego społeczeństwa, stającego ponad podziałami narodowymi i kulturowymi, zbliża się do idei społeczeństwa obywatelskiego.
A public discussion between the poets Czesław Miłosz and Tomas Venclova, initiated by the article “Dialogue about Vilnius“ in the Paris-based cultural journal in 1979 and continued for about a quarter of a century, plays a special role in the history of post-war Polish and Lithuanian relations. At those times when Polish and Lithuanian emigrants had unsuccessfully been trying to solve the most relevant issues for decades, these poets gave an example of a constructive dialogue. When addressing the most important and arguable issues associated with the Polish and Lithuanian relations, Miłosz and Venclova looked at the common history and tradition of both nations in order to identify the reasons of their disagreement that often stems from distant past. They believed that only an honest revision of history would enable breaking deeply ingrained historical and national stereotypes which prevent from reaching an agreement. In the discussion, Venclova stresses national and cultural tolerance, which he mostly bases on the idea of cosmopolitanism,referring to its usual meaning of “global citizenship”. Meanwhile, the starting point of Miłosz’s thoughts is the traditions of Grand Duchy of Lithuania. He advocates the conception of a tolerant multi-national and multi-cultural society which is similar to the idea of a civil society. 
Źródło:
Porównania; 2012, 10; 123-139
1733-165X
Pojawia się w:
Porównania
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przywilej Kazimierza Jagiellończyka dla Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1447 roku. Kształtowanie się treści na tle tekstologii aktu
The 1447 Charter of Casimir Jagiellon for the Grand Duchy of Lithuania. The Formation of Its Content Through the Textual Criticism of the Text
Autorzy:
Bierastavy, Hlieb
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1832815.pdf
Data publikacji:
2021-10-25
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Casimir Jagiellon
charters of grand Lithuanian dukes
1447 Charter of Casimir Jagiellon for the Grand Duchy of Lithuania
grand dukes of Lithuania Chancery
textual criticism
Kazimierz Jagiellończyk
przywileje wielkich książąt litewskich
przywilej Kazimierza Jagiellończyka dla Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1447 r.
kancelaria wielkich książąt litewskich
tekstologia
Opis:
Celem artykułu jest ustalenie możliwych źródeł, z których korzystali twórcy tekstu przywileju Kazimierza Jagiellończyka dla Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1447 r., a także inspiracji pojedynczych jego części – artykułów, klauzul. Badanie problemu możliwe jest m.in. dzięki metodzie tekstologicznej, której jednym z zadań jest zestawienie badanego aktu z innymi tego typu tekstami. Wykorzystując tę metodę do analiz, możemy ustalić zarówno bezpośrednie zapożyczenia poszczególnych fragmentów w przywileju, jak i wskazać na wzorowanie się na formularzu innych aktów.
The article aims to investigate the possible sources used by the authors of the 1447 charter of Casimir Jagiellon for the Grand Duchy of Lithuania and examine the feasible sources of its individual fragments, articles, and clauses. The research is made possible by, among other things, the textual criticism method, which concentrates on comparing the text with the other relevant texts. The method allows us to determine the direct borrowings of the individual articles or clauses to this charter and indicate the forms of other acts used as models.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2021, 7; 7-38
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Poezja przypisów. Czesława Miłosza „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada”
Poetry of Footnotes. Czesław Miłosz’s The Rising of The Sun
Autorzy:
Okulicz-Kozaryn, Radosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1179341.pdf
Data publikacji:
2012-12-02
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
historia literatury polskiej
historia literatury litewskiej
tradycja Wielkiego Księstwa litewskiego
dyskurs genealogiczny
krajowość
sylwiczność
przypis
history of the Polish literature
history of the Lithuanian literature
tradition of the Grand Duchy of Lithuania
genealogical discourse
locality
silva rerum
footnote
Opis:
Poemat Cz. Miłosza Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada uznawany jest za summę twórczości poety. R. Okulicz-Kozaryn w artykule zatytułowanym Poezja przypisów dowodzi, że ta skądinąd trafna opinia ma podstawy raczej intuicyjne niż interpretacyjne, brak bowiem pełnej kontekstowej interpretacji, szczegółowej analizy, a nawet próby linearnej lektury poematu, który nie doczekał się dotąd krytycznego, komentowanego wydania. Tymczasem im uważniej próbuje się odczytywać znaczenia, tym więcej trudności sprawia jego rozumienie, choćby z tego powodu, że autor wplótł w swój utwór fragmenty po litewsku i staro-białorusku. Umyślnie pozostawiając część przytoczeń bez tłumaczenia – jako swego rodzaju naddatek liryczny – Miłosz cytuje też pisarzy polsko-litewskich i wprowadza do poematu wiadomości o tych twórcach, uważanych w Polsce za pomniejszych, a najczęściej w ogóle nie znanych. Ponadto dołącza różne objaśnienia na temat litewskiej krainy historycznej – Laudy. W ten sposób „PRZYPISY” – słowo to zostało wyróżnione przez autora wersalikami – otrzymują wartość poetycką i znaczenie elementu konstrukcyjnego dzieła. Miłosz adaptuje staropolską formę silva rerum, a jednocześnie, przywołując bezpośrednio Mickiewiczowską Grażynę, korzysta z tradycji romantycznej powieści poetyckiej, której istotny składnik stanowiły przypisy.
Miłosz’s poem From the Rising of the Sun is said to encapsulate the most important features of his poetry. In his paper entitled The poetry of footnotes, Radosław Okulicz-Kozaryn shows that this opinion about the poetry of Miłosz is based rather on the critics’ intuition than contextual interpretation, thorough analysis or even close, comprehensive reading of his poem. Moreover, the closer the reading the more troublesome the question of understanding the poem becomes, as in some fragments (which do not have editorial notes) the Polish language is interwoven with excerpts in Lithuanian or old Balto-Russian. Leaving some of them only in their original form as an irreducible lyrical value, he also quotes from other minor Polish-Lithuanian authors and provides information about them. Milosz also includes some detailed explanation of the forgotten region of Lauda. The word “footnotes” is marked out with caps, thus being imbued with the importance of the constructional element of his work. Besides, Miłosz adapts an old form of silva rerum and meanwhile, by mentioning Mickiewicz’s poem Grażyna, he evokes the tradition of romantic tales in which notes were originally conceived as an integral part of the poetical work. 
Źródło:
Porównania; 2012, 10; 141-146
1733-165X
Pojawia się w:
Porównania
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Struktura i zasady kompletowania ksiąg sądowych Metryki Litewskiej Zygmunta Augusta
The Structure and Pattern of Formation of Court Books to the Lithuanian Metrica under King Sigismund Augustus
Autorzy:
Valikonytė, Irena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375999.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Lithuanian Metrica
court books
lawsuit
chancery of the Grand Duchy of Lithuania
judicial documents
Sigismund Augustus
Jan Szymkowicz
scribes
Metryka Litewska
księgi spraw sądowych
proces sądowy
kancelaria Wielkiego Księstwa Litewskiego
dokument sądowy
Zygmunt August
pisarze
Opis:
This article explores the structure and patterns of formation of court registers included in the Lithuanian Metrica of King Sigismund Augustus. The text focuses on the development and composition of the books attributed to the scribe called Jan Szymkowicz (Court Record Book no. 35, Book of Entries no. 38), with documents spanning a fourteen-year period (1554–1568). Th e article concludes that during King Sigismund Augustus’ rule, under the chancellorship of Mikołaj Radziwiłł called Czarny (Th e Black), there was in the chancery of the Grand Duchy of Lithuania no uniform pattern to be followed in order to make the king’s court registers, despite the fact that, in the mid-sixteenth century, chancery’s scribes usually infl uenced the chronological scope and structure of these registers.
W artykule omówiono strukturę i zasady kompletowania ksiąg sądowych Zygmunta Augusta w Metryce Litewskiej. Najwięcej uwagi poświęcono na analizę genezy i struktury tzw. ksiąg pisarza Jana Szymkowicza (35. księga spraw sądowych i 38. księga wpisów), do których wpisano dokumenty powstałe w ciągu 14 lat (1554–1568). W konkluzji stwierdzono, że w okresie panowania Zygmunta Augusta oraz pełnienia funkcji kanclerza przez Mikołaja Radziwiłła „Czarnego” w kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego nie wypracowano jednego modelu kształtowania i kompletowania ksiąg sądowych władcy, chociaż w połowie XVI w. coraz częściej zajmowali się tym pisarze wielkiego księcia. This article explores the structure and patterns of formation of court registers included in the Lithuanian Metrica of King Sigismund Augustus. The text focuses on the development and composition of the books attributed to the scribe called Jan Szymkowicz (Court Record Book no. 35, Book of Entries no. 38), with documents spanning a fourteen-year period (1554–1568). The article concludes that during King Sigismund Augustus’ rule, under the chancellorship of Mikołaj Radziwiłł called Czarny (The Black), there was in the chancery of the Grand Duchy of Lithuania no uniform pattern to be followed in order to make the king’s court registers, despite the fact that, in the mid-sixteenth century, chancery’s scribes usually influenced the chronological scope and structure of these registers.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2018, 4; 7-23
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
About the terms concerning the ruler and the state in the Grand Duchy of Lithuania in the epoch of Mindaugas` reign
О терминах, касающихся правителя и государства в ВКЛ в эпоху правления Миндовга
Autorzy:
Ryier, Yanina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/969587.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
Tematy:
the Grand Duchy of Lithuania
Mindaugas
state
ruler
land
sovereign
king
power
tradition
Великое Княжество Литовское
Миндовг
государство
правитель
земля
государь
король
власть
традиция
Wielkie Księstwo Litewskie
Mendog
państwo
ziemia
władca
książę
król
władza
tradycja.
Opis:
Artykuł poświęcono problemom terminologii, stosowanej dla określenia władcy i państwa w okresie rządów Mendoga. Podkreśla się w nim złożoność problemu oraz potrzebę interdyscyplinarnych badań nad nim. Przeanalizowana została terminologia, występująca w źródłach narracyjnych dla określenia Mendoga i jego państwa. Przeprowadzono także syntezę sformułowań odnoszący się do władzy i państwa oraz ukazano luki w terminologii wykorzystywanej dla charakterystyki monarchy w Wielkim Księstwie Litewskim na początkowym etapie jego istnienia.
Źródło:
Wschodni Rocznik Humanistyczny; 2020, XVII, 3; 31-44
1731-982X
Pojawia się w:
Wschodni Rocznik Humanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polemika z katolicyzmem i prawosławiem w "Katechizmie nieświeskim" Szymona Budnego
Autorzy:
Kamieniecki, Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/624961.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
religious polemics
catechisms in the 16th century
Szymon Budny
Protestantism in the Grand Duchy of Lithuania
polemiki religijne
katechizmy XVI w.
protestantyzm w Wielkim Księstwie Litewskim
религиозная полемика
катехизисы XVI века
Симон Будный
протестантизм в Великом Княжестве Литовском
Opis:
The “Catechism of Nesvizh” refers to a very long tradition of this genre. It is; however, the first catechism published in the old Belarusian language. It contains first of all rules of the Calvinist doctrine presented on the basis of three texts important for all Christians: the Decalogue, Our Father prayer and the Creed.   Catechisms were not used for the purpose of a regular faith-related discussion; however, the analysed text contains parts that are a polemic with teaching in the Roman Catholic Church and in the Orthodox Church. Especially the following theses were discussed in great detail: the Harrowing of Hell, celibacy of the clergy, prayers to saints and iconolatry. In this article, I present methods used by the author of the “Catechism of Nesvizh” (Nesvizh – in Polish „Nieśwież” – a place in Poland) – Szymon Budny, while criticizing formal statements contrary to the Calvinist doctrine. I also pay attention to knowledge of both reality and the literature of the Orthodox Church shown by the author of the discussed work as well as to methodological reliability. This can be seen in the light of the fact that Szymon Budny presents his critical attitude towards theological theses rather than towards religious communities authorizing those statements.
Katechizm nieświeski nawiązuje do bardzo długiej tradycji tego gatunku. Jest on jednak pierwszym katechizmem wydanym w języku starobiałoruskim. Zawiera  przede wszystkim wykład doktryny kalwińskiej, przedstawiony za pomocą trzech ważnych dla wszystkich chrześcijan tekstów: Dekalogu, modlitwy Ojcze nasz i wyznania wiary. Katechizmy nie były używane do prowadzenia systematycznej dyskusji wyznaniowej, jednak analizowany katechizm zawiera  fragmenty, które są polemiką z nauczaniem Kościoła katolickiego oraz prawosławnego.  Szczególnie dokładnie  omówione zostały takie tezy, jak: zstąpienie Chrystusa do otchłani, celibat duchowieństwa, modlitwa do świętych i kult obrazów.  W niniejszym artykule przedstawiam  metody, jakimi posługuje się autor Katechizmu nieświeskiego - Szymon Budny - krytykując twierdzenia niezgodne z doktryną kalwińską. Zwracam również uwagę na znajomość  realiów i literatury prawosławnej, prezentowaną przez  autora omawianego dzieła  oraz na rzetelność metodologiczną, która przejawia się w tym, że Szymon Budny odnosi się krytycznie raczej do określonych tez teologicznych niż do wspólnot wyznaniowych, które te twierdzenia autoryzowały.
Несвижский катехизис восходит к долгой традиции этого жанра. При этом он является первым катехизисом, изданным на старобелорусском языке. Прежде всего он содержит изложение кальвинистской доктрины в виде трех важнейших для всех христиан текстов: Десять заповедей, молитва «Отче наш» и основные постулаты веры. Катехизисы не использовались в религиозных дискуссиях, однако анализируемый текст содержит фрагменты, которые полемизируют с учением католического костела и православной церкви. Особенно подробно они затрагивают такие тезисы, как сошествие Христа в Лимб, безбрачие духовенства, молитвы к святым, культ икон. В данной статье представлены методы, которыми пользовался автор Несвижского катехизиса – Симон Будный, критикуя постулаты, противоречащие кальвинистской доктрине. Обращается также внимание на знание православных реалий и православной литературы, демонстируемое Симоном Будным, и продуктивность его методологии, проявляющуюся в критическом отношении к теологическим тезисам, но не к религиозным общинам, их исповедющим.
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2015, 9
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Sprawa wileńska” na łamach polskojęzycznej prasy litewskiej w Wilnie w latach 1919–1922
“The issue of Vilnius” in the pages of Polish-speaking Lithuanian press in Vilnius in the years 1919–1922
Autorzy:
Dąbrowski, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/596615.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
Wielkie Księstwo Litewskie
spór o Wilno
prasa litewska
Rzeczpospolita Obojga Narodów
the former Grand Duchy of Lithuania
dispute over Vilnius
Lithuanian newspaper
Polish-Lithuanian Commonwealth
Opis:
Polskie i litewskie ugrupowania polityczne i społeczne dawnej stolicy byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego wysuwały szereg argumentów w zakresie rozwiązania tak zwanej „sprawy wileńskiej”. Bez wątpienia był to punkt zapalny we wzajemnych stosunkach narodowościowych. W okresie tym, władza w Wilnie zmieniała się bardzo często, zaś naprawę sytuację podjęto już w okresie Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Nowe rozwiązania z kolei, zaczęto wprowadzać w życie w ramach tak zwanej Litwy Środkowej. To co prezentowano na szpaltach periodyków litewskich wychodzących w języku polskim było stanowiskiem dość „umiarkowanym”, porównując z niezwykle „radyklanymi” tezami lansowanymi w prasie litewskojęzycznej. Argumenty wysuwane przez publicystów polskojęzycznej prasy litewskiej w Wilnie, a także przedstawicieli polskich ugrupowań polityczno-społecznych, świadczyły o tym, iż w okresie dwudziestolecia międzywojennego, nie było jakiejkolwiek szansy na dialog między Polakami i Litwinami, co do przyszłości stolicy byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oskarżenia i pretensje jednej strony, rodziły podobne po drugiej, zaś rozwijający się brak obopólnego porozumienia, „zmazywał” przez kolejne lata tak ciężko wypracowane wspólne dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Polish and Lithuanian political and social groups in the former capital of the former Grand Duchy of Lithuania claimed a number of arguments in solving the “case of Vilnius”. Without a doubt, this was a flashpoint in relations between nationalities. During this period, the authorities in Vilnius changed very often and the repair situation had already been taken during the Board of Civil Eastern Territories. New solutions were introduced in place in the so-called Central Lithuania. This is what was presented in the pages of Polish-speaking Lithuanian press of Vilnius was quite “moderate” in comparison with the unusually “radical” theses offered in a Lithuanian-press. The arguments put forward by the Polish-language journalists of the Lithuanian press in Vilnius and representatives of the Polish political and social groups testified to the fact that in the interwar period, there was not any chance of dialogue between Poles and Lithuanians, about the future of the former capital of the former Grand Duchy of Lithuania. Accusations and blame the one hand, bore similar on the other. Developing a lack of mutual agreement, blurred over the years the common heritage of the former Polish-Lithuanian Commonwealth.
Źródło:
Studia Prawno-Ekonomiczne; 2015, XCV (95); 31-55
0081-6841
Pojawia się w:
Studia Prawno-Ekonomiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta
The Judicial and Legal Reality of Odnodvortsy in the Light of Wincenty Dunin-Marcinkiewicz’s Work The Nobility of Pinsk
Судебно-правовая действительность однодворцев в свете произведения Викентия (Винцента) Дунин-Марцинкевича Пинская шляхта
Autorzy:
Łopatecki, Karol
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2234996.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
jednodworcy
Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
sądownictwo rosyjskie w XIX w.
kultura prawna
korupcja
szlachta w XIX w.
tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego
odnodvortsy
Russian judiciary of the 19th c.
legal culture
corruption
nobility in the 19th c.
tradition of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
W artykule dokonano analizy historyczno-prawnej rzeczywistości ukazanej w utworze Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta. W szczególności przedstawiono sytuację jednodworców i kondycję społeczno-prawną tego środowiska. Dzieło powstało w 1866 r. i ukazuje rzeczywistość zdeklasowanej szlachty, która po 1831 r. trafiła do grupy społecznej jednodworców. Miała ona własne prawa i obowiązki, które plasowały ją pomiędzy dworiaństwem a chłopstwem. Według dzieła Dunin-Marcinkiewicza ta grupa społeczna charakteryzuje się bardzo niską kulturą prawną. Są to ludzie w pełni podporządkowani władzy rosyjskiej, dzięki funkcjonowaniu sądów ziemskich, prystawów stanowych oraz administracji gminnej. Zaakcentowany został problem braku jakichkolwiek zasad praworządności stosowanych w organach sądowo-policyjnych oraz daleko posuniętej korupcji.
The article presents an analysis of historical and legal reality depicted in Wincenty Dunin-Marcinkiewicz’s work The Nobility of Pinsk. In particular, the situation of the so-called odnodvortsy is described with the social and legal condition of this social group. The work was written in 1866, and it reflects the situation of the degraded nobility who after 1831 was ranked as the ‘owners of one homestead’. They had their own laws and duties that placed them between the dvorians and the peasantry. According to Dunin-Marcinkiewicz’s work, this social group was characterised by a very low legal culture. They were people fully subordinated to the Russian authority, thanks to the functioning of land courts, court pristavs, and local administration. The text emphasises the problem of the lack of any rules of law applied in judicial and police organs as well as widespread corruption.
В статье был проведен анализ исторически-правовой действительности, представленной в пьесе Викентия Дунин-Марцинкевича Пинская шляхта. Это произведение необыкновенно важное для национальной белорусской культуры и одновременно оно является отличным источником, показывающим правовую культуру эпохи. Пинская шляхта была написана в 1866 г. и представляет действительность деклассированной знати, которая после 1831 г. была причислена к однодворцам. У нее были собственные законы и обязанности, из-за которых ее место в общественной иерархии было между дворянством и крестьянством. Несмотря на комедийную форму, правовая культура этой шляхты предстает в исключительно темном цвете. Согласно Дунин-Марцинкевича, полицейско-судебное всевластие Земского суда и действующих на местах приставов – всемогущественно. В то время как среди однодворцев знание закона и полагающихся им свобод находится на очень низком уровне. Единственный способ разрешить дело стороны видят или в обмане (подкуп свидетелей) или во вездесущем взяточничестве. Нужно обратить внимание на то, что все время они напоминают о 3-м Литовском статуте. Несмотря на то, что он уже 26 лет (с 1840 г.) был недействительным, на него постоянно ссылаются в суде, так как для современников он являлся символом правосудия. Под предлогом цитируемых нормативных актов, которые в действительности не существуют или не действуют, подчеркивались проблемы неприменения правовых норм судебно-полицейскими органами и коррупции в крупном масштабе.
Źródło:
Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej; 2020, 55, 2; 5-31
2353-6403
1230-5057
Pojawia się w:
Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Features of the Biblical Translations Made on the Territory of the Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania in the 16th Century
Osobliwości tłumaczeń biblijnych z terenów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku
Autorzy:
Kozhynava, Ala
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1837714.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
biblical translations
the 16th century
the Crown of the Kingdom of Poland
the Grand Duchy of Lithuania
the Book of Ecclesiastes
tłumaczenia biblijne
XVI wiek
Rzeczpospolita
Wielkie Księstwo Litewskie
Księga Koheleta
бiблейскiя пераклады
XVI стагодзе
Рэч Паспалiтая
Вялiкае княства Лiтоўскае
Кніга Еклесіяста
Opis:
The article provides an overview of biblical translations created in the 16th century on the territory of the Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania. On the example of verses 1.5–7 from the Book of Ecclesiastes a specific translation technique and the reasons for the differences between the original and translated text are considered. The study uses the method of textological analysis. The author comes to the following conclusions. Firstly, it can be a clash of different language systems, since the original language and the language of biblical translation refer not only to different language groups, but also to different language families. Secondly, a strong opposition to the accuracy of the translation is a different understanding of the text, due to differences in religion. By the time of the creation of most Slavic translations, Christian exegetics was fundamentally different both from the ancient understanding of sacred texts and from the interpretation adopted in the rabbinical tradition. Thirdly, intertextual differences may be due to differences in culture that have nothing to do with the religious system. Fourthly, the difference between the original and the translation is due to the fact that not all translators were equally gifted linguists; they didn’t know the original language and the subject in question equally well. Therefore, in the textual structure of the translation, we can meet with various kinds of deviations from the essence and form of the original, up to language and substantial mistakes.
Niniejszy artykuł ma charakter przeglądowy, jest poświęcony tłumaczeniom biblijnym, które powstały w XVI w. na terenie Rzeczpospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tekście na przykładzie wierszy 1.5–7 z Księgi Koheleta rozpatruje się konkretną technikę translatorską oraz przyczyny różnic między tekstem oryginalnym i przetłumaczonym na inny język. W badaniu zastosowano metodę analizy tekstologicznej. Autor dochodzi do następujących wniosków. Po pierwsze, może to być konflikt różnych systemów językowych, ponieważ język oryginalny i język tłumaczenia biblijnego odnoszą się nie tylko do różnych grup, ale także do różnych rodzin językowych. Po drugie, dokładności tłumaczenia może przeszkadzać odmienne rozumienie tekstu z powodu różnic religijnych. W czasie stworzenia większości słowiańskich tłumaczeń biblijnych chrześcijańska egzegetyka zasadniczo różniła się zarówno od starożytnego rozumienia świętych tekstów, jak i od interpretacji przyjętej w tradycji rabinicznej. Po trzecie, różnice intertekstualne mogą wynikać z różnic kulturowych, które nie mają nic wspólnego z systemem religijnym. Po czwarte, różnica między oryginałem a tłumaczeniem wynika z faktu, że nie wszyscy tłumacze byli równie utalentowanymi lingwistami, znali dobrze język oryginalny. Dlatego w strukturze tekstowej tłumaczenia możemy się spotkać z różnego rodzaju odchyleniami od treści i formy oryginału, aż po błędy językowe i merytoryczne.
У артыкуле даецца агульнае ўяўленне пра біблейскія пераклады, створаныя ў XVI ст. на тэрыторыі Рэчы Паспалітай і Вялікага княства Лiтоўскага, а таксама на прыкладзе вершаў 1.5–7 з Кнігі Еклесіяста разглядаецца канкрэтная тэхніка перакладу і прычыны адрозненняў паміж арыгінальным і перакладным тэкстам. Для даследавання выкарыстоўваецца метад тэксталагічнага аналізу. Аўтар прыходзіць да наступных высноў. Па-першае, гэта можа быць сутыкненне розных моўных сістэм, паколькі мова арыгінала і мова біблейскага перакладу належаць не толькі да розных моўных групаў, але і да розных моўных сем’яў. Па-другое, моцным процідзеяннем на шляху да дакладнасці перакладу аказваецца рознае разуменне тэксту, абумоўленае адрозненнем у веравызнанні. У час стварэння большасці славянскіх перакладаў хрысціянская экзегетика каардынальна адрознівалася як ад старажытнага разумення святых тэкстаў, так і ад тлумачэння, прынятага ў раввнистической традыцыі. Па-трэцяе, міжтэкставые адрозненні могуць быць абумоўленыя адрозненнямі ў культуры, якія не маюць ніякага дачынення да сістэмы веравызнання. Па-чацвёртае, адрозненне арыгінала ад перакладу абумоўліваецца тым, што не ўсе перакладчыкі былі аднолькава адоранымі лінгвістамі, аднолькава добра ведалі мову арыгінала і прадмет, пра які ідзе гаворка. Таму ў тэкставай структуры перакладу мы можам сустрэцца з рознага роду адхіленнямі ад сутнасці і формы арыгінала, якiя прыводзяць да моўных і змястоўных памылак.
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2020, 14; 235-247
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Лацiнаграфiчныя тэксты на старабеларускай мове
Autorzy:
Рудэнка, Алена
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/624820.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
The Grand Duchy of Lithuania, Belarusian Latin alphabet, the East Slavic languages, «prosta mova», graphic system, hybrid texts
Wielkie Księstwo Litewskie, białoruski alfabet łaciński, języki wschodniosłowiańskie, „prosta mowa”, systemy graficzne, teksty hybrydalne
Вялікае княства Літоўскае, беларускі лацінскі алфафіт, усходнеславянскія мовы, „prostaja mowa”, графічныя сістэмы, гібрыдныя тэксты
Opis:
„Prosta mova” was an official East Slavic language of the Grand Duchy of Lithuania. Texts in „prosta mova” were written in  different graphics systems: Cyrillic, Latin and even Arabic letters. The article is devoted to the earliest texts in „prosta mova” written by Latin alphabet. Reasons for such texts, their characteristics and spesific features are analysed. The author considers such texts hybrid ones, and proves that they were not only  transliterated, but original ones, too.
Teksty w języku starobiałoruskim pisane grafiką łacińską„Prosta mowa” pełniła funkcję języka urzędowego w Wielkim Księstwie Litewskim. Teksty w „prostej mowie” zapisywano z wykorzystaniem różnych systemów graficznych: cyrylicy, łacinki, a nawet pisma arabskiego. Artykuł poświęcono najwcześniejszym tekstom napisanym „prostą mową” alfabetem łacińskim. Przedmiotem analizy są osobliwości graficzne tych tekstów  Autor uważa, że tego rodzaju teksty hybrydalne nie powstały wyłącznie w rezultacie zabiegu transliteracji. Noszą one bardzo wyraźne znamiona oryginalności.
„Простая мова” была ўсходнеславянскай афіцыйнай мовай ВКЛ  Тэксты на „простай мове” запісваліся пры дапамозе розных графічных сістэм: кірыліцай, лацінкай і нават арабскім пісьмом. Артыкул прысвечаны тэкстам, напісаным на „простай мове” лацінскім алфавітам. Аналізуюцца асаблівасці характарыстычных рысаў падобных тэкстаў. Аўтар лічыць, што такія гібрыдныя тэксты з’явіліся не толькі як вынік транслітэрацыі паколькі іх характэрызуюць арыгінальныя асаблівасці.
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2017, 11
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wileńska działalność społeczno-kulturalna i oświatowa Stanisława Węsławskiego (1896–1942) – przyczynek do biografii
Autorzy:
Dąbrowski, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/632143.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Vilnius
the former Grand Duchy of Lithuania
Stefan Batory University
advocates of Vilnius
culture and education in Vilnius
Wilno
dawne Wielkie Księstwo Litewskie
Uniwersytet Stefana Batorego
adwokatura wileńska
kultura i edukacja w Wilnie
Opis:
Stanisław Węsławski urodził się w Wilnie 17 września 1896 r. Z wykształcenia był prawnikiem i muzykiem. Zasiadał w wielu stowarzyszeniach i organizacjach oświatowych i kulturalnych Wilna. Komponował dzieła fortepianowe i pieśni, m.in. do wierszy RaineraMarii Rilkego, Kazimiery Iłłakowiczówny, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej czy Jana Kochanowskiego. Był członkiem zwyczajnym wileńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i zasiadał w Wydziale Oświatowym Polskiej Macierzy Szkolnej Ziem Wschodnich.Wybrano go również na wiceprezesa Wileńskiego Związku  Towarzystw Śpiewaczych i Muzycznych. Ponadto tworzył muzykę do Rozgłośni Polskiego Radia w Wilnie oraz został jej referentem muzycznym jak i prezesem Zarządu Sekcji Wileńskiej Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (Oddział Wileński). W latach trzydziestych Stanisława Węsławskiego desygnowano również na prezesa Zarządu Centralnego Polskiej Macierzy Szkolnej Ziemi Wileńskiej. Zasiadał początkowo na stanowisku skarbnika w Prezydium, a następnie w składzie Komisji Rewizyjnej Rady Wileńskich Zrzeszeń Artystycznych „Erwuza” (RWZA). Działał też w towarzyskim klubie dyskusyjnym „Smorgonia”, był stałym bywalcem Śród Literackich oraz członkiem Zarządu Wileńskiego Towarzystwa Filharmonicznego, pełniąc w nim funkcję wiceprezesa. Węsławskiego rozstrzelano 2 grudnia 1942 r. w Ponarach pod Wilnem.
Źródło:
Res Historica; 2015, 39
2082-6060
Pojawia się w:
Res Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wileńska działalność społeczno-kulturalna i oświatowa Stanisława Węsławskiego (1896–1942) – przyczynek do biografii
Autorzy:
Dąbrowski, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/631553.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Vilnius
the former Grand Duchy of Lithuania
Stefan Batory University
advocates of Vilnius
culture and education in Vilnius
Wilno
dawne Wielkie Księstwo Litewskie
Uniwersytet Stefana Batorego
adwokatura wileńska
kultura i edukacja w Wilnie
Opis:
Stanislaw Weslawski was born in Vilnius on 17 September 1896. He was a lawyer and musician. He was a member of many associations and educational and cultural organizations in Vilnius. He composed piano works and songs to poems by Rainer Maria Rilke, Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska and Jan Kochanowski. He was a regular member of the Vilnius Society of Friends of Sciences and served on the Education Department of the Polish Educational Eastern Territories. Also he was elected vicepresident of the Association of Singing Societies of Vilnius and Music. He wrote the music for Polish Radio Vilnius in Vilnius, and was its referent music, as well as Chairman of the Board of the Section of Vilnius Polish Society for Contemporary Music (Vilnius Branch). In the thirties, he was also designated president of the Central Board of the Polish Educational Vilnius Land. He was treasurer in the Bureau and then in the composition of the Audit Committee of the Council of Associations of Vilnius Art – „Erwuza|” (RWZA). He was also active in social debating club, „Smorgon”, was a regular visitor „Literary Wednesdays” and a member of the Board of the Vilnius Philharmonic Society, serving in the vicepresident. Weslawski was shot on December 2, 1942 in Ponary near Vilnius.
Stanisław Węsławski urodził się w Wilnie 17 września 1896 r. Z wykształcenia był prawnikiem i muzykiem. Zasiadał w wielu stowarzyszeniach i organizacjach oświatowych i kulturalnych Wilna. Komponował dzieła fortepianowe i pieśni, m.in. do wierszy RaineraMarii Rilkego, Kazimiery Iłłakowiczówny, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej czy Jana Kochanowskiego. Był członkiem zwyczajnym wileńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i zasiadał w Wydziale Oświatowym Polskiej Macierzy Szkolnej Ziem Wschodnich.Wybrano go również na wiceprezesa Wileńskiego Związku  Towarzystw Śpiewaczych i Muzycznych. Ponadto tworzył muzykę do Rozgłośni Polskiego Radia w Wilnie oraz został jej referentem muzycznym jak i prezesem Zarządu Sekcji Wileńskiej Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (Oddział Wileński). W latach trzydziestych Stanisława Węsławskiego desygnowano również na prezesa Zarządu Centralnego Polskiej Macierzy Szkolnej Ziemi Wileńskiej. Zasiadał początkowo na stanowisku skarbnika w Prezydium, a następnie w składzie Komisji Rewizyjnej Rady Wileńskich Zrzeszeń Artystycznych „Erwuza” (RWZA). Działał też w towarzyskim klubie dyskusyjnym „Smorgonia”, był stałym bywalcem Śród Literackich oraz członkiem Zarządu Wileńskiego Towarzystwa Filharmonicznego, pełniąc w nim funkcję wiceprezesa. Węsławskiego rozstrzelano 2 grudnia 1942 r. w Ponarach pod Wilnem.
Źródło:
Res Historica; 2015, 39
2082-6060
Pojawia się w:
Res Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Niezwykłe losy pierwszego drukowanego przekładu Koranu na język polski
The Curious History of the First Polish Printed Translation of the Quran into Polish
Autorzy:
Łapicz, Czesław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045613.pdf
Data publikacji:
2013-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the Quram
tefsir
Grand Duchy of Lithuania
Tatars
Muslims
Wilno Philomates
translation
Opis:
The first translation of the Quran, printed and published in 1858, was signed by Jan Musza Tarak Buczacki, a Tatar and Muslim from Podlasie in Poland. Today, however, is is known that the actual translators were two Philomats from Wilno, the priest Dionizy Chlewiński and Ignacy Domeyko. They performed the task in the 1820s for the Muslim Tatars of the Grand Duchy of Lithuania, who over generations had lost their knowledge not only of liturgic language (Arab), but also of their ethnic languages and dialects (Turkic). In this way, Lithuanian-Polish Muslims cut themselves off from the roots and sources of Islam. However, the attempts made by the translators to gain acceptance of Russian censors to publish the Polish rendition of the holy book of Islam were not successful. Only in the 1850s the acceptance was granted, after efforts made by Jan Murza Tarak Buczacki, whose name was put on the title page posthumously by the publisher. At the end of the 19th century an anonymous author, probably a Tatar and Muslim, converted the printed translation, authored by Buczacki, into a traditionalhand-written Tatar tefsir: the Polish version was overwritten by hand in the interlines, and synchronized with the Arab lines of the original Quran in Arabic. For dogmatic and religious reason, he transliterated the text form Latin alphabet into Arabic one, without changing the content of the translation. The manuscript is now kept in Museum of History of Religion in Grodno. This is the conclusion of the complicated history of the first Polish translation of the Holy Book of Islam.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2013, 20, 2; 129-143
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka uwag na temat politycznych okoliczności małżeństwa Wasyla Moskiewskiego i Zofii Witoldówny zawartego w 1391 roku
Some Remarks on the Political Circumstances of the Marriage of Vasily I of Moscow and Sophia of Lithuania, Concluded in 1391
Autorzy:
Grala, Marcin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1059244.pdf
Data publikacji:
2020-03-31
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
dmitry of the don
vytautas the great
vasily i of moscow
chronicles
relations between lithuania and moscow
dynastic union
grand duchy of lithuania
grand duchy of moscow
golden horde
Opis:
The marriage of Duke Vytautas the Great’s daughter Sophia to the Grand Duke of Moscow Vasily in 1391 was a momentous event that impinged on the course of history. Although the circumstances in which this marriage was concluded address extremely important historical issues, such as relations between Lithuania and Moscow, Vytautas’ biography, and the politics of the Grand Duchy of Moscow towards the end of the fourteenth century, historiography has not recorded many attempts to study them. This is probably due to the rather vague primary sources which are dominated by the accounts contained in the chronicles. The author of the article makes an effort to analyse them, which, combined with other evidence, as well as a review of the political situation at the time, led him to believe that it was the Moscow side that initiated the talks on the marriage of Sophia and Vasily. The Grand Duke of Moscow, Dmitry of the Don, had been looking for the possibility of a dynastic rapprochement with the ruling circles of the Grand Duchy of Lithuania for a long time. The conclusion of the Polish-Lithuanian agreement in Krevo (1385), uncertain situation in the Golden Horde and the desire to strengthen the position of his son were the reasons that could force the Moscow ruler to act more decisively in this field. Therefore, having left Tartar captivity at the end of 1385, Vasily son of Dmitri of the Don, went west, where he took the opportunity of meeting Vytautas to start first talks. The negotiations were interrupted due to a rather weak political position of Vytautas before 1389. They were resumed when it turned out that Władysław Jagiełło, after taking the throne in Kraków, did not intend to forgo his active policy in Eastern Europe. Therefore, when Vytautas fought together with the Teutonic Knights to seize power in Lithuania, Moscow decided to support his efforts. In this way, the duke, with his allies in the Teutonic Order and strong ties with Moscow, became a dangerous rival for Władysław Jagiełło. Such a turn of events could have influenced the Polish king’s decision to reconcile with his cousin yet again.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2020, 85, 1; 141-162
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Edycje akt sejmikowych z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego
The Editions of Regional Councils’ Records From the Grand Duchy of Lithuania
Autorzy:
Rachuba, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27300342.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
the editions
regional councils
Grand Duchy of Lithuania
Lithuania
edycje
sejmiki
Wielkie Księstwo Litewskie
Litwa
Opis:
Celem artykułu jest przedstawienie dotychczasowego stanu edycji akt sejmikowych z ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego od 1566 do 1794 r. Choć pierwsze wydanie drukiem litewskiej (wileńskiej) uchwały sejmikowej miało miejsce jeszcze w końcu XVIII w., to w przeciwieństwie do ziem Korony Polskiej historycy polscy w późniejszych wiekach w zasadzie mało się nimi interesowali. Stosunkowo dużo akt sejmikowych wydała w XIX w. Wileńska Archeograficzna Komisja, ale należy do tych edycji mieć nadzwyczajny krytycyzm, gdyż miała ona wyraźne zlecenie kształtowania obrazu Rzeczypospolitej (a zwłaszcza Wielkiego Księstwa Litewskiego) przez pryzmat wymagań politycznych i wyznaniowych. Dla polskich badaczy przeszłości ważne były zaś przede wszystkim ziemie polskie i sytuacji nie poprawiło odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. Chcę więc zaprezentować poglądy niektórych z owych historyków na potrzebę takich edycji (zwłaszcza na zjeździe historyków w Wilnie w 1935 r.), ich formę i dorobek edycyjny akt sejmikowych w wiekach XIX–XXI z podziałem na tomy stricte prezentujące takowe akta (wydawane przez wspomnianą Komisję Archeograficzną), na okazjonalne i przypadkowe ich edycje, na dorobek historiografii rosyjskiej, polskiej, litewskiej i białoruskiej. Jakie są widoczne już efekty istnego wybuchu edycji akt sejmikowych w ostatnim dziesięcioleciu i jakie perspektywy? W jakich ośrodkach naukowych podjęte zostały projekty edycyjne i jak wyglądają zespoły je realizujące?
The aim of the article is to present the current state of editing sejmiks’ records from the lands of the Grand Duchy of Lithuania from 1566 to 1794. Although the first printed edition of Lithuanian (Vilnius) sejmiks’ resolutions took place as late as the end of the 18th century, in contrast to the lands of the Polish Crown, Polish historians took little interest in them in later centuries. A relatively large number of sejmik records were published in the 19th century by Vilnius Archaeographical Commission, but one should be extremely critical of these editions, as it was clearly commissioned to shape the picture of the Commonwealth (and especially the Grand Duchy of Lithuania) through the prism of political and confessional requirements. For Polish scholars of the past, on the other hand, it was primarily the Polish lands that were important and the situation was not improved by Poland’s regaining of independence in 1918. Therefore, I would like to present the views of some of these historians on the need for such editions (especially at the historians’ congress in Vilnius in 1935), their form and the achievements of editing sejm records in the 19th – 21st centuries, divided into volumes strictly presenting such records (published by the abovementioned Archaeographical Commission), occasional and incidental editions, and the achievements of Russian, Polish, Lithuanian and Byelorussian historiography. What are the already visible effects of the veritable explosion of editions of sejmik records in the last decade and what are the prospects? In which research centres have editing projects been undertaken and what are the teams carrying them out?
Źródło:
Miscellanea Historico-Iuridica; 2022, 21, 1; 347-363
1732-9132
2719-9991
Pojawia się w:
Miscellanea Historico-Iuridica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
On Translations of the Emerald to Ruthenian
О переводах Измарагда на руську мову
Autorzy:
Чистякова, Марина
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/635527.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania
Church Slavonic didactic collections
the Emerald
translations to Ruthenian
Opis:
Several attempts were made in the Kyiv Metropolis to translate the basic version of the Emerald (Izmaragd) from Church Slavonic to Ruthenian. These translations were fragmentary, though. The oldest translation, limited to 17 initial chapters of the Emerald, is known in the version dating back to the last quarter of the 15th century. This translation was later partially (8 сhapters) used in compiling the Gnojno version of the Emerald, which consisted of 29 texts in Ruthenian. At least four other Ruthenian chapters from the Emerald dating back to late 16th century are contained in the collection from Pavel Simson’s compendium No 2. Another three texts are found in a collection which dates back to early 17th century and is stored in the Andrey Sheptytsky National Museum in Lviv.
Źródło:
Poznańskie Studia Slawistyczne; 2018, 14
2084-3011
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Slawistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Between the Union of Lublin and the Mutual Pledge of the Two Nations: From the Union of Two States to the Commonwealth of Three Provinces
Autorzy:
Zakrzewski, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1178393.pdf
Data publikacji:
2019-12-31
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
Polish-Lithuanian Commonwealth
Polish Crown
Grand Duchy of Lithuania
Union of Lublin
political system
law
changes of the political system
Opis:
The aim of the article is to present changes in the position of the Grand Duchy of Lithuania towards the Polish Crown within the Polish-Lithuanian Commonwealth in the years 1569–1791. The analysis was based on the transformation of both common (monarch, Sejm) and separate (central and local offices, judicial system and law) institutions in the context of economic, social and cultural changes of the era. Gradually, the Commonwealth was transforming into a state in which Lithuania was not so much one of its two parts – along with the Crown, but one of its three provinces – along with Lesser Poland and Greater Poland. It was, however, a special province since it had its own ministers, offices, courts, treasury and fiscal courts along with its own codification of political and private law. The rule introduced in 1673 that every third Sejm was to be held in Grodno, however, was rarely observed. The reasons for this change were: the smaller population of the Grand Duchy, its lower fiscal income along with the war damage and territorial losses suffered in the mid-17th century. This transformation was also facilitated by the fact that the Lithuanian political system and laws became increasingly similar to the Polish ones. Another factor was the slow creation of a sense of political community among nobles of both the Crown and Lithuania. This feeling was born not only out of the same rights and privileges, but also owing to the immigration of the Crown noblemen to the lands of the Grand Duchy and joining – by marriage – Lithuanian noble families, which was especially the case among magnate families. During this period, the common culture of the Polish-Lithuanian Commonwealth based on the Polish language – lingua franca of the whole state – was also created. Other languages also functioned in the Polish- -Lithuanian state, but Polish, enriched by Lithuanian, Ruthenian, Latin, German and Oriental elements, began to dominate. The Government Act of 3 May 1791 did not mention the Grand Duchy at all, but created a common government for the whole of Commonwealth – the Guard of Laws and Great Commissions. Mutual Pledge of the Two Nations, unanimously adopted on 20 October 1791, constituted an attempt to return to the dualism from the era of the Union of Lublin. This act granted Lithuanians half of the commissioners in the military and fiscal commissions and – in the future – in the police commission. Lithuania also retained separate ministers, offices, a separate treasury and tax judiciary. Thus, the gradual unification of the Polish-Lithuanian Commonwealth was still visible, while maintaining some separate aspects, which were important for Lithuanians, albeit secondary in the scale of the entire state. Nevertheless, this process was interrupted by the upcoming partitions.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2019, 84, 4; 5-40
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Demografia rodziny magnackiej w Wielkim Księstwie Litewskim na tle elit zachodnioeuropejskich. Wybrane problemy
The Demography of the Magnate Family in the Grand Duchy of Lithuania against the Background of the West European Elites. Selected Problems
Autorzy:
Liedke, Marzena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1367709.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
magnate family
age of the newly-weds
marriage length
total fertility rate
Grand Duchy of Lithuania
15th–18th centuries
Opis:
The article presents the results of the research on the age of newlyweds, the length of marriages, the number of children in the family and life expectancy for the magnate family in the Grand Duchy of Lithuania in the 16th–18th centuries, and the comparison of those numbers with the parameters established by West-European historical demographers for aristocratic elites from Britain, France, Germany and Portugal and the families that ruled in Europe. The demographic parameters for the magnate family have been obtained from the database that contains information on particular genealogical facts such as the date of birth, marriage and death, and the number of children (collected in library and archival queries for nine families) and they have been compared with the results arrived at by West-European researchers. The results for the magnate family indicate that the average age of men who contract marriage for the first time is included between over 23 to over 27 years; that is also the age range when European aristocrats contracted marriages, but the average age approached the upper limit more frequently. The age at which women from magnate families contracted marriage for the first time also correlates with the data concerning European female aristocrats, that is to say between 18 and 23–24, and approaches the upper limit of the interval. In the case of other parameters the magnate family were of lower value. The length of marriage in magnate families was shorter than in England, the number of children in a family also was smaller, and life expectancy was usually shorter both for men and women. When we compare the data concerning magnate families with the analogous parameters concerning the West-European elites we can see that the magnate families from Lithuania were generally less healthy. The increase of nearly all the demographic parameters in the 18th century in their case was after all inferior to the ones referring to similar social groups in England and France. There is a possibility that difficulties connected with obtaining complete data and – as a result – a less numerous research sample, as well as taking into consideration only the children that had grown to the adult age (in the West-European samples all the children that had been born were counted) have influenced the values of the parameters and made them less reliable. That is why it is a need to continue the research and to concentrate on other problems (which are important from the point of view of functioning of the family), such as the size of definite celibate in the group in question, the percentage of second and third marriages, the problem of illegitimate children, etc.
Źródło:
Przeszłość Demograficzna Polski; 2015, 37, 1; 37-70
0079-7189
2719-4345
Pojawia się w:
Przeszłość Demograficzna Polski
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Książka rękopiśmienna w życiu społeczeństwa w Wielkim Księstwie Litewskim w XIV – połowie XVI wieku
Autorzy:
Cicėnienė, Rima
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/690159.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
książka rękopiśmienna
Wielkie Księstwo Litewskie
recepcja książki
społeczeństwo
historia książki
Manuscript book
Grand Duchy of Lithuania
reception of the book
society
history of the book
Opis:
Celem artykułu jest analiza znaczenia recepcji książki rękopiśmiennej w Wielkim Księstwie Litewskim. Przedstawiono pogląd społeczeństwa na książkę oraz na zmianę jej znaczenia na podstawie ówczesnych źródeł: rękopiśmiennych książek, dokumentów archiwalnych oraz dzieł sztuki z tego czasu. Badania wykazały, że książka zaczęła zaspokajać potrzeby służbowe, społeczne i osobiste społeczeństwa. W miarę zwiększenia się liczby egzemplarzy oraz zbiorów zmieniało się społeczeństwo WKL oraz jego stosunek do książki. Jeśli w najwcześniejszym analizowanym okresie kodeks był rozumiany jako statyczny, sakralny, jednolity przedmiot, na który człowiek ma mały wpływ, to od XV w. możemy mówić o książce jak o przedmiocie ruchomym, zmiennym i w dużej mierze zależnym od człowieka bezpośrednio związanego z książką. Książki migrowały w przestrzeni geograficznej i mieszkalnej, ich istnienie nabrało wymiaru czasowego. Na początku XVI w. zmienił się stosunek do książki jako do jednostki. Pojęcie kodeksu jako jednostki fizycznie łączącej poszczególne dzieła (książki) zostało zastąpione pojęciem kodeksu jako spójnej jednostki (nowego dzieła) posiadającej wspólne elementy wewnętrzne i zewnętrzne.
The aim of the article – is to analyze changes in the society’s view on the manuscript book and the reception of it. In order to realize this aim, it is planned to investigate the way in which society was manifested reception of the book and how it is reflected in the sources of the time. Manuscript books, archival sources and objects of art were used as the sources in the research. It is established that the book satisfied official, social and personal needs of the society of that time. As books and collections became increasingly numerous and the relationship with books diversified, the idea of the book in the GDL’s society also underwent a change. If during the early stage of the studied period a book was understood as a static and uniform sacral object, little influenced by man, from the XVth century it was considered to be a mobile, mutable object much affected by persons directly connected with the book. Codices migrated both in the geographical and living space. In the early XVIth century the concept of a book as a unit underwent a change. The concept of a codex as an object that physically joined separate works (books, liber) was replaced by the idea of a codex as an integral unit (a new work) possessing unifying internal and external elements of a book.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2015, 1
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Prałatury i kanonie de gremio Kapituły Katedralnej Wileńskiej w okresie przedrozbiorowym
Prelatures and canonries de gremio the Vilnius Cathedral Chapter before the partitions
Autorzy:
Kasabuła, Tadeusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/950365.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
Wielkie Księstwo Litewskie
Wilno
katedra
kapituła katedralna
prałat
kanonik
kanclerz
vilnius cathedral
the cathedral chapter
the prelate
the canon
the chancellor
grand duchy of lithuania
Opis:
Formation of the Vilnius Cathedral Chapter was a long process since its inception in 1388 to the middle of the sixteenth century. As the capital city of the cathedral chapter of the Grand Duchy of Lithuania from the beginning of its existence in the system and the organization was inspired by the Cracow Cathedral Chapter. Under the papal foundation bull by pope Urban VI Pontifex Maximus to erect bishopric of Vilnius the first two of the Prelature were founded (provost and dean) and 10 canonries. All of them were endowed in 1387 by king Vladislav II Jagiello. The next four prelate names: custodian, archdeacon, scholastic and cantor, and two canonries were developed under the efforts of successive monarchs, bishops and Chapter. The structure of the Chapter was finally clarified around 1525, which since then consisted of six prelates and 12 canons. In such organizational frameworks the Vilnius corporation canons and prelates survived until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Individual members of the Chapter had a specific range of privileges and obligations which in the case of prelates were assigned to each of the dignity of the individual. Competence of canons were evolving, depending on the current needs. In the reporting period, the corporation prelates and canons in gremio constituted under the church law a control body of the actions of diocesan bishops, which was de facto institution co-managering of the diocese.
Źródło:
Rocznik Teologii Katolickiej; 2016, 15, 1
1644-8855
Pojawia się w:
Rocznik Teologii Katolickiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Litwa w 1807 r. między Rosją a Francją
Lithuania in 1807. Between Russia and France
Autorzy:
Nawrot, Dariusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1945465.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Litwa pod zaborem rosyjskim
wojna 1807 r.
traktat tylżycki
powstanie Księstwa Warszawskiego
Lithuania under the Russian partition
war of 1807
Tylża treaty
establishment of the Grand Duchy of Warsaw
Opis:
The paper addresses the question of the relationship of the inhabitants of the Great Duchy of Lithuania to the events of 1806-1807. The author is interested in the way Lithuanians reacted to Napoleon I's war against Prussia and Russia. He raises the following question: were they mainly passive and came to terms with the rule of Alexander I? It is commonly claimed that the inhabitants of the western governments were passive towards the rising in Greater Poland and the events that followed, and assumed loyal attitudes. The author proves that this view has no grounds. As the war of 1807 continued, also in Lithuania there were some plans to organise a rising, and there was a growing hope that Russia would ultimately be defeated by Napoleon. We have to mention some political steps taken by Alexander I to prevent a possible rising.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2007, 55, 2; 39-72
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Testament strażnika wielkiego litewskiego Samuela Kmicica
A Last Will of Lithuanian Grand Sergeant Samuel Kmicic
Autorzy:
Bobiatyński, Konrad
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375795.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania
the Sapiehas
officer’s cadre
social advancement
foundation activity
Wielkie Księstwo Litewskie
Sapiehowie
kadra oficerska
awans społeczny
działalność fundacyjna
Opis:
Samuel Kmicic’s last will and testament is a very valuable source for the study of the mechanisms of social and fi nancial advancement of middle-level offi cers of the Lithuanian army in the second half of the seventeenth century. Its author was one of the most important associates of three hetmans: Paweł Jan Sapieha, Michał Kazimierz Radziwiłł, and Kazimierz Jan Sapieha. Th e document contains a number of important information about the clientage and fi nancial ties of the testator, and broadens considerably our knowledge of his foundation activities or family relations.
Testament Samuela Kmicica jest bardzo cennym źródłem do badania mechanizmów awansu społeczno-majątkowego oficerów średniego szczebla armii litewskiej w drugiej połowie XVII wieku. Jego autor był jednym z ważniejszych współpracowników trzech hetmanów – Pawła Jana Sapiehy, Michała Kazimierza Radziwiłła i Kazimierza Jana Sapiehy. Dokument ten zawiera wiele istotnych informacji na temat powiązań klientalnych i finansowych testatora, znacznie też poszerza stan wiedzy o jego działalności fundacyjnej czy też stosunkach rodzinnych. Samuel Kmicic’s last will and testament is a very valuable source for the study of the mechanisms of social and financial advancement of middle-level officers of the Lithuanian army in the second half of the seventeenth century. Its author was one of the most important associates of three hetmans: Paweł Jan Sapieha, Michał Kazimierz Radziwiłł, and Kazimierz Jan Sapieha. The document contains a number of important information about the clientage and financial ties of the testator, and broadens considerably our knowledge of his foundation activities or family relations.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2018, 4; 137-158
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historiografia litewska o układzie kiejdańskim (1655 r.)
Lithuanian historiography and the Agreement of Kėdainiai (1655)
Autorzy:
Sliesoriūnas, Gintautas
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1397869.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
historiografia litewska
układ kiejdański
unia kiejdańska
Janusz Radziwiłł
Wielkie Księstwo Litewskie
Potop (1655)
Lithuanian historiography
Agreement of Kėdainiai
Union of Kėdainiai
Grand Duchy of Lithuania
The Deluge (1655)
Opis:
W artykule podjęto próbę prześledzenia, jak kształtowały się i zmieniały w litewskiej historiografii oceny układu kiejdańskiego, zawartego 20 października 1655 r. między Wielkim Księstwem Litewskim i Szwecją, zrywającego dotychczasowe więzi unijne, łączące Litwę z Koroną Polską. W tekście zwrócono też uwagę na pierwsze oznaki kształtowania się łagodniejszych ocen działalności inicjatorów zawarcia tego układu ze strony Litwy, które można zaobserwować już na długo przed powstaniem historiografii tworzonej w języku litewskim.
The article aims to explore the changing perceptions of the Agreement of Kėdainiai within the Lithuanian historiography. The agreement, signed on 20 October 1655 between the Grand Duchy of Lithuania and the Swedish Empire, severed Lithuania’s union with the Kingdom of Poland. The article also discusses the first examples of Lithuanian historiographers shining a more favorable light on the actions taken by the proposers of the agreement, long before historiography became an established discipline in the Lithuanian language.
Źródło:
Studia Podlaskie; 2020, 28; 55-76
0867-1370
Pojawia się w:
Studia Podlaskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Vladimir Abushenko: Belarus‚ return to Europe is a matter of life
Владимир Абушенко: дело всей жизни – возвращение Беларуси в Европу
Autorzy:
Sergei, Gavrov
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2130014.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Instytut Studiów Międzynarodowych i Edukacji Humanum
Tematy:
V. L. Abushenko
Yu. M. Reznik
V. V. Matskevich
Wojtek Slomski
the magazine “Personality. Culture. Society»
Moscow
Minsk
Belarus
Grand Duchy of Lithuania
Think Belarus
Opis:
Article-memory of the scientist V. L. Abushenko, our communication in Minsk and in Moscow. The article considers the intellectual community formed in the 2000s around the editor-in-chief of the journal, Professor Y. M. Reznik. I remember the departed colleagues, members of the editorial Board of the magazine era «Golden age» LKO.
Źródło:
Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne; 2020, 2(37); 53-61
1898-8431
Pojawia się w:
Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Projekty komputów wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego z lat 1683–1684. Przyczynek do badań nad problemem rywalizacji Jana III z Sapiehami o wpływy w wojsku litewskim w latach 1683–1696
Autorzy:
Hundert, Zbigniew
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/690113.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Sapiehowie
Jan III Sobieski
Wielkie Księstwo Litewskie
wojsko litewskie 1683–1696
the Sapiehas
John III Sobieski
Grand Duchy of Lithuania
Lithuanian Army 1683–1696
Opis:
Artykuł omawia proces przygotowań komputu armii litewskiej na potrzeby wojny z Portą Osmańską w 1683 r. oraz rywalizację o wpływy w wojsku pomiędzy królem Janem III a wojewodą wileńskim i hetmanem wielkim litewskim Kazimierzem Janem Sapiehą, na podstawie analizy rękopiśmiennych wykazów wojska Wielkiego Księstwa lat 1683–1684. Tekst zamyka publikacja tych projektów w formie aneksu źródłowego. The article discusses the process of preparations of the Lithuanian army establishment for war with the Sublime Porte in 1683 and the rivalry between King John III and the Palatine of Wilno, Grand Lithuanian Hetman Kazimierz Jan Sapieha, on the basis of an analysis of handwritten military registers of the Grand Duchy of Lithuania in 1683–1684. The article closes with the edition of these projects in the form of a source appendix to the study.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2017, 3
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dokumentacja skarbowo-wojskowa z czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego a rejestry poborowe województwa podlaskiego z lat 1578–1580
Treasury and military records from the times of the Grand Duchy of Lithuania and conscription registers from the Province of Podlasie between 1578 and 1580
Autorzy:
Boroda, Krzysztof
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519712.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
historia nowożytna
system podatkowy XVI w.
Królestwo Polskie
Wielkie Księstwo Litewskie
Podlasie
early modern history
tax system of the 16th century
Kingdom of Poland
Grand Duchy of Lithuania
Opis:
Celem artykułu jest próba oceny skali wpływu stosowanego na Podlasiu do 1569 r. litewskiego systemu skarbowo-wojskowego na dokumentację aktową powstającą po wprowadzeniu w tymże roku polskiego systemu skarbowego.
The article aims to assess the extent of the influence of the Lithuanian fiscal and military system, which was used in Podlasie until 1569, on records created after the introduction of the Polish treasury system in 1569.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 151-173
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Miejsca kultu maryjnego w litewskiej prowincji bazylianów w XVII-XVIII wieku
Marian Cult Places in the Lithuanian Province of the Basilians in the 17th-18th Centuries
Autorzy:
Wereda, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28407298.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tematy:
Cerkiew unicka
litewska prowincja bazylianów
kult maryjny
kultura religijna
Wielkie Księstwo Litewskie
Uniate Church
Lithuanian province of the Basilians
Marian cult
religious culture
Grand Duchy of Lithuania
Opis:
Jedną z form aktywności zakonu litewskiej prowincji bazylianów w XVII i XVIII wieku była praca w miejscach kultu maryjnego. Dzięki zabiegom bazylianów dwa otaczane kultem wizerunki maryjne zostały ukoronowane koronami papieskimi. Bazylianie zainicjowali praktykę obchodów lat jubileuszowych oraz korzystali z nadawanych przez Stolicę Apostolską przywilejów odpustowych. W miejscach gromadzących licznie przybywających pątników tworzyli oprawę wizualną i muzyczną. Miejsca kultu maryjnego kreowane przez bazylianów przyczyniały się do wzmacniania wspólnoty Cerkwi unickiej i integracji zróżnicowanego społeczeństwa na północno-wschodnich obszarach państwa polsko-litewskiego.
One of the tasks of the Basilian Order of the Lithuanian Province in the 17th and 18th centuries was activity at the places of Marian cult. Thanks to the Basilians' efforts, two venerated Marian images were crowned with papal crowns. The Basilians initiated the practice of celebrating jubilee years and benefited from the indulgence privileges granted by the Holy See. They created visual and musical settings at places which attracted large numbers of pilgrims. Marian places of worship created by the Basilians contributed to the strengthening of the Uniate Orthodox Church community and the integration of the diverse society in the north-eastern areas of the Polish-Lithuanian Commonwealth.
Źródło:
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne; 2023, 30, 2; 194-209
1232-1575
Pojawia się w:
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
“In these times of great need”: Pledging the grand duke’s demesne in the Grand Duchy of Lithuania from 1502 to 1522
Autorzy:
Šedvydis, Laurynas
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519721.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Wielkie Księstwo Litewskie (WKL)
skarb
zastaw
Zygmunt I Stary
finansowanie wojny
Grand Duchy of Lithuania (GDL)
treasury
pledge deeds
Sigismund I the Old
wartime financing
Opis:
The article analyses the grand-ducal demesne pledges in the Grand Duchy of Lithuania from 1502 to 1522 and the influence of this type of borrowing on the Lithuanian treasury. In the early sixteenth century, grand-ducal pledges were an essential source for financing the war effort in Lithuania. The pledge deeds reveal that at least 58,576.5 sexagenas of Lithuanian groschen were borrowed under grand-ducal demesne pledge deeds in the analysed period. The pledging intensified shortly before and during the Sejms of 1516 and 1518. Almost the entire debt was owned by the members of the Council of Lords and the highest Lithuanian dignitaries, with the leading magnate families at the forefront. Most of this debt was relieved by the Council of Lords.
Artykuł prezentuje analizę zastawów domeny wielkoksiążęcej z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1502–1522 oraz wpływ pożyczek zastawnych na skarb litewski. Zastawy dóbr wielkoksiążęcych były ważnym źródłem finansowania działań militarnych na Litwie na początku XVI w. Z akt zastawów wynika, że w analizowanym okresie wielkość zastawów wynosiła co najmniej 58 576,5 kop groszy litewskich. Najintensywniejszy czas zastawów przypadł na sejmy lat 1516 i 1518 i bezpośrednio przed nimi. Niemal cały dług należał do członków Rady Panów i najwyższych litewskich dygnitarzy, najwięcej pożyczały wiodące rody magnackie. Rada Panów umorzyła większą część tego długu.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 51-74
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Radziwiłł Cousins, Prophecies and False News in Mid-Seventeenth-Century Europe
Братья Радзивиллы, пророчества и фальшивые новости в Европе в середине XVII в.
Autorzy:
Mazheika, Hanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/969590.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania
Polish-Lithuanian Commonwealth
the Radziwills
Protestantism
Catholicism
prophecy
17th century
Radziwiłł
Великое Княжество Литовское
Речь Посполитая
Радзивилл
протестантизм
католицизм
XVII век
Opis:
W artykule mówiono o tym, jak proroctwa i dezinformacja pomogły umocować w opinii międzynarodowej wizerunek Wielkiego Księstwa Litewskiego jako państwa protestanckiego w odróżnieniu od Królestwa Polskiego, tożsamość konfesyjna którego pozostawała bez wątpienia katolickiej. Lata 50. XVII wieku były czasem, gdy „proroctwa” Mikuláša Drábika zostały szczególnie popularnymi. Co więcej nowiny fałszywe o niszczeniu wszystkich polskich i ltewskich kościołów protestanckich znalazły swoich odbiorców i, jak wydawało się, funkcjonowały jako pomyślny fortel propagandystyczny. Komunikaty o przyczynach niszczenia kościołów protestanckich w Rzeczypospolitej spowodowały wzrost ciekawości w Europie Zachodniej do Wielkiego Księstwa Litewskiego i udostępniły Januszowi i Bogusławowi Radziwiłłom możliwość otrzymać uznanie międzynarodowe jako obrońców wiary prawdziwej w czasie, gdy we własnym państwie ich uważano za zdrajców.
Źródło:
Wschodni Rocznik Humanistyczny; 2020, XVII, 3; 137-154
1731-982X
Pojawia się w:
Wschodni Rocznik Humanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Specyfika działalności sejmikowej województwa połockiego
Specifics of the Sejmik Activity of the Polotsk Voivodeship
Autorzy:
Łopatecki, Karol
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27297401.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
sejmiks
parliamentarism
Polotsk voivodship
Grand Duchy of Lithuania
sejmik geography
editions of sejmik records
Small Sejm of the Duchy of Polotsk
Polotsk voivods
sejmiki
parlamentaryzm
województwo połockie
Wielkie Księstwo Litewskie
geografia sejmikowa
edycje akt sejmikowych
sejm mały księstwa połockiego
wojewodowie połoccy
Opis:
Artykuł prezentuje założenia wstępne projektu polegającego na wydaniu akt sejmikowych województwa połockiego. Ukazana została koncepcja pracy, podstawa źródłowa oraz szerzej scharakteryzowano działalność zgromadzeń szlachty połockiej. Przybliżono terytorium i wskazano cechy ustrojowo-polityczne województwa połockiego w XVI–XVIII stuleciu, akcentując jego znaczenie na tle innych jednostek terytorialnych Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tym celu zebrano istniejącą wiedzę o tym województwie, aby ukazać specyfikę regionu. W szczególności zaprezentowano genezę powstania nowożytnych sejmików na terenie Połocczyzny wraz z odnotowaniem istnienia „sejmu małego” sprzed reform z lat 1565–1566. Wskazano, jakie konsekwencje wiązały się z działalnością peryferyjnego sejmiku, który obejmował ziemie przez długi czas zagrożone agresją militarną. W końcu zaakcentowano cechy charakterystyczne życia sejmikowego na Połocczyźnie. Przy tych zagadnieniach, oprócz analizy aktów prawnych i źródeł praktyki sejmikowej, wykorzystano analizę kwantytatywną (wykresy 1 i 2) oraz zastosowano metody właściwe dla geografii historycznej (mapy 1 i 2). Zgromadzone dane ukazują peryferyjność Połocczyzny, a w szczególności lokalnego zgromadzenia szlacheckiego. Po pierwsze, wynikało to z małego znaczenia w kontekście funkcjonowania sejmu walnego, czy też Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po drugie, był to obszar nieustanie zagrożony konfliktami militarnymi. Uzewnętrznia się to dużą faktyczną zmiennością miejsc obrad sejmikowych. Możemy wyodrębnić aż dziewięć stolic sejmikowych, poza tym znanych jest przynajmniej sześć innych lokacji. Stanowi to rekord na rozpoznanych obszarach Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
The article presents the initial assumptions of the project to publish the sejmik records of the Polotsk voivodeship. The conception of the work, the source basis and the activities of the assemblies of the Polotsk nobility are presented. The territory of the Polotsk voivodeship in the 16th-18th centuries has been approximated and the political features of the Polotsk voivodeship in the 16th–18th centuries have been indicated, emphasising its significance in comparison with other territorial units of the Grand Duchy of Lithuania. To this end, existing knowledge about the province was gathered to show the specifics of the region. In particular, the origins of the modern sejmiks in the Polotczyzna region are presented, including the existence of the „small sejm” before the reforms of 1565–1566. The consequences of the peripheral sejmik, which covered lands long threatened by military aggression, are indicated. Finally, the characteristics of sejmik life in the Polotsk region are highlighted. For these issues, in addition to the analysis of legal acts and sources of sejmic practice, a quantitative analysis was used (Charts 1 and 2) and methods appropriate to historical geography were applied (Maps 1 and 2). The collected data shows the peripherality of Polotsk and, in particular, of the local noble assembly. Firstly, this was due to its low importance in the context of the functioning of the General Sejm or the Lithuanian Tribunal. Secondly, it was an area constantly threatened by military conflicts. This is externalized by the great variability of the places of sejmiks sessions. We can distinguish as many as nine sejmik capitals, besides which at least six other locations are known. This is a record in the recognised areas of the Polish-Lithuanian Commonwealth.
Źródło:
Miscellanea Historico-Iuridica; 2022, 21, 1; 117-152
1732-9132
2719-9991
Pojawia się w:
Miscellanea Historico-Iuridica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kiedy poglądy religijne stają się nieważne: medycy protestantów Mikołaja Radziwiłła „Czarnego” (1515–1565) i Radziwiłłów na Birżach i Dubinkach
When Religious Views Become Irrelevant. The Physicians of the Protestants – Mikołaj the Black Radziwiłł (1515–1565) and the Biržai-Dubingiai Line of the Radziwiłł Family
Autorzy:
Ragauskienė, Raimonda
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2131658.pdf
Data publikacji:
2020-09-19
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Mikołaj the Black Radziwiłł
the Biržai and Dubingiai line of the Radziwiłł family
Protestants
Grand Duchy of Lithuania
group of Protestant physicians
Mikołaj Radziwiłł Czarny
Radziwiłłowie na Birżach i Dubinkach
protestanci
Wielkie Księstwo Litewskie
grupa lekarzy protestantów
Opis:
W artykule przedstawiono grupę lekarzy służących najwybitniejszym protestantom w Wielkim Księstwie Litewskim – księciu na Ołyce i Nieświeżu, wojewodzie wileńskiemu Mikołajowi Radziwiłłowi „Czarnemu” oraz linii Radziwiłłów na Birżach i Dubinkach. Analizy ukazały, że wszyscy medycy leczący przedstawicieli tego najznaczniejszego rodu litewskiego byli specjalistami o najwyższych kwalifikacjach. Duży wpływ na wybieranie przez Radziwiłłów lekarzy spośród protestantów miała ukształtowana tradycja zatrudniania fachowych medyków, system protekcji oraz model rodzinny (niemała liczba małżeństw mieszanych pod względem wyznania).
The article focuses on the group of physicians, who served as family doctors of the most prominent protestants of the Grand Duchy of Lithuania: Prince of Olyka and Nesvizh, Voivode of Vilnius Mikołaj the Black Radziwiłł, and the Biržai-Dubingiai line of the Radziwiłł family. All physicians treating the members of the Protestant Radziwiłł family were professionals of the highest caliber. The article concludes that both the tradition of employing professional physicians, the system of protection, and especially the family model (a considerable number of mixed marriages in terms of religion) had a great impact on the selection of the Protestant physicians of the Radziwiłłs.
Źródło:
Rocznik Lituanistyczny; 2020, 6; 77-94
2450-8454
2450-8446
Pojawia się w:
Rocznik Lituanistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kompetencje językowe bazylianów prowincji litewskiej w XVII–XVIII wieku
Linguistic Competence of the Basilian Monks of the Lithuanian Province in the 17th–18th Centuries
Autorzy:
Wereda, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/33907161.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Uniate Church
Basilian Order
Basilians of the Lithuanian Province
Basilian education
Ruthenian culture
Grand Duchy of Lithuania
Cerkiew unicka
zakon bazylianów
bazylianie prowincji litewskiej
edukacja bazyliańska
kultura ruska
Wielkie Księstwo Litewskie
Opis:
Aktywność zgromadzenia bazylianów jest kluczowa dla poznania przeobrażeń kulturowych, społecznych, religijnych i relacji zachodzących na pograniczu kultur wyznaczanych przez łaciński i bizantyjski krąg kulturowy. Artykuł powstał na podstawie katalogu bazylianów studiujących w seminarium papieskim w Wilnie w latach 1611–1795 oraz spisu zakonników z 1800 r. i analizuje kompetencje językowe bazylianów prowincji litewskiej. Zakonnicy najczęściej posiadali znajomość trzech języków: łacińskiego, polskiego oraz „sclavonica” lub „ruthenica”. W drugiej połowie XVIII w. bazylianie poszerzali kompetencje językowe o znajomość języków nowożytnych: francuskiego, niemieckiego, włoskiego. W odpowiedzi na potrzeby duszpasterskie używali języka litewskiego, żmudzkiego, łotewskiego. Kompetencje językowe wykorzystywali w pracy duszpasterskiej i edukacyjnej. Zakonnicy w Wielkim Księstwie Litewskim, wraz z parafialnym duchowieństwem unickim, tworzyli środowisko podtrzymujące znajomość tradycji piśmienniczej języka ruskiego. Kompetencje językowe bazylianów kształtowały formy i treści przekazu w pracy duszpasterskiej, szerzenie wiary i umożliwiały korelacje pomiędzy dziedzictwem kulturowym grup językowych. Umiejętności zakonników pozwalały im pełnić rolę pośredników treści pomiędzy społecznościami różnych kręgów językowych i pomiędzy kulturą elitarną i egalitarną.
The activity of the Basilian congregation is crucial to understanding the cultural, social, religious transformations and relations occurring at the cultural borderlands marked by the Latin and Byzantine cultural circles. Based on the catalogue of Basilians studying at the papal seminary in Vilnius between 1611 and 1795, and a census of the monks from 1800, the paper analyses the linguistic competences of the Basilians of the Lithuanian province. The monks usually had knowledge of three languages i.e., Latin, Polish and „Sclavonica” or „Ruthenica”. In the second half of the 18th century, Basilians expanded their linguistic competences to include knowledge of modern languages: French, German and Italian. In response to pastoral needs, they used Lithuanian, Samogitian and Latvian. The monks used their linguistic competences in their pastoral and educational work. The monks in the Grand Duchy of Lithuania, together with the Unitarian parish clergy, formed an environment that maintained the literary tradition of the Ruthenian language. Basilians’ linguistic competences shaped the forms of content and message in pastoral work, spreading faith and enabling correlations between the cultural heritage of various linguistic groups. The monks’ skills enabled them to act as content intermediaries between communities of different linguistic backgrounds and between elite and egalitarian culture.
Źródło:
Res Historica; 2023, 55; 201-216
2082-6060
Pojawia się w:
Res Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Handel alkoholem w Wielkim Księstwie Litewskim i udział w nim Żydów (koniec XІV wieku – 1572 rok)
Autorzy:
Шыбека, Захар
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/687112.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania, Belarus, trade, alcohol, karchma (tavern), Jews, the economic antisemitism
Wielkie Księstwo Litewskie, Białoruś, handel, alkohol, karczma, Żydzi, antysemityzm gospodarczy
Вялікае Княства Літоўскае, Беларусь, гандаль, алкаголь, карчма, яўрэі, эканамічны антысемітызм
Opis:
The article “Trade in alcohol in the Grand Duchy of Lithuania and participation Jews in it (in the end of XIV – 1572)” the author used numerous published sources. He explores: the emergence of alcoholic beverages, legal conditions for such trade, taxation and its and profitability, activity alcohol trade institutions, competition between traders of alcohol, the composition of the merchants alcohol, extension of drunkenness. The author found that the number of Jewish institutions alcohol trade increased, but most of them were in the hands of Christians. Nonetheless, manifestations of economic antisemitism took place.
W artykule przeanalizowano początek produkcji napojów alkoholowych, warunki prawne dla jego handlu, opodatkowanie i jego dochodowość, działalność instytucji nim handlujących, konkurencję pomiędzy handlarzami, skład handlarzy, rozpowszechnienie pijaństwa – na podstawie licznych źródeł piśmienniczych. Autor stwierdził, że liczba żydowskich instytucji handlu alkoholem wzrastała w tamtym czasie, jednak większość z nich znajdowała się w rękach chrześcijan. Oskarżenia Żydów o kultywowanie pijaństwa wśród chrześcijan jeszcze nie było, niemniej jednak miały miejsce przejawy antysemityzmu gospodarczego.
У артыкуле “Гандаль алкаголем у Вялікім Княстве Літоўскім і ўдзел у ім яўрэяў (канец XІV ст. – 1572 г.)” аўтар выкарыстаў шматлікія апублікаваныя крыніцы. Ён даследуе: зараджэнне вытворчасці алкагольных напіткаў, прававыя ўмовы для такога гандлю, яго падаткаабкладанне і прыбытковасць, дзейнасць устаноў гандлю алкаголем, канкурэнцыю паміж гандлярамі алкаголем, склад гандляроў алкаголем, ашырэнне п’янства. Аўтар высветліў, што колькасць яўрэйскіх устаноў гандлю алкаголем узрастала, аднак, большасць з іх знаходзілася ў руках хрысціян. Абвінавачванняў яўрэяў у культываванні п'янства сярод хрысціян яшчэ не было. Хоць праявы эканамічнага антысемітызму мелі месца.
Źródło:
Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne; 2017, 3, 1
2450-4866
Pojawia się w:
Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwiska mieszkańców wsi Lewkowo w b. powiecie grodzieńskim w połowie XVIII wieku
The surnames of the inhabitants of the Lewkowo in the former Grodno district in the middle of the 18th century
Прозвішчы жыхароў вёскі Ляўкова былога гродзенскага павета ў сярэдзіне XVIII cтагоддзя
Autorzy:
Sajewicz, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520983.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania
Grodno district
village of Lewkowo
surnames of the inhabitants of in 1759
etymology of surname
Wielkie Księstwo Litewskie
powiat grodzieński
wieś Lewkowo
nazwiska mieszkańców wsi w 1759 r.
etymologia nazwisk
Вялікае Княства Літоўскае
гродзенскі павет
вёска Ляўкова
прозвішчы жыхароў вёскі ў 1759 г.
этымалогія прозвішчаў
Opis:
The inventories of the Narewka landed estates, made in 1668, 1698 and 1759, provide moderately accurate knowledge about the manor houses and villages in the Narewka estate, situated in the former Grodno district during the pre-Partitions period, as well as about their inhabitants. The inventories contain inter alia complete or fragmentary registers of the owners of peasant farms, listing their first names and surnames, and sometimes also the names of their sons. For that reason, the inventories in question are a valuable, and the sometimes only, source of data concerning the anthroponymy of the inhabitants of the former Narewka estate. The aim of the present study is to analyze the surnames of inhabitants of the village of Lewkowo, situated in the former Narewka estates, in the mid-18th century. The main emphasis in the description will be laid on establishing the origin of surnames. (Tłumaczenie Jerzy Adamko)
Inwentarzom dóbr ziemskich Narewka, sporządzonym w latach 1668, 1698 i 1759 zawdzięczamy w miarę dokładną wiedzę o dworach i wsiach w dobrach Narewka, położonych w okresie przedrozbiorowym w byłym powiecie grodzieńskim, a także o ich mieszkańcach. W inwentarzach odnajdujemy m.in. pełne lub częściowe wykazy właścicieli gospodarstw chłopskich z podaniem ich imion i nazwisk, niekiedy także imion synów. Z tego względu wymienione inwentarze stanowią cenne, a niekiedy jedyne, źródło danych o antroponimii mieszkańców byłych dóbr Narewka. Celem opracowania jest analiza nazwisk mieszkańców wsi Lewkowo, położonej w byłych dobrach Narewka, w połowie XVIII wieku. Główny nacisk w opisie będzie położony na ustalenie pochodzenia nazwisk.
Даволі дакладная інфармацыя на тэму маёнткаў і вёсак маёмасці Нараўка, а таксама пра яе жыхароў, знаходзіцца ў Інвентарах зямельных уладанняў Нараўкі (1668, 1698 i 1759), якая напярэдадні падзелу Польшчы належала да былога Гродзенскага павета. У гэтых інвентарах знаходзяцца, між іншым, суцэльныя або частковыя спісы ўладальнікаў сялянскіх гаспадарак, іх імёны, прозвішчы, а часам таксама імёны іх сыноў. У сувязі з гэтым, згаданыя рэестры з’яўляюцца каштоўнай, нярэдка адзінай крыніцай даных пра антрапанімію жыхароў былых ўладанняў Нараўкі. Мэтай даследавання быў аналіз прозвішчаў з сярэдзіны ХVIII ст. жыхароў вёскі Ляўкова, якая належыла тады да зямельных уладанняў Нараўкі. Перавага аддадзена выяўленню паходжання прозвішчаў. (Tumaczenie Jadwiga Kozłowska-Doda).
Źródło:
Acta Albaruthenica; 2022, 22; 137-157
1898-8091
Pojawia się w:
Acta Albaruthenica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-70 z 70

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies