Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Schlesien" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-10 z 16
Tytuł:
Volksabstimmung und Aufstände in Oberschlesien in der Vierteljahresschrift „Schlesien” (1956–1996)
Plebiscite and uprisings in Upper Silesia in quarterly „Schlesien“
Autorzy:
Skop, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/52933431.pdf
Data publikacji:
2021-09-02
Wydawca:
Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
Tematy:
deutsche Presse
Magazin
Plebiszit
schlesische Aufstände
Oberschlesien
Vierteljahresschrift „Schlesien“
German press
magazine
plebiscite
Silesian uprisings
Upper Silesia
“Schlesien”
Opis:
The article attempts to characterize magazine “Schlesien” [Silesia] (1956–1996, published and edited by Karl Schodrok and later Eberhard Günter Schulz) from a perspective of political struggles – plebiscite, uprisings – tacking place in Upper Silesia in 1919–1921. The majority of them are historical texts, popular science articles, excerpts from scientific treatises, parts of lectures, epilogues, source texts with comments that were published on the anniversary of the individual historical regional events. The largest part is made up of contributions that were presented to German readers in the 26th year of the publication of quarterly “Schlesien”, exactly fifty years after the plebiscite and the outbreak of the third Silesian uprising. Apart from the cultural-political orientation of the text, all of them contain statements and impressions of contemporary witnesses and present scientifically sound perspectives from researchers, historians, lawyers and locally publicists. In a certain sense they reflect the tendency in the way in which certain historical events are presented from the perspective of the Germans, especially those who were forced to leave their Upper Silesian homeland in the 1920s and 1940s.
Źródło:
Orbis Linguarum; 2021, 55; 645-657
1426-7241
2657-4845
Pojawia się w:
Orbis Linguarum
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Modlitewniki z Góry św. Anny : inwentaryzacja i typologia
Die Gebetbücher vom Annaberg (Góra św. Anny) – Inventarisierung und Typologie
Autorzy:
Gola, Alojzy Miron
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1042013.pdf
Data publikacji:
1996
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
Gebetbuch
Schlesien
Denkmal
modlitewnik
Śląsk
zabytek
prayer book
Silesia
antiquity
Opis:
Der Annaberg (Góra św. Anny) in Oberschlesien wurde zu einem Wallfahrtsort, zu dem die Menschen nicht nur pilgerten, um der heiligen Anna zu huldigen, sondern auch um an Kalvarienandachten teilzunehmen. Dies widerspiegelte sich u.a. in der Vielfalt und Anzahl der Gebet-und Andachtbücher, die seit Mitte des 18. Jahrhunderts auf dem Annaberg ausgearbeitet, herausgegeben und im praktischen Gebrauch waren. Aufgrund der durchgeführten Untersuchungen konnten 84 Gebetbücher identifiziert werden, die durch ihren Inhalt, den Verlagsort und die Person des Verfassers mit dem Sanktuarium auf dem Annaberg unmittelbar verbunden sind. Bis auf den heutigen Tag sind 41 Gebetbücher erhalten geblieben; über die übrigen sind wir aus der einschlägigen Literatur informiert. 71 Bücher wurden auf dem Annaberg her-ausgegeben, 13 in anderen Verlagszentren, darunter in zwei Druckereien außerhalb von Schlesien (in Krakau und in Warschau). Die nationale Differenzierung Schlesiens fand auch in der Anzahl der heraus-gegebenen Gebetbücher ihren äußeren Ausdruck; 57 Bücher wurden nur in polnischer Sprache veröffentlicht, 15 nur in Deutsch, während 12 Gebetbücher in beiden Sprachversionen vorlagen. 22 Bücher wurden von Franziskanern verfaßt. Die meisten davon waren jahrelang mit dem Kloster auf dem Annaberg und mit den verschiedenen dort praktizierten Seelsorgeformen verbunden. 18 Gebetbücher wurden von Pfarrern schlesischer Kirchengemeinden verfaßt (Jan Chrząszcz, Ignacy Böhm, Józef Kühn, Norbert Bonczyk, Gustaw Majewski). 7 Bücher stammen von katholischen Laien (Eleuteriusz Siedziriski, Józef Kocyjan). Aber die größte Gruppe bilden die anonym veröffentlichten Gebetbücher - ohne Nennung des Verfassers wurden 37 Titel herausgegeben. Aufgrund der durchgeführten Untersuchungen konnte festgestellt werden, daß 30 Gebetbücher in Karol Estreichers Bibliografia polska nicht erwähnt sind. Die Gebetbücher vom Annaberg übten auf die Frömmigkeit der schlesischen Bevölkerung großen Einfluß aus. Den Annaberg besuchten jedes Jahr sehr viele Pilger, und er war ein Ort der Ausstrahlung geistiger Werte und religiöser Inhalte, die die jeweilige Epoche charakterisierten. Die Bewohner der schlesischen Städte und Dörfer brachten diesem Sanktuarium und den dort arbeitenden Ordensleuten seit Generationen große Verehrung entgegen. Dies kam äußerlich zum Ausdruck im Akzeptieren des geistigen Reichtums, dem sie an diesem Ort begegneten. Von ihrer Perspektive her gesehen besaß ein während des Aufenthalts auf dem Annaberg gekauftes Gebetbuch für den schlesische Pilger manchmal größeren Wert als alle anderen Gebetbücher. Es kam vor, daß ein solches Buch von einer Generation auf nächste überging oder aber der geliebten Person ins Grab mitgegeben wurde. Die Gebetbücher waren gewöhnlich in einer klaren, einfachen Sprache verfaßt, was einen großen Vorteil darstellte und ihre schnelle Verbreitung förderte. Sie erfüllten täglichen Leben der schlesischen Bevölkerung gewissermaßen eine Funktion der Festigung und Kontinuierung der Werte und Frömmigkeitsformen, denen sie auf dem Annaberg begegnet war. Die Gebetbücher vom Annaberg spielten mit Sicherheit eine wichtige Rolle bei der Verbreitung des Kultes des Leidens des Herrn, der Verehrung der Mutter Gottes, der heiligen Anna und anderer Heiliger in Schlesien besonders betraf dies franziskanische Heilige (den hl. Franz von Assisi, den hl. Antonius von Padua, die hl. Elisabeth von Ungarn, die hl. Rosa von Lima). Außerdem enthielten diese Gebetbücher Unterweisungen zum Erlernen religiöser Lieder und Gebete sowie zum Umgang mit den Sakramenten und dem Katechismus.
Źródło:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 1996, 65; 149-253
0518-3766
2545-3491
Pojawia się w:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Prolib - możliwości współpracy z CKHW na przykładzie Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego
Schlagwortmusterkatalog am Beispiel der Bibliothek der Schlesischen Universität
Autorzy:
Kłosek, Teresa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1040930.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
Schlesien
Bibliothek
Programm
Konferenz
Katalog
Śląsk
biblioteka
program
konferencja
katalog
Silesia
library
conference
catalogue
Źródło:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 2003, 79; 357-359
0518-3766
2545-3491
Pojawia się w:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dom służebniczek śląskich w Burgrabicach. Przyczynek do historii zgromadzenia na Śląsku
Das Klosterhaus der Mägde Mariens in Borkendorf. Einsatz zur Geschichte der Kongregation in Schlesien
Autorzy:
Wierna, Renata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1040515.pdf
Data publikacji:
2005-12-16
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
Orden
Geschichte
Schlesien
19. Jahrhundert
zakon
historia
Śląsk
XIX wiek
order
history
Silesia
19th century
Opis:
Der Artikel ist Einsatz zur Geschichte der Kongregation der Mägde Mariens in Schlesien. Er darstelle die Geschichte des Klosterhauses (1924-1975) in der Pfarrgemeinde Borkendorf (Diözese Oppeln). Die Verfasserin des Aufsatzes stellt die Tätigkeit der Klosterschwestern und die Entwicklung ins Religionsleben der Pfarrgemeinde. Sie bespreche auch dem Architektur des Hauses.
Źródło:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 2005, 84; 335-340
0518-3766
2545-3491
Pojawia się w:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Archiwa parafialne w diecezji opolskiej
Pfarrkirchen in Niederschleisien
Autorzy:
Kopiec, Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1041232.pdf
Data publikacji:
2001
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
Pfarrarchiv
Schlesien
Geschichte
Recht
Symposion
archiwum parafialne
Śląsk
historia
prawo
sympozjum
parish archive
Silesia
history
law
symposium
Źródło:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 2001, 75; 161-167
0518-3766
2545-3491
Pojawia się w:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Regesty zaginionych dokumentów Bolka IV i Bolka V, książąt opolskich
Regesten der verlorenen Urkunden der Herzöge von Oppeln, Bolko IV. und Bolko V.
Registers of Lost Documents of Bolko IV and Bolko V, Dukes of Opole
Autorzy:
Woźny, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1955667.pdf
Data publikacji:
2021-12-03
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Schlesien
Urbar
Kopiar
Lanbuch
Inventar
Josef Pilnáček
Śląsk
urbarz
kopiarz
księga ziemska
inwentarz
Silesia
urbarium
copier
land book
inventory
Opis:
W artykule przedstawiono regesty siedemnastu zaginionych dyplomów książąt opolskich: Bolka IV i jego syna Bolka V. Informacje o tych źródłach pochodzą z urbarzy, kopiarzy, ksiąg ziemskich oraz inwentarzy. Szczególnie ważne są te pochodzące z inwentarza  z prywatnego archiwum hrabiego Wilhelma Augusta Pücklera w Szydłowie Śląskim, gdyż nie były one wcześniej wykorzystywane przez badaczy. Edycję źródeł przygotowano według zasad przyjętych przez autorów Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, starając się szerzej omówić, skąd znany jest dany dyplom oraz gdzie był przechowywany.
In his article, Maciej Woźny presents the registers of seventeen lost diplomas of the Dukes of Opole: Bolko IV and his son Bolko V. Information about these sources comes from urbaria, copiers, land books, and inventories. Particularly important is the information from the inventory in the private archive of Count Wilhelm August Pückler in Szydłów Śląski, for this source has not been used by researchers before. This edition of the sources has been prepared according to the rules adopted by the authors of Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku [The Registers of Documents Stored in Upper Silesia]. Maciej Woźny explains in detail where a given diploma is known from and where it was stored.
In dem Artikel werden die Regesten von siebzehn verschollenen Diplomen der Herzöge von Oppeln — Bolko IV. und seinem Sohn, Bolko V, dargestellt. Die Informationen über diese Quellen stammen aus Urbaren, Kopiaren, Landbüchern und Inventaren. Von besonderer Bedeutung sind diese, die dem Inventar aus dem Privatarchiv des Grafen Wilhelm August Pückler in Schedlau (Szydłów Śląski) entstammen, da sie von den Forschern bisher nicht behandelt wurden. Die Edition der Quellen erfolgte nach den Kriterien der Autoren von Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku [Regesten der in Oberschlesien aufbewahrten Dokumente]. Dabei wurde ein Versuch unternommen, die Herkunft und den Aufbewahrungsort eines bestimmten Diploms näherzubringen.
Źródło:
Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2021, 13; 82-100
2080-492X
2353-9720
Pojawia się w:
Średniowiecze Polskie i Powszechne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmienność pieczęci proboszczów śląskich kościołów parafialnych w średniowieczu (do 1419 roku)
Variability of the Seals of Parish Priests of Silesian Parish Churches in the Middle Ages (until 1419)
Variierende Siegelstempel der schlesischen Pfarrer im Mittelalter (bis 1419)
Autorzy:
Sobel, Jagna Rita
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/25466758.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Sphragistik
Schlesien
Pfarrer
Siegel
sphragistische Systeme
sfragistyka
Śląsk
proboszczowie
pieczęcie
systemy sfragistyczne
sphragistics
Silesia
parish priests
seals
sphragistic systems
Opis:
W artykule podjęto problem wymian typariuszy pieczętnych dokonywanych przez proboszczów śląskich kościołów parafialnych do 1419 roku. Autorka rozprawy poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie powody mogły stawiać proboszczów przed koniecznością zlecenia sporządzenia dla siebie nowego stempla. W tym celu dokonuje analizy przypadków pięciu duchownych (Stefana, plebana w Nysie, Konrada, plebana w Turowie koło Wrocławia, Jakuba Engilgeriego, plebana w Świdnicy, Rychwina, plebana w kościele pw. św. Elżbiety we Wrocławiu, oraz Tomasza, plebana w Strzelinie), dla których przeprowadzona kwerenda pozwoliła ujawnić, iż w czasie swojej posługi duszpasterskiej w danej parafii używali dwóch typów pieczęci. Kwerenda polegała na porównaniu obu sigillów każdego proboszcza pod kątem różnic w zakresie treści komunikowanych przez napieczętne legendy i wyobrażenia, uwzględniając przy tym – jeśli było to konieczne – osobiste kariery kapłanów oraz ikonosferę, w której funkcjonowali. Badania te pozwoliły wykazać, że przyczynami leżącymi u podstaw decyzji o zmianie tłoka mogły być względy praktyczne (takie jak zużycie bądź utrata typariusza), pragnienie uczytelnienia wyrażanego przez napieczętne wyobrażenie komunikatu tak, aby jeszcze bardziej wiązało się ono z osobą jego dysponenta, lub też objęcie przez duchownego nowego urzędu, skutkujące potrzebą dostosowania treści legendy sigillum do jego aktualnej tytulatury. Tak niewielka liczba potwierdzonych źródłowo przypadków świadczy jednak, że nie była to praktyka rozpowszechniona wśród ówczesnego kleru parafialnego, na co wpływ niewątpliwie mogły mieć wysokie koszty wiążące się z wykonaniem stempla przez rzemieślnika.
Der Artikel befasst sich mit dem Problem der Ersetzung von Siegelstempeln durch schlesische Pfarrer im Mittelalter bis 1419. Die Autorin unternimmt einen Versuch, die Frage nach den Gründen, welche die Pfarrer dazu veranlasst haben könnten, sich einen neuen Siegelstempel erstellen zu lassen, zu beantworten. Zu diesem Zweck werden die Siegel von fünf Geistlichen analysiert (Stefan — Pfarrer in Neisse, Konrad — Pfarrer in Thauer bei Breslau, Jakub Engilgeri — Pfarrer in Schweidnitz, Rychwin — Pfarrer der St.-Elisabeth-Kirche in Breslau, und Tomasz — Pfarrer in Strehlen), bei denen die durchgeführte Recherche ergab, dass sie während ihrer seelsorgerischen Arbeit in der Pfarrgemeinde zwei Arten von Stempeln verwendeten. Die Recherche bestand darin, die beiden Sigilla des jeweiligen Pfarrers im Hinblick auf deren unterschiedliche Inhalte, die durch Siegellegenden bzw. -bilder vermittelt waren, miteinander zu vergleichen. Dabei wurde im Bedarfsfall auch der persönliche Werdegang der Pfarrer und die Ikonosphäre, in der sie tätig waren, in die Analyse miteinbezogen. Die vorgenommenen Untersuchungen führen zu dem Schluss, dass die Gründe für die Ersetzung des Siegelstempels entweder praktischer Natur waren (z. B. Abnutzung bzw. Verlust des Siegelstempels) oder sich aus dem Wunsch ergaben, den Siegelinhalt lesbarer zu machen, um ihn noch stärker mit der Person des Inhabers in Verbindung zu bringen, oder auch auf die Tatsache zurückzuführen sind, dass der Pfarrer ein neues Amt antrat, was eine Anpassung des Siegelinhalts an seine neue Titulatur erforderlich machte. Die geringe Anzahl der nachgewiesenen Fälle deutet jedoch darauf hin, dass die Praxis unter damaligen Pfarrern nicht weit verbreitet war, was höchstwahrscheinlich mit hohen Kosten der Stempelherstellung durch einen Handwerker zusammenhing.
In her article, Jagna Rita Sobel deals with the problem of exchanges of seal matrices [Pl. typariusze pieczętne] made by parish priests of Silesian parish churches until 1419. Sobel enquires about reasons why parish priests needed to order the preparation of a new stamp for themselves. To this end, Sobel analyzes the cases of five priests (Stefan, parson in Nysa, Konrad, parson in Turów near Wrocław, Jakub Engilgeri, parson in Świdnica, Rychwin, parson in the church of St. Elizabeth in Wrocław, and Tomasz, parson in Strzelin). Her research has revealed that during their pastoral ministry in a given parish they used two types of seals. Theresearch was based on a comparison of the two sigils of each parish priest in terms of differences in the content communicated by the sacred legends and images, taking into account — if necessary — the personal careers of priests and the iconosphere in which they functioned. The research shows that the reasons underlying the decision to change the piston could have been practical considerations (such as wear or loss of the matrix), the desire to make the message clearer expressed by the certain image of the message so that it is even more closely connected with the person of its administrator, or the assumption by the clergyman of a new office, resulting in the need to adapt the content of the legend of the sigillum to its current title. Such a small number of cases confirmed by sources, however, shows that this was not a common practice among the parish clergy of that time, which could undoubtedly have been influenced by the high costs associated with making the stamp by the craftsman.
Źródło:
Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2022, 14; 56-82
2080-492X
2353-9720
Pojawia się w:
Średniowiecze Polskie i Powszechne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Es war einmal die stadt im schönen schlesierland – Paul Petras’ liebeserklärung an Grünberg
Było sobie miasto na pięknym Śląsku – Paula Petrasa wyznanie miłosne wobec miasta Grünberg
There was a town in beautiful Silesia – Paul Petras’ love confession towards Grünberg
Autorzy:
Taraszczuk, Izabela
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1879734.pdf
Data publikacji:
2021-12-18
Wydawca:
Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
Tematy:
bard (Minnesänger)
cultural identity
cultural perception
culture of remembrance
editor
Grünberg in Schlesien
harvesting of wine grapes (vintage)
Heimatdichter
publisher
regional poetry
Silesia
Silesian dialect
Silesian literature
song
wine of Grünberg
dialekt śląski
kultura pamięci
literatura śląska
percepcja kulturowa
pieśń
poezja regionalna
redaktor
Śląsk
tożsamość kulturowa
winobranie
wydawca
zielonogórskie wino
Barde (Minnesänger) – schlesische Mundart – Grünberg in Schlesien – Heimatdichter
– Erinnerungskultur – schlesische Literatur – kulturelle Rezeption – Lied – Regionaldichtung
– Verleger – Schlesien – kulturelle Identität – Weinlesefest – Grünberger Wein
Opis:
Der vorliegende Beitrag ist dem Schaffen des Lyrikers und Verlegers Paul Petras gewidmet. Er wurde 1860 im damaligen Grünberg in Schlesien (heute: Zielona Góra) geboren und ist ein Beispiel für einen schlesischen Mundartdichter. Paul Petras gehört zu den bekannten Persönlichkeiten des alten Grünbergs und wird heute im gleichen Atemzug neben den Namen wie Georg Beuchelt, Otto Julius Bierbaum und Wilhelm Levysohn erwähnt. Die Verfasserin des Beitrags präsentiert in ihrem Text die Biographie des schlesischen Schriftstellers, analysiert dessen ausgewählte Werke (Kurzgeschichten und Gedichte) und versucht, der Frage nach der zeitgenössischen Rezeption von Petras’ literarischem Erbe in Zielona Góra und Deutschland nachzugehen. An dieser Stelle gilt es, die Worte des [polnischen] Regionalhistorikers Prof. Hieronim Szczegóła anzuführen: „für die Bewohner von Zielona Góra und Nordschlesien ist dieses Schaffen ein Element der Geschichte, Tradition und ein selten anzutreffendes Beispiel für die Liebe der [dem Dichter(Herzen) so nah stehenden] Heimat
Artykuł poświęcony jest twórczości poety i wydawcy Paula Petrasa. Autor przyszedł na świat w 1860 roku w ówczesnym Grünberg in Schlesien (Zielona Góra) i jest przykładem pisarza tworzącego w dialekcie śląskim. Petras wpisuje się w poczet osobistości z dawnego Grünbergu i wymieniany jest dzisiaj jednym tchem obok takich nazwisk, jak Georg Beuchelt, Otto Julius Bierbaum oraz Wilhelm Levysohn. Autorka przedstawiła w tekście biografię pisarza, dokonała analizy wybranych utworów (opowiadania i wiersze) oraz sformułowała próbę odpowiedzi na pytanie o współczesną percepcję literackiego dorobku Petrasa w Zielonej Górze i w Niemczech. Warto w tym miejscu przytoczyć słowa historyka regionalisty, prof. Hieronima Szczegóły: „dla zielonogórzan i mieszkańców północnego Śląska jest ta twórczość elementem historii, tradycji i rzadko spotykanym przykładem umiłowania najbliższej ojczyzny”.
This article is devoted to the work of the poet and publisher Paul Petras. The author was born in 1860 in then Grünberg in Schlesien (Zielona Góra) and is an example of a writer publishing in the Silesian dialect. Petras is one of the personalities of the former Grünberg and is mentioned today in one breath alongside such names as Georg Beuchelt, Otto Julius Bierbaum and Wilhelm Levysohn. The article presents Petra’s biography, analyses his selected works (stories and poems), and aims to investigate the contemporary perception of Petras’ literary output in Zielona Góra and Germany. It is worth quoting here the words of a regionalist historian, prof. Hieronim Szczegóła: “for the inhabitants of Zielona Góra and northern Silesia, this work is an element of history, tradition and a rare example of love for the closest homeland”.
Źródło:
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego; 2021, 7; 381-398
2450-3584
Pojawia się w:
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bariery naturalne i antropogeniczne w rozwoju przestrzennym miasta średniowiecznego i nowożytnego na Śląsku. Analiza kartograficzna
Natural and Anthropogenic Barriers in the Spatial Development of Medieval and Modern Cities in Silesia. A Cartographic Analysis
Natürliche und anthropogene Barrieren in der räumlichen Entwicklung einer mittelalterlichen und neuzeitlichen Stadt in Schlesien. Eine kartographische Analyse
Autorzy:
Eysymontt, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27177736.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Stadtgeschichte
Stadtplanung in Schlesien im Mittelalter
historia miast
urbanistyka Śląska w średniowieczu
history of cities
urban planning of Silesia in the Middle Ages
Opis:
Oczywistą granicą miasta średniowiecznego były mury miejskie, miasta nowożytnego zaś – pas fortyfikacji bastionowych. Należy zastanowić się nad uwarunkowaniami przebiegu tej granicy. Chodzi tu zarówno o uwarunkowania naturalne (przebieg rzek, usytuowanie jez usytuowania w bezpośrednim sąsiedztwie średniowiecznego i nowożytnego ośrodka żyznych terenów rolnych i wsi lub ludnych przedmieść opasujących ciasną pętlą mury miejskie. Dobrą ilustracją tego zjawiska są czasem nowożytne opisy miast (Bartłomiej Stein dla Wrocławia, Friderico Lucae dla Wołowa), częściej jednak historyczne materiały kartograficzne i niekiedy wyniki badań archeologicznych. Przypuszczalny przebieg wód daje czasem, tak jak w Środzie Śląskiej, podstawę do rekonstrukcji oryginalnego układu funkcjonalnego miasta. Bardziej oczywiste, choć warte zauważenia, są warunkowane przebiegiem nurtu rzeki układy przestrzenne miast (Bytom Odrzański, Krosno Odrzańskie).Układ przestrzenny miast warunkowany był również przez ich usytuowanie na terenach podgórskich. Łatwo dostrzec, jak czynnik ten wpływał na zagospodarowanie przestrzeni takich miejscowości, jak Bolków lub położona w Ziemi Kłodzkiej Bystrzyca Kłodzka. Takie górskie położenie było z jednej strony dla założycieli miast komplikacją, a z drugiej – szansą na bardziej efektowne ukształtowanie ich sylwety.Pewnym ograniczeniem dla rozwoju przedmieść mogły być także, tak jak to miało miejsce we Wrocławiu, intensywnie użytkowane podmiejskie wioski, szczególnie te usytuowane na południe od miasta. To sprawiało, że obszar ten przez długi czas nie mógł przekształcić się w przedmieścia. Inaczej było na północ od centrum, gdzie siatkę uliczną zaczynano organizować już w początku XVIII wieku.Ostatnim w końcu fenomenem były niezwykle intensywnie zagospodarowane przedmieścia Kątów Wrocławskich i Jeleniej Góry. Osłabiały one funkcje obronne tych miast. W Brzegu kontynuacja tej funkcji możliwa była dopiero po kilkukrotnej rozbiórce podmiejskich wiosek.
Die offensichtliche Grenze einer mittelalterlichen Stadt war ihre Stadtmauer und bei einer neuzeitlichen Stadt – eine ringsherum verlaufende Bastionsbefestigung. Dabei wirft sich die Frage auf, wodurch der Verlauf dieser Grenze bedingt war. Hier handelt es sich sowohl um natürliche Gegebenheiten (Flusslauf, Lage von Seen und Teichen, Struktur des Geländes) als auch um anthropogene Faktoren, die sich beispielsweise aus dem Vorhandensein von fruchtbarem Ackerland oder Dörfern bzw. bevölkerungsreichen Vorstädten in unmittelbarer Nähe der mittelalterlichen und neuzeitlichen Stadt ergeben. Dieses Phänomen wird manchmal durch neuzeitliche Stadtbeschreibungen (z.B. von Bartłomiej Stein für Breslau, von Friderico Lucae für Wohlau), häufiger jedoch durch historisches Kartenmaterial und gelegentlich durch Ergebnisse archäologischer Forschungen veranschaulicht. Der vermutete Verlauf der Gewässer bietet manchmal, wie in Neumarkt in Schlesien, eine Grundlage für die Rekonstruktion des ursprünglichen funktionalen Aufbaus der Stadt. Nicht weniger erwähnenswert sind die räumlichen Strukturen der Städte, die sich am Verlauf eines Flusses orientieren (Beuthen an der Oder, Crossen an der Oder).Die Stadtstruktur wurde auch durch ihre Lage in den Vorgebirgsgebieten bestimmt. Es ist leicht zu erkennen, wie dieser Faktor die räumliche Entwicklung von Orten wie Bolkenhain oder Habelschwerdt in der Grafschaft Glatz beeinflusste. Die gebirgige Lage war für Stadtgründer einerseits eine Erschwernis, andererseits eine Möglichkeit, das Stadtbild eindrucksvoller zu gestalten.Ein gewisses Hemmnis für die Entwicklung der Vororte könnte auch, wie im Falle Breslaus, die intensive Nutzung von Vorstadtdörfern dargestellt haben, insbesondere südlich der Stadtgrenzen. Dies führte dazu, dass sich das Gebiet lange Zeit nicht zu einem Vorort entwickeln konnte. Anders verhielt es sich nördlich des Stadtzentrums, wo bereits zu Beginn des 18. Jahrhunderts ein Straßennetz angelegt wurde.Noch ein anderes Phänomen lässt sich in Bezug auf die intensiv bewirtschafteten Vororte von Kanth und Hirschberg beobachten. Sie schwächten die Verteidigungsfunktionen der genannten Städte. In Brieg war die Aufrechterhaltung dieser Funktion erst möglich, nachdem die Vorstadtdörfer mehrmals abgerissen worden waren.
City walls were the obvious border of the medieval city, a function that in the modern city is fulfilled by a belt of bastion fortifications. It is necessary to consider the conditions that determined the line of this border. These are both natural (the course of rivers, the location of lakes and ponds, the lay of the land) and anthropogenic, the latter resulting, for example, from the city’s location in the immediate vicinity of a medieval and early modern center of fertile agricultural areas and villages or populous suburbs surrounding the city walls with a tight loop. A good illustration of this phenomenon is given in some modern descriptions of cities (Bartłomiej Stein’s for Wrocław, Friderico Lucae’s for Wołów), but more common are historical cartographic materials and occasionally also the results of archaeological research. The conjectural course of the waters, as in Środa Śląska, sometimes provides the basis for a reconstruction of the original functional layout of the city. More obvious, although worth noting, are the spatial systems of cities conditioned by the course of the river (Bytom Odrzański, Krosno Odrzańskie).The spatial layout of cities was also conditioned by their location in foothill areas. It is easy to see how this factor influenced the development of Bolków and Bystrzyca Kłodzka, located in the Kłodzko region. The mountainous location was, on the one hand, a complication for the founders of cities, while on the other – a chance for a more effective sculpting of the city’s position.As the case in Wrocław shows, the development of suburbs could have been hampered by intensive use of suburban villages, especially those located south of the city. This for a long time prevented the area from being transformed into suburbs. It was different north of the center, where the street network began to be organized at the beginning of the eighteenth century.The last phenomenon discussed in the article is the extremely intensive development of the suburbs of Kąty Wrocławskie and Jelenia Góra, which weakened the defensive functions of these cities. In Brzeg, this function was sustained thanks to a series of demolitions of the suburban villages.
Źródło:
Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2023, 15; 185-218
2080-492X
2353-9720
Pojawia się w:
Średniowiecze Polskie i Powszechne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-10 z 16

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies