Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Prusy Książęce" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów

Dostawca treści

Podbaza

Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 43
Tytuł:
Diariusz kampanii w Prusach Królewskich w 1626 roku Wolfa von der Ölsnitza
Wolf von der Ölsnitz’s Diary of the Campaign in Royal Prussia in 1626
Tagebuch des Feldzugs von 1626 in Königlich Preußen von Wolf von der Ölsnitz
Autorzy:
Augusiewicz, Sławomir
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/8778715.pdf
Data publikacji:
2023-07-27
Wydawca:
Wojskowe Biuro Historyczne
Tematy:
wojny polsko-szwedzkie w XVII w.
bitwa pod Gniewem
Prusy Królewskie
Prusy Książęce
Wolf von Ölsnitz
Zygmunt III
Gustaw Adolf
diariusz
Polish-Swedish wars in the 17th century
Battle of Gniew
Duchy of Prussia
Sigismund III
Gustav Adolf
diary
Royal Prussia
Polnisch-schwedische Kriege im 17. Jahrhundert
Schlacht bei Gniew
Königliches Preußen
Herzogliches Preußen
Sigismund III.
Tagebuch
Opis:
Po ataku szwedzkim na Prusy Królewskie w lipcu 1626 r. władze Prus Książęcych, zobowiązane do udzielenia pomocy militarnej Zygmuntowi III, w związku z wysuwanymi w Rzeczypospolitej przeciw nim oskarżeniom o przepuszczenie przez terytorium Księstwa wojsk Gustawa Adolfa wysłały w poselstwie do króla polskiego Wolfa von der Ölsnitza. Poseł towarzyszył monarsze i armii koronnej w czasie kampanii przeciw Szwedom w drugiej połowie 1626 r., był świadkiem największego wydarzenia w jej trakcie – bitwy pod Gniewem (22 września – 1 października). Regularnie sporządzał diariusz, który w częściach przesyłał elektorowi brandenburskiemu Jerzemu Wilhelmowi i nadradcom pruskim. W Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem zachowały się trzy fragmenty tegoż diariusza, obejmujące okres od 24 września do 2 listopada 1626 r. Źródło to jest praktycznie nieznane i niewykorzystane przez historyków. Zawiera wiele nowych informacji, które mogą uzupełnić dotychczasowe ustalenia na temat pierwszych miesięcy tzw. „wojny o ujście Wisły”.
After the Swedish attack on Royal Prussia in July 1626, the authorities of the Duchy of Prussia, in connection with the accusations leveled against them in the Commonwealth for allowing Gustavus Adolf’s troops to pass through the territory of the Duchy and the obligation to provide military assistance to Sigismund III, sent Wolf von der Ölsnitz as an envoy to the Polish king. The envoy accompanied the monarch and the Crown army during the campaign against the Swedes in the second half of 1626 and was present during its most important event – the Battle of Gniew (September 22 – October 1). Ölsnitz regularly compiled diary entries, which he sent in parts to the Elector of Brandenburg, Jerzy Wilhelm, and to the Prussian councilors. Th ree fragments of the diary have been preserved (covering the period from 24 September to 2 November, 1626) and are currently held in the Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem. Th ese fragments are practically unknown and unused by historians. They contain a lot of new information that can complement the previous research concerning the first months of the socalled „War for the mouth of the Vistula”.
Nach dem schwedischen Angriff auf Königlich-Preußen im Juli 1626 entsandten die Behörden von Herzoglich-Preußen angesichts der Vorwürfe aus dem Königreich Polen, man würde das Heer von Gustav Adolf durch das Gebiet des Herzogtums ziehen lassen, und auch angesichts ihrer Verpfl ichtung, Sigismund III. militärischen Beistand zu leisten, Wolf von der Ölsnitz als Gesandten zum polnischen König. Der Gesandte begleitete den Monarchen und das Kronheer während des Feldzugs gegen die Schweden in der zweiten Hälft e des Jahres 1626 und wurde Zeuge dessen größten Ereignisses – der Schlacht von Gniew (22. September – 1. Oktober). Er führte regelmäßig ein Tagebuch, das er in Teilen an den Kurfürsten von Brandenburg, Georg Wilhelm, und an die preußischen Hohen Räte schickte. Im Geheimen Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem haben sich drei Fragmente dieses Tagebuchs erhalten, die den Zeitraum vom 24. September bis zum 2. November 1626 abdecken. Diese Quelle ist praktisch unbekannt und wird von Historikern nicht genutzt. Sie enthält viele neue Informationen, die die bisherigen Erkenntnisse über die ersten Monate des sogenannten „Weichselmündungskrieges” ergänzen können.
Źródło:
Przegląd Historyczno-Wojskowy; 2023, XXIV (LXXV), 1(283); 201-234
1640-6281
Pojawia się w:
Przegląd Historyczno-Wojskowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Joachim Guttejahr – „czarownik recydywista” z początku XVII wieku
Joachim Guttejahr – A Sorcerer as a Repeat Offender from the Early Seventeenth Century
Autorzy:
Wijaczka, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/31017000.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
procesy o czary
Joachim Guttejahr
menonici
Prusy Książęce
czasy wczesnonowożytne
Kwidzyn
witchcraft trials
Mennonites
Ducal Prussia
early modern times
Opis:
Przez dziesięciolecia w historiografii pisano w kontekście procesów o czary w XVI–XVIII w. przede wszystkim o oskarżanych kobietach, mało uwagi poświęcając mężczyznom, którym również zarzucano uprawianie czarów szkodliwych. W konsekwencji niewiele wiemy o proporcjach płci w odniesieniu do tego zagadnienia w poszczególnych krajach i okolicznościach, w których to mężczyzna był głównym oskarżonym w procesie o czary. W niniejszym artykule, dzięki szczęśliwie zachowanemu materiałowi źródłowemu, możemy prześledzić przebieg procesu, którego jednym z głównych oskarżonych był mieszkający we wsi Olszanica w ówczesnych Prusach Książęcych mennonita Joachim Guttejahr. Poznajemy okoliczności, w jakich został oskarżony oraz postawione mu zarzuty. Znamy zeznania świadków, dzięki którym możemy również nieco przybliżyć problemy dnia codziennego mieszkańców mennonickich wsi w starostwie kwidzyńskim na początku XVII w.
Because historiography has for decades maintained that in witchcraft trials in the sixteenth–eighteenth centuries, it was mainly women who were accused, little attention has been paid to men accused of practising harmful witchcraft. For this reason, we know very little about the gender ratio in each country and the circumstances in which the man was the main accused in a witchcraft trial. Thanks to the fortunately preserved source material, this article can trace the course of the trial in which one of the main defendants was Joachim Guttejahr, a Mennonite living in the village of Olszanica in then Ducal Prussia. We learn about the circumstances under which he was accused and the charges against him. We know the testimonies of witnesses, thanks to which we can also shed light on the everyday problems of the Mennonite villagers in the Kwidzyn starostwo at the beginning of the seventeenth century.
Źródło:
Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2023, 66; 115-135
0029-8514
Pojawia się w:
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Relacja Wincentego Korwina Gosiewskiego o rokowaniach z Fryderykiem Wilhelmem w Welawie 17-21 września 1657
Wincenty Korwin Gosiewski’s account of negotiations with Frederick William in Welawa, September 17–21, 1657
Autorzy:
Augusiewicz, Sławomir
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28762222.pdf
Data publikacji:
2023-05-31
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Rzeczpospolita
Prusy Książęce
Welawa
Fryderk Wilhelm
Wincenty
Korwin Gosiewski
Commonwealth
Ducal Prussia
Wincenty Korwin Gosiewski
Opis:
W artykule opublikowano relację podskarbiego litewskiego i hetmana polnego litewskiego Wincentego Korwina Gosiewskiego z rokowań z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem przeprowadzonych w Welawie w dniach 17-21 września 1657 roku i podpisaniu traktatu pomiędzy Rzecząpospolitą a Brandenburgią-Prusami. Odpis relacji, dotychczas nie wykorzystywany w badaniach, jest przechowywany w Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie.Fragment podobnej relacji (bez podania adresata), lecz sporządzonej w całości w języku łacińskim opublikował Antoni Walewski. We wstępie wskazano na brak opartej na szerokiej kwerendzie archiwalnej monografii poświęconej rokowaniom dyplomatycznym, zakończonym podpisaniem traktatu.
The article published an account of the Lithuanian Treasurer and Lithuanian Field Hetman Wincenty Korwin Gosiewski on the negotiations with the Elector of Brandenburg, Frederick William, held in Welawa on September 17–21, 1657 and the signing of the treaty between the Polish-Lithuanian Commonwealth and Brandenburg-Prussia. A copy of the account, not yet used in research, is stored in the Archives of the Archdiocese of Warmia in Olsztyn. A fragment of a similar account (without specifying the addressee), but written entirely in Latin, was published by Antoni Walewski. The introduction points to the lack of a monograph based on a wide archival query devoted to diplomatic negotiations, which ended with the treaty’s signing.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2023, 320, 1; 161-178
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sztuka jako narzędzie konfesjonalizacji ewangelickiej w Prusach Królewskich i Książęcych
Art as a tool for evangelical confessionalization in Royal and Ducal Prussia
Autorzy:
Birecki, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22879638.pdf
Data publikacji:
2023-12
Wydawca:
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
Tematy:
Prusy Królewskie
Prusy Książęce
protestantyzm
konfesjonalizacja
sztuka protestancka
Royal Prussia
Ducal Prussia
Protestantism
confessionalization
Protestant art
Opis:
Artykuł mówi o miejscu sztuki w procesie konfesjonalizacji, który miał miejsce w obszarze luteranizmu i kalwinizmu w Prusach Królewskich i w Prusach Książęcych. W chwili wprowadzania reform przez Marcina Lutra druk stał się najważniejszym medium rozprzestrzeniania się idei reformatora. W ten sposób obraz został zepchnięty do drugoplanowej roli, a jego istnienie we wnętrzu kościelnym zostało potraktowane w kategoriach adiafory. Kalwinizm odrzucił tworzenie i zawieszanie w nim jakichkolwiek obrazów z postaciowym Bogiem, a luteranizm zaakceptował ich istnienie w formie narzędzia dydaktycznego (szczególnie odziedziczonych ołtarzy średniowiecznych) oraz elementu pomocnego w wizualizacji konfesyjnej odrębności ewangelików od katolików. W tekście zaprezentowane zostały przykłady użycia obrazów o tematyce religijnej czy portretów Lutra do wyznaczenia takiej odrębności.
The article discusses the place of art in the confessionalisation process that took place in the area of Lutheranism and Calvinism in Royal Prussia and Ducal Prussia. At the time of Martin Luther’s introduction of the reforms, print became the most important medium for the spread of the reformer’s ideas. Thus, the image was relegated to a secondary role and its existence in the church interior was treated in terms of adiaphora. Calvinism rejected the creation and hanging of any images with a figure God in them and Lutheranism accepted their existence as a didactic tool (especially as to inherited medieval altars) and an element to help visualise the confessional distinctiveness of Evangelicals in relation to Catholics. The text presents examples of the use of religious paintings or portraits of Luther to delineate such distinctiveness.
Źródło:
Studia Elbląskie; 2023, 24; 31-42
1507-9058
Pojawia się w:
Studia Elbląskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z dziejów katów w Wystruci w XVII-XVIII wieku
From the history of executioners in Wystruć in the 17th and 18th centuries
Autorzy:
Wijaczka, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29431964.pdf
Data publikacji:
2023-10-20
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Wystruć
Prusy Książęce [Brandenburskie]
urząd katowski
Hans Schottmann
Johann Peltel
Wystruć [Insterburg]
Duchy of Prussia (Brandenburg)
executioner's office
Opis:
Tekst jest przyczynkiem do dziejów urzędu katowskiego w Wystruci, a tym samym przyczynkiem do nieopracowanych do dziś dziejów katostwa w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w czasach wczesnonowożytnych. Na podstawie niewykorzystywanych dotąd źródeł przedstawiłem w artykule życie i działalność dwóch katów. Pierwszym z nich był Hans Schottmann, który urząd kata w Wystruci miał pełnić przez 24 lata, począwszy od 1653 roku. Drugim mistrzem sprawiedliwości był Johann Peltel, pełniący urząd w pierwszej połowie XVIII wieku. O obu niezbyt wiele wiadomo. Wiadomo za to z całą pewnością, że obaj mieli kłopoty z dochodami i utrzymaniem się z działalności przypisanej katowskiemu urzędowi. Dzięki temu, że skarżyli się na to w pismach do władców pruskich, zachowała się garść informacji o ich życiu, działalności i kłopotach dnia codziennego.
The text contributes to describing the history of the executioners in Wystruć, and the still unresearched history of executions in the Duchy of Prussia (Brandenburg) in early modern times. Based on previously unused sources, the life and activities of two executioners are presented in the article. The first one is Hans Schottmann, who apparently held the office of a Wystruć executioner for 24 years, starting in 1653. The second master of justice was Johann Peltel, who held office in the first half of the 18th century. Not much is known about either of them. It is certain, however, that both had problems with gaining enough income and making a living off the activities assigned to the executioner's office. Thanks to the fact that they complained about it in letters to the Prussian rulers, a handful of information about their lives, activities and everyday problems has been preserved.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2023, 322, 3; 451-462
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Necessitas frangit legem”. Finansowanie wojsk polskich i litewskich przez Prusy Książęce w okresie wojny moskiewskiej 1609–1618
Necessitas frangit legem. Financing of the Polish and Lithuanian armies by Ducal Prussia during the Moscow War 1609–1618
Autorzy:
Milewski, Dariusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519718.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Prusy Książęce
wojsko
finanse
Ducal Prussia
army
finances
Opis:
Artykuł omawia wkład finansowy Prus Książęcych w wysiłek zbrojny Rzeczypospolitej w dobie wojny moskiewskiej i konfederacji wojskowych (1609–1618). Analizowany jest zarówno zakres oficjalnej pomocy, uzgodnionej traktatowo, jak i uzyskiwanej w sposób nieautoryzowany przez władze Rzeczypospolitej, a przejawiającej się w wymuszanym zaopatrzeniu w postaci stacji wojskowych i czynionych przy okazji szkód.
This article discusses the financial contribution of Ducal Prussia to the military effort of the Commonwealth during the war with Moscow and military confederations (1609–1618). It analyses both the scope of official assistance, agreed by a treaty, and that obtained in an unauthorized manner by the Commonwealth’s authorities which took the form of extortionate provisioning of military stations and the damage done in the process.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 223-241
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Mleko duchowne – Upominek od Pietra Paola Vergeria w polskim przekładzie Ostafiego Trepki z 1556 roku
Autorzy:
Kordyzon, Wojciech
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2028464.pdf
Data publikacji:
2022-01-11
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Königsberg
Ducal Prussia
Ostafi (Eustachy) Trepka
Pietro Paolo Vergerio
Juan Valdés
catechism
Alexander Aujezdecki (Augezdecki)
Królewiec
Prusy Książęce
katechizm
Aleksander Aujezdecki (Augezdecki)
Opis:
Artykuł służy przedstawieniu polskiego wydania z 1556 r. katechetycznego utworu skierowanego do dzieci znanego jako Mleko duchowne, którego łacińską wersję zredagował Pietro Paolo Vergerio. W pierwszej części zaprezentowano informacje bibliograficzne na temat druku oraz właściwości tekstu polskiego, a także omówiono kwestię adresatów spolszczenia oraz funkcjonalności zastosowanych w nim rozwiązań typograficznych. W części drugiej przedstawiono transkrypcję tekstu wraz z komentarzem językowym i podano szczegółowe zasady wydania.
The article presents the Polish edition of the 1556 catechetical instruction addressed to children known as the Spiritual Milk; its Latin version was edited by Pietro Paolo Vergerio. The first part contains bibliographical information about the printing and the characteristics of the Polish text. It also discusses the question of the audience of the translation and the functionality of its typographical solutions. The second part presents a transcription of the text together with a linguistic commentary and a detailed account of the applied transcription rules.
Źródło:
Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2022, 65; 239-273
0029-8514
Pojawia się w:
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sztuka Albrechta Dürera i Cranachów na artystycznym dworze Albrechta Hohenzollerna w stołecznym Królewcu
Albrecht Dürer’s and Cranach’s art at the artistic court of Albrecht Hohenzollern in the capital Königsberg
Autorzy:
Birecki, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2154369.pdf
Data publikacji:
2022-12
Wydawca:
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
Tematy:
Prusy Królewskie
Prusy Książęce
XVI wiek
sztuka nowożytna
Dürer
Cranach
Albrecht Hohenzollern
Królewiec
Royal Prussia
Ducal Prussia
XVI Century
early modern art
Königsberg
Opis:
Artykuł prezentuje wpływy sztuki Albrechta Dürera i warsztatu Cranachów na sztukę Prus Książęcych oraz szczególnie na ich udział w tworzeniu artystycznego oblicza dworu Albrechta Hohenzollerna. Początkowo autor omawia przykłady oddziaływania grafik Martina Schongauera oraz Albrechta Dürera na malarstwo w Prusach Królewskich w okresie przedreformacyjnym. Przywołano tu przykłady z Fromborka i Elbląga oraz jeden z Prus Książęcych, czyli z kościoła w Rychnowie. Następnie przedstawiono kolejne przykłady obecności dzieł sztuki obydwu artystów na dworze Albrechta Hohenzollerna, oddziaływania Wittenbergi i Norymbergi na tworzony przez księcia nowożytny dwór w Królewcu. Tu przedstawiono zarówno działania w zakresie kształcenia miejscowych artystów, jak i pracy wielu wykwalifikowanych rzemieślników na rzecz Albrechta. Wszystkie te działania, jak wykazano, pozwoliły stworzyć bogaty w dzieła sztuki nowożytny dwór renesansowego władcy.
This article presents the influence of Albrecht Dürer’s art and the Cranach’s workshop on the art of Ducal Prussia and particularly on their participation in the creation of objects of art on the court of Albrecht Hohenzollern. Initially, the author discusses the impact of Martin Schongauer’s and Albrecht Dürer’s graphic art on the paintings in the Royal Prussia during before Reformation. The two examples comes from Frombork and Elbląg (Royal Prussia) and one of one from the church in Rychnowo (Ducal Prussia). Next the paper shows other examples of the presence of works of art by both artists at the court of Albrecht Hohenzollern, the influence of Wittenberg and Nuremberg on the early modern royal court created by Prince Albrecht. The paper presents the artistic education of local artists and objects of art made by many skilled craftsmen for Albrecht. All these activities, as shown, have created a modern manor house/court of renaissance ruler.
Źródło:
Studia Elbląskie; 2022, 23; 55-68
1507-9058
Pojawia się w:
Studia Elbląskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czy Prusy Książęce były krajem tolerancyjnym? Przypadek braci czeskich
Was Ducal Prussia a tolerant country? The case of the Czech brothers
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049846.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
bracia czescy
Pomezania
Prusy Książęce
Mazury
religia
tolerancja
religijna
Unity of the Brethren
Pomesania
Ducal Prussia
religion
religious
tolerance
Opis:
Bracia czescy przybyli do Prus Książęcych na przełomie 1548 i 1549 r. Osiedlili się przede wszystkim na Mazurach (Nidzica, Działdowo, Dąbrówno i Olsztynek) oraz na Powiślu (Kwidzyn, Gardeja). Znaleźli się jednak w dosyć trudnych warunkach bytowych, jak też religijnych. W znacznej bowiem mierze ograniczono im swobodę kultu, podporządkowując Kościołowi ewangelickiemu. Od około 1553 r. rozpoczął się powrotny ruch migracyjny członków Jednoty, który zakończył się pod koniec lat siedemdziesiątych. Zdecydowana większość braci powróciła do Czech lub Wielkopolski, tylko nieliczni ulegli asymilacji. Bracia czescy nie odegrali w Prusach Książęcych jakiejś poważniejszej roli, tak jak np. w Polsce, ale byli tutaj po prostu zbyt krótko. Czas wreszcie odpowiedzieć na pytanie o tolerancję religijną w Prusach Książęcych. Przypadek braci czeskich wskazuje, że jej właściwie nie było, a wręcz przeciwnie – można mówić o odwrotności tolerancji, mianowicie o próbie konfesjonalizacji augsbursko-luterańskiej Prus Książęcych. W pewnym uproszczeniu określenie „konfesjonalizacja” oznacza społeczeństwo i państwo jednego wyznania, wpływ religii nie tylko na życie duchowe, ale też na wszelkie przejawy życia społecznego, kulturalnego, a nawet politycznego. Zdaniem Janusza Małłka, z konsekwentną konfesjonalizacją luterańską w Prusach Książęcych mamy do czynienia przynajmniej do lat dwudziestych XV II w. Dopiero wówczas nastąpił odwrót – ale umiarkowany – od nietolerancji religijnej. Powyższe uwagi stanowią zaledwie wstępną próbę odpowiedzi na postawione w tytule pytanie, niewątpliwie wymaga ono znacznie bardziej pogłębionych badań.
The Czech brothers came to the Duchy of Prussia at the turn of 1548 and 1549. They settled mainly in Masuria (Nidzica, Działdowo, Dąbrówno and Olsztynek) and in Powiśle (Kwidzyn, Gardeja). However, they found themselves in quite difficult living and religious conditions. This is because their freedom of worship was largely restricted, subordinating them to the Evangelical Church. From around 1553, the return migration of members of the Unity began, which ended in the late 1970s. The vast majority of the brothers returned to the Czech Republic or Greater Poland, only a few were assimilated. The Czech brothers did not play a more serious role in Ducal Prussia, as in Poland, for example, but they were there for too short a time. It is timely to now approach the question of religious tolerance in Ducal Prussia. The case of the Czech brothers demonstrates that it was not actually there, on the contrary – one can speak of a reverse of tolerance, namely an attempt to confessionalize Augsburg-Lutheran Ducal Prussia. To put it simply, the term „confessionalization“ means a society and state consisting of one religion, the influence of religion not only on the spiritual life, but also on all manifestations of social, cultural and even political life. According to Janusz Małłek, we are dealing with consistent Lutheran confessionalization in Ducal Prussia until at least the 1620s. Only then was there a reduction – albeit a moderate one – in religious intolerance. These observations are only a preliminary attempt to answer the question posed in the title, which undoubtedly requires much more indepth research.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 147-167
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kim pan był, Albrechcie Hohenzollern?
Autorzy:
Wijaczka, Jacek (1960- ).
Powiązania:
Mówią Wieki 2021, nr 6, s. 30-33
Data publikacji:
2021
Tematy:
Albrecht Hohenzollern (książę Prus ; 1490-1568)
Hołd pruski (1525)
Lenno
Protestanci
Reformacja
Władcy
Artykuł problemowy
Artykuł z czasopisma historycznego
Artykuł z czasopisma popularnonaukowego
Opis:
W artykule przedstawiono postać Albrechta Hohenzollerna, siostrzeńca króla polskiego Zygmunta I Starego, ostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego i księcia pruskiego. Rezygnacja z funkcji wielkiego Mistrza Zakonu i likwidacja zakonu oraz zmiana wyznania przez zhołdowanego księcia Albrechta z katolickiego na luterańskie pozwoliła mu zatrzymać posiadłości zakonu, jako księstwa lennego korony polskiej. W ten sposób Albrecht Hohenzollern, siostrzeniec króla Zygmunta (po matce Zofii córce Kazimierza IV Jagiellończyka) stał się wasalem Polski i pierwszym świeckim księciem Prus Książęcych. Tytuł i księstwo po nim objął młodociany syn Albrecht Fryderyk.
Dostawca treści:
Bibliografia CBW
Artykuł
Tytuł:
Prusy Królewskie i Książęce. Dwa światy sztuki luterańskiej
Royal and Ducal Prussia. Two worlds of Lutheran art
Autorzy:
Birecki, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2144357.pdf
Data publikacji:
2021-12
Wydawca:
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
Tematy:
reformacja
Prusy Książęce
Prusy Królewskie
sztuka luterańska
architektura
wyposażenie wnętrz kościelnych
reformation
Ducal Prussia
Royal Prussia
Lutheran art
architecture
church interior furnishings
Opis:
Artykuł prezentuje wspólne korzenie sztuki protestanckiej w obu częściach Prus, szkicując proces przejmowania substancji materialnej Kościoła rzymskiego przez parafie katolickie przekształcane w parafie ewangelickie a następnie budowy nowych budynków kościelnych. Proces ten odbywał się w Prusach Królewskich pod kontrolą mieszczaństwa a w Prusach Książęcych pod kontrolą szlachty. Dominujące w pierwszych z wymienionych tu części Prus mieszczaństwo decydowało także o wyposażeniu kościołów miejskich i leżących w domenach oraz dbało o status quo luteranizmu i kalwinizmu, szczególnie podczas zdecydowanych działań kontrreformacyjnych szlachty polskiej. Jednocześnie mieszczaństwo i duchowieństwo protestanckie miało intelektualny wpływ na ikonografię sztuki obrazowej we wnętrzach kościelnych i świeckich. W drugiej części Prus przejęcie władzy nad strukturami kościelnymi przez dwór zluteranizowanego władcy Albrechta Hohenzollerna oraz przez szlachtę wykluczyły konflikty o kościoły z hierarchią katolicką. Jednocześnie pozwoliły na bezpośrednią kontrolę nad parafiami i kościołami, czyniąc z wnętrz kościelnych niemal prywatne rodzinne panteony. Wpływ szlachty ograniczył wpływ mieszczaństwa i duchowieństwa na sztukę obrazową, której przekaz we wnętrzach kościołów wiejskich został niemal ograniczony do treści dydaktycznych. Mimo dominacji treści katechetycznych w obydwu częściach Prus pojawiły się także dekoracje malarskie, emblematyczne, związane z pobożnością pietystyczną.
The article presents the common roots of Protestant art in both parts of Prussia, sketching the process of taking over the material substance of the Roman Church by Catholic parishes transformed into Protestant parishes and then building new church buildings. This process took place in Royal Prussia under the control of the townspeople and in Ducal Prussia under the control of the nobility. The citizens, dominating in the part of Prussia mentioned the first of here, was also decisive in furnishing urban and domain churches, and it cared for the status quo of Lutheranism and Calvinism, especially during the decisive activities of the Counter--Reformation Polish nobility. At the same time, the townspeople and Protestant clergy had an intellectual influence on the iconography of the art in ecclesiastical and secular interiors. In the second part of Prussia, the seizure of power over church structures by the court of the Lutheranized prince Albrecht Hohenzollern and the nobility ruled out conflicts over churches with the Catholic hierarchy. At the same time, they allowed for direct control over parishes and churches, making the church interiors almost private family pantheons. The influence of the gentry limited the influence of the townspeople and the clergy on pictorial art, the message of which in the interiors of rural churches was almost limited to didactic content. In spite of the domination of catechetical content in both parts of Prussia, painting and emblematic decorations related to piety have also appeared.
Źródło:
Studia Elbląskie; 2021, 22; 33-44
1507-9058
Pojawia się w:
Studia Elbląskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Reformacja w Prusach a polska reformacja na Mazurach
Reformation in Prussia and Polish reformation in Masuria
Autorzy:
Małłek, Janusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1365719.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Prusy Książęce
ks. Albrecht
biskupi protestanccy (Polentz
Queis) - język polski w Kościele luterańskim
druki reformacyjne
Duchy of Prussia
Prince Albrecht
Lutheran bishops (Polentz
Queis)
Polish language in Lutheran Church
reformation prints
Opis:
This article consists of four parts. In the first part that is entitled the “Word of Lord in the mother tongue of the Masurians”, the author stresses the importance of a sermon delivered by Jerzy Polentz – the bishop of Samland and the first Lutheran bishop in history – in the royal cathedral on 24 December 1523, in which he admonished that the Word of God should be preached in the native tongue of the believers, in the case of Masurians – the Polish language. The second part, entitled “Official introduction to Lutheranism in the Duchy of Prussia”, discusses the documents issued by Prince Albrecht, in which he established the principles of faith and conduct in the Lutheran Church of the Ducal Prussia. These included: 1. “Reformation Mandate” of 6 July 1525, demanding that priests preach “pure” Word of God, which according to the contemporary terminology meant preaching the Gospel based on the teaching of Martin Luther; 2. “Church Ordinance” and “Agenda or articles about ceremonies”, both documents published on 10 December 1525; 3. “Visitation instruction” of 13 March 1526, containing regulations regarding the transformation of Catholic parishes into Lutheran ones. The third part is entitled “Polish pastors in Masuria” and lists the names of first Lutheran priests active in the southern part of East Prussia. They were usually former Catholic priests who converted into Lutheranism. Many of them were Polish. Finally the fourth part entitled Polish Lutheran books in Masuria” is devoted to Polish religious prints (Catechism, New Gospel, Posil, Augsburg Confession, etc.). The author quotes here Władysław Chojnacki who claimed that more Polish prints were published in the 16th century in the Ducal Prussia (Königsberg and Lyck) than in entire Poland: 104 prints appeared in Polish, 183 in German and 90 in Latin. Most of them contained Lutheran religious writing. Usually, one parish owned at least a copy of the Bible, Postil, Catechism and a Polish Hymnal. One copy of Catechism allowed the community of believers to learn the Ten Commandments, while one copy of Hymnal enabled them to memorise many sacred songs.
Artykuł składa się z czterech części. W części pierwszej: " Słowo Boże w języku ojczystym dla Mazurów" autor podkreśla znaczenie kazania Jerzego Polentza -biskupa sambijskiego, a zarazem pierwszego w historii biskupa protestanckiego w świecie, wygłoszonego w katedrze królewieckiej w dniu 24 grudnia 1523 r., w którym nakazywał on aby Słowo Boże było głoszone w języku ojczystym wiernych, a wypadku Mazurów w języku polskim. W części drugiej " Oficjalne wprowadzenie luteranizmu w Prusach Książęcych" omówione są dokumenty ks. Albrechta ustanawiające zasady wiary i funkcjonowania Kościoła Ewangelickiego w Księstwie Pruskim. Były to: 1. "Mandat Reformacyjny" z 6 lipca 1525 r. nakazujący księżom głosić " czyste" Słowo Boże, co według ówczesnych pojęć oznaczało głoszenie Ewangelii opartej na nauce Marcina Lutra, 2."Ordynacja kościelna" i "Agenda czyli artykuły o ceremoniach", obydwa dokumenty z 10 grudnia 1525 r., 3. "Instrukcja wizytacyjna" ustalająca zasady przekształcania parafii dotychczas katolickich w ewangelickie z 31 marca 1526 r. W części trzeciej " Polscy pastorzy na Mazurach " zestawiono nazwiska pierwszych księży ewangelickich w południowej części Prus Wschodnich. Zazwyczaj byli to dawni księża katoliccy, którzy opowiedzieli sie za luteranizmem. Wielu z nich pochodziło z Polski. Wreszcie część czwarta:" Polska książka ewangelicka na Mazurach" poświęcona jest polskim drukom religijnym ( Katechizm, Nowy Testament, Postylla, Konfesja Augsburska itd.). Autor przytacza tutaj opinię Władysława Chojnackiego, że w Prusach Książęcych (w Królewcu i Ełku) ukazało się w XVI w. więcej druków w języku polskim niż w całej Polsce. I tak druków w języku polskim było 104, w języku niemieckim 183 pozycji i w języku łacińskim 90 pozycji. W ogromnym stopniu było to luterańskie druki religijne. Naturalnie na jedną parafię w bibliotece plebanii znajdowało się co najmniej po jednej Biblii, Postylii, Katechiźmie, Kancjonale polskim. Jednak już jeden egzemplarz Katechizmu wystarczał do nauki na pamięć Przykazań Bożych, podobnie jeden Kancjonał pozwalał zborowi nauczyć się na pamięć wielu pieśni.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 311, 1; 3-18
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rybołówstwo w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich (XIV–XVII w.) ze szczególnym uwzględnieniem starostwa ryńskiego
Fishing in the Land of the Great Masurian Lakes (14th–17th centuries) with particular emphasis on the Ryn County
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049839.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
państwo krzyżackie
Prusy Książęce
rybołówstwo
The Great Masurian Lake district
State of the Teutonic Order
Ducal
Prussia
fishing
Opis:
Historia rybołówstwa na Mazurach nie mogła być w pełni omówiona w ramach niniejszego artykułu, jego celem jest natomiast uściślenie niektórych zagadnień związanych z tym tematem. Przede wszystkim należy przedstawić ustępstwa na rzecz mieszkańców w przywilejach rybołówstwa, skupiając się na narzędziach służących do połowu ryb oraz kwestii zarzadzania rybołówstwem w poszczególnych starostwach. Przedstawione badania ograniczają się do Starostwa Ryńskiego w okresie do początku XVIII wieku. Artykuł nie pozwala na wyciągniecie ostatecznych wniosków czy sformułowanie ogólnych ocen dotyczących rozwoju rybołówstwa na obszarze Wielkich Jezior Mazurskich, może jednak być dobrym punktem wyjścia dla przyszłej monografii na ten temat.
The history of fishing in Masuria cannot be discussed in full within this paper, but its purpose is to clarify some issues related to this topic. Above all, it outlines the concessions provided for the inhabitants within the fishing privileges, focusing on the tools used to catch fish and the issues of fishery management within the individual elderships. The presented research is limited to the Ryn eldership in the period up to the beginning of the 18th century. This paper does not enable final conclusions or general assessments regarding the development of fisheries in the area of the Great Masurian Lakes to be drawn, but it may provide a useful starting point for a future monograph on this subject.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 56-93
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
W sprawie zmiany kalendarza w Prusach Książęcych w 1612 r.
On the change of the calendar in Ducal Prussia in 1612
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049833.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
kalendarz gregoriański
kalendarz juliański
luteranie
Prusy Książęce
wiek XVII
Gregorian calendar
Julian calendar
Lutherans
Ducal Prussia
13th century
Opis:
Sprawa zamiany kalendarza juliańskiego na gregoriański w Prusach Książęcych nie doczekała się jak do tej pory oddzielnego omówienia. Problem to z pozoru prosty, wywoływał jednak w dotychczasowej literaturze spore zamieszanie. Józef Szymański w podstawowej pracy o naukach pomocniczych historii podaje co prawda informację o zamianie kalendarza, ale z błędną datą, mianowicie 1610 r. Natomiast wydawca pracy Maxa Toeppena Historia Mazur podaje datę 1700 r., kiedy to rzeczywiście wprowadzono kalendarz gregoriański, ale w protestanckich krajach niemieckich. Przy tym samego Toeppena problem ten nie interesował i daty podawał za dokumentami, nie zmieniając ich na kalendarz gregoriański. Tak postępowała większość badaczy niemieckich, a za nimi też polscy. Powoduje to jednak, że daty między 1582 a 1612 r. podawane są na ogół według kalendarza juliańskiego i wiele z nich należy zweryfikować. Takim przykładem jest m.in. datacja lokacji miasta Leca (Giżycka) w maju 1612 r.
The issue of changing the Julian calendar to the Gregorian calendar in Ducal Prussia has not been discussed separately so far. The problem seems simple, but it has caused quite some discussion in the literature to date. In his seminal work on the auxiliary sciences of history, Józef Szymanski provides information about changing the calendar, but with the wrong date, namely 1610. The publisher of Max Toeppen’s work, The History of Masuria, gives the date of 1700, when the Gregorian calendar was actually introduced, although in German Protestant countries. At the same time, Toeppen himself was not interested in this problem and he gave the dates from the documents, without changing them to the Gregorian calendar. This was what most German researchers subsequently did, and following them Polish researchers. However, this means that the dates between 1582 and 1612 are generally given according to the Julian calendar and many of them need to be verified. One such example is dating the location of the town of Lec (Giżycko) to May 1612.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 41-46
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wnętrze kościoła ewangelickiego jako wyraz konserwatyzmu społecznego szlachty Prus Książęcych
The interiors of a Protestant church as a sign of social conservativeness of the nobility in the Duchy of Prussia
Autorzy:
Birecki, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1365632.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Prusy Książęce
Albrecht Hohenzollern
protestantyzm
sztuka luterańska
szlachta pruska
Duchy of Prussia
Albert Hohenzollern
Protestantism
Lutheran art
Prussian nobility
Opis:
This paper sketches the reformative changes in the Duchy of Prussia initiated by Albert Hohenzollern and presents the role of a painting – a work of art which is to reinforce the Christianisation of the Prussians and teach the basic rules of faith that as highlighted by the Lutheran theology. First, the author presents the process of blanking the iconoclastic movements by the Duchy authorities while defining the role of paintings in the new Church as well as the evolution triggered by Martin Luther aiming at eliminating the painting as a medium between God and man. The paintings were important elements of the church’s interior until the second half of 18th century in the leading artistic centre of Königsberg and its artists.Building a Lutheran state in the Duchy of Prussia was tied with a change in the elites, departure of the Teutonic knights and the reliance of the prince on the new aristocracy incoming to Prussia. Despite the reshuffle within the elites, the social structures of the Duchy became even stiffer as the feudal system was retained. Königsberg remained the decision centre and the prince was still largely influencing the appointments to church positions and all initiatives of the collators, such as building family chapels, buing new equipment or arranging renovations. The nobility used art as a means of self-presentation, commemorating their own families, which led to a manner of privatisation of the interior of countryside churches with the epitaphs, tombstones and heraldic elements on altars, galleries, organs and confessionals.The iconography of liturgical representations was immune to new waves within Lutheranism, such as pietism, which suggested new forms of presentation in paintings but lost with the traditional, didactic iconography of the altars, galleries, baptismal fonts and pulpits. Until the end of the modern period, the interior of a Lutheran church in the Duchy of Prussia did not undergo significant changes and focused on both preserving the glory of the collator’s family and illustrating rudimentary truths of the Lutheran confession.
Artykuł szkicuje zmiany reformacyjne w Prusach Książęcych zainicjowane przez Albrechta Hohenzollerna oraz przedstawia rolę obrazu – dzieła, którego rolą jest wsparcie procesu chrystianizacji Prusów oraz nauczania podstawowych prawd wiary uwypuklonych przez teologię luterańską. Autor przedstawia najpierw wygaszenie ruchów ikonoklastycznych przez władze księstwa w czasie definiowania roli obrazu w nowym Kościele oraz podjętą przez Marcina Lutra ewolucyjną drogę eliminacji obrazu jako medium pomiędzy Bogiem a człowiekiem. Obraz pozostał aż do II połowy XVIII wieku istotnym elementem wyposażenia kościoła tworzonym w wiodącym ośrodku artystycznym jakim był Królewiec i pracujący w nim artyści.Budowa luterańskiego państwa w Prusach Książęcych wiązała się z wymianą elit władzy, odejściem zakonników krzyżackich i oparciem się księcia o nową, napływającą do Prus arystokrację. Mimo wymiany elit nastąpiło skostnienie struktur społecznych w Prusach, bowiem zachowano feudalną strukturę władzy. Ośrodkiem decyzyjnym pozostał Królewiec, a książę ciągle miał decydujący wpływ na obsadę stanowisk duchownych oraz na wszelkie inicjatywy kolatorów związane z budową kaplic rodowych, nowego wyposażenia czy przeprowadzanych remontów. Szlachta wykorzystywała sztukę jako narzędzie do autoprezentacji, komemoracji własne-go rodu oraz niejako sprywatyzowała wnętrze wiejskiego kościoła parafialnego wprowadzając epitafia, płyty nagrobne oraz elementy heraldyczne na ołtarze, empory, organy i konfesjonały.Ikonografia przedstawień liturgicznych pozostała odporna na nowe ruchy wewnątrz luteranizmu, takie jak pietyzm, który proponował nowe przedstawienia malarskie, ale przegrał z tradycyjną, dydaktyczną ikonografią ołtarzy, empor, chrzcielnic i ambon. Wnętrze kościoła luterańskiego w Prusach do końca epoki nowożytnej nie uległo zasadniczym zmianom i skon-centrowało się zarówno na utrwalaniu chwały rodowej kolatora jak i ilustrowaniu rudymentarnych prawd konfesji luterańskiej.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 312, 2; 248-270
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 43

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies