Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Polish etymology" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-34 z 34
    Tytuł:
    Komentarze datacyjne do Andrzeja Bańkowskiego Etymologicznego słownika języka polskiego
    Dating comments to Etymologiczny słownik języka polskiego by Andrzej Bańkowski
    Autorzy:
    Wawrzyńczyk, Jan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/568108.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    Polish etymology
    word dating and redating
    selection of text sources attesting the oldest use
    Opis:
    The article contains a critical analysis of the material included in the well-known etymological dictionary of the Polish language by A. Bańkowski. It specifies the dates of appearance in the Polish language of more than 100 lexemes, and provides methodological comments on the process of word-dating.
    Źródło:
    Linguistica Copernicana; 2011, 2(6); 295-312
    2080-1068
    2391-7768
    Pojawia się w:
    Linguistica Copernicana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwy pomieszczeń w dworach szlacheckich
    Autorzy:
    Świtała-Cheda, Mirosława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/683875.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    lexis
    semantics
    etymology
    polish mansion
    Opis:
    The names of interiors in noblemen’s mansion houses Architectural and functional transformations of noblemen’s mansion houses present an extremely appealing subject for a linguist as they convey very rich vocabulary. The article describes how the residents of mansion houses “organized” their living space. I would like to focus particularly on the lexis which served as a means to outline this space. I examine its structure and etymology. The excerpted sources of the material (the names of the interiors, edifices and less frequently isolated spaces) are rural self-help books from the 19th century, mansion’s inventories and architectural maps from the 16th – 19th centuries. The accumulated vocabulary depicts changing needs of a human being.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2014, 048
    0208-6077
    2450-0119
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dzieje 133 pojęć, czyli kłącza etymologii
    The history of 133 terms or rhizomes of etymology
    Autorzy:
    Michałowski, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2135520.pdf
    Data publikacji:
    2022-10-03
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    etymology
    literary terms
    Polish dictionary
    Opis:
    Recenzja publikacji pt. Ilustrowany słownik terminów literackich. Historia, anegdota, etymologia [Kadłubek, Mytych-Forajter, Nawarecki, red. 2018].
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka; 2022, 42; 313-324
    1233-8680
    2450-4947
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z etymologii polskiej (2): rozgardiasz
    From Polish etymology (2): rozgardiasz (hurly-burly)
    Autorzy:
    Fałowski, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/39785849.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish language
    lexis
    etymology
    rozgardiasz
    Opis:
    The article is devoted to the word rozgardiasz (hurly-burly) well-known in general Polish. Its chronology, semantic development, geography, and etymology are presented in a detailed and systematic way. It has been recognised as a Polish-Latin hybrid and a manifestation of the word-forming invention of Jan Mączyński, the author of the Latin-Polish Dictionary from 1564. The word’s forming structure and etymology are not entirely clear. In all probability, three constituent elements can be identified: *roz- +-gard- + -‘as(z), where the initial segment roz- should be interpreted as a prefix with the meaning ‘to break with something, to depart from something, to negate something’, the central segment -gard- can be referred, most likely, to garda [guard], gardość, gardać, gardzić [to despise], hardy [impertinent], hardość [impertinence] etc., with a lexical meaning ‘splendour, superfluity, debauchery, choosiness in eating and drinking’. Most problematic is the interpretation of the final component -‘as(z) which seems to be a nonnative element, probably Latin. This is indicated by the graphic combination -dia-, alien to the Polish language and characteristic of Latin, assimilated on Polish soil as -dyja-, i.e. rozgardyja(s), cf. dialectal rozgardyjo, ozgardyja, ṷozgardyjo, etc. In Latin, -as is the acc. ending of pl. of feminine nouns like discordia, lūxuria, pl. dēliciae, epulae, īnsidiae, cf. Latin discordias prōdūcere (discordia ‘discord, feud’), dēlicias facere (dēliciae pl. ‘sensual pleasures, amusements, amusements, superfluities, delights,enjoyments’), alicuie pulas dare, oculis epulas dare (epulae pl. ‘dishes, dishes; feast, feast’), īnsidias struere (īnsidiae’ intrigues, scheming, deceit’). In the phrase rozgardias(z) stroić, the noun occurs in the accusative. If we assume that this is a copy of the Latin acc. pl. of feminine nouns, then the literal meaning of the conjunction r. stroić should be interpreted as a repeated, recurring activity, i.e. ‘to arrange sensual delights, debauched amusements, games, frolics, luxuries, pleasures; to hold feasts, debauchedand sumptuous feasts, with an abundance of exquisite and fanciful food, an excess of the finest liquors and the presence of other carnal pleasures’. This corresponds semantically with the synonymous verbs używać, bonować cited by J. Mączyński. It would also have to be assumed that over time, the acc. pl. of a feminine noun abstracted from the substantive-verbal construction as a masculine noun and began to live its own life. This conception of the genesis of the lexeme in question, although very attractive and internally coherent, is, however, unable to transcend the limits of an academic hypothesis.
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 43-54
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Фразеологизмы в словарях польского преступного жаргона, изданных до 30-х годов XX века
    Phraseologisms in the dictionaries of the Polish criminal jargon issued to the 1930s
    Autorzy:
    Nevzorova-Kmech, Elena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2206748.pdf
    Data publikacji:
    2017-04-13
    Wydawca:
    Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
    Tematy:
    phraseology
    criminal argo
    etymology
    Polish lexicography
    Opis:
    This article provides an overview of the dictionaries of the Polish criminal jargon, which were published before 1930s. Particular attention is paid to the dictionaries and works of the 19th century, because it is at this time that most of the works of such authors as Estreicher, Kurka, Ludwikowski and Walczak appeared. A special place is given to the description of the work of G. Ulashin, who, on the basis of the work of K. Rusiecki, compiled a dictionary reflecting the criminal jargon of the 1840s. We also consider the phraseological units that were selected from the lexicographical works of the authors mentioned, as well as that of S.Udziela, J. Łoś, J. Jaworski and A. Landau. We attempted to compare four dictionaries from the point of view of the content of some phraseological units in them, and also to explain the reasons for the discrepancies. The analysis data are given in the table. There we give the assumptions about the origin of the units.
    W niniejszym artykule dokonano przeglądu słowników polskiej gwary przestępczej, które zostały opublikowane do lat 30. XX wieku. XX wiek. Szczególną uwagę zwrócono na słowniki i dzieła XIX wieku, ponieważ w tym czasie powstaje większość dzieł leksykograficznych takich autorów jak Estreicher, Kurka, Ludwikowski i Walczak. Szczególne miejsce zajmuje praca H. Ułaszyna, który na podstawie twórczości K. Rusieckiego opracował słownik odzwierciedlający gwarę przestępczą z lat czterdziestych XIX wieku. Zwrócono uwagę na jednostki frazeologiczne wybrane z utworów leksykograficznych wspomnianych autorów, a także S.Udzieli, J. Los, J. Jaworskiego i A. Landau. Podjęta została próba porównania czterech słowników z punktu widzenia zawartości w nich niektórych jednostek frazeologicznych, a także wyjaśnienia przyczyn rozbieżności. Otrzymane wyniki wraz z hipotezą o pochodzeniu przytaczanych jednostek frazeologicznych przedstawiono w tabeli.
    Źródło:
    Językoznawstwo; 2017, 11; 73-86
    1897-0389
    2391-5137
    Pojawia się w:
    Językoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od wiadomości do łapówki. Z dziejów wyrazu chabor
    From news to a bribe. About the history of the word chabor
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117327.pdf
    Data publikacji:
    2016-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    regional Polish of Podlasie
    etymology
    language contacts
    Opis:
    The article is a small study of the life of a word typical of north-eastern Poland. Etymology of the name chabor derived from Arabic chabar (‘news, information, rumor’) has been explained but in East Slavic lands it has circulated in a different meaning as a ‘bribe’. A geographical constraint of the occurrence of this word in Poland to the territory of Podlasie and Suwalki regions indicates a direct borrowing from East Slavic languages. The discussed word is an inherent element of a local community of northern Podlasie with its peculiarities and unique lexical features resulting from different language systems and specific mentality of its inhabitants.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2016, 16; 347-353
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polskie racuchy
    Polish racuchy (drop scones)
    Autorzy:
    Siatkowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117730.pdf
    Data publikacji:
    2016-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    regional Polish of Podlasie
    etymology
    language contacts
    Opis:
    Thanks to the collection of important information for the history and geography of words in the Polish language from all types of dictionaries, records and, in particular, hardly available sources quoted there, I have managed to establish the development of a Ukrainian borrowing hreczuszki in the Polish language into racuszki and the formation of a form racuchy.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2016, 16; 355-359
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jeszcze o prapolskim etnonimie Polanie
    Autorzy:
    Łuczyński, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/776864.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    ethnonymy
    toponymy
    Pre-Polish tribes
    proper names
    etymology
    Opis:
    The purpose of the article is to review the question of the use of the Proto-Polish ethnonym Polanie. According to the opinion traditionally adopted in historiography, this name referred to one of the tribes inhabiting GreaterPoland (the territories of Kuyavia) whose territorial conquests led to the establishment of the Polish State. On the basis of a semantic analysis of the earliest written occurrences of this name, the author develops the thesisthat it originally designated a tribe residing in the western part of Lesser Poland, and only at the beginning of the 11th century, again, it came to denote the ‘inhabitants of Poland’ (understood as the state of Bolesław I the Brave).
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2016, 73/1; 105-119
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Етимологічні метаморфози фразеологізму Вискочити як Пилип з конопель: антропонім vs. aпелятив
    Etymological Metamorphosis of the Idiom Vyskochyty yak Pylyp z konopel’: Anthroponym vs. Appellative
    Autorzy:
    Даниленко, Людмила
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16511866.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
    Tematy:
    phraseology
    etymology
    Ukrainian
    Belarusian
    Polish
    Lithuanian
    language affinity
    Opis:
    The reconstruction of the semantics of Slavic phraseology is one of the priority tasks of comparative‑historical Slavic studies. Etymological dictionaries should be compiled as the result of such research. This article is dedicated to the origins of the phraseological entity “Jump out as Pylyp from cannabis”. It is known in Ukrainian, Belarusian, Polish, Czech and Lithuanian. The expression has a long chronological fixation that goes back to the second half of the sixteenth century. Many linguists, folklorists, and historians have studied the sources of this expression. According to an analysis of the subject literature, the etymological versions depended on the interpretation of such components as “Pylyp” and “cannabis”. There is no such complicated story in Slavic phraseology that includes two key components at the same time. This expression is considered to have a Polish origin. The result of our study is the hypothesis that the etymology is related to the Baltic area, namely the Lithuanian language and traditional folk culture. The prototype was a mythical character of a “hare”. Due to the obscuration of the original image, modern semantics is based on the anthroponym “Pylyp” – the performer of the mental action of the person. As the original image became obscure, the modern semantics of this notion is based on the anthroponym “Pylyp” – the one performing the mental action of a person.
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2022, LXXI, 2; 343-357
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Indoeuropejski słownik etymologiczny dla użytkowników języka polskiego (wyrazy na literę *O)
    Indo-European Etymological Dictionary for Poles (Words beginning with *O)
    Autorzy:
    Kaczyńska, Elwira
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32304171.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Fundacja PSC
    Tematy:
    etymology
    Indo-European languages
    lexical loanwords
    vocabulary
    Polish
    Opis:
    The paper presents numerous Indo-European roots and words beginning with *o-, whose continuantsare attested in the Polish language as both native reflexes from Proto-Slavic or loanwords from other Indo-European languages, especially from Greek, Latin or German. The study demonstrates a fragment of lexical work carried out in the Indo-European Lexicon Project at the Faculty of Philology in the University of Lodz.
    Źródło:
    Alcumena. Pismo Interdyscyplinarne; 2023, 3(15); 19-53
    2719-9851
    Pojawia się w:
    Alcumena. Pismo Interdyscyplinarne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    ANDRZEJ BAŃKOWSKI O SŁOWNIKU LINDEGO
    ANDRZEJ BAŃKOWSKI ON THE LINDE DICTIONARY
    Autorzy:
    LEWASZKIEWICZ, TADEUSZ
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/777090.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Andrzej Bańkowski
    Linde’s Dictionary
    Polish lexicography
    etymology
    history of Polish linguistics
    Opis:
    Bańkowski’s review of the first edition of Linde’s Dictionary (1807–1814) and the emendations and supplements introduced by the editors of the second edition of the work (1854–1860) was less than glowing (e.g. “clearly unfinished, prematurely printed”). These opinions need to be firmly rejected. Bańkowski’s nearly 330 statements inserted in the entries of his etymological dictionary contain mostly or at least partially valid observations concerning Linde’s Dictionary. Linde’s lexicographic work did, in fact, represent an important reading source for Mickiewicz. However, Bańkowski’s opinion that it had a decisive influence on the poet’s linguistic development cannot be corroborated.
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2019, 76/1; 83-92
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O staropolskich derywatach z sufiksem -ota
    About the Old Polish derivatives with suffix -ota
    Autorzy:
    Jasińska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2171623.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-11
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    Old Polish
    etymology
    historical linguistics
    staropolszczyzna
    etymologia
    językoznawstwo diachroniczne
    Opis:
    The article presents a description of the Old Polish nominal derivatives with the suffix -ota in terms of their etymology, word–formation and semantics. In addition, the issue of the productivity of nouns was raised – the words that retain lexical continuity in the history of the Polish language from Old Polish to modern Polish were discussed along the derivatives that have not survived in the Polish lexicon until today.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2020, 15; 110-118
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Fraz. zbić z pantałyku ‘stropić kogo, pozbawić pewności siebie’
    Autorzy:
    Rytter, Grażyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678567.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    phraseology
    etymology
    Polish language
    Russian language
    Ukrainian language
    bilingualism
    calque
    Opis:
    The phrase zbić z pantałyku ‘to perplex, shatter somebody’s confidence’The article concerns the East-Slavic linguistic influence on Polish in the second half of the nineteenh century as exemplified by the meaning of the phrase zbić z pantałyku. Today’s meaning of the phrase  is associated with another phraseologism zbić z tropu ‘to throw [lit. knock] off trace,’ which originates from the hunting jargon. *Pantałyk as a separate word is not (and never has been) used in general Polish, and the comprehensibility of the whole phrase is the result of the sum of its components.East Slavic counterparts of the phrase are attested from the midnineteenth century. In the Polish of the period, zbić z pantałyku had a colloquial status, and its usefulness in the sphere of everyday communication was a manifestation of economy of imaginary rather than conceptual means of expression. Especially in the conditions of widespread bilingualism, the new phrase could easily be recognized against the background of contemporary usage of nearsynonymous colloquial phrases derived from the verb zbić ‘to beat’ but also ‘to knock off.’The greater frequency of zbić z pantałyku  in the Polish of southeastern borderlands resulted from a combination of factors, mainly the blurred boundaries between literary and dialectal (folk) phraseology. Fraz. zbić z pantałyku ‘stropić kogo, pozbawić pewności siebie’Artykuł dotyczy wpływów ruskojęzycznych w polszczyźnie drugiej połowy XIX wieku. Dziś znaczenie frazeologizmu zbić z pantałyku to odpowiednik wybić z szyku, zbić z tropu, ‘zmieszać, stropić’, realnie ‘pomieszać krok’, ‘stracić ślad (na polowaniu)’.*Pantałyk jako wyraz samodzielny nie jest (i nigdy nie był) używany w polszczyźnie ogólnej, natomiast znaczenie całego frazeologizmu wynika z sumy jego składników.Odpowiedniki wschodniosłowiańskie poświadczone są od połowy XIX stulecia. W ówczesnej polszczyźnie zbić z pantałyku miało status potoczny, którego użyteczność w sferze komunikacji codziennej to przejaw ekonomiczności środków obrazowych zamiast pojęciowych.Nowy frazeologizm mógł być łatwo rozpoznawany w warunkach bilingwizmu językowego na tle ówczesnych środków z tradycją użycia w sferze potocznej. O szczególnej częstotliwości użycia zbić z pantałyku w polszczyźnie kresów południowowschodnich zdecydował splot czynników, głównie zaś „rozmyte” granice między frazeologią literacką a gwarową (ludową).
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2016, 51
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polska BIEDA w perspektywie etymologicznej, historycznojęzykowej i dialektologicznej
    The Polish bieda (poverty) from the perspective of etymology and historical linguistics
    Autorzy:
    Gumowska-Grochot, Ilona
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34605579.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    bieda
    misery
    etymology
    poverty
    ethnolinguistics
    Polish
    etymologia
    etnolingwistyka
    język polski
    Opis:
    The article deals with the Polish concept of bieda (poverty) from the perspective of etymology and historical linguistics. A diachronic analysis provides access to the evolution of the concept. The article references the major findings relating to the role of etymology in semantic research, especially in reconstructing the linguistic view of concepts within the framework of cognitive ethnolinguistics. The analytical part deals with data from etymological dictionaries, earlier stages in the history of Polish, and rural dialects. The analysis itself is concerned with two forms of the lexeme on hand: bieda ‘poverty, misery, misfortune’ and biada ‘woe’, which have undergone sibstitution. The semantic development of the concept progressed in three stages and involved the following senses: (1) ‘compulsion, necessity’; (2) ‘misfortune, misery, suffering’; and (3) ‘poverty’. The material-cum-immaterial nature of bieda reflects its etymological meaning and historical development, in which the subsequent senses did not give way to still others but incorporated them. The semantic development of bieda shows that the structure of the concept embraces two aspects: material and psycho-social. The semantic components that one can identify in the complex structure of that concept include above all: a material want and the need that accompanies that want; misfortune, hardship, and trouble; strife; danger of punishment; low value, quality, or number of something; low value of someone; that which is ominous or dangerous. Bieda can easily extend its meaning metaphorically, which is most clearly visible in dialects. As a euphemism, it helps avoid words subjected to linguistic taboo.
    Autorka prezentuje ustalenia etymologiczne i historycznojęzykowe odnoszące się do pojęcia bieda w języku polskim. Analiza diachroniczna pozwala obserwować ewolucję pojęcia. W artykule przywołano najważniejsze spostrzeżenia dotyczące roli etymologii w badaniach semantycznych, zwłaszcza w rekonstrukcji językowego obrazu pojęć na gruncie etnolingwistyki kognitywnej. W części analitycznej autorka omawia kolejno dane zaczerpnięte ze słowników etymologicznych, polszczyzny historycznej oraz gwarowej. Analiza dotyczy dwóch form leksemu: bieda i biada, które w języku polskim podlegały substytucji. Ogólnie rozwój znaczeniowy pojęcia przebiegał w trzech etapach i obejmował znaczenia takie, jak: 1. ‘przymus, konieczność’; 2. ‘nieszczęście, niedola, cierpienie’; 3. ‘ubóstwo, nędza’. „Materialno-niematerialny” charakter biedy jest właściwie odbiciem etymologicznego znaczenia wyrazu i jego historycznego rozwoju, w którym kolejne ogniwa nie ustępowały miejsca nowym, ale przyłączały je. Uwzględnienie rozwoju znaczeniowego w rekonstrukcji językowego obrazu biedy pozwala na stwierdzenie, że w strukturze pojęcia łączą się dwa aspekty: materialno-bytowy oraz psychospołeczny. Komponenty semantyczne, jakie możemy wskazać w złożonej strukturze pojęcia bieda, to przede wszystkim: materialny brak i wiążąca się z nim potrzeba / konieczność jego zaspokojenia; nieszczęście, trud, kłopoty; walka, zmaganie się z trudnościami; groźba kary; niska wartość kogoś lub czegoś, niewystarczająca ilość lub słaba jakość czegoś; to, co groźne, niebezpieczne, wrogie człowiekowi. Bieda jest pojęciem, które z łatwością może rozszerzać swoje znaczenie o sensy metaforyczne, co najłatwiej obserwować w dialektach. Jako eufemizm pozwala unikać wyrazów obłożonych tabu językowym.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 51-65
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    New perspectives in Karaim etymology? The origin of Lutsk Karaim ḱemec ‘1. soldier; 2. Russian (person)’
    Autorzy:
    Németh, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/699946.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    etymology
    Lutsk Karaim
    Eastern Yiddish
    Polish
    Russian
    soldier
    gaiters
    borrowing
    Opis:
    According to KRPS, ḱemec ‘1. soldier; 2. Russian (person)’ is native Lutsk Karaim. Since the word lacks any cognates on Turkic ground, in the present paper an attempt is made to link the word to Germ. Kamasche ‘gaiters’ and to explain its phonetic shape as being a consequence of the influence of the language of Polish Jews.
    Źródło:
    Studia Etymologica Cracoviensia; 2013, 18, 2; 91-103
    1427-8219
    Pojawia się w:
    Studia Etymologica Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O сложности взаимовлияния близ-кородственных языков (на примере выражения сбить с панталыку)
    On the Problem of Language Contact Between Closely Related Languages: On the exemple of Russian expression sbit’ s pantalyku
    Autorzy:
    Николаева, Елена
    Николаев, Сергей
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2031526.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    loanword
    phraseological unit
    East Slavic languages
    Polish language
    linguistic affinity
    etymology
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2019, LXVIII, 4; 741-750
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Український пантелик та його рецепція у слов’янських мовах (до походження фразеологізму збити з пантелику)
    Ukrainian "Pantelyk" and Its Reception in Slavic Languages (The Origin of the Idiom "Zbyty z Pantelyku")
    Autorzy:
    Даниленко, Людмила
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2031459.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    East Slavic languages
    Polish language
    linguistic affinity
    primary source
    phraseology
    etymology
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2020, LXIX, 2; 319-334
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z polskich drobiazgów słownikowych Tadeusza Szymańskiego: japa
    About some Polish items from the dictionary by Tadeusz Szymanski: japa
    Autorzy:
    Fałowski, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26731721.pdf
    Data publikacji:
    2023-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    język polski
    gwary
    leksyka
    etymologia
    japa
    Polish language
    dialects
    lexis
    etymology
    Opis:
    The article deals with the Polish dialectal word japa, which was the subject of interest of T. Szymanski. It presents a point in the discussion concerning the etymology of the mentioned dialectal word. The author has come to the following conclusions: 1) it is necessary to consider separately etymologically the Proto‑Slavic *ěpa ‘a growth on a tree, a swollen place on the body’ and the Polish and Belorussian dialectal word japa which means ‘mouth; a large hole’, 2) it is unlikely to be a word derived from a child language, 3) the Serbian and Croatian items should be considered as etymologically identical to the Polish and East Slavic ones, 4) japa ‘mouth, map, etc.’ is close to ziapa with the same meaning, 5) the form with onset ja- (japa) is a result of changing word structure, 6) regional spreading of the Polish dialectal words japa and ziapa could indicate on their Ruthenian roots, 7) it is difficult to establish conclusively whether German word forms japen, jappen which mean ‘to open one’s mouth; to catch, grasp with one’s mouth’ have played any part in this process.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2023, 18; 73-78
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z zagadnień etymologii gwarowej – luskopy
    Issues of dialect etymology – luskopy
    Autorzy:
    Kucharczyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850441.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    etymologia
    germanizm
    gwary polskie
    nazwy nosideł
    etymology
    Germanism
    Polish sub-dialects
    names of yokes
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest ustalenie etymologii gwarowej nazwy luskopy ‘nosidła do wiader z wodą’. Luskopy funkcjonują jako wyraz słowotwórczo niepodzielny, jednak jego podstawą było zapewne niemieckie compositum. Zauważalna paralelność nazw nosideł i elementów uprzęży pozwala sądzić, że pierwszy człon analizowanego złożenia może pochodzić od niem. Ross ‘koń’. Drugi element złożenia może wywodzić się od niem. Koppel w znaczeniu ‘pas rzemienny’ lub ‘jarzmo’ albo Kappe ‘nakrycie głowy’.
    The aim of the article is to establish the etymology of a subdialectal word luskopy ‘shoulder yoke for carrying buckets of water. Luskopy functions as an indivisible word but it probably originated from the German compositum. The noticeable parallelism between the names of yokes and harness parts suggests that the first segment of the analysed compound may come from the German Ross ‘horse’. The second part of the compound may be derived from the German Koppel meaning a ‘leather belt’ or a ‘yoke’, or Kappe ‘headgear’.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 127-136
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie „Słownika polonizmów w języku litewskim” Rolandasa Kregždysa)
    Loanword Dictionaries as Evidence of the Power of Languages (on the Example of “Słownik polonizmów w języku litewskim” [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] by Rolandas Kregždys)
    Autorzy:
    Rak, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38436162.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    etymologia
    język litewski
    polonizm
    moc języka polskiego
    etymology
    Lithuanian language
    Polish loanword
    the power of the Polish language
    Opis:
    Two publications by Rolandas Kregždys – Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim [Specification of the Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] and Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian], both published in Vilnius in 2016 in the series Studia Etymologica Baltica – enable a closer look at Polish-Lithuanian relations through the prism of lexis. As discussed in this article, there is a clear disparity in these relations. While the Lithuanian language adopted a lot of Polonisms (maybe even about 3,000), Lithuanian borrowings in the general Polish language are a resource of at most a dozen or so words. This can be explained by the power of the Polish language. Polish loans in Lithuanian are mostly old words (extracted from documents from the sixteenth–eighteenth centuries), including those originating from Western European languages. Thanks to them, the Polish language has enabled and strengthened cultural transmission, perpetuating the position of Lithuania in the sphere of Western (Latin) culture.
    Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim i Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa, opublikowane w Wilnie w 2016 roku, w serii Studia Etymologica Baltica, pozwalają dokładniej spojrzeć na relacje polsko-litewskie przez pryzmat leksyki. W tych relacjach widać wyraźną dysproporcję. O ile litewszczyzna przejęła z języka polskiego bardzo dużo leksemów (może nawet ok. 3 tysięcy), o tyle pożyczki litewskie w polszczyźnie ogólnej to zasób najwyżej kilkunastu wyrazów. Można to wyjaśnić mocą języka polskiego. Polonizmy w litewszczyźnie to przede wszystkim dawne wyrazy (wynotowane z dokumentów z XVI–XVIII wieku). Są w tej grupie słowa przejęte z języków zachodnioeuropejskich. Dzięki nim polszczyzna umożliwiła i wzmocniła transmisję kulturową, utrwalając pozycję Litwy w kręgu kultury zachodniej (łacińskiej).
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2020, 44; 43-64
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Cultural and Historical Legacy of Acad. Stefan Mladenov (1880-1963)
    Autorzy:
    Trifonova, Iva
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/14291634.pdf
    Data publikacji:
    2023-09-29
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
    Tematy:
    archive - comparative and Indo-European linguistics - etymology - Bulgarian-
    Polish scientific relations - Mladenov Stefan (1880-1963)
    Opis:
    The article is dedicated to the life and professional path of Acad. Stefan Mladenov (1880-1963) as commemoration of the 60th anniversary of his death. It summarizes the cultural and historical dimensions of his research, which has remained eternal in time. The emphasis is placed on his personal documents kept at the Scientific Archive of the Bulgarian Academy of Sciences (SA-BAS). They are described and analyzed in historical and research perspectives with a focun on those that are directly related to the Bulgarian-Polish scientific relations in the ifrst half of the 20th century. A list of the selected studies dedicated to the memory of Acad. Mladenov can be found after the article.
    Źródło:
    Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi; 2023, 17, 2; 211-229
    1897-0788
    2544-8730
    Pojawia się w:
    Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Блатная Музыка. („Жаргон Тюрьмы”) Ф. В. Трахтенберга и Żargon Mowy Przestępców. „Blatna Muzyka”. Ogólny Zbiór Słów Gwary Złodziejskiej В. Людвиковского, Г. Вальчака (сопоставительный анализ)
    Blessed music (“Jargon of the prison”) by F. V. Trakhtenberg and criminal jargon. “Blessed Music”. The general collection of thief’s speech words by W. Ludwikowski, H. Walczak (comparative analysis)
    Blatna muzyka (“Żargon mowy przestępców”) F. V. Trachtenberga i Żargon mowy przestępców. „Blatna muzyka”. Ogólny zbiór słów gwary złodziejskiej W. Ludwikowskiego i H. Walczaka (analiza porównawcza)
    Autorzy:
    Невзорова-Кмеч, Елена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/665516.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    -
    leksykografia
    żargon mowy przestępców
    etymologia
    język polski
    język rosyjski
    lexicography
    criminal jargon
    etymology
    Polish
    Russian
    Opis:
    Artykuł przedstawia analizę porównawczą dwóch ważnych prac leksykograficznych z zakresu żargonologii, tj. „Blatnaya muzyka” F. V. Trachtenberga oraz “Żargon mowy przestępców. “Blatna muzyka”...” W. Ludwikowskiego i H. Walczaka. Podjęta analiza ma na celu określenie podobieństw i różnic w zakresie leksyki i frazeologii w polskim i rosyjskim żargonie mowy przestępców od początku XX wieku. Żargon mowy przestępców został opisany w pracach wybitnych językoznawców (patrz: H. Walter, Literature-Dictionaries on the Russian Sub-Standard, Bibliographic Index, Greifswald, 2002). Stał się również przedmiotem badań etymologicznych (patrz: Larin, Bondaletov, Horbatsch, Mokienko, Grachev, Shapoval itd.). W niniejszym artykule materiał językowy, pochodzący z dwóch podanych wyżej słowników, został zaprezentowany w tabelach, co umożliwiło porównanie polskiego i rosyjskiego żargonu mowy przestępców oraz dało początek realizacji projektu dwujęzykowego słownika substandardu.
    This paper is devoted to a comparative analysis of two important lexicographic works in the jargonology, i.e. “Blatnaya muzyka” by F.V. Trakhtenberg and “Żargon mowy przestępców. “Blatna muzyka”...” by W. Ludwikowski, H. Walczak. The aim of the study is to identify similarities and differences in the lexic and phraseology of the criminal Polish and Russian jargon from the beggining of 20th century. Criminal jargon has been described in the works of well-known linguists (see H. Walter, Literature-Dictionaries on the Russian Sub-Standard, Bibliographic Index, Greifswald, 2002). It passed an etymological analysis (see Larin, Bondaletov, Horbatsch, Mokienko, Grachev, Shapoval etc.). In this article, the linguistic material extracted from the two dictionaries is presented in the tables, thanks to them it is possible to compare Polish and Russian criminal jargon and began the project of bilingual dictionary of the Sub-Standard.
    -
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica; 2018, 15; 63-79
    1731-8025
    2353-9623
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O kilku formalnie podobnych wyrazach w mowie Polaków zamieszkałych w obwodzie lwowskim
    On several formally similar words used by Poles living in the Lviv region
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28763589.pdf
    Data publikacji:
    2024
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    polszczyzna południowokresowa
    etymologia
    zapożyczenia leksykalne
    Polish language in the South-Eastern Borderlands
    etymology
    lexical borrowings
    Opis:
    Celem artykułu jest przedstawienie i omówienie kilku wyrazów podobnych znaczeniowo o różnym zasięgu w gwarach polskich, zaś powszechnie znanych w mowie respondentów polszczyzny poludniowokresowej. Badania słownikowe oraz bogata dokumentacja materiałowa pokazują, że wyrazy hurba, hurma, ujma są dobrze osadzone w zasobie słownikowym respondentów posługujących się na co dzień polszczyzną południowokresową. Wielowiekowe polsko-ukraińskie kontakty ludności wpłynęły na szereg procesów językowych. Dzięki bezpośrednim kontaktom ludności dwujęzycznej dochodziło do stopniowego, wzajemnego, na ogół bliżej nieuświadomionego przejmowania różnych cech językowych (w tym gwarowych), zwłaszcza w zakresie słownictwa.
    The article aims at presenting and discussing several similar words with different meanings in Polish dialects, yet commonly known and used by Polish speakers in the South-Eastern Borderlands. Dictionary research and extensive material documentation show that the words hurba, hurma, ujma are well embedded in the vocabulary resources of respondents who use southern Polish in the South-Eastern Borderlands on a daily basis. Centuries of Polish–Ukrainian contacts have influenced a number of linguistic processes. Direct contacts among the bilingual population enabled a gradual, mutual, usually relatively unconscious acquisition of various linguistic features (including dialectal ones), especially when it comes to vocabulary.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2024, 810, 1; 109-119
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Historyczny i współczesny językowo-kulturowy obraz stolic Polski na łamach czasopisma „Kumpel”
    The historical and contemporary, linguistic and cultural picture of Polish capitals in a Polish children’s magazine “Kumpel”
    Autorzy:
    Bortliczek, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1288593.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    names of Polish capitals
    etymology of proper names
    linguistic and cultural picture
    of the selected capital
    Opis:
    The paper, being based on the subject matter designed for the receiver who is between six and ten years old, attempts to reconstruct the linguistic and cultural picture of the capital cities in Poland. The picture is recorded in the common sense as the national and cultural inheritance and popularised in the magazine entitled “Kumpel”. The analysis has been based on the texts (mini-reportages) describing three capitals and identified with them characters, events and monuments. The paper subsequently follows the composition of the chronological political and administrative changes: Gniezno, Kraków, Warszawa, and discusses etymological inquiries and cultural and linguistic connotations related to the events in the past, rarely the modern ones, which are presented to Polish small child by an editorial staff. History described in the magazine belongs to the standardised set of news and resources, which should be learned at the certain stage of development by every member of cultural community.
    Źródło:
    Dydaktyka Polonistyczna; 2017, 3(12); 185-202
    2451-0939
    Pojawia się w:
    Dydaktyka Polonistyczna
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obsceniczne, obraźliwe czy „śmieszne”? O odbiorze społecznym kilku typów nazw miejscowych pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego
    Obscene, Offensive or “Funny”? On the Social Perception of Several Types of Local Place Names in the Polish-Eastern Slavic Borderland
    Autorzy:
    Koper, Mariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2035339.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-27
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish-East Slavic borderland
    obscene names
    offensive names
    funny names
    language policy
    folk and scientific etymology
    Opis:
    This article examines local place names which may, due to their form or their use in a wider context of a speech act, be considered to be obscene, offensive or funny. The first group includes names that evoke troublesome associations, even though they are not, etymologically speaking, connected with the taboo sphere (e.g. Gacie, Hujsko, Podupce). The second group consists of place names whose obscene or humorous character is recognisable only by those with relevant linguistic knowledge and awareness (e.g. Przedrzymiechy, Pukarzów, Tarzymiechy). The third and final group contains names whose potentially ridiculous and humorous character is present only when accompanied by a broader text and context of an utterance (e.g. Nielisz, Niemce, Cyców).
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2021, 28, 2; 259-270
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dwa kresowe nazwiska – Mickiewicz i Słowacki
    Two Surnames from the Borderland Area – Mickiewicz and Słowacki
    Autorzy:
    Makarski, Władysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1933723.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    etymologia nazwiska Mickiewicz
    etymologia nazwiska Słowacki
    antroponimia kresowa polsko-ruska
    antroponimia porównawcza
    etymology of the surname Mickiewicz
    etymology of the surname Słowacki
    Polish-Ruthenian anthroponymy of the Borderlands
    comparative anthroponymy
    Opis:
    In this paper, the author presents a comparison of two surnames of the most outstanding Polish poets of the Romantic era: Mickiewicz and Słowacki. These two names can be analysed in a number of ways: Firstly, Mickiewicz can be interpreted as a patronimicum with the Ruthenian ending -kiewicz, derived from the Belarusan Mic'ka(-o) : Dz'mic'er < D(i)mitrij. Alternatively, this form may have been derived from the Polish Micek : Mikołaj¸ Michał or another Polish word Micek < Miczek. As far as the surname Słowacki is concerned, it can be seen as a variant representing a regular Polish surname pattern ending in –ski, with this ending being added to the natively Polish base Słowak (a Slav or someone who comes from Slovakia). Another interpretation regards this surname as related with the noun słowo (a word). In the light of the poets’ family chronicles, dating back to the late 17th century, the surnames of their ancestors can be interpreted as derived from place names: Mickiewicz as derived from the toponym Mickowce < Belarusan Mickovci, whereas Słowacki as derived from Słowatycze < Ukrainian Słavjatyči (Polish *Sławięcice). Both surnames suggest that the poets’ ancestors belonged to the Polish nobility inhabiting the Borderlands. The anchoring of the two families in the Polish culture manifests itself through retaining a native Polish name-giving tradition and the Polish coats-of-arms used. Finally, it is both poets’ works – indisputably embedded in the Polish culture in its content, form and message – that confirm the Polish identity of the families. Both surnames coined from the Ruthenian toponymic bases display Ruthenian phonological features, even though in the case of the surname Słowacki they are completely concealed on the surface. Both surnames belong to the corpus of the Polish-Ruthenian Borderland anthroponyms.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2011, 59, 6; 57-74
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Епізод з історії польсько-українських мовних контактів (іменник “гембель” ‘клопіт’)
    Epizod z dziejów polsko-ukraińskich kontaktów językowych (rzeczownik “гембель” ‘kłopot’)
    Autorzy:
    Werbowyj, Микола
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2015602.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-13
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    міжмовні контакти
    позика з польської мови
    етимологія
    language contacts
    Polish borrowings
    etymology
    kontakty międzyjęzykowe
    pożyczka z języka polskiego
    etymologia
    Opis:
    У статті проаналізовані особливості входження іменника гебель ‘рубанок’ до складу української мови. Німецька назва до української потрапила через польську мову. Засвоєння чужого слова українською мовою відбувалося неоднаково у східних та західних український говірках: безпосередній неперервний контакт з польською мовою для західних говірок обмежував кількість можливих змін в іменнику, а для східних українських говірок уже опосередкований польський вплив уможливив зміни як у формі (поява секундарного сонорного), так і в семантиці слова. У результаті польсько-українських мовних контактів постав власне український іменник гембель ‘клопіт’.
    Przedmiotem artykułu są cechy rozwoju rzeczownika гебель ‘strug’ w ukraińskim języku ogólnym. Jest to wyraz niemiecki, ale w języku ukraińskim stanowi pożyczkę z polszczyzny. Analizowany rzeczownik w gwarach języka ukraińskiego charakteryzuje się różnymi właściwościami fonetycznymi i semantycznymi, ponieważ na zachodzie Ukrainy wyraz pozostał niezmienny pod względem semantycznym, na wschodzie zaś – pod względem fonetycznym. W wyniku polsko-ukraińskich kontaktów językowych w ukraińskim języku ogólnym powstał wyraz гембель ‘kłopot’.
    The article analyzes peculiarities of adopting the noun hembel ‘plane’ in the Ukrainian language. Though being of German origin, the name itself comes from Polish. The ways of language assimilation in the Eastern and Western Ukrainian subdialects were different: an intermediate constant contact with the Polish language limited the number of possible changes in this noun in the Western subdialects, and in the Eastern Ukrainian subdialects, an indirect Polish influence, already observed by this time, enabled changes both in its form (appearance of the secondary sonorant sound) and semantics. As a result of Polish-Ukrainian language contacts, a Ukrainian noun hembel ‘trouble’ was created.
    Źródło:
    TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych; 2020, 6, Numer Specjalny; 197-214
    1733-2249
    Pojawia się w:
    TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Польско-русская жаргонная омонимия
    Polish-Russian jargon homonymy
    Autorzy:
    Невзорова-Кмеч, Елена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/665354.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    межъязыковая омонимия
    польский язык
    русский язык
    жаргон
    этимология
    interlinguistic homonymy
    the Polish language
    the Russian language
    jargon
    slang
    etymology
    Opis:
    The article describes the current issue now – the interaction of two languages in the field of homonymy. On the basis of the analysis the author states the existing homonymy in the Polish and Russian languages. The author focuses on the identification and comparison of slang homonymous units. In the center of analysis there is the etymology of some units, the description of the features of the formal semantics of similar units of the two languages.
    Настоящая статья посвящена освящению одной из важных и актуальных в настоящее время тем – межъязыковым омонимии близкородственных языков – польского и русского. Глубокое изучение лексических и фразеологических единиц польского и русского языков с эквивалентной формой и различной семантикой началось не так давно, поэтому есть лакунарные зоны в исследовании межъязыковой омонимии. Одной из них является систематическое описание межъязыковых соответствий омонимичного характера в области жаргона. Попытка освятить некоторые проблемы предпринимается в представляемой работе. Внимание сосредоточено на двух связанных друг с другом вопросах, а именно: какова специфика трактовки терминов межъязыковая омонимия и межъязыковой омоним в случае их применения при описании жаргонного материала и как образуются жаргонные омонимы. Для решения этих вопросов был проанализирован жаргонный материал польского языка в сопоставлении с материалом русского языка с точки зрения существующих между ними семантических отношений. Особый упор делается на изучение этимологии межъязыковых сопоставлений омонимичного характера.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica; 2016, 12; 93-109
    1731-8025
    2353-9623
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Hydronim Szywra — efekt polsko-niemieckich kontaktów językowych
    Hydronym Szywra — the Effect of Polish-German Language Contacts
    Autorzy:
    Swoboda, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971871.pdf
    Data publikacji:
    2016-12-01
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    hydronimia
    toponimia
    etymologia
    adaptacje nazw niemieckich
    Wielkopolska
    hydronymy
    toponymy
    etymology
    adaptations of German names in the Polish language
    Greater Poland
    Opis:
    The hydronym Szywra refers to the small river in the Warta basin flowing in the central part of Greater Poland. Although its name remained unclear for most of the researchers, it was believed to be of Pre-Slavic or Balto-Slavic origin. The paper reveals that these hypotheses were based on the wrong interpretation of the source material, and provides a new etymology for the name Szywra. Based on the critical analysis of all of the reachable records of names referring to the river Szywra, it has been proven that its Polish name is an adaptation of the former German name Schieferbach. Such a process was possible due to the long-term bilingual situation in the region of Greater Poland.
    Źródło:
    Onomastica; 2016, 60; 273-285
    0078-4648
    Pojawia się w:
    Onomastica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ономастикон польских фамилий в документах новейшей истории Ярославского региона
    Onomastikon Polish surnames in documents of modern history of the Yaroslavl region
    Autorzy:
    Гутовский, Анджей
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1992301.pdf
    Data publikacji:
    2019-12-31
    Wydawca:
    Wydawnictwo Adam Marszałek
    Tematy:
    USSR
    Russia
    Rzeczpospolita
    repressions
    Polish surnames
    etymology
    an element of historical memory
    СССР
    Россия
    Речь Посполитая
    репрессии
    польские фамилии
    этимология
    элемент исторической памяти
    Opis:
    The article is devoted to the study of Polish and polonized surnames of the Yaroslavl region of Russia on the basis of a database formed from diverse documents of recent history, mostly modern authors. A range of sources of information about contemporary surname carriers is consecrated; an etymological analysis of the surnames is carried out, they are graded according to special features. The history of the repressiveness of the Soviet system in relation to the carriers of Polish surnames is traced. The conclusion is made about the strength of the essence and purpose of the foundations of Polish surnames as the most resistant element among the bearers of historical memory to the aggressive totalitarian environment.
    Статья посвящена изучению польских и полонизированных фамилий Ярославского региона России на основании базы данных, сформированной из разнородных документов новейшей истории, преимущественно современных автору. Освящается круг источников информации о современных носителях фамилий; проводится этимологический анализ фамилий, производится их градация по особым признакам. Прослеживается история репрессивности советской системы в отношении носителей польских фамилий. Делается вывод о прочности сущности и предназначения основ польских фамилий как наиболее стойкого элемента среди носителей исторической памяти к агрессивной тоталитарной среде.
    Źródło:
    Studia Orientalne; 2019, 2(16); 102-113
    2299-1999
    Pojawia się w:
    Studia Orientalne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Baba, żaba i krowa, czyli rozważania o tym, jak dawne są ludowe wierzenia o żabie wysysającej mleko krowie
    An old woman, a frog and a cow, or reflections on the centuries’ long beliefs about milk-sucking amphibians or reptiles
    Autorzy:
    Witczak, Krzysztof Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2103000.pdf
    Data publikacji:
    2020-06-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Albanian
    Anatolian
    animals
    cow-suckers
    etymology
    frogs
    Honorata Skoczylas- Stawska
    Indo-European culture
    Latin
    lizards
    Polish folk beliefs
    Slavic languages
    snakes
    toads
    vocabulary
    Opis:
    The aim of this paper is to demonstrate the archaic status of the Polish folk beliefs about certain amphibians (frogs, toads) and reptiles (snakes, lizards, salamanders) believed to have sucked milk from cows. Some Polish peasants were even convinced that milk cows loved suckers (esp. snakes, frogs) more than their calves. There are many folk tales where a witch or a mythical creature assumes the form of a armful animal to suck cow’s milk. The author demonstrates that the oldest part of these beliefs can be traced to the Proto-Indo-European cultural heritage. In fact, some Indo-European languages have preserved a clear indication of animal cow-suckers in their vocabulary, e.g. Ukr. молокосúс m. ‘lizard, salamander’ (literally ‘milk-sucker’); Lith. žaltỹs, žalktỹs m. ‘a not-venomous snake, esp. the grass snake, the slow worm’, Latv. zalktis, zaltis m. ‘snake’, Latg. zalkts m. ‘the grass snake’ (< PIE. *ĝolh2ktii̯os adj. ‘delighting in milk’ < PIE. *ĝl̥h2kt- n. ‘milk’); OInd. gōdhā́- f. ‘a big lizard’ (< PIE. *gu̯h3eu̯-dheh1- f. ‘a cow-sucker’, cf. PIE. *gu̯h3eu̯s f. ‘cow’ and *dheh1- ‘to suck’); Lat. būfō m. ‘a toad’ (< PIE. *gu̯h3eu̯-dhh1-ōn- m. ‘a cowsucker’); Alb. thithëlopë, also blloçkëlopë f. ‘common toad’ (literally ‘sucking/ chewing cows’); Hitt. akuu̯akuu̯aš c. ‘a toad’ (literally ‘sucking cows’, cf. Hitt. aku- ‘to drink’). It is assumed that the Indo-European beliefs were associated with breeding of cattle and were an attempt at a rational (or not) explanation of the alleged cause of poor lactation or cows’ milk loss. It is likely that the ailing animal was perceived as possessed by a demonic character, although the association of an animal with a witch or a devil was made relatively late and probably under the influence of beliefs from Western Europe.
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2020, 77/1; 135-153
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Krótka historia ‘czytania’ (cz. I): Protoforma i ścieżki derywacji
    Autorzy:
    Kardas, Kacper
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/567970.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    lexicology
    historical semantics
    diachronic linguistics
    Polish language
    iterativity
    historical reconstruction
    etymology
    reading
    leksykologia
    semantyka historyczna
    językoznawstwo diachroniczne
    język polski
    iteratywność
    rekonstrukcja historyczna
    etymologia
    czytanie
    Opis:
    Presented paper deals with a problem of history and etymology of Polish word czytać ‘to read’. Author discusses two questions: reconstructed Proto-Indo-European root for Polish (and in generally Slavic) word with potential initial *s-, and grammatical relations between basis (czyść) and derivative (czytać) with comparison to similar couples (present – iterative) in various languages. This paper is a first part of a row made of three connected articles, and due to its introductory character it also gives some preliminary comments and organizing remarks to the series of texts as a whole.
    Artykuł jest pierwszą pracą z trzyczęściowej serii, która podejmuje problematykę opisu historii i etymologii polskiego wyrazu czytać w ujęciu morfosemantycznym. Prezentowana tu część skupia się na dwóch zagadnieniach: rekonstrukcji formalnej protordzenia (rozpatruje sporną wśród badaczy nie-/obecność nagłosowego *s- w protoformie indoeuropejskiej *kṷei-) oraz relacji gramatycznej między pochodną czytać i podstawą czyść (w aspekcie dynamicznym, na tle ogólnego rozwoju relacji praesens – iterativum). Ponadto ze względu na jej charakter wprowadzający do całości pojawiają się w nim rozważania wstępne oraz uwagi organizacyjne względem serii tekstów.
    Źródło:
    Linguistica Copernicana; 2019, 16
    2080-1068
    2391-7768
    Pojawia się w:
    Linguistica Copernicana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Праславянская “грушавая” лексіка ў беларускай і польскай мовах
    Autorzy:
    Буйко, Цімур
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/966691.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
    Tematy:
    праславянская мова
    беларуская мова
    польская мова
    этымалогія
    этналінгвістыка
    дэндранімія
    język prasłowiański
    język białoruski
    język polski
    etymologia
    etnolingwistyka
    dendronimia
    proto-slavic language
    belarusian language
    polish language
    etymology
    ethnolinguistics
    dendronymy
    Opis:
    Гэты артыкул прысвечаны эвалюцыі агульных для беларускай і польскай моў “грушавых” намінацый у структурным і семантычным аспектах, пачынаючы з праславянскага перыяду, а таксама вобразу грушы ў мовах і народных культурах абодвух народаў. Па-першае, раскрываецца праблема адноснай храналогіі праславянскіх назваў грушы. Раскрыццё ажыццяўляецца на падставе параўнання лексем з розным анлаўтам і тыпамі імяннога скланення. Па-другое, праводзіцца параўнальны аналіз змен у семантыцы кантынуантаў праславянскай “грушавай” лексікі, якая ўвайшла ў беларускі і польскі лексічны фонд. Па-трэцяе, праз выяўленне падобных і адрозных матываў у лексіка-фразеалагічным матэрыяле беларускай і польскай моў раскрываецца праблема актуалізацыі моўнага вобраза грушы ў этнакультурнай свядомасці беларусаў і палякаў.
    This article is devoted to the evolution of the “pear” nominations common to the Belarusian and Polish languages in the structural and semantic aspects, starting from the Proto-Slavic period, as well as the image of the pear in the languages and folk cultures of both peoples. Firstly, the problem of the relative chronology of the Proto-Slavic names of the pear is revealed. Disclosure is reached on the basis of comparing lexemes with different anlauts and types of nominal declension. Secondly, a comparative analysis of changes in the semantics of the continuums of the Proto-Slavic “pear” vocabulary, which is included in the Belarusian and Polish lexical fund, is carried out. Thirdly, through the identification of similar and differ-rent motives in the lexical and phraseological material of the Belarusian and Polish languages, the problem of updating the linguistic image of the pear in the ethnocultural consciousness of Belarusians and Poles is revealed.
    Ten artykuł jest poświęcony ewolucji wspólnych dla języków białoruskiego i polskiego nominacji “gruszowych” w aspektach strukturalnym i semantycznym, począwszy od okresu prasłowiańskiego, i obrazowi gruszy w językach i kulturach ludowych obydwóch narodów. Po pierwsze, ujawnia się problem chronologii względnej nazw prasłowiańskich gruszy. Ujawnienie się odbywa na podstawie porównania leksemów z różnym anlautem i typami odmiany imion. Po drugie, jest prowadzona analiza porównawcza zmian w semantyce kontynuantów prasłowiańskiej leksyki “gruszowej” wchodzącej do białoruskiego i polskiego zasobu leksykalnego. Po trzecie, za pomocą ujawnienia wspólnych i odmiennych motywów w materiale leksykalno-frazeologicznym języków białoruskiego i polskiego uwidocznia się problem aktualizacji językowego obrazu gruszy w świadomości etnokulturowej Białorusinów i Polaków.
    Źródło:
    Acta Albaruthenica; 2020, 20; 255-270
    1898-8091
    Pojawia się w:
    Acta Albaruthenica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Iwan Franko jako onomasta
    Ivan Franko as an Onomast
    Autorzy:
    Makarski, Władysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945501.pdf
    Data publikacji:
    2007
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    etymologia nazwy Bojko
    Łemko
    antroponimy z psł. *-ęt-
    onomastyka a osadnictwo
    onomastyczne interferencje polsko-ukraińskie
    etymology of the name Boiko
    Lhemko
    antroponyms with *-ęt-
    onomastics and settlement
    onomastic Polish-Ukrainian interference
    Opis:
    The paper discusses three onomastic essays written by Ivan Franko: Uwahy pro pohojdennia nazvi “boiki” (1895); Pritchinki do ukrainskoi onomastiki (1906) and Slidy Rusyniv u Semyhorodi (1911-1912). They define one of the learned, journalistic, and literary trends in this Ukrainian, also Polish, writer and scientist (1856-1916). In the studies under consideration the author showed the accuracy of his etymological analyses of ethnic names (Boiko, Lhemko), personal (of the type Iwanczę, Paraszczęta, and Romanczata) and places of the type Dumbrawa, Moszna, Zlatna from the region of Transylvania in relation with ethnic, historical, and settlement conditions. What deserves a particular merit in these pioneer onomastic studies in the Ukrainian language is the author’s methodological maturity. We can find in the way he noticed linguistic and non-linguistic complexities in the problems under study, and how prudent he was in deciding about more or less detailed research issues.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2007, 55, 6; 59-66
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-34 z 34

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies