Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Polish dialects" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-73 z 73
    Tytuł:
    „Zmierzch bezpowrotny?” O gwarze mazurskiej we współczesnych nieprofesjonalnych słownikach gwarowych
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084181.pdf
    Data publikacji:
    2020-03
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    dialect lexicography
    Masurian dialects
    Polish dialects
    Opis:
    This paper discusses the content of amateur dialect dictionaries related to the Masuria region, which have been published in recent years, as well as the presentation methods of the lexical material. It was also pointed to the fact that interest in dialects has increased and the trend for revitalising various dialectal systems has been noticeable lately. The analysis of Masuria dialect dictionaries allowed for the number of entries, applied graphy, method of defi ning the meanings of entries. The importance of the amateur material for enriching the resource of professionally compiled dictionaries was noticed, at the same time indicating numerous shortcomings in the word register preparation method, which arose from insufficient skills of the authors.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2020, 772, 3; 83-93
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Vowel System of Podhale Goralian
    Autorzy:
    Rubach, Jerzy
    Łuszczek, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1026701.pdf
    Data publikacji:
    2019-06-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Optimality Theory
    Podhale Goralian
    phonology
    Polish dialects
    Opis:
    This paper is a report on the phonological research done in the past two years investigating Podhale Goralian. The data are drawn from our informants in Dzianisz. The paper establishes the system of surface contrasts in Goralian and identifies instances of complementary distribution. It is claimed that the renowned Podhale Archaism is no longer represented by the vowel [i]. Rather, the vowel has retracted to the central vowel [ɨ]. The original [ɨ], on the other hand, has lowered and fronted and is now best regarded as tense [e]. These transitions of vowels pose challenges for a phonological analysis. A sample of such analysis (Final Tensing) is shown in the framework of Optimality Theory.
    Źródło:
    Research in Language; 2019, 17, 2; 105-126
    1731-7533
    Pojawia się w:
    Research in Language
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zapożyczenia litewskie oznaczające skłonności i stany człowieka oraz sposoby wyrażania czułości lub niechęci (na materiale gwar polskich na Litwie)
    Autorzy:
    Rutkowska, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676968.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish dialects in Lithuania
    lexis
    borrowing
    Lithuanisms
    Opis:
    Lithuanian borrowings denoting human states, dispositions and the ways of expressing frankness and unwillingness (based on the material of Polish dialects in Lithuania)The present article is a continuation of the previous studies (Rutkowska, 2009, 2010) dedicated to Lithuanian borrowings. Two previous articles have been related to human appearance and mental characteristics. The subject of the present article is Lithuanian borrowings which describe specific human dispositions and mental states, as well as the usage of epithets and the ways of addressing other people (terms of endearment). The lexical material of the article and vocabulary analyzed previously allows to state that the words referring to man make up a group of fairly large vocabulary of Lithuanian origin. It has been observed that words of such semantic categories as agriculture, weaving, fishery, construction are characterized nowadays as archaic because of the disappearance of a particular type of folk culture and changes in the field of rural activities. However, different ways of describing a person are still present in various dialect areas. A varying degree of adaptation of borrowed lexemes suggests that the penetration of such lexemes was a continuous process, which lasted throughout the period of the contact of Polish and Lithuanian dialects, and this process is continuing at the present day. The reason for the linguistic behavior of this type of Lithuanian words in Polish dialects is semantic capacity and expressiveness of these lexemes. Литуанизмы, обозначающие состояния и склонности человека, а также способы выражения им нежности или пренебрежения (на материале польских говоров в Литве)Данная статья является продолжением предыдущих исследований, посвященных заимствованиям из литовского языка, характеризующим человека (Rutkowska, 2009, 2010). Две предыдущих статьи были посвящены анализу лексики, определяющей внешний облик и черты характера человека. Предметом исследования в данной статье являются слова, связанные с типичными склонностями человека, а также афектонимы и прозвища. Лексика, представленная в трех очередных статьях, свидетельствует о многочисленности заимствований данной лексико-семантической группы и ее продуктивности. Если слова, принадлежащие к таким семантическим категориям, как земледелие, ткачество, строительство, характеризуются архаичностью в силу перемен, происходящих в сельскохозяйственной сфере жизни, то названия, определяющие человека, и в дальнейшем употребляются на разных диалектных ареалах Литвы. Различная степень адаптации данных лексем свидетельствует о том, что процесс проникновения заимствованной лексики был длительным и существовал на протяжениии всего периода контактирования польских и литовских говоров, активно подолжается и в настоящее время. Причиной сохранения в польских говорах данной лексики является ее антропоцентризм, семантическая наполненность и экспрессивность.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2011, 35
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zapożyczenia litewskie dotyczące charakteru i zachowań człowieka (na materiale gwar polskich na Litwie)
    Autorzy:
    Rutkowska, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676373.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish dialects in Lithuania
    lexis
    borrowings
    Lithuanisms
    Opis:
    Lithuanian loanwords describing human character and behaviour (based on the material of Polish dialects in Lithuania) The aim of the present article is to describe the vocabulary of Lithuanian origin that correlates with an individual’s psychology. The major attention in the article is given to the function of this lexical group in the present-day Polish dialects, as well as to the changes, which took place in the semantic structure of the borrowings in comparison to the original expressions. In this connection, the area of the usage of corresponding lexemes in Lithuanian dialects has been established, their semantic structure analysed, and stylistic marking regarded. Most of the analyzed material has been chosen from my personal collection of Lithuanisms, and it contains vocabulary used in various dialect regions of Lithuania. The Lithuanisms discussed in the article correlate to such individual’s qualities as loquacity, proneness to complain, moan, wail, frivolity, slowness, negligence, slyness and foolishness. Заимствования из литовского языка обозначающие черты характера человека и типичные для него способы поведения (на материале польских говоров в Литве)В статье рассматривается группа лексики литовского происхождения связанная с психической сферой жизни человека. Основное внимание обращено на способ функционирования заимствованных лексических единиц в польских говорах и на те семантические сдвиги, которые произошли в смысловой структуре заимствований по сравнению со словами-источниками. В связи с этим определена сфера употребления соответсвующих лексем-прототипов в литовских говорах, пpoанализирован их семантический объем, учтена стилистическая окраска. Основой исследования является диалектная лексика, собранная автором на различных польскоязычных ареалах Литвы. Анализируемая в статье заимствования касаются таких характерных для человека черт, как: болтливость, сварливость, плаксивость, легкомыслие, медлительность, нерасторопность, хитрость и смекалистость.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2010, 34
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O losie niektórych leksemów gwarowych w sytuacji zaniku gwar
    Autorzy:
    Kucharzyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678963.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    the Polish dialects
    the colloquial Polish language
    Internet
    expressive vocabulary
    Opis:
    On the fate of some dialectal lexemes in the situation of dialect disappearanceThis article concerns the durability of dialectal vocabulary in the situation in which local dialects are disappearing. It turns out that although the use of local dialects is decreasing, local dialect lexis has not disappeared completely. This is because some dialectal words are being incorporated into colloquial language. The intensity of this phenomenon varies – from occasional occurrences to strong rooting in the lexicon of colloquial Polish. The basis for these considerations is the word bambuch (belly) and a few other units from its word family (bambuszek, rozbambuszyć, wybambuszyć). The way they function in the colloquial language has been traced in the utterances of Internet users published on different forums. As the mate rial analysis reveals, local dialect words often become components of colloquial utterances, as a result of which they maintain their vivacity and it is possible for them to be included in general Polish vocabulary. O losie niektórych leksemów gwarowych w sytuacji zaniku gwarW tym artykule podjęto temat trwałości słownictwa dialektalnego w sytuacji zaniku gwar. Okazuje się, że wycofywanie się gwar z użycia nie oznacza zupełnego zaniku leksyki gwarowej. Część tego słownictwa przedostaje się bowiem do języka potocznego. Nasilenie zjawiska jest różne – od sporadycznych użyć po dobre osadzenie w zasobie polszczyzny potocznej. Podstawę niniejszych rozważań stanowi wyraz bambuch ‘brzuch’ i kilka innych jednostek z jego rodziny słowotwórczej (bambuszek, rozbambuszyć, wybambuszyć). Ich funkcjonowanie w języku potocznym zostało prześledzone w wypowiedziach użytkowników Internetu zamieszczonych na rozmaitych forach. Jak pokazała analiza materiału, wyrazy gwarowe często stają się komponentami wypowiedzi potocznych, dzięki czemu podtrzymują swoją żywotność i mają szansę na stałe wejść do zasobu polszczyzny ogólnej.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2015, 50
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesna sytuacja językowa na Litwie: aspekt geolingwistyczny i nowe możliwości opisu
    Autorzy:
    Mikulėnienė, Danguolė
    Rutkowska, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676901.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    geolinguistics
    classification of the Lithuanian dialects
    atlas of the Lithuanian dialects
    Polish dialects
    Opis:
    Contemporary linguistic situation in Lithuania: geolinguistic aspects and new descriptive possibilitiesThe purpose of this article is to present the latest dialectological research conducted in Lithuania based on the achievements of dialectology as a science. Primary attention will be devoted to the presentation of the latest research project, carried out in 2011–2014, and headed by prof. Danguolė Mikulėnienė at the Institut of the Lithuanian Language. The project involved 33 dialectologists, including specialists in Slavic dialects. This project is a continuation of earlier studies conducted in Lithuania by well-known Lithuanian dialectologists. The project takes advantage of their accomplishments and achievements, but at the same time it considers new aspects of the research and applies contemporary methodologies; thus, it gives rise to a new stage of the dialectological research in Lithuania. Lithuanian dialects are described in the context of the complicated language situation in many dialectal regions of Lithuania. What is more, the research project takes into account the effects of other language codes on dialects of Lithuanian in terms of synchronic and diachronic dimensions, and aims at description of the consequences of such interactions. This project is based not only in traditional dialectology, but also on methodologies developed by other branches of linguistics, such as sociolinguistics, ethnolinguistics and geolinguistics. Современная языковая ситуация в Литве: геолингвистический аспект и новые перспективы исследованияЦелью данной статьи является презентация новейших диалектологических исследований, проводимых в Литве. Основное внимание уделено представлению научно-исследовательского проекта, реализуемого в 2011–2014 годах в Институте литовского языка под руководством проф. Дангуоле Микуленене. В проекте принимают участие 33 исследователя-диалектолога, в том числе представители славянских языков. Этот проект является продолжением предыдущих исследований, проводимых литовскими диалектологами, использует их успехи и достижения, а также предлагает новые аспекты исследований, использует новейшие методологии, таким образом знаменуя начало нового этапа в изучении народных говоров в Литве. Литовские диалекты описаны в контексте языковой ситуации, которая исторически сложилась во многих областях Литвы, с учётом влияния других языковых кодов на литовский язык. В процессе исследования используются не только методы традиционной диалектологии, но и методы, разработанные в русле других научных дисциплин – социолингвистики, этнолингвистики, геолингвистики.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Frazeologizmy w gawędach Dominika Kuziniewicza
    Phraseologismsin the tales of Dominik Kuziniewicz
    Autorzy:
    Dwilewicz, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/40246919.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    stylistics
    phraseological innovations
    Polish dialects in Lithuania
    tale
    Opis:
    The subject of considerations presented in this article is phraseological units appearing in Dominik Kuziniewicz’s tales. The research material was selected from two of his books: Kochaninkie, patrzajciesami (1989) and Żeby gembulka była uśmiechnięta (2007).The overwhelming majority of the phraseological relationships used by the storyteller is colloquial, which was dictated by the topics discussed in the texts that relate to various situations occuring in everyday life. The research shows that only a small group of phraseologies was used in the canonical form, while the absolute majority of phraseological units appear in a modified form. Their various transformations were largely favored by the stylization of the Polish dialects used in Lithuania. As a result of such an operation, in many phraseologisms (with original lexics), Polish grammatical forms were replaced by forms characteristic to these language varieties. Much more often, the author changes the lexical composition of phraseologisms, using various procedures, such as replacing the lexical component of phraseology, supplementing phraseology with new components and using phraseological calque of East Slavic languages.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2022, 22; 47-59
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwy odzieży w Wójtowicach na Podolu na tle określeń w wybranych gwarach polskich na Ukrainie
    Garment Names in Wojtowce in Podolia in Comparison with other Polish Dialects in Ukraine
    Autorzy:
    Cherniak, Viktoriia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2032711.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    garment names
    Polish dialects
    linguistic contacts
    borrowings
    common words
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2017, LXVI, 4; 687-708
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O pewnym szczególe z wilamowskiej fonetyki – próba analizy w kontekście arealnym
    Autorzy:
    Żak, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678975.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    areal phonetics
    Wymysorys
    lateral consonants
    velarized [ɫ]
    glide [w]
    Polish language
    Polish dialects
    German dialects
    Opis:
    On a Certain Phonetic Feature of Wymysorys: An Analysis of Areal AspectsIn Wymysorys, also known as Vilamovicean (a Germanic language spoken in Wilamowice, a small town in the south of Poland), velarized laterals [ɫ] have turned into [w]. This shift is characteristic of some Polish and German dialects, although in the latter it only occurs under certain conditions. Since Wymysorys displays a strong influence of Polish in many other respects, this change is more likely to have stemmed from contact with Polish.O pewnym szczególe z wilamowskiej fonetyki – próba analizy w kontekście arealnymW wilamowskim welaryzowane [ɫ] (kontynuant średnio-wysoko-niemieckiego l) przeszło w glajd [w]. Zmiana ta charakterystyczna jest dla różnych języków Europy, w tym dla polszczyzny i niektórych dialektów niemieckich (w tych ostatnich jednak zachodzi jedynie w pewnych warunkach). Silny wpływ polskiego na wilamowski (obserwowany nie tylko w fonetyce) uprawnia do stwierdzenia, iż omawiana zmiana jest wynikiem oddziaływania polszczyzny i dokonała się w ostatnim pokoleniu użytkowników wilamowszczyzny.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2019, 54
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Adaptacja formantów białoruskich i rosyjskich w polszczyźnie brasławskiej
    Autorzy:
    Domitrak, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2032752.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    adaptation
    word-formative affi x
    Polish dialects
    Braslaw region
    borrowings
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2017, LXVI, 3; 545-563
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zapożyczenia ukraińskie i rosyjskie w dwóch idiolektach z Gródka Podolskiego
    Ukrainian and Russian Borrowings in Two Idiolects from Gródek Podolski
    Autorzy:
    Domitrak, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2032486.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Polish dialects in Ukraine
    borrowings
    dialectal Polish vocabulary
    idiolect
    morphological derivation
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2018, LXVII, 3; 517-537
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Niestandardowy rozwój semantyczny tak zwanych rzeczowników ilościowych w gwarach polskich. Zarys problematyki
    Non-standard semantic development of nouns so-called “quantitative nouns” in Polish local dialects. An outline of the issues
    Autorzy:
    Kozioł, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594212.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    dialectology
    Polish dialects
    quantitive nouns
    dialektologia
    gwary polskie
    rzeczowniki ilościowe
    Opis:
    The objective of this article is a linguistics description of unconventional development of a group of lexems. They represent the group of nouns so-called “quantitive nouns”. Those lexems being genetically nouns by undergoing a gradual numeralisation process are used to describe quantity or size of a given set. As a result of such slow lexicalisation in the function of numerals, the subject group that contains such noun adopts the form of predicate typical of numeral structures, i.e. third person singular, neuter gender (in case of forms that determine gender), which determines that fact that given lexem is used as a numeral, e.g.: Na jeziorze pływało gwałt kaczek. In the analysis the particulary attention has been paid to features common for both the general language and dialects as well as to these aspects which clearly shows a difference between the diacectical lexis and general Polish. This paper shows that opposed to general language the dialectical lexems – nouns so-called “quantitive nouns” – enter into relations typical not only of numerals but also of adverbs, e.g.: A to płótno było gwałt moncniejsze jak kupne; Buł jedyn chłop kąsek głupkowaty.
    W artykule podjęto próbę przedstawienia niestandardowego rozwoju semantycznego pewnej grupy leksemów rzeczownikowych w gwarach polskich. Analizie poddano tak zwane rzeczowniki ilościowe, czyli te, które będąc genetycznie rzeczownikami, pod wpływem zmian semantycznych zaczynają wyrażać w sposób przybliżony wielkość danego zbioru, np.: To macie piniyndzy ćme, wam; Na jeziorze pływało gwołt kaczków. Z dotychczasowych badań wynika, że w gwarach „uliczebnikowieniu rzeczowników” towarzyszą również zmiany semantyczne, wskazujące na użycia przysłówkowe danego leksemu. Znumeralizowane rzeczowniki występujące w gwarach w zanaczeniu ‘nieokreślenie dużo lub mało’ łączą się również z czasownikami, przymiotnikami i przysłówkami, np. Jo gromade zapomniała; Tyn ubrus krzyne krzywo wisi; Buł jedyn chłop kąsek głupkowaty; I nie za gwałt kosztowało. Wydaje się, że zjawisko to stanowi jedną z istotnych cech odróżniających leksykę gwarową od polszczyzny ogólnej.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 123-136
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Codzienny język mieszkańców Bydgoszczy zapisany w tekstach literackich
    Autorzy:
    Dyszak, Andrzej S.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611399.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Polish dialects
    city dialect
    Bygdoszcz dialect
    odmiany polszczyzny
    gwara miejska
    gwara bydgoska
    Opis:
    On the map of territorial diversity of Polish, big cities are characterised by the language used by their inhabitants: the city dialects. A valuable quasi-literary source of Bydgoszcz city dialect is Zbigniew Raszewski’s Pamiętnik gapia [‘Onlooker’s diary’]. The richest inventory of Bydgoszcz lexical stock is Jerzy SulimaKamiński’s trilogy Most Królowej Jadwigi [‘Queen Jadwiga Bridge’]. Other important sources include the novels Obóz Wszystkich Świętych [‘All Saints’ Camp’] by Tadeusz Nowakowski and Kamienny bruk [‘Stone Paving’] by Wiesław Rogowski. In the Bygdoszcz city dialect, apart from lexical phenomena, one can also identify occasional inflectional and phonetic peculiarities, as well as syntactic constructions of the type ‘have’ + accusativus cum infinitivo or ‘be … years old’. The author of “Queen Jadwiga Bridge” uses – as a linguistic building stock – the city dialect that he knows from his home, so that one can assume that it faithfully represents the authentic language Bydgoszcz inhabitants. The Bydgoszcz dialect exhibits similarities with the Poznań dialect because of their locations (both lie within the boundaries of the Great Polish dialectal area) and a common history of Germanisation.
    Wyróżnikiem wielkich miast jest język, jakim posługują się na co dzień ich mieszkańcy, nazywany gwarą miejską. Cennym źródłem gwary bydgoskiej, choć nie stricte literackim, jest Pamiętnik gapia Zbigniewa Raszewskiego. Największy zapisany zasób leksyki bydgoskiej zawiera trylogia Jerzego SulimyKamińskiego pt. Most Królowej Jadwigi. Poza tym wymienić trzeba m.in. powieści: Obóz Wszystkich Świętych Tadeusza Nowakowskiego i Kamienny bruk Wiesława Rogowskiego. W gwarze bydgoskiej, obok zjawisk leksykalnych, występują nieliczne zjawiska fleksyjne i fonetyczne oraz konstrukcje składniowe typu mieć plus accusativus cum infinitivo oraz być x lat starym. Autor Mostu Królowej Jadwigi używa – jako tworzywa językowego – gwary bydgoskiej, znanej mu z rodzinnego domu, więc można uznać, że język, jakim posługują się bohaterowie i narrator tej powieści, to język autentycznych mieszkańców Bydgoszczy. Gwara bydgoska wykazuje wspólnotę cech z gwarą miejską Poznania. Wpływ na to mają: położenie obu miast (dialekt wielkopolski) i ich historia (germanizacja).
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2019, 31
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z problematyki zmian w obrębie słownictwa ekspresywnego — przypadek szturmaka
    Concerning the changes in expressive vocabulary — the case of szturmak
    Autorzy:
    Kucharzyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/475487.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    ekspresywizmy osobowe
    polszczyzna potoczna
    Internet
    gwary polskie
    personal expressivisms
    colloquial Polish language
    Polish dialects
    Opis:
    Niniejszy artykuł podejmuje zagadnienie obecności gwaryzmów w obrębie potocznego słownictwa ekspresywnego. Rozważania są prowadzone na podstawie wyrazu szturmak i jego dwóch wariantów fonetycznych szturmok i śturmok. Analiza tekstów zamieszczonych w Internecie pokazuje, że w miejsce notowanego w starszych słownikach polszczyzny ogólnej szturmaka, będącego ekspresywnym, pejoratywnym określeniem kobiety, wchodzą dwa jego gwarowe warianty, wykazujące określone różnice zarówno fonetyczne, jak i semantyczne. Jak się okazuje, gwary ludowe wciąż wpływają na kształt języka ogólnego, przede wszystkim w jego potocznej odmianie, a szczególnie dobrze adaptuje się w polszczyźnie potocznej gwarowa leksyka ekspresywna. Utrwalone w wyrazach właściwości fonetyki gwarowej zwiększają ekspresywność wyrazów, co powoduje, że często te jednostki stają się tworzywem wypowiedzi potocznych.
    This article concerns the existence of local dialect elements within the colloquial expressive vocabulary. The consideration is carried out on the basis of the word szturmak and its two phonetic variants: szturmok and śturmok. The analysis of texts found in the Internet shows that the word szturmak, which appears in older dictionaries of general Polish language and is an expressive, pejorative term describing a woman, has been replaced by the two local dialect variants that reveal specific differences both in terms of phonetics and semantics. It turns out that folk dialects still influence the shape of the general language and especially its colloquial version, in which expressive lexis of local dialects adapts particularly well. The properties of local dialect phonetics that are preserved in particular terms increase the expressiveness of words, as a result of which they often become the basis on which many colloquialisms are created.
    Źródło:
    Socjolingwistyka; 2014, 28; 203-214
    0208-6808
    Pojawia się w:
    Socjolingwistyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O potrzebie opracowania dziejów kresowej polszczyzny nowogródzkiej
    On the need to write a history of the Polish dialect of Nowogródek
    Autorzy:
    Lewaszkiewicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/39782863.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    history of the Polish language
    North Borderland and Novogrudok
    Polish dialects
    language of Adam Mickiewicz
    Opis:
    The Polish dialect of Novogrudok is one of the variations that make up the North Borderlands Polish language, next to the Vilnius and Kaunas dialects, to name just two. A detailed study of this regional historical Polish dialect is important because of the history of the Polish language spoken in the North Borderland, and primarily due to the possible enrichment of the knowledge of the language used by Adam Mickiewicz. The article contains the names of authors and titles of 16th to 19th century works that might be useful in writing the history of the Polish dialect spoken in Novogrudok.
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 119-129
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwy ptaków dziko żyjących w dawnych i współczesnych materiałach dialektologicznych z Wielkopolski
    Wild bird names in old and contemporary dialectological material from Greater Poland
    Autorzy:
    Kobus, Justyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28763647.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    dialektologia
    gwary wielkopolskie
    przyroda
    nazwy ptaków
    dialectology
    Greater Polish dialects
    nature
    bird names
    Opis:
    Nazwy ptaków dziko żyjących mają skromną dokumentację dialektologiczną. W artykule zaprezentowano materiały wielkopolskie obejmujące nazwy dzikich ptaków, które pozyskano w badaniach terenowych zakończonych w 2022 r. na terenie gminy Pobiedziska (pow. Poznań). Nazwy współczesne zestawiono z materiałami gwarowymi Adama Tomaszewskiego (l. 30. XX w.) oraz materiałami Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski (l. 70. i 80. XX w.) dla tego samego obszaru. Ogląd materiałów dawnych i współczesnych pozwala wysnuć wnioski co do sposobu funkcjonowania nazw gwarowych i ogólnopolskich nazw ptaków dziko żyjących zebranych przez trzy pokolenia poznańskich dialektologów oraz wskazać potrzeby badawcze w zakresie dokumentowania nazw z pola tematycznego PRZYRODA (nie tylko nazw ptaków).
    The dialectological record of wild bird names is scant. This article presents the Greater Polish material covering wild bird names obtained as part of the field research carried out in the Pobiedzisko commune (Poznań poviat) and completed in 2022. Contemporary names are juxtaposed with the dialectal material collected by Adam Tomaszewski (the 1930s) and the material found in Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski (Atlas of Greater Poland’s regional language and folk culture) (the 1970s and the 1980s) for the same area. The overview of the old and contemporary material allows conclusions on the functiooning of dialectal and general Polish names of wild birds gathered by three generations of Poznań dialectologists and indicaation of the research needs as regards recording names from the thematic field NATURE (not only bird names).
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2023, 806, 7; 17-30
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kulturemy gwarowe, polskie i słowiańskie – zarys problematyki
    Autorzy:
    Rak, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34615015.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    culturemes
    ethnolinguistics
    Polish dialects
    Polish language
    Slavic
    kulturem
    etnolingwistyka
    gwary polskie
    język polski
    Słowiańszczyzna
    Opis:
    We wstępnej części artykułu przybliżono polskie prace dotyczące kulturemów i wskazano procedurę badawczą umożliwiającą typowanie tych jednostek etnolingwistycznych. W pierwszej części jako kulturemy gwarowe wskazano: robotę, ziymię, biydę, głód, ślebodę, honór, krzyz, Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, ksiyndza, pana, gorzáłkę i chlyb. Do kulturemów ogólnopolskich zaliczono: Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, krzyż, pracę, honor, bohaterstwo, odwagę, prawość, wolność, Polskę, Wisłę, Częstochowę, Kraków, Warszawę, biedę, chleb i wódkę. Jeśli idzie o kulturemy słowiańskie, to jest to zasób najuboższy: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin i wódka.
    This article surveys Polish publications on culturemes and discusses the research procedure for identifying them. The following units have been recognized as dialectal culturemes: robota ‘work’, ziymia ‘earth’, biyda ‘poverty’, głód ‘hunger’, śleboda ‘freedom’, honór ‘honour’, krzyz ‘cross’, Pán Bóg ‘God’, Pán Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boská ‘Mother of God’, ksiondz ‘priest; father’, pán ‘lord, master’, gorzáłka ‘vodka’, and chlyb ‘bread’. Polish culturemes include: Pan Bóg ‘God’, Pan Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boska ‘Mother of God’, krzyż ‘cross’, praca ‘work’, honor ‘honour’, bohaterstwo ‘heroism’, odwaga ‘courage’, prawość ‘righteousness’, wolność 'freedom', Polska ‘Poland’, Wisła ‘the Vistula river’, Częstochowa ‘the city of Częstochowa’, Kraków ‘the city of Cracow’, Warszawa ‘the city of Warsaw’, bieda ‘poverty’, chleb ‘bread’, and wódka ‘vodka’. Slavic culturemes are the least numerous: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin ‘Slav’ and wódka.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 25-37
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Babiniec” i „chłopiniec” w gwarach i polszczyźnie ogólnej
    ‟Babiniec” and ‟chłopiniec” in dialects and general Polish
    Autorzy:
    Karaś, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2154371.pdf
    Data publikacji:
    2022-12
    Wydawca:
    Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
    Tematy:
    leksykografia
    gwary polskie
    dzieje wyrazów babiniec
    chłopiniec
    lexicography
    Polish dialects
    history of Polish words babiniec
    Opis:
    Celem niniejszego artykułu jest omówienie dwóch wyrazów analogicznie zbudowanych słowotwórczo 'babiniec' i 'chłopiniec' funkcjonujących w różnych znaczeniach w gwarach i we współczesnej polszczyźnie ogólnej. Przedstawione zostały dzieje obu wyrazów, ich zasięg terytorialny, stopień ich udokumentowania leksykograficznego, ich znaczenia oraz rozwój w różnych odmianach polszczyzny (gwarowej i ogólnej).
    The aim of this article is to discuss two analogically constructed words "babiniec" and "chłopiniec" functioning with different meanings in dialects and in contemporary general Polish. The history of both words is presented, their territorial range, the degree of their lexicographic documentation, their meanings and development in various varieties of the Polishlanguage (dialects and general Polish).
    Źródło:
    Studia Elbląskie; 2022, 23; 87-100
    1507-9058
    Pojawia się w:
    Studia Elbląskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ortografia i pisownia w ankietach Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego z obszaru środkowych Mazur
    The orthography and spelling in Georg Wenker’s questionnaires for the German Language Atlas of Central Masuria.
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850452.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    linguistic geography
    Masurian dialects
    Polish dialects
    19th-century Polish orthography
    geografia lingwistyczna
    gwary mazurskie
    dialekty polskie
    XIX-wieczna ortografia polska
    Opis:
    W artykule omówiono zagadnienia ortograficzne i pisowniowe w ankietach do Niemieckiego atlasu językowego zapisanych w latach 80. XIX w. w części środkowej i wschodniej współczesnych Mazur – regionu położonego w północno-wschodniej części Polski. Ankiety zawierają tłumaczenia 40 zdań niemieckich (ułożonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera) na miejscową gwarę. W odniesieniu do pisowni i ortografii w analizowanym materiale uwzględniono m.in. występowanie kreskowanego é, np. lepiéj, Śniég, używanie j na oznaczenie g, np. inaczeg, jagka, nag więczey, w tym jako rezultat asynchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich, np. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. Zwrócono uwagę na znaczną różnorodność zapisów samogłoski y, np. y,᷆ ӳ, ỳ, ÿ, ў. Odnotowano przykłady zapisów na sposób niemiecki, np. zapisy z zamiast c: zale zarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz zamiast c: motzno, umentzone. Omówione ankiety wyraźnie wskazują na utrzymanie się dawnych polskich tradycji pisowniowych, a z drugiej strony uwidacznia się wpływ ortografii niemieckiej.
    The article discusses the orthography and spelling in questionnaires for the German Language Atlas written in the 1880s in the central and eastern parts of contemporary Masuria, a region in the north-east of Poland. The questionnaires contain translations of 40 German sentences (compiled by Georg Wenker, a librarian from Marburg) into the local dialect. With regard to the spelling and orthography, the material analysed takes into account, among other things, the occurrence of é, e.g. lepiéj, Śniég, the use of j to denote g, e.g. inaczeg, jagka, nag więczey, also as a result of asynchronous pronunciation of soft labial consonants, e.g. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. The text highlights the wide variety of renditions in writing of the y vowel, e.g. y᷆, ӳ, ỳ, ÿ, ў. Examples are provided of German-related spelling, e.g. with the use of z instead of c: zalezarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz instead of c: motzno, umentzone. The questionnaires under discussion clearly show the persistence of old Polish spelling traditions, while on the other hand they indicate the influence of German orthography.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 93-100
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Formy oboczne miejscownika liczby pojedynczej (w) domu – (w) domie w gwarach polskich na Litwie.
    Alternations of the locative case, singular (w) domu – (w) domie in polish dialects in Lithuania.
    Autorzy:
    Karaś, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498464.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    rzeczownik,
    fleksja,
    analogia,
    gwary polskie na Litwie
    noun,
    inflection,
    analogy,
    Polish dialects in Lithuania
    Opis:
    W niniejszym artykule omówiono oboczne formy miejscownika liczby pojedynczej rzeczownika męskiego dom: (w) domu – (w) domie (a więc zgodną z normą ogólnopolską i analogiczną, powstałą w wyniku wyrównania końcówki fleksyjnej do pozostałych rzeczowników męskich twardotematowych) w gwarach polskich na Litwie, ich zakres i zasięg oraz frekwencję. Podstawą materiałową rozważań jest zbiór 235 form miejscownika lp. rzeczownika dom (domu, domie) i 3 przykłady formy doma wyekscerpowane z nagrań dokonanych w 4 podstawowych enklawach polskojęzycznych, tj. na obszarze ignalińskim, jezioroskim, kowieńskim i wileńskim.
    In this article, the author presents alternative forms of the locative case in the singular of the masculine noun dom: (w) domu – (w) domie (i.e. one which complies with the general Polish standard and a parallel one, a result of levelling an inflection ending to the remaining hard-stem masculine nouns) in Polish dialects in Lithuania, their ranges and frequency. The article is based on a collection of 235 forms of the locative case singular of the noun dom (domu, domie) and 3 examples of the form doma, excerpted from recordings made in 4 major Polish-speaking enclaves i.e. Ignalin, Jeziorosk, Kaunas and Vilnius.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2018, 10; 79-98
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zasięgi leksykalne zapożyczeń wschodniosłowiańskich w gwarach polskich
    Geographical scope of East-Slavic Lexical Borrowings in Polish local dialects
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498349.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    gwary polskie
    zapożyczenia wschodniosłowiańskie zasięgi leksykalne
    polish dialects
    East-Slavic borrowings
    geographical scope
    Opis:
    The objective of this paper is to present the analysis of the material included in the Dictionary of Polish Local Dialects (DPLD). The main purpose is to present their geographical scope in Polish local dialects; to show the degree to which they have been adopted by local dialects – both from the formal and the semantic point of view; to show the way they function in the local dialects. The research, which focused on word geography, made it possible to determine where and to which borders of the country the borrowings reached. An analysis of the geography of numerous DPLD source materials made it possible to determine the geography of the lexemes, or to define it more precisely. On the basis of the geographical data included in the characteristics of the words it has been determined that, from the territorial point of view, a lot of words are related only to the historical Lithuania or Ukraine. Within the group of East Slavic borrowings, the origin of which is foreign, one may distinguish oriental words coming from such languages as Turkish, Tatar, Persian, Mongolian and Arabic.
    Celem artykułu jest przedstawienie zapożyczeń wschodniosłowiańskich oraz pokazanie najdalszych ich zasięgów w gwarach polskich. Materiał do niniejszego artykułu pozyskałam ze Słownika gwar polskich (dalej SGP) oraz jego kartoteki znajdującej się w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie, gromadzącej jednostki leksykalne ze wszystkich regionów kraju. Dociekania w zakresie geografii wyrazów pozwoliły ustalić, gdzie i jak bardzo w głąb polskiego obszaru językowego docierały wyrazy zapożyczone. To również umożliwiło określenie bądź uściślenie lokalizacji poszczególnych leksemów. Wśród wschodnioslawizmów leksykalnych można wyróżnić dwie zasadnicze grupy słów ze względu na ich pierwotne pochodzenie: wyrazy rdzennie ruskie oraz jednostki będące już na gruncie wschodniosłowiańskim pochodzenia obcego. W grupie zapożyczeń wschodniosłowiańskich będących już na gruncie ruskim pochodzenia obcego wyodrębniają się orientalizmy, wśród których znajdują się wyrazy pochodzenia tureckiego, tatarskiego, perskiego, mongolskiego, arabskiego.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2016, 8; 35-56
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Podobieństwa i różnice w zakresie słowotwórstwa między gwarową polszczyzną północno- i południowokresową
    Similarities and differences in derivation between Northern and Southern Polish Eastern Borderland dialects
    Autorzy:
    Czarnecka, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/567954.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    Polish Eastern Borderlands
    Polish borderland dialects
    derivation
    the comparative description
    Opis:
    The article is an attempt to organize the existing data on the phenomena of derivation in Polish Eastern Borderland dialects - Northern and Southern - with a short description and exemplification. Among the phenomena that differentiate both varieties of Polish Eastern Borderland dialects, those that are the result of different language neighborhood are most numerous. Certain features are the result of different source of the Polish language on the Polish Eastern Borderlands - Norhern and Southern (as -ak from Mazovia and -ę from the Lesser Poland in the names o young signifieds). In the lexical material from Polish Eastern Borderlands, the old formations, supported by foreign language influences or preserved as a result of isolation from contemporary Polish language, were recorded. A similar number of derivation phenomena, which are common to both varieties of Polish Eastern Borderland dialects (10) and specific phenomena (10 for the dialect of the Northern Polish Eastern Borderland and 8 for the Southern) are indicated in the dialect.
    Źródło:
    Linguistica Copernicana; 2016, 13; 365-377
    2080-1068
    2391-7768
    Pojawia się w:
    Linguistica Copernicana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Słownik gwar polskich” PAN – nowe możliwości, nowe wyzwania
    “Dictionary of the Polish Dialects” of PAN – new opportunities, new challenges
    Autorzy:
    Kucharzyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594078.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    leksykografia
    Słownik gwar polskich PAN
    zmiany
    lexicography
    the Dictionary of the Polish Dialects of PAN
    changes
    Opis:
    Przedmiotem rozważań w tym artykule są dalsze losy Słownika gwar polskich PAN. Odpowiadając na postulaty środowiska językoznawczego, zaniepokojonego odległą perspektywą ukończenia tego monumentalnego dzieła, zespół autorski rozpoczął dyskusję nad wprowadzeniem zmian w sposobie opracowania SGP PAN. W artykule omówione zostały główne modyfikacje, które autorzy słownika zamierzają wprowadzić, a najważniejszą z nich jest przejście od tradycyjnej, drukowanej formy publikowania do wersji elektronicznej.
    The subject of the article includes the future of the Dictionary of the Polish Dialects of PAN. Responding to the postulates of the linguists, who are anxious about the length of time within which this monumental work may be finished, the team of authors have started a discussion on introducing changes in the way of preparing the DPD of PAN. The article presents the main modifications which the lexicon authors are about to introduce. The most important of those changes includes the transition from the traditional, printed form of publishing to the electronic version.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2015, 61; 163-173
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dialektologia wobec zmian językowych na polskiej wsi. Jak mogłoby wyglądać nowe spojrzenie?
    Dialectology towards language changes in the Polishvillage. How could a new look like?
    Autorzy:
    Rak, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2172247.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-29
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    dialektologia
    socjolingwistyka
    gwary polskie
    sytuacja językowa na polskiej wsi
    dialectology
    sociolinguistics
    Polish dialects
    linguistic situation in the Polish village
    Opis:
    The article concerns the linguistic situation in the Polish village and the need for a new approach in dialectological research. In the 21st century, Polish dialectology becomes a de facto subdiscipline of sociolinguistics. The disintegration of the dialects means that there is a need for new descriptive research in the area that was part of Poland before 1945. In the western and northern territories (until 1945 belonged to Germany), it seems justified to conduct sociolinguistic research taking into account the communicative communities.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2021, 16; 173-184
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Interferencje językowe na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim a interpretacja materiału gwarowego (na przykładzie wsi Choroszczynka)1
    Linguistic interference at the Polish-East Slavic linguistic borderland vs. The interpretation of dialectal data (at the example of Choroszczynka village)
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Siatkowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1375729.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Polish-East Slavic language contact
    linguistic borderland
    Polish dialects
    dialects of Ukrainian outside Ukraine
    kontakty językowe polsko-wschodniosłowiańskie
    pogranicze językowe
    gwary polskie
    gwary ukraińskie poza Ukrainą
    Opis:
    Artykuł podejmuje kwestię interferencji w obrębie języków słowiańskich na przykładzie dwujęzycznej wsi Choroszczynka w powiecie bialskim, woj. lubelskie. Przedstawienie całości materiału z dwóch kwestionariuszy do Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego – polskiego i ukraińskiego daje możliwość nie tylko uchwycenia osobliwości gramatycznych i leksykalnych obu zestawień przypisanych do poszczególnych gwar, ale także pokazuje nierzetelność eksploratorek prowadzących badania terenowe. W konsekwencji wpłynęło to na niezgodną z rzeczywistością interpretację faktów gwarowych zobrazowanych na mapach OLA.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2018, 67; 55-102
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Źródła leksyki socjolektu użytkowników CB-radia
    The sources of CB radio users’ sociolectal lexis
    Autorzy:
    Jaros, Violetta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594151.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    socjolekt
    leksyka środowiskowa
    polszczyzna wspólnoodmianowa gwary ludowe
    zapożyczenia
    sociolect
    environmental lexis
    basic (common to all words) Polish dialects
    borrowings
    Opis:
    Przedmiotem referatu jest ustalenie, z jakich źródeł czerpie leksykę socjolekt użytkowników CB- -radia. Analiza wykazała, że głównym źródłem leksyki cb-radiowej kierowców jest język potoczny, dawna gwara szoferska i słownictwo motoryzacyjne oraz w różnym stopniu inne socjolekty, z których wymienić należy współczesny slang młodzieżowy (dawna gwara studencka i uczniowska), język cb- -radiowy, a także język środowisk przestępczych (żargon więzienny i złodziejski), język łowiecki, gwarę żołnierską, język wojskowy i partyzancko-konspiracyjny z okresu drugiej wojny światowej, profesjolekt lekarski, polszczyznę religijną i konsumpcyjną, a także zapożyczenia z języków obcych, w mniejszym stopniu rodzimych gwar ludowych i dialektów. Analiza wykazała także, że leksyka socjolektalna znacznie przewyższa podstawowy, współnoodmianowy zasób polszczyzny dotyczący transportu, komunikacji i podróżowania – 967 określeń cb-radiowych wobec 201 wyrazów wspólnych.
    The subject of this paper is to determine what are the sources that the CB radio users’ sociolect derives from. The analysis has shown that the main sources of the CB radio lexis are as follow: the informal language, the old dialect of chauffeurs, the automotive vocabulary and the other sociolects to some extent, such as contemporary youth slang (the old dialect of students and school children), the CB radio language, the language of criminal environment (prison slang and thieves’ argot), the hunters’ language, the military slang, the military language, the World War II partisan-conspiratorial language, the medical professiolect, the religious Polish language and the consumerist Polish language, the foreign language borrowings as well as the local folk cants and dialects but in a minor degree. The analysis has shown that the sociolectal lexis has considerably outnumbered the basic (common to all words) range of Polish vocabulary referring to transporting, commuting and travelling – 967 CB radio users’ expressions to 201 common words.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 61-77
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czym jest i co zawiera „Słownik mówionej polszczyzny pónocnokresowej”
    What is ”A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland” and what does it include?
    Autorzy:
    Grek-Pabisowa, Iryda
    Biesiadowska-Magdziarz, Beata
    Jankowiak, Mirosław
    Ostrówka, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/965799.pdf
    Data publikacji:
    2014-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    dictionary
    headword
    meaning
    Polish borderland dialects
    hasło słownikowe
    podhasło
    polszczyzna północnokresowa
    słownik
    znaczenie
    Opis:
    A regional variety of the Polish language of the north-eastern borderland in both oral and written forms has been functioning in Belarus, Lithuania and Latvia (former Polish Livonia) for several centuries. In 2000, The Team for Research on the Polish Language of the North-Eastern Borderland of the Institute of Slavic Studies of PAS came up with an idea of creating A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland. First, publications containing patterns of the Polish language, credibly recorded, were collected. There were more and more new studies, and the material was enriched with many new lexemes as well as their new variants or better exemplifications. Therefore, the lexical collection continued and was completed in 2012. At the same time the team researchers carried out excerpting from earlier texts, choosing examples, searching for parallel forms of lexemes, blending the material in dictionary units, i.e. establishing the form of a dictionary entry. In this way the corpus of the dictionary was written, following a formula created by the team. The article presents methodology of creating the Dictionary, its material basis, short description of lexical items included and the content of an entry.
    Regionalna odmiana polszczyzny północnokresowej w postaci języka mówionego i pisanego funkcjonowała na obszarze Białorusi, Litwy i Łotwy (dawne Inflanty Polskie) od kilku wieków. W roku 2000 w Zespole Badań Polszczyzny Północnokresowej IS PAN powstał pomysł opracowania Słownika mówionej polszczyzny północnokresowej. Przez pierwsze lata wyszukiwano i gromadzono publikacje zawierające zarejestrowane w sposób wiarygodny wzorce mowy polskiej na interesującym nas terenie. Nowych opracowań stale przybywało, materiał powiększał się o nowe leksemy lub ich nowe postaci czy lepszą egzemplifikację. Dlatego też uzupełnianie zbioru leksykalnego zamknięto datą publikacji wydanych w roku 2012. Równolegle z uzupełnieniami pochodzącymi z nowo pojawiających się prac prowadzono ekscerpcję z tekstów wcześniejszych, dobór przykładów, wyszukiwanie paralelnych postaci leksemów i scalanie materiałów w jednostki słownikowe, czyli ustalanie postaci hasła. W ten sposób powstał korpus Słownika, który opracowywano według ułożonej przez zespół formuły. Artykuł przedstawia metodologię tworzenia Słownika, jego podstawę materiałową, krótką charakterystykę leksyki, którą zawiera oraz zawartość artykułu hasłowego.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2014, 49; 277-301
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Language shift: The case of the Žeimiai area in the Kaunas-Jonava region
    Autorzy:
    Mikulėnienė, Danguolė
    Pacevičiūtė, Aušra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676910.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    multimodal dialectology
    local dialects of Lithuanian
    local dialects of Polish
    convergence
    Opis:
    Language shift: The case of the Žeimiai area in the Kaunas-Jonava regionAs a result of application of the principles of multidimensional dialectology in Lithuania in the early twenty-first century, the research discourse of Lithuanian dialectologists now covers not only the traditional dialects, but also several local language variations that continuously interact and compete with one another in the same geographical area. The processes of convergence and divergence of language variations are addressed in a more comprehensive manner, not only analysing the linguistic characteristics of a local variation, but also looking into the language environment (or language landscape) and the attitude of the local populace (especially the young generation) towards their linguistic homeland.The linguistic study presented in this article was conducted in the Žeimiai area in the Kaunas-Jonava region in 2015–2017. It involved interviews with 21 members of three generations of one family (15 females and 6 males aged 19 to 95), over 20 hours of audio material in total; the informants also answered a sociolinguistic survey. The description and analysis of collected material involved: (1) analysis of the degree of viability of language variations used in the area on the basis of a model of sociocultural networks of Žeimiai town; (2) description of the linguistic landscape of the region; (3) description of the linguistic behaviour and attitudes towards local variations on the basis of informants’ replies in the sociolinguistic survey; (4) analysis of salient phonetic features of the informants’ speech that best describe the local language variation in use. The collected and processed material allowed the researchers to investigate the competitiveness of local language variations in this area, identifying ones that have greater demand with representatives of different generations compared to others (cf. Inoue, 1997, p. 41).In the opinion of the authors of this article, a local Lithuanian variation has developed in the Kaunas-Jonava region on the basis of the local Polish variation actively used for decades; this variation cannot be seen as a natural continuation of the Western Higher Lithuanian subdialects of the Kaunas or Šiauliai regions. What makes it different from the traditional Lithuanian subdialects is the mixing of ė and ie, o and uo in stressed position, and the processes of neutralisation of intonation in stressed compound and mixed diphthongs.These phonetic features, which, as the analysis shows, have been preserved in the language of all three generations to a greater or lesser extent, were absorbed by the Lithuanian dialectal language from the local Polish subdialect. Consequently, the local Lithuanian variation currently spoken in the Kaunas-Jonava region cannot be considered a direct continuation of the old traditional dialect. Przesunięcie językowe: Okolice Żejm w regionie kowieńsko-janowskim (studium przypadku)Kiedy na początku XXI wieku na Litwie zaczęto stosować metodologię opartą na zasadach dialektologii wielofunkcyjnej (ang. multidimensional dialectology), badania naukowe litewskich dialektologów ukierunkowano nie tylko na opis tradycyjnych gwar, ale też na inne języki współwystępujące na tym samym terenie, oddziałujące na siebie nawzajem i konkurujące ze sobą. Zachodzące procesy konwergencji i dywergencji różnych odmian języka są badane kompleksowo: przy opisie właściwości językowych miejscowej odmiany języka bada się otoczenie językowe (krajobraz lingwistyczny) oraz nastawienie mieszkańców (zwłaszcza najmłodszego pokolenia) do ukształtowanej sytuacji językowej.Badania językoznawcze przedstawione w niniejszym artykule przeprowadzono w okolicach Żejm w regionie kowieńsko-janowskim w latach 2015–2017. Przeprowadzono wywiady z 21 mieszkańcami w wieku od 19 do 95 lat, reprezentującymi trzy pokolenia jednej rodziny; nagrano 20 godzin rozmów i pozyskano dane za pomocą kwestionariusza socjolingwistycznego. Zgromadzony materiał został opracowany w następujący sposób: 1) wykorzystując sporządzony model sieci społeczno-kulturowych miasteczka Żejmy, ustalono stopień witalności używanych na tym terenie odmian języka; 2) zanalizowano krajobraz lingwistyczny regionu; 3) na podstawie odpowiedzi informatorów na pytania kwestionariusza socjolingwistycznego przedstawiono zachowania językowe osób badanych i ich nastawienie do lokalnych odmian języka; 4) dokonano analizy podstawowych cech fonetycznych języka respondentów, które najlepiej oddają właściwości miejscowych odmian języka. Zgromadzony i usystematyzowany materiał pozwolił na bardziej dogłębne zbadanie konkurencyjności odmian języka używanych w tym rejonie, to znaczy na ustalenie, która z odmian cieszy się wyższym prestiżem wśród reprezentantów różnych pokoleń mieszkańców tych okolic.Zdaniem autorek artykułu, w regionie kowieńsko-janowskim, pod wpływem miejscowej odmiany języka polskiego, intensywnie używanej przez wiele dziesięcioleci, ukształtował się lokalny wariant języka litewskiego, którego nie można uznać za typową gwarę dialektu zachodnioauksztockiego, kowieńskiego lub szawelskiego. Różni się on od tradycyjnych dialektów litewskich sposobem realizacji ė oraz ie, o oraz uo w pozycji akcentowanej, jak również zjawiskiem neutralizacji zestrojów akcentowych w dyftongach złożonych i mieszanych, występujących w pozycji akcentowanej.Te cechy fonetyczne, które, jak wynika z przeprowadzonej analizy, w różnym stopniu występują w języku wszystkich trzech pokoleń mieszkańców, zostały przejęte do języka litewskiego z miejscowej gwary polskiej. Dlatego nie można uznać lokalnej odmiany języka litewskiego używanej obecnie w regionie kowieńsko-janowskim za bezpośrednią kontynuację dawnego tradycyjnego dialektu litewskiego.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2019, 43
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z zagadnień etymologii gwarowej – luskopy
    Issues of dialect etymology – luskopy
    Autorzy:
    Kucharczyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850441.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    etymologia
    germanizm
    gwary polskie
    nazwy nosideł
    etymology
    Germanism
    Polish sub-dialects
    names of yokes
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest ustalenie etymologii gwarowej nazwy luskopy ‘nosidła do wiader z wodą’. Luskopy funkcjonują jako wyraz słowotwórczo niepodzielny, jednak jego podstawą było zapewne niemieckie compositum. Zauważalna paralelność nazw nosideł i elementów uprzęży pozwala sądzić, że pierwszy człon analizowanego złożenia może pochodzić od niem. Ross ‘koń’. Drugi element złożenia może wywodzić się od niem. Koppel w znaczeniu ‘pas rzemienny’ lub ‘jarzmo’ albo Kappe ‘nakrycie głowy’.
    The aim of the article is to establish the etymology of a subdialectal word luskopy ‘shoulder yoke for carrying buckets of water. Luskopy functions as an indivisible word but it probably originated from the German compositum. The noticeable parallelism between the names of yokes and harness parts suggests that the first segment of the analysed compound may come from the German Ross ‘horse’. The second part of the compound may be derived from the German Koppel meaning a ‘leather belt’ or a ‘yoke’, or Kappe ‘headgear’.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 127-136
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Niemieckie pożyczki leksykalne w dziewiętnastowiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Warmii i Mazur
    German Lexical Borrowings in the 19th Century Georg Wenker’s Materials from Warmia and Masuria
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971462.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    germanizmy
    polskie gwary Prus Wschodnich
    Niemiecki atlas językowy
    Georg Wenker
    Germanisms
    Polish dialects of the Eastern Prussia
    German linguistic atlas
    Opis:
    Przedstawione niemieckie pożyczki leksykalne występują w ankietach zbieranych do Niemieckiego atlasu językowego, które wypełniono na obszarze Prus Wschodnich (ponad 500 miejscowości) w latach 80. XIX w. Część z nich stanowi zbiór wyrazów znanych polszczyźnie ogólnej. Pewne nazwy zostały zapożyczone i poddane różnym procesom adaptacyjnym (fonetycznym i ortograficznym) do systemu polskiego i charakteryzują dość duży obszar gwar północnopolskich (np. wurst, gbur, klejdy). Kilka z tych pożyczek to okazjonalizmy, zapisane na użytek kwestionariusza, będące interesującym przykładem dostosowywania wyrazów obcych do innego systemu językowego. Omawiany rejestr nazw pokazuje stosunkowo nieliczne pożyczki leksykalne pochodzenia niemieckiego, które przeniknęły do gwar mazurskich.
    The German lexical borrowings presented in the article appear in the questionnaires collected for the German linguistic atlas, filled in the area of East Prussia (over 500 localities) in the eighties of the 19th century. Some of them constitute a set of words known in the general Polish language. Some names were borrowed and underwent various adaptation processes (both phonetic and orthographic) into the Polish system and they characterize quite a large area of the North Polish dialects (e.g. wurst, gbur, klejdy). Some of those borrowings are occasionalism written for the use of the questionnaire, being an interesting example of foreign words adapting to a different language regime. The register of names discussed in the article presents relatively small number of lexical borrowings of German origin which penetrated into the Masurian dialects.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2015, 7; 231-237
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Frazeologizmy gwarowe w komunikacji internetowej
    Dialectal phrasemes in the Internet communication
    Autorzy:
    Kucharzyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459475.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    gwary polskie
    dialektyzacja
    frazeologia
    komunikacja internetowa
    Polish local dialects
    dialectisation
    phraseology
    communication in the Internet
    Opis:
    The article discusses the way in which phrasemes of dialectal origin are transferred to the colloquial Polish language. The material basis includes the utterances of the Internet users posted on various kinds of forums and blogs. According to the analysis of the material, folk phraseology is quite expansive and it enriches the colloquial language phraseology to a great extent. Dialectal phrasemes have a specific stylistic value, they carry out assessments, they express the author’s emotions, and sometimes they make a text a bit humorous. Due to such values, they attract the readers’ attention, which is the most important objective in the Internet communication.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 170-179
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z zagadnień badawczych ostrawskiej polonistyki (na przykładzie działalności naukowej doc. PaedDr. Jany Raclavskiej, Ph.D.)
    University of Ostrava research programmes (the case of doc. PaedDr. Jana Raclavska)
    Autorzy:
    Muryc, Jiří
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/510707.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Polish studies
    University of Ostrava
    dialects of Polish
    comparative phraseology
    Teschen Silesia
    Opis:
    The aim of this contribution is to present the filed of research explored by the staff members of the Department of Polish Studies at the University of Ostrava. Research activities of PaedDr. Jana Raclavska, serve as a good example of the department’s achievements and further growth. The article covers two basic fields of research – a history of Polish language at Cieszyn Silesia and comparative phraseology.
    Źródło:
    Postscriptum Polonistyczne; 2015, 1(15); 161-169
    1898-1593
    2353-9844
    Pojawia się w:
    Postscriptum Polonistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Litewska leksykografia gwarowa z przełomu XX i XXI wieku (na tle wybranych polskich słowników regionalnych)
    Lithuanian Dialect Lexicography at the Turn of the Twenty-First Century (against the Background of Selected Polish Regional Dictionaries)
    Autorzy:
    Sakalauskienė, Vilija
    Sawaniewska-Mochowa, Zofia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38455509.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    turn of the 21st century
    leksykografia gwarowa i regionalna
    gwary litewskie
    gwary polskie
    przełom XX i XXI wieku
    ujęcie porównawcze
    dialect and regional lexicography
    Lithuanian dialects
    Polish dialects
    comparative approach
    Opis:
    The aim of this co-authored article is to provide an overview of contemporary Lithuanian dialect dictionaries in terms of their macro- and microstructure as compared to the concepts of description applied in selected recently published Polish regional dictionaries. The study considers the following issues in a comparative perspective: The range of entries (integral or differential, with selection made by lexicographers according to the adopted criteria). The arrangement of entries (alphabetical, alphabetical-cluster, thematic). The form of headwords (single- or multi-word). The way of defining the meaning (descriptive, synonymic, referential). The choice of textual illustrations and their notation. The use of grammatical information and the level of its complexity. The use of lexical maps and other visuals complementing the content of the definitions of headwords. As discussed, the comparison reveals significant similarities between the concepts of constructing Lithuanian and Polish dialect dictionaries. In both cases lexicographers compile integral dictionaries, which document the entire spoken language of the inhabitants of a given village or area, as well as differentia dictionaries, which focus on dialectal vocabulary. Although there is a preference for the alphabetical arrangement of entries, Polish dialect lexicographers have made some very successful attempts to compile thematic dictionaries (e.g. the ten-volume Dialect Dictionary of the Lublin Region (Słownik gwar Lubelszczyzny)). There are no dictionaries with this type of structure in Lithuanian lexicography. Lithuanian dialect lexicographic practice is strongly influenced by the pattern of description used in the Academic Dictionary of Lithuanian (Lietuvių kalbos žodynas). This tradition is also the source of the mixed alphabetical-cluster arrangement of entries and the single-word form of the headwords, which are followed by phrases. On the other hand, the ways of defining the meaning in the Polish and Lithuanian dictionaries under discussion are very similar. One novelty in Polish dialect lexicography as compared to the Lithuanian dictionaries is the practice of listing phraseologisms and verbal aspect pairs, or even triads, as separate entries. The use of grammatical terminology is not at the same level of complexity. The Lithuanian dictionaries include extensive grammatical information, unlike most of the Polish ones, where it is rather selective, apart from those compiled by Józef Kąś, which contain a full range of such data. The Latin grammatical terminology used in the Lithuanian dictionaries may be difficult to understand for non-linguists. The same applies to quotations illustrating the use of particular lexical items: they are provided in a full phonetic form, including the stress marking. In the case of Polish regional dictionaries, the tradition of such notation has been abandoned in favour of semi-phonetic, simplified spelling in order to make them more accessible to non-specialists. One new feature in Polish dialect lexicography which is worth noting is the visual component: in some dictionaries the definitions of headwords come with lexical maps (e.g. A Dialect Dictionary of the Lublin Region) and illustrations (e.g. the dictionaries compiled by Józef Kąś, which feature visuals of ethnographic value).      
    Celem tego współautorskiego artykułu jest przegląd współczesnych litewskich słowników gwarowych z punktu widzenia ich makro- i mikrostruktury w komparacji z koncepcjami opisu zastosowanego w wybranych najnowszych polskich słownikach regionalnych. Przedmiotem porównania były następujące zagadnienia szczegółowe: Zasób haseł (pełny czy dyferencyjny, dokonywany przez leksykografów według ustalonych kryteriów). Układ haseł (alfabetyczny, alfabetyczno-gniazdowy, tematyczny). Postać hasła (jedno- czy wielowyrazowa). Sposób definiowania haseł (opisowy, synonimiczny, za pomocą odsyłaczy). Dobór ilustracji tekstowych i sposób ich zapisu. Zakres wykorzystania danych gramatycznych w opisie haseł. Wprowadzanie map leksykalnych i materiałów ikonograficznych uzupełniających treść definicji leksemów hasłowych o aspekt wizualny. Ujęcie porównawcze ukazało istotne zbieżności między koncepcjami konstruowania litewskich i polskich słowników gwarowych. W praktyce leksykograficznej litewskiej i polskiej mieszczą się zarówno słowniki pełne, dokumentujące całościowo mowę mieszkańców konkretnej wsi lub danego areału, jak i dyferencyjne, skupione na słownictwie gwarowym. Preferowany przez leksykografów jest alfabetyczny układ haseł, ale na gruncie polskiej leksykografii gwarowej są bardzo udane próby opracowania słownika tematycznego (10-tomowy Słownik gwar Lubelszczyzny). Słowników z takim układem w leksykografii litewskiej brakuje. Na sposobie opracowania litewskich słowników gwarowych mocno zaważyła metoda opisu stosowana w Słowniku języka litewskiego (Lietuvių kalbos žodynas). Z tej tradycji czerpany jest wzorzec układu alfabetyczno-gniazdowego i utrzymanie jednowyrazowej postaci hasła głównego, a dopiero w dalszej kolejności podawanie związków wyrazowych. Natomiast sposoby definiowania znaczeń w słownikach polskich i litewskich są bardzo zbliżone. Nowością w polskiej leksykografii gwarowej w stosunku do słowników litewskich jest traktowanie jako odrębnych haseł frazeologizmów oraz czasownikowych par aspektowych, a nawet triad. Nasycenie słowników gwarowych terminologią gramatyczną jest różne. Słowniki litewskie mają bogaty zasób tych danych, pełne informacje w sposób usystematyzowany podawane są w leksykonach opracowanych przez Józefa Kąsia, w innych polskich słownikach – wybiórczo. W litewskich słownikach gwarowych stosowana jest łacińska terminologia gramatyczna, co z perspektywy niejęzykoznawcy może być trudne w odbiorze. Podobnie jak zapisywanie cytatów gwarowych, ilustrujących użycia leksemów hasłowych, w pełnej postaci fonetycznej, z zaznaczeniem akcentów. W polskich słownikach regionalnych odchodzi się od tradycji takiego zapisu na rzecz pisowni półfonetycznej, uproszczonej, by ułatwić korzystanie z nich niespecjalistom. Cenną nowością w polskiej leksykografii regionalnej jest uzupełnianie definicji haseł mapami językowymi (Słownik gwar Lubelszczyzny) oraz ilustracjami (bogatą ikonografią o walorach etnograficznych wyróżniają się zwłaszcza słowniki opracowane przez Józefa Kąsia).
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2022, 46
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Funkcjonowanie zapożyczeń wschodniosłowiańskich w świadomości użytkowników gwar z Małopolski południowo-wschodniej na przykładzie przysłówków
    Functioning of East Slavonic borrowings in the user awareness of Polish south-eastern local dialects on the example of adverbs
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594334.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    adverbs
    Polish local dialects
    East Slavonic languages
    linguistic awareness
    przysłówki
    gwary polskie
    języki wschodniosłowiańskie
    świadomość językowa
    Opis:
    Issues of the present article are regarding East Slavonic adverbs in Polish local dialects. Presenting gathered material and verifying the step on his base are a purpose of the paper acquaintances of lexical individuals gathered together and their functioning in the awareness of language users of the village. A Dictionary of Polish local dialects and his file being in IJP are a material base you in Cracow. I compared data with contemporary, collected materials obtained in the field with method of the free conversation. I confined myself to East Slavonic expressions certified mainly on the entire eastern borderland of the country. And so they are these are adverbs authenticated above all in Mazovia and in Lesser Poland.
    Problematyka niniejszego artykułu dotyczy wschodniosłowiańskich przysłówków w gwarach polskich. Celem artykułu jest zaprezentowanie zgromadzonego materiału oraz zweryfikowanie na jego podstawie stopnia znajomości zebranych jednostek leksykalnych i ich funkcjonowania w świadomości użytkowników języka wsi. Podstawą materiałową jest Słownik gwar polskich oraz jego kartoteka znajdująca się w IJP PAN w Krakowie. Dane zestawiłam z pozyskanymi w terenie materiałami współczesnymi, zebranymi metodą swobodnej rozmowy. Ograniczyłam się do wyrazów wschodniosłowiańskich poświadczonych głównie na całym wschodnim pograniczu kraju. Zatem są to przysłówki poświadczone przede wszystkim na Mazowszu oraz w Małopolsce.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 103-122
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Cechy dialektalne w dwu edycjach Księgi Syracha (1535, 1541) w przekładzie Piotra Poznańczyka
    Dialectical forms in two editions of The book of Sirach (1535, 1541) in translation of Piotr Poznańczyk
    Autorzy:
    Lenartowicz-Zagrodna, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1595621.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    Polish dialects in the sixteenth century
    The Wisdom of Jesus Son of Sirach
    Piotr from Poznań
    polskie dialekty XVI wieku
    Księga Syracha
    Piotr Poznańczyk
    Opis:
    The main subject of this article are two editions of the Book of Sirach, printed in 1535 (probably) and 1541. The fi rst results of analysis allows to state that fi rst and second edition of Sirach aren’t identical. Differences between them concern, beyond the spelling system, the phonetic and morphological system, also dialectical forms. My purpose is: 1) to describe both editions for the presence of regional linguistic features; 2) to determine the condition of normalization of both editions and compare it with the state of sixteenth-century Polish language; 3) to establish the chronology of printing and the place of publication of the first edition.
    Źródło:
    Studia Językoznawcze; 2013, 12; 93-106
    1730-4180
    2353-3161
    Pojawia się w:
    Studia Językoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Co jedzą i jak gotują Polacy na Brasławszczyźnie? Słownictwo i słowotwórstwo gwarowe
    What Do Poles in Braslaw Region Eat and How Do They Cook? Vocabulary and Word-Formation of the Polish Dialects
    Autorzy:
    Domitrak, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1831386.pdf
    Data publikacji:
    2020-11-26
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    gwary polskie na Białorusi
    słownictwo kulinarne
    zapożyczenia
    słowotwórstwo
    wpływy kulturowe
    Brasławszczyzna
    Polish dialects in Belarus
    culinary vocabulary
    borrowings
    word-formation
    cultural influence
    Braslaw region
    Opis:
    Przygotowywanie jedzenia jest nieodłącznym składnikiem kultury narodowości i komponentem językowego obrazu świata. Szczególnie bogate i różnorodne są tu obszary pograniczne, zwykle wieloetniczne i wielojęzykowe, dające możliwość obserwacji wzajemnych wpływów kulturowo-językowych. Cechą charakterystyczną słownictwa kulinarnego na takich obszarach jest nie tylko występowanie wariantów fonetycznych i leksykalnych różnych nazw, ale także leksyka dotycząca przygotowywania specyficznych potraw lokalnych, tradycyjnych czy też znanych w całej Słowiańszczyźnie. Polacy na Brasławszczyźnie przygotowują więc zarówno białoruskie bliny, botwinę, pomaczkę, sołoduchę, tłuczaniki, jak i tradycyjne potrawy polskie: kluski, zacierki, pęcak, kisiel, a często także potrawy, które różnią się tylko nazwą pęcak i pęsak, kluski i klocki. W artykule podjęto próbę pokazania frekwencji par synonimicznych (wyraz rodzimy – zapożyczenie, wyraz podstawowy  – zdrobnienie) na podstawie elektronicznego korpusu tekstów mówionych ludności polskiej z Brasławszczyzny (np. zupa – sup, kasza – krupy, herbata – czaj). Słownictwo w tym opracowaniu jest postrzegane zarówno w aspekcie kulturowym, jak i językowym – od strony nominacji oraz zjawisk derywacji zachodzących w polszczyźnie brasławskiej. Przedstawiono formanty rzeczownikowe, za których pośrednictwem tworzone są nazwy kulinariów, a także czasowniki i derywaty nazywające procesy związane z przygotowywaniem jedzenia.
    Preparing food is an integral component of the national culture and a constituent of the linguistic worldimage. Border areas, usually multiethnic and multilingual, are particularly rich and diverse, giving the opportunity to observe mutual cultural and language influences. A characteristic feature of the culinary lexis in such areas is not only the usage of phonetic and lexical variants of different lexical units, but also vocabulary concerning the preparation of specific local dishes, traditional or known throughout Slavdom. Poles in Braslaw region prepare both Belarusian bliny, botwina, pomaczka, sołoducha, tłuczaniki, as well as traditional Polish dishes kluski, zacierki, pęcak, kisiel, and also dishes that differ only by the name pęcak i pęsak, kluski i klocki. The article presents an attempt to show the frequency of synonymic pairs (native word – borrowing, basic word – diminutive) based on the electronic corpora of spoken texts recorded from Poles living in Braslaw region (e.g. zupa – sup, kasza – krupy, herbata – czaj). The vocabulary is described in terms of both cultural and linguistic aspects considering nomination and derivation processes that are observed in the Polish dialecs in Belarus. The paper contains productive noun affixes and formations, as well as verbs and their derivatives related to food preparation processes.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2020, 68; 31-54
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sandhi-Voicing in Dialectal Polish: Prosodic Implications
    Autorzy:
    Wojtkowiak, Ewelina
    Schwartz, Geoffrey
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/52795075.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    prosody
    sandhi-voicing
    Polish dialects
    word boundaries
    phonological representation
    phonetics and phonology
    prozodia
    procesy sandhi
    dialekty języka polskiego
    granice wyrazów
    reprezentacja fonologiczna
    fonetyka i fonologia
    Opis:
    Sandhi-voicing in dialectal Polish affects word-final obstruents in pre-sonorant and pre-vocalic environments. According to the standard descriptions, the process occurs irrespectively of the ‘underlying’ laryngeal specification of the consonant. The process has been problematic for phonological theory, with earlier accounts either requiring ad-hoc mechanisms to allow the ‘spreading’ of [voice], or providing an inadequate explanation of why the process is limited to word boundaries. In this paper, we test the hypothesis that sandhi-voicing dialects is a function of weaker word boundaries in the given dialects. Weaker boundaries go hand in hand with weaker initial syllables. We compare the speech of Standard Polish speakers (N=10) with speakers of the Poznań-Kraków dialect (N=10), who recorded sentences containing obstruent-sonorant sequences spanning word boundaries. We found acoustic evidence of weaker initial syllables for two prosodic parameters in the productions of dialect speakers. The relative strength of word-boundaries is described in the Onset Prominence model (OP; Schwartz 2010 et seq.), which also explains the role of manner of articulation in triggering the process.
    Proces udźwięcznienia sandhi w wybranych dialektach języka polskiego dotyczy spółgłosek znajdujących się na końcu wyrazu, które znajdują się bezpośrednio przed kolejnym wyrazem rozpoczynającym się od samogłoski lub spółgłoski zwarto-otwartej. Według tradycyjnych opisów, proces ten zachodzi bez względu na to, czy spółgłoska jest z zasady dźwięczna czy bezdźwięczna. Zjawisko to sprawiało problemy dla teorii fonologicznej - wcześniejsze analizy albo wymagają mechanizmów ad-hoc pozwalających na rozprzestrzenianie się cechy [voice] albo w niezadawalający sposób tłumaczą ograniczenia kontekstu tego procesu. W tym artykule badamy hipotezę, że w dialektach w których występuje proces udźwięcznienia granice wyrazów są słabsze. Porównujemy użytkowników (N=10) standardowej polszczyzny z użytkownikami (N=10) dialektu wielkopolskiego, którzy nagrali zdania zawierające sekwencje spółgłoski właściwej i spółgłoski zwarto-otwartej na granicy wyrazów. Znalezione zostały dowody akustyczne słabszych granic w dwóch parametrach prozodycznych u użytkowników dialektu, co odzwierciedla przywidywania teoretyczne. Przewidywania te pochodzą z modelu Onset Prominence (Schwartz 2010 et seq.), który tłumaczy też dlaczego proces ten ogranicza się do kontekstu przed spółgłoską zwarto-otwartą i rolę, jaką stopień otworu artykulacyjnego ma w jego wywoływaniu.
    Źródło:
    Studies in Polish Linguistics; 2018, 13, 2; 123-143
    1732-8160
    2300-5920
    Pojawia się w:
    Studies in Polish Linguistics
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Piętno a wartość języka. Sytuacja gwar małopolskich na Bukowinie rumuńskiej
    Stigma versus Value of the Language: The Situation of Polish Dialects in Romanian Bukovina
    Autorzy:
    Stempel-Gancarczyk, Karina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/44914038.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Bukowina rumuńska
    gwary polskie
    górale bukowińscy
    język jako wartość
    język jako świadectwo
    piętno
    Romanian Bukovina
    Polish dialects
    Bucovinian highlanders
    language as a value
    language as a testimony
    stigma
    Opis:
    This article presents the current situation of users of local dialects of the Lesser Poland regional dialect of Polish (gwary małopolskie) in Romanian Bukovina. Owing to demographic processes as well as social and cultural conditions, their number continues to fall. The latest research indicates that in the case of several villages with the Polish population it is difficult to talk about local dialects anymore: they have been substituted with what can be more adequately referred to as “a group of idiolects”. Such communities in Romanian Bukovina are composed of people whose ancestors originally came from the Lesser Poland region in Poland. By contrast, Bukovinian highlanders are the only group of Poles in Romania in which local dialect is still passed between generations. The article attempts to answer the question why only in this group the dialectal speech of their ancestors has remained a value, as apparent in its intergenerational transmission.
    Artykuł zawiera opis współczesnej sytuacji socjolingwistycznej użytkowników gwar małopolskich na Bukowinie rumuńskiej. Procesy demograficzne oraz uwarunkowania społeczno-kulturowe sprawiły, że liczba ich użytkowników jest coraz mniejsza. Jak udowadniają najnowsze badania, w wypadku niektórych miejscowości zamieszkałych przez Polaków trudno już mówić o gwarach – ze względu na liczbę użytkowników bardziej adekwatnym określeniem może wydawać się określenie „zespół idiolektów”. Do tego typu społeczności należą użytkownicy gwar małopolskich na Bukowinie rumuńskiej. Niejako w opozycji do nich sytuują się górale bukowińscy, jedyna grupa Polaków w Rumunii, w której obecna jest pokoleniowa transmisja gwary. Zasadniczą treścią artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki sprawiły, że tylko w tej grupie użytkowników język przodków pozostał żywotną wartością, co przejawia się w obecności transmisji pokoleniowej gwary.
    Źródło:
    Adeptus; 2020, 15
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uniewinniająca zwyczajność. O „wiejskich” eufemizmach w dialektach polskich
    VINDICATING NORMALITY. ON ‘COUNTRY’ EUPHEMISMS IN POLISH DIALECTS
    Autorzy:
    Krawczyk-Tyrpa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611415.pdf
    Data publikacji:
    2001
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    euphemism
    'country' euphemisms
    the names of animals
    the names of birds
    the names of plants
    Polish dialects
    eufemizmy
    „wiejskich” eufemizmów
    nazwy zwierząt
    nazwy ptaków
    leksyka roślinna
    polskie dialekty
    Opis:
    Pewien typ eufemizmów występujących w polskich dialektach polega na używaniu nazw elementów codziennego życia na wsi, domu i jego wnętrza, ogrodu, pól i lasu do kamuflowania treści budzących strach, wstyd lub odrazę. Aby mówić w sposób oględny o życiu seksualnym, ciąży, porodzie, wydalaniu, wymiotach i wszach, a także o śmierci i diable – stosuje się słowa i frazeologizmy nazywające zabudowania gospodarskie (stodoła się rozwaliła ‘nastąpił poród’), podwórze, płot. Do „wiejskich” eufemizmów należą nazwy zwierząt domowych (koń, baran, koza, pies i kot) i dzikich (zając, kret, mysz). Często używane są nazwy ptaków (kogut i kura, a także sowa, bocian, wrona, mewa). Również leksyka roślinna służy eufemizacji (kwiat ‘miesiączka’, cebula, groch, oset, pokrzywa). Niektóre eufemizmy nawiązują do pracy rolnika (orać na cudzym polu ‘cudzołożyć’). Wybór pewnych leksemów do pełnienia roli eufemizmów zdeterminowany jest podobieństwem brzmienia formy zastępowanej i zastępującej: jezioro – Jezus, grable – diable, gronki – gromy.
    In Polish dialects, there exist a certain type of euphemisms which consists in making references to elements of everyday life in the country, of the home, the interior of the house, garden, fields and the woods in order to camouflage frightening, shameful or repulsive ideas. In order to talk in a gentle manner about sexual life, pregnancy, delivery, excretion, vomiting, lice, death and the devil, references are made to farm buildings (stodoła się rozwaliła, lit. ‘the barn has collapsed’, meaning ‘the woman had a delivery’), to the backyard or a fence. The category of ‘country’ euphemisms contains also the names of domesticated animals and livestock (a horse, ram, goat, dog and cat) or wild animals (a hare, mole, mice). Bird names are also frequent (a cock and a hen, an owl, stork, crow or gull). Another group is that of plant names (kwiat ‘a flower’ for menstruation, an onion, peas, thistle or nestle). Some euphemisms refer to the work of the farmer {orać na cudzym polu, lit’ ‘to plough someone else’s field’, meaning ‘to commit adultery’). The choice of certain lexemes to function as euphemisms is dictated by the similarity of form of the euphemism and the word to be replaced: jezoro ‘lake’ — Jezus ‘Jesus’, grabie ‘rake’ — diable ‘devil’, etc.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2001, 13; 63-75
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Siedemnastowieczna polszczyzna kijowska w panegirykach Stefana Jaworskiego
    17th-century Kiyvan Polish in Stefan Jaworski’s Panegyrics
    Autorzy:
    Klimek-Grądzka, Jolanta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468405.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    dialects of Polish
    inflection
    phonetics
    history of the Polish language
    polszczyzna regionalna
    fleksja
    fonetyka
    historia języka polskiego
    Opis:
    The article discusses a regional variety of Polish spoken in Kiyv preserved in the Polish-Latin panegyrics composed by Stefan Jaworski (1656(8)–1722) to venerate Warłam Jasiński. The analysis aims at drawing a catalogue of phonetic, inflectional, word formation and syntactic idiolectal features of this variety as juxtaposed against the 17th century standard Polish. The analysis reveals the poet’s fluency in a language that was foreign (second) to him. This fluency also covers the poet’s skill in using varietal forms to achieve artistic aims. The regional forms subject to the study often display closeness to the ones in the Borderland variety of Polish, yet with an idiolectal inflectional features, e.g.: a large number of participles ending in -owszy or frequent cases of l/ł alternation.
    Źródło:
    Forum Lingwistyczne; 2019, 6; 75-83
    2449-9587
    2450-2758
    Pojawia się w:
    Forum Lingwistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leksem siła ‘dużo, wiele’ w gwarach polskich i polszczyźnie południowokresowej
    Lexeme siła ‘much, many’ in Polish dialects and southern Polish dialect in the borderland
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850475.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    Polish and Ukrainian dialects
    indefinite numerals
    numeral pronouns
    gwary polskie i ukraińskie
    numeralizacja rzeczowników
    rzeczowniki ilościowe
    liczebniki nieokreślone
    Opis:
    Celem artykułu jest omówienie procesu numeralizacji rzeczownika w gwarach polskich oraz polszczyźnie poludniowokresowej. Podstawę analizy stanowi rzeczownik siła, który w swoim znaczeniu pierwotnym nazywa konkretne przedmioty czy zjawiska, a w połączeniu z innymi rzeczownikami oznacza w sposób przybliżony liczebność danego zbioru. Analiza kontekstów, w których występuje wyselekcjonowany leksem, pokazuje jego wieloetapowy i wielokierunkowy rozwój semantyczny, którego rezultatemjest przesunięcie wyrazów z klasy rzeczowników do klasy liczebników. Obserwacja ewolucji zmian znaczeniowych wyrazów wykazuje, że numeralizacja rzeczowników w gwarach przebiega podobnie jak w języku ogólnym. Cechą odróżniającą leksykę gwarową od polszczyzny ogólnej jest niestandardowy rozwój semantyczny rzeczowników ilościowych, polegający na wchodzeniu w zależności charakterystyczne nie tylko dla liczebników, ale także dla przysłówków.
    The aim of the article is to discuss the process of numbering the noun in the Polish dialects and the South Polish language. The basis for the analysis is the noun “siła”, in its original meaning designating cetain objects or phenomena and, in conjunction with other nouns, denoting approximately the numer of items in a set. An analysis of the contexts in which the selected lex occurs shows its multi-stage and multi-directional semantic development, which leads to a shift of words from the noun class to the numeral class. Observing the development of the changes to the meaning of words shows that the numbering of nouns in dialects is similar to that in the general language. The semantic development of quantitative nouns, not only for numerical words, but also for adverbs, distinguishes the dictionary of dialects from the general Polish language.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2023, 16; 121-130
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kilka uwag leksykograficznych (na marginesie Słownika gwar zachodniopoleskich Hryhorija Arkuszyna)
    Some lexicographic remarks (apropos Słownik gwar zachodniopoleskich [Dictionary of West Polesian dialects] by Григорій Аркушин/ Hryhory Arkushyn)
    Autorzy:
    Czyżewski, Feliks
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1044712.pdf
    Data publikacji:
    2018-08-28
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Slavic dialectology
    dialect dictionaries
    dialects of the Polish-East Slavic borderland
    lexicographic description
    Opis:
    The goal of the article is to seek to answer the question how to describe folk lexis on the Slavic borderlands. On the basis of the analysis of different types of Polish, Ukrainian and Belarusian dictionaries, the author draws a conclusion that differential dictionaries that contain lexis from dialect areas of different dialectal classification do not show objective linguistic reality. He suggests that the description of lexis made according to the criterion of the opposition between dialect and literary language should be replaced by the opposition between a dialect and other dialects within one national language.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 33-44
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Представление о РОДИНЕ жителей белорусско-польско-литовского культурно-языкового пограничья (на материале польских периферийных говоров)
    Imagination of the HOMELAND of the inhabitants of the Belarusian-Polish-Lithuanian cultural and linguistic borderland (based on the material of Polish peripheral dialects)
    Autorzy:
    Kozłowska-Doda, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28408781.pdf
    Data publikacji:
    2023-09-30
    Wydawca:
    Wydawnictwo Adam Marszałek
    Tematy:
    Belarusian-Polish-Lithuanian Borderland
    Polish peripheral dialects
    homeland
    Belarus
    cognitive definition
    oral history
    белорусско-польско-литовское пограничье
    польские периферийные говоры
    родина
    Беларусь
    когнитивная дефиниция
    устная история
    Opis:
    The article discusses the concept of HOMELAND based on the material of Polish peripheral dialects on the territory of Voronovo district, Belarus. As a context, the author used selected dictionaries of other researchers of the “Polish language of Borderlands” in the Belarusian-Polish-Lithuanian borderlands, narratives of the inhabitants of the Myadel region (Belarus), memories of emigrants from the Vilnius region (Lithuania), as well as residents of Podlasie, Warmia and Mazuria (Poland). The author collected the material as records of continuous texts on various topics, it was not a purposeful study of vocabulary and semantics on the topic of the homeland. The method of cognitive definition proposed by Jerzy Bartminski, which provides for the reconstruction of the “mental object”, i.e. the maximum set of characteristics fixed in the language, was used in the article. As a result of the analysis of the material, similar features, indicated earlier by the researchers of this borderland, were found. Among the components of the imagination of HOMELAND, in the first place there was a warm attitude to native places (the emotional connection of a person with the place of birth and the period of childhood) and ancestors (including the deceased, the cemetery). The importance of the place of residence and neighbours (their own, ours, etc. people with similar experience), as well as religion (their own and neighbouring parishes, the cult of the Virgin Mary) was also emphasized. Less often, but expressively accentuated cultural (for example, traditions and language) and everyday signs of the concept (stability; private property; homeland where you can live). At the same time, more expressive than in other works, sketching of the ideological homeland by local residents was noticed (for the older it is the Second Polish Republic, for the younger – Belarus). According to the author, this is explained by the fact that among the respondents were, among other things, the residents whose ancestors participated in the uprising of 1863, fought with the Bolsheviks in the Polish-Soviet war, as well as those associated with the Home Army. In addition to the traditional point of view of an ordinary peasant/ petty nobleman, the perspective of a patriot not only of a “small homeland”, but also of a non-existent state (Second Polish Republic) is also considered.
    В статье рассматривается понятие РОДИНА на материале польских периферийных говоров на территории Вороновского района Беларуси. Контекстом автору послужили избранные словари других исследователей «польщизны кресовой» на белорусско-польско-литовском пограничье, нарративы жителей Мядельщины (Беларусь), воспоминания эмигрантов из Виленщины (Литва), а также жителей Подляшья, Вармии и Мазур (Польша). Материал автором собирался как записи сплошных текстов на разные темы, а не как целенаправленное исследование лексики и семантики на тему родины. В работе используется предложенный Ежи Бартминьским метод когнитивной дефиниции, который предусматривает реконструкцию «ментального предмета», т.е. максимального набора характеристик, закрепленных в языке. В результате анализа материала обнаружены подобные признаки, указанные ранее исследователями данного пограничья. Среди составляющих воображение о РОДИНЕ на первом месте оказалось теплое отношения к родным местам (эмоциональная связь человека с местом рождения и детского периода) и предкам (в том числе умершим, кладбище). Подчеркивалось также значение места проживания и соседей (своих, наших и т.д. людей с подобным опытом), а также религии (свой и соседние приходы, культ Девы Марии). Реже, но выразительно акцентированы культурные (например, традиции и язык) и бытовые признаки понятия (стабильность; частная собственность; родина там, где можно жить). Одновременно замечено более выразительное, чем в других работах, выделение местными жителями идеологической родины (для старших это ІІ Речь Посполитая, для младших – Беларусь). По мнению автора это объясняется тем, что среди респондентов оказались, между прочим, жители, чьи предки участвовали в восстании 1863 г., воевали с большевиками в польско-советской войне, а также связанные с Армией Крайовой. Кроме традиционной точки зрения обычного крестьянина/мелкого шляхтича, рассматривается и перспектива патриота не только «малой родины», но и несуществующего государства (ІІ Речи Посполитой).
    Źródło:
    Nowa Polityka Wschodnia; 2023, 3(38); 248-285
    2084-3291
    Pojawia się w:
    Nowa Polityka Wschodnia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polszczyzna kilku wsi z okolic Dociszek na tle polszczyzny północnokresowej
    Autorzy:
    Kozłowska-Duda, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676847.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish
    peripheral dialect
    Polish in Belarus
    phonetics and phonology of dialects
    morphology of dialects
    Opis:
    The Polish speech of several villages in the neighborhood of Doсishki compared with the north-eastern peripheral dialectThe scientific studies on the Polish language on the territory of the former Grand Duchy of Lithuania have focused mainly on specific regions and historical periods. Despite the large number of the recorded materials and their analyses, scientists were unable to establish joint research programs and perform regular investigations; they also failed to create a map of different settlements, so as to develop a holistic picture of the languages of the region. Today, it is difficult to compare the study results of dialectologists and other scholars, because there is no comprehensive analysis of the peripheral Polish dialects.The paper compares the features of the Polish dialect from the area of Docishki with Polish ethnic dialects, as well as with other eastern peripheral dialects. Some other phonetic and morphological features are characterized by the resulting substrate and linguistic contacts. The differences in the Polish dialect of Voronovo district in Belarus are also presented.The analysis of the material has yielded that the Polish speech in the neighbourhood of  Doсishki is closely related to the north-eastern peripheral dialects, known as polszczyzna kresowa ‘borderland Polish’. It is mostly characterized by the same features as the Polish language of the area around Vilnius (including a part of the present-day Belarus). However, certain features of the local Polish dialect in villages near Doсishki are not attested in the neighbouring towns, but they are present in a few remote areas, such as the Kaunas region and only a complete description of a dialect will enable linguists to detect such features. Польская речь нескольких деревень в окрестностях Дотишек на фоне северо-восточного периферийного диалектаИсследования польского языка на территории былого ВКЛ проводились до сих пор нерaвномерно как во времени, так и в пространстве. Несмотря на большое количество записанных и проанализированных материалов, учёным не удалось выработать совместных программ и методoлогии исследований, не получилось также разработать сетку населённых пунктов с целью представить в итоге целостную языковую картину региона. Сегодня трудно сопоставить результаты исследований диалектологов и других специалистов в связи с нехваткой комплексных анализов периферийных польских говоров. Автором сравниваются особенности польского говора с окрестностей Дотишек с польскими этническими говорами, а также другими восточными периферийными говорами; характеризуются некоторые фонетические и морфологические черты, обусловленные субстратом, а также языковыми контактами; сделана попытка показать различия в польской речи на территории Вороновщины на Беларуси. Как показывает анализ материала, польская речь в окрестностях Дотишек тесно вплетена в контекст северо-восточного периферийного диалекта, известного как „польшчызна крэсова”. Её характеризуют в основном те же особенности, что и польский язык исторической Виленщины (включая и часть современной Беларуси). Однако определённые языковые черты местного польского говора в расположенных вблизи Дотишек деревнях не были зафиксированы в соседних ареалах, зато известны на несколько отдалённой территории, напр. в районе Каунаса, и только полная характеристика языковой системы речи позволяет такие черты выявить.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kalki semantyczne, strukturalne i kolokacyjne z języka rosyjskiego w gwarach polskich na terenie Rosji
    Russian semantic, structural and collocation calques in Polish subdialects spoken in Russia.
    Autorzy:
    Skorwid, Sergiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1854355.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-10
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    Polish immigrant dialects in Russia
    language contact
    adapted borrowings
    semantic and structural calques
    collocations
    polskie gwary przesiedleńcze w Rosji
    kontakt językowy
    adaptowane zapożyczenia
    kalki semantyczne i strukturalne
    kolokacje
    Opis:
    W artykule przedstawiono rozważania dotyczące systemu leksykalnego polskich gwar przesiedleńczych w Rosji, który uległ silnemu wpływowi dominującego języka ich otoczenia. Autor omawia zagadnienia związane z wyodrębnieniem semantycznych i strukturalnych kalk w tych gwarach i w szczególności z rozróżnieniem kalk i adaptowanych zapożyczeń z języka rosyjskiego. Te problemy powstają na skutek bliskiej pokrewności kontaktujących się słowiańskich odmian językowych. W celu rozwiązania części tych problemów, uwzględniając fakt, że w wielu przypadkach kalki i/lub adaptowane zapożyczenia używane są w ściśle określonych kolokacjach, w artykule zaproponowano wprowadzenie pojęcia „kalki kolokacyjne”, które, zdaniem autora, pozwala na adekwatny opis badanych zjawisk.
    The paper presents a study of immigrant Polish dialects in Russia that have been strongly influenced by the dominant language spoken in the area. The author discusses issues related to identifying Russian semantic and structural calques in the examined dialects, in particular differentiating between calques and adapted borrowings. The difficulties result from the close affinity of the Russian language and the influenced dialects, which have a common Slavic root. The article suggests a solution to this problem, namely observing various aspects of calque formation, taking into consideration the fact that the border between the analysed phenomena is blurred and the calques are often firmly bound with certain collocations. To this end, the author introduces the notion of “collocation calques” in order to describe these units adequately.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2021, 14; 199-208
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwarowe nazwy ubiorów w „Słowniku warszawskim”
    Slang garment names in Słownik warszawski
    Autorzy:
    Borejszo, Maria
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1045618.pdf
    Data publikacji:
    2013-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish language
    dialects
    slang vocabulary
    garment names
    Polish lexicography
    Opis:
    The article discusses slang lexis related to garment names, documented in Słownik języka polskiego [Dictionary of Polish Language] by Jan Karłowicz, Adam Kryński, and Władysław Niedźwiedzki (vols. I–VIII, Warszawa 1900–1927). Many of the words are unknown to literary Polish of the first decades of the 20th century, and some differ in their pronunciation, structure, or meaning from garment dictionary used in standard Polish. As the research suggests, the slang material documented in the dictionary is not only rich, but also varied in terms of form and meaning. Characteristically, many words are unstable. Słownik warszawski contains particularly many words for outer garments. Unfortunately, the editing layout of entries in the dictionary makes it impossible to localize the origin of each garment name, and consequently to link it to a particular slang. The explanations of words in the dictionary are usually very short, which often not enough to reconstruct the look and purpose of a garment.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2013, 20, 2; 59-72
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Galanty i galancie jako leksykalne wykładniki stopnia natężenia cechy w gwarach i polszczyźnie ogólnej
    Galanty and galancie as lexical exponents of the intensifi cation degree of a characteristic in dialects and general Polish
    Autorzy:
    Jaros, Irena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1680307.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-30
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    lexicology
    dialectology
    dialects
    colloquial Polish language
    regionalisms
    Opis:
    The author presents the functions of the lexical exponents of gradations with a dialectal origin, namely of: the adjective galanty and the averbs galancie, galancio, galanto in the colloquial Polish language and Polish dialects. Based on dialectal and general Polish data coming from published works (dictionaries, atlases, dialectal monographs) and unpublished collections of vocabulary, she discusses their gradational meanings falling into three semantic categories: sufficiency (e.g. galancie osób pojechało (‘quite many’ people have gone)), completeness (e.g. zupa galanta (‘quite a good’ soup)), and intensity (e.g. galancie wąski (a ‘very’ narrow)). The identifi cation of the meanings of the discussed forms as exponents of the intensity of a characteristic is, in most cases, conditioned on the context. They express various values of many gradational characteristics which are extracted while being actualised in a sentence. Due to their limited distribution (mainly Greater Poland, Kuyavia, Łęczyce and Sieradz Land, northern Lesser Poland, Masovia, Chełmno and Dobrzyń Land) and presence in the colloquial Polish language, the discussed forms can be classified as regionalisms with a dialectal origin.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2020, 779, 10; 77-87
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dawne słowniczki gwarowe jako źródło do historii języka
    Old Dialectal Dictionaries as a Source of the History of the Language
    Autorzy:
    Nowowiejski, Bogusław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1045234.pdf
    Data publikacji:
    2015-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    history of the Polish language
    folk dialects
    dictionaries
    Opis:
    Monolingual dictionaries of Polish as well as the old translation dictionaries which until the 19th century also fulfilled the function (in compliance with the intention of their authors) of general Polish dictionaries are traditionally regarded as fundamental sources of the history of the Polish language, especially its development and lexical resources. The collections of folk vocabulary which—more or less professionally—were narrowly used in the papers concerning the past periods of the Polish language aroused poor interest on the part of the historians of language. The article contends that small dialectal dictionaries should be treated equally with other sources of the history of the Polish language, especially lexicographical ones, for they provide a very interesting material for analysis and interpretation, not only linguistic.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 169-184
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Janusz Rieger, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2014, 459 ss.
    Autorzy:
    Głuszkowski, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676526.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    lexis
    bilingualism
    Polish language
    dialects
    dictionary
    Braslav region
    Opis:
    ReviewReview on Janusz Rieger’s Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2014, 459 ss. The given work characterizes Polish dialectal lexis including foreign influence in the Brasław region. In the review Rieger’s work was compared with other publications on the given topic, as well as the content was analyzed. RecenzjaRecenzja opracowania Janusza Riegera, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2014, 459 ss. Praca przedstawia polską leksykę gwarową w regionie brasławskim wraz z obcymi wpływami. W recenzji dokonano porównania z innymi pracami na temat słownictwa danego obszaru i dokonano omówienia treści.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2016, 40
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A breakthrough book about the Polish-Eastern Slavic linguistic borderland
    Przełomowa książka o polsko-wschodniosłowiańskim pograniczu językowym
    Autorzy:
    Lewaszkiewicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084492.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    dialects
    Polish-East Slavic language borderland
    lexical borrowings
    relict Polish-East Slavic references
    Opis:
    The discussed and reviewed book may be considered not merely a collection of word studies, but also a monograph dealing with lexical language contacts in the Polish-Eastern Slavic linguistic borderland. The authors examine more than 30 dialect words against the background of imposing Polish and East Slavic linguistic material, utilise the extensive subject literature, and apply modern dialectological research and language contact theory methods. Their main academic achievements include a precise delineation of the extent of East Slavic lexical borrowings in Polish dialect and a convincing verification of the criteria used to determine them. These efforts also allowed them to discover relict Polish-East Slavic references, previously considered borrowings from Ruthenian languages, in the examined lexical material. The publication, due to its advantages in material, theory and methodology, should serve as a model of research on dialectal linguistic borderlands for Slavic language studies. I believe that the book of Dorota Krystyna Rembiszewska and Janusz Siatkowski should deserves to be rated highly.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2020, 69; 213-222
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zu den lituaischen Lehnwörtern in ausgewählten Wörterbüchern der polnischen Sprache
    Lithuanian loanwords in selected Polish language dictionaries
    Autorzy:
    Guz, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/568239.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    Etymologies
    lithuanisms
    Polish in Vilnius
    dialects of the border area
    Opis:
    The paper examines the frequency of words of Lithuanian origin in selected, recently published, Polish language dictionaries. The conducted research shows that the frequency of such words is low. There are only three Lithuanisms in the Słownik etymologiczny języka polskiego by W. Boryś and in the Słownik etymologiczny języka polskiego by K. Długosz-Kurczabowa there are none. The low frequency of these words is discussed in many scholarly works, both those on Polish literary language and those on the Polish language in the Kresy area (the easter borderlands). This paper tries to establish the reasons behind this situation. The reasons are, as the subject literature shows, historical, geographical, practical, aesthetic, cultural and administrative in nature.
    Źródło:
    Linguistica Copernicana; 2011, 2(6); 339-348
    2080-1068
    2391-7768
    Pojawia się w:
    Linguistica Copernicana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wyrazy zapożyczone z języka polskiego w słowniku gwar smoleńskich Włodzimierza Dobrowolskiego
    Autorzy:
    Wójtowicz, Marian
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1023464.pdf
    Data publikacji:
    2019-09-05
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish loanwords
    Smolensk dialects
    Dobrovolsky’s dictionary
    Russian dialect lexicography
    Opis:
    The analysis comprises a stock of 414 Polish loanwords selected from the dictionary of Smolensk dialects. In the article the following problems are discussed: the stock of loanwords, periods and the process of the borrowing. Most of the words were borrowed as a result of direct language contacts. Some of the words were borrowed through Belarussian. The majority of them were borrowed in the 17th, 19th and at the beginning of the 20th century.
    Źródło:
    Studia Rossica Posnaniensia; 2019, 44, 2; 221-230
    0081-6884
    Pojawia się w:
    Studia Rossica Posnaniensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Влияние русского языка на белорусские говоры (на примере полевых исследований в Мядельском pайоне Минской oбласти)
    The influence of the Russian language on contemporary Belarusian dialects (on the example of field research carried out in Myadzyel district in the Minsk region)
    Autorzy:
    Żebrowska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1022147.pdf
    Data publikacji:
    2020-06-30
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Belarusian dialects
    Belarusian-Polish-Lithuanian borderlands
    Komarovshchizna
    Myadzel district
    Minsk region
    Opis:
    The aim of this article is to describe the role of the Russian language in a multilingual environment, which is the Belarusian-Polish-Lithuanian borderland. The study pays particular attention to the influence of the Russian language on contemporary Belarusian dialects, in particular on the Central Belarusian dialect. Part of the Central Belarusian dialect is the dialect of Kamarova (Myadzel district, Minsk region), where I have conducted field research since 2010. The article provides an analysis of selected fragments from the interviews with local residents, indicating a significant impact of the Russian language (primarily at the lexical level) on the speech of the residents of Kamarova, regardless of their age, education, status, position, etc. Moreover, the long and continuing influence of the Russian language on Belarusian dialects, its strong position in Belarus and its high prestige suggest a change in the dialect of Kamarova, in which lexical elements of the Polish/ Lithuanian language are gradually being replaced by their Russian equivalents.
    Źródło:
    Studia Rossica Posnaniensia; 2020, 45, 1; 181-193
    0081-6884
    Pojawia się w:
    Studia Rossica Posnaniensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z polskich drobiazgów słownikowych Tadeusza Szymańskiego: japa
    About some Polish items from the dictionary by Tadeusz Szymanski: japa
    Autorzy:
    Fałowski, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26731721.pdf
    Data publikacji:
    2023-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    język polski
    gwary
    leksyka
    etymologia
    japa
    Polish language
    dialects
    lexis
    etymology
    Opis:
    The article deals with the Polish dialectal word japa, which was the subject of interest of T. Szymanski. It presents a point in the discussion concerning the etymology of the mentioned dialectal word. The author has come to the following conclusions: 1) it is necessary to consider separately etymologically the Proto‑Slavic *ěpa ‘a growth on a tree, a swollen place on the body’ and the Polish and Belorussian dialectal word japa which means ‘mouth; a large hole’, 2) it is unlikely to be a word derived from a child language, 3) the Serbian and Croatian items should be considered as etymologically identical to the Polish and East Slavic ones, 4) japa ‘mouth, map, etc.’ is close to ziapa with the same meaning, 5) the form with onset ja- (japa) is a result of changing word structure, 6) regional spreading of the Polish dialectal words japa and ziapa could indicate on their Ruthenian roots, 7) it is difficult to establish conclusively whether German word forms japen, jappen which mean ‘to open one’s mouth; to catch, grasp with one’s mouth’ have played any part in this process.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2023, 18; 73-78
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Podwórkowa przekąska. Gwarowe i potoczne nazwy tasznika pospolitego
    An outdoor snack. Polish dialectal and colloquial names of shepherd’s purse (Capsella bursa-pastoris)
    Autorzy:
    Osowski, Błażej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2147009.pdf
    Data publikacji:
    2022-02
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    dialects
    colloquial language
    Polish
    plant names
    shepherd’s purse (Capsella bursa-pastoris)
    Opis:
    Shepherd’s purse is a common weed in Poland. Its various colloquial and dialectal names can be found in the literature dedicated to herbalism, yet there is no linguistic study on this subject. This issue is discussed in this paper. Using an online survey, the contemporary Polish names of the plant have been collected. The material is composed of 33 names analysed in terms of classifi cation into variants of Polish, geographical distribution, semantic motivation. A unit used within a limited geographical area is chleb babajagi, with its centre in Greater Poland. The names chlebek świętojański, Boży chlebek, babi chlebek, chleb, chlebek, chlebki are colloquial in turn.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2022, 791, 2; 103-112
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Językowe regionalizmy w odnalezionym rękopisie Roślin potrzebnych Krzysztofa Kluka jako element atrybucji tekstu
    Regional linguistic features in a discovered manuscript Roślin Potrzebnych by Krzysztof Kluk as a part of attribution process
    Autorzy:
    Szamryk, Konrad Kazimierz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117725.pdf
    Data publikacji:
    2016-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    Eastern Borderland Polish Language
    Polish language of 18th century
    territorial variation of the Polish language
    dialects of Podlasie
    manuscript
    Opis:
    This article concerns the manuscript Roślin potrzebnych by Krzysztof Kluk, an enlightenment priest and scientist from Podlasie, an author of botanic and zoological guidebooks. The manuscript of his first botanic handbook was recently found in Baworoscy’s Library in Lviv. Nevertheless, considering lack of direct authorship mark, an analysis focused on graphic and phonetic linguistic features has to be performed to confirm the authorship. Studies have shown some linguistic features, which have as much in common with 18th century Eastern Borderland Polish Language (especially the northeastern). Other linguistic features have much in common with the dialects of Mazowsze and Podlasie. It is very likely that the manuscript has been written by someone who lived on the borderland of Mazowsze and Podlasie. According to Kluk’s biography it is almost certain this person was Krzysztof Kluk. Therefore, the manuscript discovered in Baworowscy’s Library is Krzysztof Kluk’s autograph with all probability.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2016, 16; 313-324
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Specyficzne warianty języków narodowych: polski północnokresowy i niemiecki nadwołżański. Perspektywy badań porównawczych
    Particular variations of national languages: Polish Northern Kresy dialect and Volga German. Prospects for comparative study
    Autorzy:
    Mędelska, Jolanta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676603.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Island dialects
    Volga German
    Polish Northern Kresy dialect
    dialekty wyspowe
    niemczyzna nadwołżańska
    polszczyzna
    północnokresowa
    Opis:
    The author addresses particular language codes: Polish Northern Kresy dialect and Volga German. These varieties of their respective national languages evolved in unusual circumstances. Both were located outside of their home ethnic territory and occurred mainly in the form of extensive linguistic islands. Two varieties of Polish Northern Kresy dialect took shape in the lands of presentday Lithuania, Belarus, and Latvia. Voluntarily moving to the cities and smaller towns of the Grand Duchy of Lithuania, Poles carried with them the Polish language, which eventually was assumed by the local upper echelons, who by Polonizing produced a particular local cultural dialect. In the second half of the nineteenth century, Lithuanian and Belarusian peasants began to take up this dialect. In this manner, compact Polish language areas developed beyond the northeastern ethnic border, in other words, the areas of Northern Kresy dialect. Both varieties of the Polish language developed in the Russian Empire, where they were subjected to Russification. Once again they were drawn into the orbit of a strong Russian influence after World War II. On this basis, a new Northern Kresy cultural dialect took shape in the Lithuanian Soviet Socialist Republic. Volga German dialects, which can be categorized as transferred dialects, arrived in the Volga region in the eighteenth century with settlers from different parts of Germany, and underwent modifications in the new locale, consisting mainly of the mixing of different dialects. These evolved for a long time in isolation, from the Russian environment, from other varieties of the German language used in many places in Russia, as well as from literary German. At the end of the nineteenth century, they were officially subjected to Russification. They were again Russified (Sovietized) in the 1920s and 30s. In the Soviet period, a peculiar cultural dialect developed, based on the dialects of Volga German. The author discusses the points of contact and divergence in the history of Volga German and Polish Northern Kresy dialect, indicating possible directions for comparative research.
    Autorka zajmuje się szczególnymi kodami językowymi: polszczyzną północnokresową i niemczyzną nadwołżańską. Są to odmiany języków narodowych, które rozwijały się w niezwykłych warunkach. Oba znajdowały się poza terytorium etnicznym i występowały głównie w postaci rozległych wysp językowych. Polszczyzna północnokresowa ukształtowała się na ziemiach dzisiejszej Litwy, Białorusi, Łotwy w dwóch odmianach. Polacy dobrowolnie przenoszący się do miast i miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego przenieśli na te tereny język polski, który z czasem przejmowały miejscowe warstwy wyższe, polonizując się i wytwarzając specyficzny miejscowy dialekt kulturalny. W II połowie XIX w. dialekt ten zaczęli przejmować chłopi litewscy i białoruscy. W ten sposób powstały zwarte obszary języka polskiego za północno-wschodnią granicą etniczną, czyli gwary północnokresowe. Obie odmiany polszczyzny rozwijały się w Imperium Rosyjskim, gdzie poddawane były rusyfikacji. Ponownie trafiły w orbitę silnego oddziaływania języka rosyjskiego po II wojnie światowej. W Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej na ich podstawie ukształtował się nowy północnokresowy dialekt kulturalny. Dialekty niemieckie Powołża należą do gwar przeniesionych, trafiły nad Wołgę w XVIII w. wraz z przybyszami z różnych stron Niemiec, na nowym miejscu uległy modyfikacji, polegającej głównie na wymieszaniu poszczególnych gwar. Długo rozwijały się w izolacji zarówno od rosyjskiego otoczenia, jak i od innych odmian języka niemieckiego, używanych w wielu punktach Rosji, a także od niemczyzny literackiej. Pod koniec XIX w. drogą administracyjną poddano je rusyfikacji. Ponownie rusyfikowano je (sowietyzowano) w latach 20. i 30. XX w. W okresie radzieckim na bazie dialektów niemiecko-nadwołżańskich ukształtował się swoisty dialekt kulturalny. Autorka omawia punkty styczne i rozbieżne w historii niemczyzny nadwołżańskiej i polszczyzny północnokresowej, wskazując możliwe kierunki badań porównawczych.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2015, 39; 14-44
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Władysław Kuraszkiewicz – uczony i nauczyciel
    Władysław Kuraszkiewicz – a scientist and teacher
    Autorzy:
    Walczak, Bogdan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2035321.pdf
    Data publikacji:
    2018-08-28
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    the history of linguistics
    Slavic studies
    east Slavic languages and dialects
    history of Polish language
    Opis:
    The author presents the life and work of professor Władysław Kuraszkiewicz, especially pointing to his works concerning east Slavic languages and dialects, with a particular emphasis in Ukrainian. He also highlights studies of the history of Polish literary language, didactic and pedagogic presentation of professor Kuraszkiewicz as a creator of the Poznań school of historical linguistics.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 281-288
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zadania dialektologii w zakresie ochrony ginących gwar
    The Role of Dialectology in Preserving Endangered Dialects
    Autorzy:
    Karaś, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971346.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    dialektologia polska
    ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego
    gwary
    Polish dialectology
    preserving intangible cultural heritage
    dialects
    Opis:
    The paper reviews the role of dialectology in preserving the dying out or endangered Polish dialects that form a major and representative part of the intangible cultural heritage. Dialectology – apart from its typical research tasks – is thus responsiblefor preserving the valuable heritage; disseminating knowledge on dialects; depicting the relations between dialects, history, and folk culture; raising the general public’s awareness of the position occupied by dialects among the varieties of Polish. Most importantly, in view of standard Polish being the prevailing variety, dialects need to be shown as embedded in family, social, local, and regional perspectives.Preserving the endangered dialects, as well as the whole intangible cultural heritage, is a multifaceted undertaking that comprises in the first place documentation, description, and scientific interpretation of dialectal material. Research on dialects need to be popularized in order to raise the language awareness of the Polish society. This in turn may indirectly inspire actions aimed at promoting local dialects, appreciating the regional speech varieties, changing the social perception of dialects by means of both formal and informal education, and finally – revitalizing the dialects that are the least known and scarcely ever used
    Ginące obecnie gwary stanowią jeden z najważniejszych składników niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stąd potrzeba ich ochrony, przez którą rozumiem – zgodnie z Konwencją UNESCO z roku 2003 – „środki mające na celu zapewnienie przetrwania niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym jego identyfikację, dokumentację, badanie, zachowanie, zabezpieczenie, promowanie, waloryzację i przekazywanie następnym pokoleniom, w szczególności poprzez edukację formalną i nieformalną oraz przez rewitalizację różnych aspektów tego dziedzictwa.” (art. 2. pkt. 3.). W artykule przedstawiam zadania dialektologii w zakresie ochrony gwar, realizowane we współpracy z wieloma środowiskami, w tym naukowymi i politycznymi oraz ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2015, 7; 83-95
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesne badania pogranicza polsko-białorusko-litewskiego na przykładzie monografii Anny Żebrowskiej
    Contemporary Research on the Polish-Belarusian-Lithuanian Borderland on the Example of Anna Żebrowska’s Monograph
    Autorzy:
    Golachowska, Ewa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38583139.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    gwary białoruskie
    socjolingwistyka
    pogranicze polsko-białorusko-litewskie
    Belarusian dialects
    sociolinguistics
    Polish-Belarusian-Lithuanian borderland
    Opis:
    This review article is a discussion of the study by Anna Żebrowska Komarowszczyzna. Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego [The Village of Kamarova (Minsk Region): The Language of the Belarusian-Polish-Lithuanian Borderland]. The study presents the contemporary sociolinguistic situation of this borderland and describes in detail the local Belarusian dialect as it is today.
    Artykuł recenzyjny stanowi omówienie książki Anny Żebrowskiej Komarowszczyzna. Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego, w której autorka przedstawia aktualną sytuację socjolingwistyczną na tym pograniczu, a także szczegółowy opis lokalnej gwary białoruskiej w jej obecnym kształcie.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2022, 46
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gramatyczne germanizmy rdzennych dialektów zachodniosłowiańskich w gwarach przesiedleńczych na terenie Rosji
    Grammatical Germanisms of the Ascendant Dialects in West Slavic Immigrant Patois in Russia
    Autorzy:
    Skorwid, Sergiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971465.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    czeskie i polskie gwary przesiedleńcze w Rosji
    germanizmy gramatyczne
    predykatywy i czasowniki modalne posesywne konstrukcje rezultatywne strona bierna
    zaimki wskazujące
    Czech and Polish immigrant dialects in Russia
    grammatical borrowings from German
    modal predicatives and modal verbs possessive resultative constructions passive voice
    demonstrative pronouns
    Opis:
    The paper deals with some contact phenomena in grammar typical of the ascendant dialects, which were inherited by two Czech and one Polish immigrant patois spoken in Russia. The Czech patois are located in several villages near Novorossiysk and Anapa in the Northern Caucasus and also in the Middle Irtysh area of the Omsk Region, the Polish (Masovian) one in the Krasnoyarsk Region and in the Republic of Khakassia.These patois show relatively good preservation of their original dialectal systems, including not only old lexical borrowings from German, but also grammatical features that appeared as a result of the longtime contact of West Slavic dialects with German in central and northeastern Europe. At the same time the systems of the examined patois as a whole, as well as their elements of contact origin, have been strongly influenced by their East Slavic language surroundings, most of all by the Russian language. The author concludes that set and functioning of the analyzed borrowed units or structures and contact features in Czech and Polish dialects although partly similar, differed somewhat. It depended on the speakers’ relative tendencies to personalize and give detail; it also depended on the features sentence construction observed in both languages.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2015, 7; 177-189
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wyrazy polskie i niemieckie w ukraińskiej gwarze okolic Brodów (lata 1930-1945)
    Polish and German Words in Ukrainian Dialect in the Vicinity of Brody (the years 1930-1945)
    Autorzy:
    Karpluk, Maria
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2127774.pdf
    Data publikacji:
    2002
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    gwary zachodnioukraińskie
    zapożyczenia polskie
    zapożyczenia niemieckie
    pośrednictwo polskie
    pojedyncze słowa
    Western-Ukrainian dialects
    Polish borrowings
    German borrowings
    Polish mediation
    single words
    Opis:
    Jaszczun's paper Мова селян Брідщини в 30-х і в першій половині 40-х років нинішнього століття contains 100 dialect Ukrainian words. They have been collected by the author in the period in question with 15 examples of Polonisms and 17 Germanisms. Karpluk sought to take a look at the remaining 68 words and expressions, which of them are Ukrainian and which became part of the way the Ukrainian peasants from the vicinity of Brody spoke. They came straight from the Polish language (the type of pjuro [pen], studnia [well]) or through the Polish from other languages (the types of familija, talirka, walkir). The considerable semantic extension of the collected words allow us to assume the influence of the Austrian/Polish offices (the type of gmina), the army (hurlopnik), schools (hantramynt), but also direct contacts with the Poles living in Brody. This is apparent in the names of animals (gacyk), objects (butelka), and also ornaments (brandzułetka), in customs (hudeńky, pudzinkuwanie), trade (tanyj) and in adverbs imbued with emotions (naprawdu, teńho).
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2002, 49-50, 6; 167-177
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z dorobku polskiej dialektologii przełomu XX i XXI wieku w zakresie badania gwary lasowskiej
    The findings of Polish dialectology at the turn of the 21st century with regard to the Lasowiacy dialect
    Autorzy:
    Kowalik, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459218.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    Polish dialectology
    dialects of Lesser Poland
    dialect of Lasowiacy
    dialektologia polska
    dialekty Małopolski
    gwara lasowska
    Lasowiacy
    Opis:
    The article discusses the latest research regarding the dialect of the Lasowiacy, a subethnic group living at the conflux of the Vistula and the San in southern Poland. These studies are linguistic or ethnographic and verify the current state of the dialect, its stratification and functions in the fluid realities. Some researchers claim the present stage is one of “the emergence of an supraregional interdialect based on the Lasowiacy patois, whose usage encompasses a certain section of Subcarpathia” (Radwański 2013).
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2018, 13; 59-73
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rękopiśmienny słowniczek wileńskiej gwary ludowej Artura Dolińskiego jako źródło do badań gwar polskich
    Artur Doliński’s manuscript dictionary of Vilnius folk dialects as a source for the study of Polish dialects
    Autorzy:
    Kuryłowicz, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/40248828.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    dialect dictionaries of the 2nd half of the 19th century
    borderland Polish
    folk dialects
    Opis:
    The article presents a manuscript collection of dialect lexicon from the 2nd half of the 19th century compiled by Artur Doliński. The glossary records the vocabulary characteristic of the folk dialect of the Vilnius area. The author has established that in terms of methodology, Doliński’s work differs from other studies of this type (the entries are not arranged alphabetically, they lack qualifiers or explicataions of how to use a particular word). However, this does not diminish the value of the work under discussion, since the glossary records unknown lexemes from historical Lithuania, and attests to phonetic and grammatical features inherent in the borderland variety of the language. This makes Doliński’s work an important source for the study of Polish dialects in the 19th century Northeastern Borderlands.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2022, 22; 347-361
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O zapożyczeniach polskich w słownictwie gwar okolic Moskwy
    On Polish loanwords in the dialects of the Moscow area
    Autorzy:
    Wójtowicz, Marian
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594092.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    rosyjskie słownictwo gwarowe
    zapożyczenia polskie w rosyjskim
    gwary moskiewskie
    Russian dialect vocabulary
    Polish loanwords in Russian
    Moscow dialects
    Opis:
    Autor analizuje 35 wyrazów zapożyczonych z języka polskiego do gwar okolic Moskwy. Większość z nich została przejęta z języka polskiego przez rosyjski język literacki w XVII–XVIII wieku, a następnie dostała się do gwar. Część zapożyczeń weszła do gwar moskiewskich z języka polskiego przez sąsiednie gwary zachodnie i południowe. W porównaniu z zapożyczeniami w innych gwarach rosyjskich wpływ języka polskiego na gwary moskiewskie był niewielki.
    The author analyses 35 words borrowed from Polish in the dialects of the Moscow area. The majority were borrowed from Polish by the Russian literary language of the 17th–18th centuries and subsequently entered the dialects. Some of the borrowings were adopted from the neighbouring Western and Southern dialects. In comparison to the borrowings of other Russian dialects, the influence of the Polish language on the Moscow dialects was insignificant.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 553-564
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Popularyzacja dziedzictwa kulturowo-językowego pogranicza polsko-czeskiego na przykładzie Międzynarodowego Konkursu Gwary Laskiej „Morawske rzadzyni selske hospodyni”
    Popularization of the Cultural and Linguistic Heritage of the Polish-Czech Borderland on the Example of the International Lendian Dialect Contest „Moravian Stories of a Farmer’s Wife”
    Autorzy:
    Szymańska, Marcela
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2057179.pdf
    Data publikacji:
    2018-12
    Wydawca:
    Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
    Tematy:
    regional education
    cultural and linguistic heritage
    Polish-Czech borderland
    Moravians
    Lendian dialects
    edukacja regionalna
    dziedzictwo kulturowo-językowe
    pogranicze polsko-czeskie
    Morawianie
    gwary laskie
    Opis:
    The article presents an example of good practice in the field of regional education, which is the organization of the cyclical International Lendian Dialect Contest called "Moravian stories of a farmer’s wife" (Moravian dialect: „Morawske rzadzyni selske hospodyni”) in the Primary School in Krzanowice (continuously since 2007). The overriding goal of this initiative is to popularize the cultural and linguistic heritage of the Polish-Czech borderland, a specific and unique region due to the cross-influence of four cultures and state and political changes that have taken place over the centuries. The contest fulfills an educational, social and cultural function. In adult recipients, it shapes and strengthens ties with the environment, creates a sense of regional community and stimulates social activity. Whereas, in the young generation, it arouses interest in the problems of history, sensitizes them to the richness and specificity of the Moravian heritage, and in the wider perspective enables shaping and developing the need for attachment to the homeland and respect for the legacy of ancestors.
    Artykuł prezentuje przykład dobrej praktyki z zakresu edukacji regionalnej, jaką jest organizacja cyklicznego Międzynarodowego Konkursu Gwary Laskiej „Morawske rzadzyni selske hospodyni” w Szkole Podstawowej w Krzanowicach (nieprzerwanie od 2007 roku). Nadrzędnym celem tej inicjatywy jest popularyzacja dziedzictwa kulturowo-językowego pogranicza polsko-czeskiego, regionu specyficznego i wyjątkowego z racji wpływu czterech kultur oraz zmienności państwowej i politycznej na przestrzeni stuleci. Konkurs spełnia nie tylko funkcję edukacyjną, ale przede wszystkim społeczną. Wśród dorosłych odbiorców kształtuje i umacnia więzi ze środowiskiem, stwarza poczucie wspólnoty regionalnej oraz rodzi aktywność społeczną. Zaś wśród młodego pokolenia rozbudza zainteresowanie problematyką historii, uwrażliwia na bogactwo i specyfikę morawskiego dziedzictwa, a w szerzej perspektywie pozwala kształtować i rozwijać potrzebę przywiązania do rodzinnych stron oraz szacunku do spuścizny przodków.
    Źródło:
    Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"; 2018, 6, 6; 145-161
    2353-2734
    Pojawia się w:
    Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kwestia tożsamości narodowej ukraińskojęzycznej ludności północnego Podlasia
    Question of National Identity of the Ukrainian-Speaking Population of Northern Podlachia
    Autorzy:
    Roszczenko, Mikołaj
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807275.pdf
    Data publikacji:
    2020-01-02
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Białorusini
    etnos
    gwary
    Podlasie
    Polacy
    polonizacja
    świadomość narodowa
    Ukraińcy
    ukraińskojęzyczny
    Belarusians
    ethnic group (ethnos)
    local dialects
    Podlachia
    Polish people
    Polonization
    national identity
    Ukrainians
    Ukrainian language speakers
    Opis:
    Północne Podlasie było obszarem kresowym, kolonizowanym przez sąsiednie narody. Przedmiotem artykułu są tereny położone w międzyrzeczu Bugu i Narwi, na których osiedlili się ruscy (ukraińscy) osadnicy z Wołynia i południowego Polesia, tworząc tam zwarty obszar gwar północnoukraińskich. Owej ukraińskojęzycznej, prawosławnej ludności było na północnym Podlasiu w końcu XIX wieku ok. 75 000. Według dwóch polskich międzywojennych spisów ogromna większość owej ludności została uznana za Białorusinów. Dokonane odgórnie „przenarodowienie” miało ogromne znaczenie dla procesu kształtowania się świadomości narodowej u prawosławnych mieszkańców północnego Podlasia. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku odrodził się na tym terenie, głównie wśród młodzieży, ruch ukraiński. Doprowadziło to do ostrej rywalizacji między działaczami białoruskimi i ukraińskimi o prawosławne „dusze”. Dwa ostatnie spisy ludności wykazały, że ukraińską świadomość narodową na północnym Podlasiu deklaruje jeszcze niewiele osób. Wykazały one również, że zachodzi na tym terenie przyśpieszony proces polonizacji.
    Northern Podlachia is a part of Poland’s eastern territories once colonized by neighbouring peoples. The paper focuses on the territory situated in the basin area of the Bug River and the Narew River, where the area of Northern-Ukrainian local dialects has been formed as a result of the settlement of Ruthenians (Ukrainians) from Volhynia and Southern Podlachia. In the 19th century, the population of Ukrainian-speaking Orthodox inhabitants of Northern Podlachia was estimated at about 75,000. According to two inter-war population censuses, the vast majority of this population was recognized as Belarusians. This arbitrary classification for the purpose of the censuses had an enormous impact on national identity processes among the Orthodox inhabitants of Northern Podlachia. In the eighties of the 20th century, the Ukrainian national movement was revived in this territory, mostly among the youth. This led to a severe competition for the Orthodox “souls” between Belarusian and Ukrainian activists. The two recent population censuses have shown that only a small number of inhabitants of Northern Podlachia declare their Ukrainian national identity. The censuses have also proven the acceleration of polonization processes in this territory.
    Źródło:
    Roczniki Kulturoznawcze; 2014, 5, 2; 5-20
    2082-8578
    Pojawia się w:
    Roczniki Kulturoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O języku Akt Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego
    About the Language of Acts Grodno Zemstvo Court
    Autorzy:
    Konczewska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468413.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Acts of the Grodno Zemstvo Court
    Vilna Archaeographic Commission
    borrowings from the Polish language
    Belarusian dialects of the Grodno region
    Akta Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego
    Wileńska Komisja Archeograficzna
    polonizmy
    białoruskie gwary grodzieńskie
    Opis:
    This article, for the first time in scientific literature, presents comments about the language of documents of the Grodno Zemstvo Court, the oldest in the territory of the Grand Duchy of Lithuania. These documents were written in the 16th century in Cyrillic and published in XVII vol. of the Act of the Vilna Archaeographic Commission. The article presents promising directions for the study of these documents, and special attention is paid to the impact on their vocabulary of the Polish language and the functioning of the Belarusian dialects of the Grodno region.
    Źródło:
    Forum Lingwistyczne; 2019, 6; 99-110
    2449-9587
    2450-2758
    Pojawia się w:
    Forum Lingwistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wspomnienie roli, jaką odegrał profesor Władysław Kuraszkiewicz w początkowym okresie białorutenistycznych badań gwaroznawczych w Polsce
    Remembering the role of Prof. Władysław Kuraszkiewicz in the early period of Belarusian dialect studies in Poland
    Autorzy:
    Smułkowa, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1044669.pdf
    Data publikacji:
    2018-08-28
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    development of Belarusian and Ukrainian diphthongs
    depalatalization of consonants between the Bug and Narew rivers
    Jatzvingian (Yotvingian) relics in Ruthenian dialects between the Bug and Narew rivers
    Polish-Belarusian-Ukrainian and Baltic borderlan
    Opis:
    Post-war research on Belarusian dialects in Poland using linguistic geography methods was launched in the 1950s by Prof. Antonina Obrębska-Jabłońska and her associates at the Polish-Soviet Institute in Warsaw. Before long, the institute’s Eastern Slavic sections were transferred to the Slavic Studies Unit of the Polish Academy of Sciences, where this work was continued. The main source of information on Eastern Slavic dialects between the Bug and Narew rivers, i.e. in the southern part of the area planned to be included in field studies, was Władysław  Kuraszkiewicz’s article from 1939. In this work the Professor discussed the accentually determined development of Belarusian and Ukrainian diphthongs and the position-dependent depalatalization of consonants as well as mentioning preserved relics of infinitive forms of the it’`ie and peč`ye type, which in a subsequent work he explained as being a relic of the Jatzvingian (Yotvingian) language. The present paper highlights the merits of the distinguished Polish Slavic studies scholar, Professor Władysław Kuraszkiewicz, as a person, researcher and teacher.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 273-279
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sto lat dialektologii w Poznaniu
    A centennial of dialectology in Poznań
    Autorzy:
    Sierociuk, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2007914.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-15
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    history of dialectology in Poznań
    Polish studies at the AMU
    Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences
    lexicography of Wielkopolska dialects
    historia dialektologii w Poznaniu
    polonistyka na UAM
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    leksykografia gwar Wielkopolski
    Opis:
    W artykule przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące historii badań dialektologicznych w Poznaniu. Podano też istotne dane, szkicując kontekst tych działań – działalność naukowa Uniwersytetu Poznańskiego ściśle powiązana jest z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Te dwie instytucje naukowe mają wielkie zasługi w rozwoju studiów polonistycznych, a w tym dialektologii. Przedstawione informacje dotyczą głównie mało znanych osiągnięć zespołu dialektologicznego – między innymi archiwum fonograficznego z rejestracjami wypowiedzi informatorów urodzonych w drugiej połowie XIX wieku (najstarszy rozmówca pochodzi z roku 1855), co z nagraniami współczesnymi daje w sumie zarejestrowanych około 3700 godzin mowy ludowej – całość tego archiwum dostępna jest w wersji cyfrowej.Tekst uzupełnia garść informacji o historii dialektologii poznańskiej, zaś kończy szkic współczesnych działań zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM – głównie prac leksykograficznych
    This article presents the most relevant information on the history of dialectological research in Poznań and its context, the academic achievements of thePoznań University enjoyed in cooperation with the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences. The two institutions have greatly contributed to the development of Polish studies including dialectology.The presented information pertains chiefly to the relatively unknown accomplishments of the dialectology team, for example a phonographic archive containing recordings of utterances of informants born in the second half of the 19th century (the oldest interlocutor was born in 1855). Together with contemporary recordings, the collection contains approximately 3,700 hours of rural speech. The entire archive is available in a digital version.The text is supplemented with information about the history of Poznań dialectology and the contemporary activities of the team of the Dialectology Workshop at the Poznań University, mainly lexicographic works.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2020, 13; 11-32
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O statusie i zasięgu gwary w osiemnastowiecznej Polsce (na przykładzie nazw orczyka w wielkopolskich inwentarzach dóbr szlacheckich)
    About the status and scope of the dialect in 18th century Poland (the case of whippletree’s names in stock lists of the nobility from Greater Poland)
    Autorzy:
    Osowski, Błażej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594090.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    dialect
    Greater Poland’s dialect
    the history of the Polish language
    names of whippletree
    language and dialect’s status
    18th century
    gwara
    gwary wielkopolskie
    historia języka polskiego
    nazwy orczyka
    status języka i gwary
    wiek XVIII
    Opis:
    The paper shows the social status of dialects in the eighteenth-century Polish society. The first part of article contains theoretical attentions: findings of researchers and the opinions of witnesses era. It turns out that social scope of dialects was wider and not limited only to the peasants. The second part is an analysis of the names of whippletree. I used material from stock lists of the nobility from the second half of the eighteenth century from Wielkopolska, showing the presence of distinctive and regional vocabulary.
    Artykuł podejmuje temat statusu społecznego gwary w XVIII-wiecznym społeczeństwie polskim. Składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera uwagi teoretyczne: ustalenia badaczy oraz opinie świadków epoki. Okazuje się, że dawniej zasięg społeczny gwary był szerszy i nie ograniczał się tylko do chłopów. Druga część to analiza nazw orczyka na jednego, dwa i trzy konie. Wykorzystano materiał wielkopolskich inwentarzy dóbr szlacheckich z 2. połowy XVIII wieku, pokazując obecność w nich leksyki dyferencyjnej i regionalnej.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 203-215
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A centennial of dialectology in Poznań
    Sto lat dialektologii w Poznaniu
    Autorzy:
    Sierociuk, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2007915.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-15
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    history of dialectology in Poznań
    Polish studies at the AMU
    Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences
    lexicography of Wielkopolska dialects
    historia dialektologii w Poznaniu
    polonistyka na UAM
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    leksykografia gwar Wielkopolski
    Opis:
    This article presents the most relevant information on the history of dialectological research in Poznań and its context, the academic achievements of the Poznań University enjoyed in cooperation with the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences. The two institutions have greatlycontributed to the development of Polish studies including dialectology.The presented information pertains chiefly to the relatively unknown accomplishments of the dialectology team, for example a phonographic archive containing recordings of utterances of informants born in the second half of the 19th century (the oldest interlocutor was born in 1855). Together with contemporary recordings, the collection contains approximately 3,700 hours of rural speech. The entire archive is available in a digital version.The text is supplemented with information about the history of Poznań dialectology and the contemporary activities of the team of the Dialectology Workshop at the Poznań University, mainly lexicographic works.
    W artykule przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące historii badań dialektologicznych w Poznaniu. Podano też istotne dane, szkicując konteksttych działań – działalność naukowa Uniwersytetu Poznańskiego ściśle powiązana jest z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Te dwie instytucje naukowe mają wielkie zasługi w rozwoju studiów polonistycznych, a w tym dialektologii. Przedstawione informacje dotyczą głównie mało znanych osiągnięć zespołu dialektologicznego – między innymi archiwum fonograficznego z rejestracjami wypowiedzi informatorów urodzonych w drugiej połowie XIX wieku (najstarszy rozmówca pochodzi z roku 1855), co z nagraniami współczesnymi daje w sumie zarejestrowanych około 3700 godzin mowy ludowej – całość tego archiwum dostępna jest w wersji cyfrowej.Tekst uzupełnia garść informacji o historii dialektologii poznańskiej, kończy zaś szkic współczesnych działań zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM – głównie prac leksykograficznych.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2020, 13; 43-63
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zabytki rękopiśmienne z Pyzdr z drugiej połowy XVI wieku. Uwarunkowania historyczne. Właściwości językowe w kontekście tendencji rozwojowych i unifikacyjnych języka narodowego
    Handwritten historical texts from Pyzdry from the second half of the XVI century. Historical conditions. Linguistic properties in the context of development and unification tendencies of the national language
    Autorzy:
    Chojnacki, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2192876.pdf
    Data publikacji:
    2021-01-11
    Wydawca:
    Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
    Tematy:
    przywileje mieszczańskie
    kształtowanie się języka ogólnopolskiego
    regionalne archaizmy językowe
    kontynuacje niektórych szesnastowiecznych regionalizmów we współczesnych gwarach
    bourgeois privileges
    shaping of the Polish language
    regional linguistic archaisms
    continuations of some 16th-century regionalisms in contemporary dialects
    Opis:
    W Muzeum Regionalnym w Pyzdrach (miasteczko nad Wartą) znajdują się szesnastowieczne rękopiśmienne zabytki językowe (języka polskiego). Zabytki zawierają treść przywilejów mieszczańskich z Pyzdr (drugiej połowy XVI wieku). W artykule zamieszczono krótki opis przywilejów dotyczących miasta królewskiego Pyzdr. Dokonano analizy zabytków w kontekście udokumentowanych zjawisk językowych Wielkopolski (ze szczególnym uwzględnieniem cech regionalnych).
    In the Regional Museum in Pyzdry (a town on the Warta River) there are sixteenth-century handwritten Polish language texts. The texts contain the content of town privileges from Pyzdry (second half of the 16th century). The article contains a short description of the privileges concerning the royal city of Pyzdry. The historical texts were analyzed in the context of documented linguistic phenomena in Wielkopolska (with particular emphasis on regional features).
    Źródło:
    Językoznawstwo; 2020, 14; 163-191
    1897-0389
    2391-5137
    Pojawia się w:
    Językoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-73 z 73

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies