Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Natural environment" wg kryterium: Temat


Tytuł:
Życie towarzyszące naturalnym, powierzchniowym wyciekom węglowodorów
Life at natural hydrocarbon seeps
Autorzy:
Brzeszcz, Joanna
Kapusta, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2143430.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
naturalne wycieki węglowodorów
ropa naftowa
środowisko gruntowo-wodne
środowisko morskie
mikroorganizmy
natural hydrocarbon seeps
crude oil
soil environment
marine environment
microorganisms
Opis:
Swobodne migracje węglowodorów związane są z ciągłym rozpraszaniem tych związków ze stref ich nagromadzeń i zachodzą w warunkach silnej erozji skał uszczelniających oraz wysokiej porowatości skał zbiornikowych. Opisywane zjawiska występują zarówno w środowisku morskim, jak i lądowym, przyjmując różne formy. Morskie wypływy, zwane zimnymi wysiękami (ang. cold seeps), występują m.in. w postaci powierzchniowych wycieków gazu i/lub ropy, jezior solankowych, wulkanów asfaltowych oraz błotnych. Z kolei na lądzie migracje ujawniają się jako jeziora ropy, smoliste, naskalne naloty bitumiczne, przesiąknięta ropą gleba, wycieki gazowe oraz wulkany błotne. Uważa się, że prawie każdy basen naftowy zawiera obecnie tysiące aktywnych wycieków ropy. Blisko 50% ropy przedostającej się do mórz i oceanów ma pochodzenie nieantropogeniczne. Pomimo toksyczności niektórych węglowodorów chronicznie skażone miejsca zasiedlane są przez różnorodne grupy organizmów, począwszy od prostych jednokomórkowych bakterii po złożone organizmy wyższe. Bakterie stanowią kluczowy element umożliwiający funkcjonowanie takich ekosystemów. W tym aspekcie olbrzymie znaczenie mają zdolności metaboliczne niektórych bakterii ukierunkowane na węglowodory, gdyż umożliwiają one całkowitą mineralizację tych substancji lub przekształcenie ich w produkty charakteryzujące się mniejszą toksycznością. W środowisku morskim procesy te w większości zachodzą w warunkach beztlenowych, zaś w środowisku lądowym większą wagę należy przypisać procesom tlenowym. Wydaje się, że zależności symbiotyczne z takimi mikroorganizmami dla organizmów wyższych są niezwykle cenne, ponieważ umożliwiają im zajmowanie tych ekstremalnych środowisk. W przypadku morskich wycieków należy również zwrócić uwagę na bakterie chemosyntetyzujące, które wykorzystując metan oraz siarkowodór, wytwarzają substancje odżywcze (węglowodany) na potrzeby organizmu gospodarza, np. małży z rodzin Lucinidae, Mytilidae, Solemyidae, Thyasiridae, Vesicomyidae. W niniejszym artykule starano się przedstawić złożoność i niezwykłość różnorodnych form życia, które występują w środowisku długotrwale skażonym substancjami ropopochodnymi
Natural hydrocarbon migration means permanent hydrocarbon dispersion from their accumulation zones. These compounds escape along permeable migration pathways, or across them through fractures and faults in the cap rock, or directly from an outcrop of oilbearing rock. Hydrocarbon seepages occur both in marine and terrestrial environments, but in various forms. Marine seepages, termed as cold seeps, may appear as gas bubbles, oil plums, brine pools and basins, as well as asphalt or mud volcanoes. In turn, terrestrial seeps may manifest as lakes of crude oil, tarry, rocky bituminous deposits, oil soaked soil, gas seeps and mud volcanoes. It is believed that almost every oil basin has thousand active oil seeps. Almost 50% of crude oil entering seas and oceans has non-anthropogenic origins. In spite of some hydrocarbon toxicity, permanently oil-exposed sites are habitats of diverse groups of organisms; from unicellular bacteria to more complex, higher organisms. Bacteria are the key players for the proper functioning of ecosystems connected with hydrocarbon seeps. In this context, bacterial metabolic capabilities towards some hydrocarbons are of great importance since microorganisms may totally mineralize or transform these substances to less toxic products. In the marine seeps these processes occur under anaerobic conditions, while aerobic hydrocarbon conversion is more important in terrestrial environments. The symbiosis with such microbes seems to be valuable for higher organisms, as it allows them to occupy such extreme environments. In case of marine seeps, attention should be also paid to chemosynthetic bacteria that use methane or hydrogen sulfide to produce nutrients (carbohydrates) for host organism i.e. bivalve families such as Lucinidae, Mytilidae, Solemyidae, Thyasiridae, Vesicomyidae. In this article, we tried to present the complexity, biodiversity and uniqueness of various life forms which exist in the chronically hydrocarbon-contaminated environment.
Źródło:
Nafta-Gaz; 2021, 77, 10; 641-656
0867-8871
Pojawia się w:
Nafta-Gaz
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Związki ołowiu i chromu w środowisku naturalnym i odpadach
Lead and chromium compounds in the natural environment and wastes
Autorzy:
Szymański, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819782.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
środwisko naturalne
odpady
związki ołowiu
związki chromu
waste
natural environment
compounds chromium
compunds lead
Opis:
Metale ciężkie w środowisku naturalnym mogą tworzyć różnorodne związki chemiczne. W środowisku wodnym są to zazwyczaj rozpuszczalne formy metali, natomiast w gruntowym formy trudno rozpuszczalne. Z obu rodzajami tych form spotykamy się również na składowiskach odpadów komunalnych. Deponowanie odpadów na składowiskach stanowi w Polsce ciągle najbardziej popularną metodę unieszkodliwiania różnych rodzajów tego materiału [1]. Składowiska odpadów komunalnych generują m.in. gazy oraz odcieki składowiskowe. Nierzadko odpady bywają zmieszane z materiałem gruntowym różnorodnego pochodzenia. Mamy wówczas do czynienia z materiałem heterogenicznym i wielofazowym. W ośrodku tym szczególną rolę pełnią metale ciężkie, które mogą tworzyć bliżej nieokreślone połączenia mineralne oraz metaloorganiczne. Ocena zjawisk zachodzących w tak zróżnicowanym materiale stanowi poważny problem naukowy. Obecność tych metali w odpadach, w przypadku braku właściwego uszczelnienia podłoża składowiska, stanowi potencjalne zagrożenie dla środowiska naturalnego, szczególnie dla wód pod-ziemnych. Obowiązujące w Polsce akty prawne, dotyczące ochrony środowiska, wykluczają budowę i eksploatację obiektów nie odpowiadających współczesnym zasadom gospodarki odpadami. Tym niemniej, wpływ niektórych starych składowisk na środowisko przyrodnicze, ze względu na wcześniej deponowane tam odpady, może być znaczący.
Municipal waste landfills generate gases and landfill leachates. Often Wastes are mixed together with soil material of various origin. In such case we have heterogeneous and polyphasic material. Heavy metals have special part in such medium, they can createundefined mineral and organometallic connections. Assessment of phenomena occurring in so diverse material is a serious scientific problem. The presence of those metals in wastes, in case of lack of specific sealing landfill bottom, makes up potential threat for the natural environment, particularly for underground waters. Polish legal acts, concerning environment protection, exclude building and exploitation of objects which do not fulfil modern principles of waste management. However, influence of some old landfills on the environment, because of waste already deposited there, can be significant. The paper is a try to define possible forms of heavy metals, occurring in the aqueous and land environment, on the example of selected lead and chromium compounds, which are said to be toxic mutagenic carcinogenic. Presented literature review proves that, lead and chromium can create several connections with mineral and organic compounds. Part of those compounds occur in soluble form, so they are substances easily migrating in the natural environment, and can be spread through superficial and underground waters. Considerable part of those metals creates hardly soluble compounds what limits their mobility on through sorption or ion exchange. Those processes are very important in the soil environment, which contains silty minerals or organic substances. Those metal can be found in wastes, landfill leachates, they were penetrating to underground waters and spreaded that way, because of many years' negligence in the range of monitoring of lanfilled waste and lack proper sealings of landfill bottoms. It seems to be purposeful to carry out investigations of heavy metals regarding various speciation forms of those metals, because more and more specialist laboratories has access to modern laboratory equipment.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2009, Tom 11; 173-182
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zróżnicowanie typów geokompleksów częściowych (morfotopów) w południowej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich
Autorzy:
Kmiecik-Wróbel, Justyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/634087.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Tematy:
natural environment
partial geocomplexes (morphotops)
Western Tatra Mountains
Kościeliska Valley
środowisko przyrodnicze
geokompleksy częściowe (morfotopy)
Tatry Zachodnie
Dolina Kościeliska
Opis:
Poznanie i zrozumienie funkcjonowania zróżnicowanego systemu środowiska przyrodniczego obszarów wysokogórskich wymaga jego uporządkowania. Właściwa jest zatem analiza oparta o jedną cechę lub element środowiska. Badania na potrzeby niniejszego opracowania przeprowadzone zostały przez autorkę w południowej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich. Rzeźba terenu jest jednym z najważniejszych elementów kształtujących środowisko przyrodnicze Tatr, dlatego też stanowi doskonałe „tło” dla zilustrowania zmienności pozostałych jego cech. Podstawą poniższego opracowana było wyznaczenie morfotopów (jednostek charakteryzujących się jednorodnością cech morfologicznych oraz zachodzących współcześnie procesów morfogenetycznych), na bazie których możliwe było przedstawienie zróżnicowania pozostałych cech środowiska – budowy geologicznej, klimatu, gleb i szaty roślinnej. Na podstawie przeprowadzonych prac terenowych i analiz, wyznaczone zostały 3 główne grupy morfotopów oraz opisane poszczególne ich rodzaje.
The paper presents a way to classify the organization of the natural environment in high-mountain areas – a method of partial geocomplexes delimitation. The main concern was put on the terrain relief and morphogenetic processes being the most important factors influencing the landscape structure. In the southern part of the Kościeliska Valley in the Tatra Mts. 10 types of morphotops (partial geocomplexes with homogeneous terrain relief and recent morphogenetic processes) were identified 3 groups distinquished: morphotops of valley floors, those of slopes and those of ridge tops. For each type of morphotop basic characteristics of lithology, climate, soils, plant cover and recent morphogenetic processes were presented in the text.
Źródło:
Prace Geograficzne; 2012, 128; 57-64
1644-3586
Pojawia się w:
Prace Geograficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Znaczenie „małych miast” w kontekście rozwoju struktur ponadlokalnych na przykładzie Aglomeracji Górnośląskiej
The importance of ‘small cities’ in the context of supralocal structures development. The example of the upper Silesian Metropolitan area
Autorzy:
Szaton, Karolina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/691516.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
Ochrona krajobrazu
aglomeracja górnośląska
obszar funkcjonalny
dziedzictwo poprzemysłowe
środowisko przyrodnicze
Landscape protection
Upper Silesian agglomeration
functional area
postindustrial heritage
natural environment
Opis:
Nowadays, the impact of large cities and their domination in every aspect – geographic, economic or social – seems to overwhelm the smaller cities, especially in highly urbanized structures, such as the Upper Silesian metropolitan area. Although small cities are the minority in this case, analysis of spatial structures of the districts found in this area reveals that, although formally not being small cities, they can be included in this category because they actually function like small cities. They are often interesting places, the mainstay of the local culture, which managed to survive in the era of globalization, but usually they become an ‘element’ connecting or separating the highly urbanized centers. The aim of this study is to identify possible paths of development of these small ‘cities’ so that they will not lose their identity, but will adjust to the needs of the present. This requires coherent action and thinking about these places in a broader context than just administrative boundaries. When considered as the sum, these small ‘cities’ multiply their potential, which turns out to largely co-create the landscape. Creating functional areas based on landscape values as a specific criterion of delimitation would enhance the role of these small ‘cities’ and guide their development. It can be concluded that it is the industrial landscape which is an integrating factor in the case of Upper Silesian metropolitan area. Based on the connections and relations between natural areas and industrial areas, a functional area can be created, which would improve the prospects of small Silesian ‘cities’ as well impact on the entire structure and the neighboring larger urban areas.
Przedmiotem prezentowanych badań są związki krajobrazowe obszarów przyrodniczych i poprzemysłowych, przyjęte jako kryterium delimitacji struktury organizacyjno-przestrzennej o cechach obszaru funkcjonalnego. Charakterystyczna struktura przestrzenna rozproszonych dzielnic aglomeracji górnośląskiej, przyrównanych do „małych miast”, jest wyrazem przestrzennym tych związków. Celem badań jest wskazanie możliwości ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych wskazanych obszarów, a także rozwój ośrodków lokalnych, w odniesieniu do tematu zintegrowanego podejścia terytorialnego.
Źródło:
Space – Society – Economy; 2016, 17; 67-83
1733-3180
2451-3547
Pojawia się w:
Space – Society – Economy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmienne losy sieci osadniczej regionu mazowieckiego, w tym Obszaru Metropolitalnego Warszawy
The variable fate of the settlement network of the Mazovia region (including the Warsaw Metropolitan Area)
Autorzy:
Mieczysław, Kochanowski
Katarzyna, Donimirska
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/461425.pdf
Data publikacji:
2018-05-11
Wydawca:
Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
Tematy:
region mazowiecki
Obszar Metropolitalny Warszawy
sieć osadnicza
suburbanizacja
transport szynowy
obwodnice drogowe
wizerunek miast
dziedzictwo kulturowe i rewitalizacja
środowisko przyrodnicze
Mazovia region
Warsaw Metropolitan Area
settlement network, suburbanization
rail transport, road beltways
image of the city, cultural heritage and urban renewal
the natural environment
Opis:
Rozwój gospodarczy stolicy skutkuje jej rozwojem przestrzennym. Charakter tego rozwoju nie jest prawidłowy, gdyż na jej peryferiach i poza jej granicami rozciąga się strefa aglomeracji nie objęta planową urbanizacją. Rozrost aglomeracji bez wspólnego planu stanowi zagrożenie dla tożsamości małych miast w niej zagłębionych. Następnym wielkim zagrożeniem jest niedorozwój szynowego zintegrowanego transportu publicznego spajającego Warszawę i aglomerację, szczególnie w jej południowej części. Aby zahamować proces rozlewania się aglomeracji wyznaczenie zielonego pierścienia wokół aglomeracji Warszawy mogłoby ograniczyć wciskanie się zabudowy w piękny krajobraz i urealnić koncepcję wzajemnej wymiany usług między mieszkańcami Warszawy a mieszkańcami sąsiednich gmin. Szansę dla realizacji tej koncepcji stanowi bogaty zasób atrakcyjnych terenów przyrodniczych pod Warszawą i pięknie odnowionych centrów zabytkowych miasteczek dla turystyki kulturowej i rekreacji.
The economic development of Warsaw, the Polish and Mazovian capital, results in its spatial development. The nature of the latter development is not correct when on the outskirts of the capital city and outside its borders there is an agglomeration zone not covered by planned urbanization. The growth of the agglomeration without a plan poses a threat to the identity of the small towns it encompasses. The next great threat is underdeveloped integrated public transport, especially rail-based services, serving to connect Warsaw and the agglomeration, especially in its southern part. In order to stop the process of agglomeration sprawl, a green ring should be designated around the Warsaw agglomeration, so as to limit the scope at which new buildings gradually replace a beautiful landscape and to make real the concept of mutual exchange of services between the residents of Warsaw and the neighboring municipalities. An opportunity for the implementation of this concept through cultural tourism and recreation is provided by the large number of attractive natural areas near Warsaw and beautifully renovated centers of historical towns. Key words: Mazovia region, Warsaw Metropolitan Area, settlement network, suburbanization, rail transport, road beltways, image of the city, cultural heritage and urban renewal, the natural environment
Źródło:
MAZOWSZE Studia Regionalne; 2018, 25; 29-44
1689-4774
Pojawia się w:
MAZOWSZE Studia Regionalne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zinc in hair of the Middle Pomerania human population (Poland)
Cynk we włosach mieszkańców Pomorza Środkowego
Autorzy:
Trojanowski, P.
Trojanowski, J.
Bokiniec, M.
Antonowicz, J.
Trojanowska, C.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/85047.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Akademia Pomorska w Słupsku
Tematy:
zinc
hair
Middle Pomerania region
human population
Polska
natural environment
human health
zinc content
human disease
Opis:
The aim of this work was the assessment of the age, sex, way of nutrition, environment and health state influence on zinc content in hair of population living in the Middle Pomerania. Within years of 2005-2007 hair coming from 416 persons from a ten months old child to a 75 years old person was analyzed. All people were divided into four age groups: children (0-15 years), youth (16-25), adults (26-50) and the elderly (51-75). 3-centimeters long hair (counting from the skin) were put to chemical analyze. Then dried samples were weighed and mineralized with mixture of nitric and tetraoxochloric acides (mixed in proportion of 5:1). Zink determination was done by method of atomic absorption spectrophotometry using spectrometer ASA-3. Average zinc content in hair of researched population amounted to 167±58 7g g-1. Least of all zinc was ascertained in children hair (av. 125 7g g-1), and most of all in youth (194 7g g-1). In all age groups females had more of this metal (av. 180 7g g-1) than males (156 7g g-1). Average value of zinc for people living in a village was 147 7g g-1, and living in towns and cities 181 7g g-1. The least of zinc we have found at persons being on the meat- or milk-free diet (av. 157 7g g-1) and the most at persons that did not restrict in eating meat and milk products (197 7g g-1). The persons suffering from cardiovascular disease or hyperplasia prostate had adequately 221 and 195 7g g-1 Zn, considerably above the level in hair of without symptoms diseases persons (156 7g g-1). Smaller content of this element had persons suffering from atherosclerosis or hypertension (adequately 132 and 142 7g g-1).
Celem pracy było określenie zależności między wiekiem, płcią, sposobem odżywiania, środowiskiem i stanem zdrowia a zawartością cynku we włosach ludzi zamieszkujących Pomorze Środkowe. W latach 2005-2007 poddano badaniom 416 osób w wieku od 10 miesięcy do 75 lat. Wszystkich podzielono na cztery grupy wiekowe. Zawartość cynku we włosach badanych osób wynosiła średnio 167}58 μg g-1. Najmniej cynku stwierdzono we włosach dzieci (0-15 lat), średnio 125 μg g-1, a najwięcej we włosach młodzieży (16-25 lat) – 194 μg g-1. We wszystkich grupach wiekowych włosy osob płci żeńskiej zawierały więcej tego metalu (śr. 180 μg g-1) niż osób płci męskiej (156 μg g-1). Zawartość cynku we włosach mieszkańców wsi była mniejsza (147 μg g-1) niż u mieszkańców miast (181 μg g-1). Znacznie mniejszy poziom tego metalu (śr. 157 μg g-1) wykazywały włosy osób, które w swoim odżywianiu stosowały bezmięsną lub bezmleczną dietę, niż włosy osób, których jadłospis zawierał zarówno produkty mięsne, jak i mleczne (197 μg g-1). Osoby chorujące na miażdżycę lub prostatę miały we włosach znacznie wyższy poziom cynku (odpowiednio 221 i 195 μg g-1) niż osoby zdrowe (156 μg g-1). Najmniej tego pierwiastka we włosach znaleziono u osób chorujących na artretyzm i nadciśnienie (odpowiednio 132 i 142 μg g-1).
Źródło:
Baltic Coastal Zone. Journal of Ecology and Protection of the Coastline; 2009, 13 part II
1643-0115
Pojawia się w:
Baltic Coastal Zone. Journal of Ecology and Protection of the Coastline
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zielone miasta w Polsce - analiza porównawcza na podstawie agregatowego miernika rozwoju
Green cities in Poland – comparative analysis based on the composite measure of development
Autorzy:
Antczak, Elżbieta
Rzeńca, Agnieszka
Sobol, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28408302.pdf
Data publikacji:
2023-11-30
Wydawca:
Główny Urząd Statystyczny
Tematy:
zrównoważony rozwój
zielone miasto
polityka miejska
środowisko przyrodnicze
miernik syntetyczny
sustainable development
green city
urban policy
natural environment
synthetic measure
Opis:
Idea zielonego miasta ma na celu wpisanie uwarunkowań środowiskowych w fundamenty strategii jego rozwoju, budowanie równowagi przyrodniczej i odporności klimatycznej oraz stymulowanie zielonej transformacji terenów miejskich. Zazielenianie miast polega na wyborze priorytetów i działań zapewniających wysoki poziom jakości życia i ochronę środowiska oraz ograniczenie ryzyka i zagrożeń powodowanych przez zmiany klimatu. Celem badania omawianego w artykule jest ocena stopnia zazielenienia polskich miast na prawach powiatu. Analiza dotyczy wybranych lat: 2010, 2015, 2018 i 2020. Dane do analizy uzyskano m.in. z Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Regulacji Energetyki, Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii oraz z biuletynów informacji publicznej poszczególnych miast. Biorąc pod uwagę, że stan środowiska przyrodniczego polskich miast i powiązanych z nim sektorów gospodarki miejskiej jest bardzo zróżnicowany, postawiono dwa pytania badawcze: o skalę różnic w poziomie zazielenienia miast oraz o determinujące te różnice elementy środowiska czy procesy z nim związane. Skonstruowano syntetyczny miernik rozwoju, wykorzystując bezwzorcową metodę porządkowania liniowego w ujęciu dynamicznym. W tym celu wyznaczono uśrednioną wartość cech, które unormowano za pomocą metody unitaryzacji zerowanej. Poza uporządkowaniem miast pogrupowano je metodą kwartyli pod względem podobieństwa wartości miernika. Uzyskane wyniki wskazały na postęp w procesie zazieleniania miast na średnim poziomie, tj. ok. 2,5% rocznie. Widoczne jest duże zróżnicowanie między miastami, lecz można zaobserwować stopniową niwelację tych różnic. Pozwala to ostrożnie wnioskować o wyrównywaniu się poziomu rozwoju zielonych miast. Należy przy tym zauważyć, że monitoring zielonego miasta jest niezbędny do opracowania efektywnych polityk miejskich i strategii rozwoju odpowiadających na zmiany klimatu. Kluczowe jest zatem ujęcie w publicznych bazach danych mierników, które umożliwią ocenę procesu rozwoju z uwzględnieniem obszarów i kierunków rozwoju idei zielonego miasta.
The idea of a green city is to incorporate environmental considerations into the foundations of the city’s development strategy, build environmental balance and climate resilience, and promote the green transformation of urban areas. Greening cities involves choosing the right priorities and taking action to ensure high quality of life and environmental protection, as well as reducing the risks and threats posed by climate change. The aim of this study is to assess the extent to which Polish cities with powiat rights have been greened. The analysis was performed for the years 2010, 2015, 2018 and 2020. The data for the research were obtained from several sources, including Statistics Poland, the Energy Regulatory Office, the Head Office of Geodesy and Cartography, and public information bulletins of individual cities. Taking into account the fact that the condition of the natural environment of Polish cities and related sectors of the urban economy is varied, we posed two research questions, namely an inquiry into the scale of differences between cities in terms of the degree of their greening, and the search for the environmental factors or processes connected to the environment that determine these differences. We constructed a synthetic measure of development using a dynamic approach to the linear ordering method. To this end, we calculated the averaged value of the variables and normalised them using the zeroed unitarisation method. In addition to ordering the cities, they were grouped by means of the quartile method according to the similarities in their values of the synthetic measure. The results indicated moderate progress in urban greening, i.e. at the pace of about 2.5% per year. There were large differences between cities in this respect, but at the same time we observed a steady narrowing of these gaps. This led us to a cautious conclusion that the degree to which Polish cities are greened is becoming more and more level. It is also worth mentioning that monitoring the progress of green cities is essential in formulating effective urban policies and development strategies that respond to climate change. Therefore, it is crucial to include these measures in public databases which enable the assessment of development process, including the areas and directions of development of green cities.
Źródło:
Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician; 2023, 68, 11; 23-47
0043-518X
Pojawia się w:
Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zbiorowe środki ochrony przed skażeniami
Collective protection against contamination
Autorzy:
Harmata, W.
Szcześniak, Z.
Sobiech, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/209340.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
Tematy:
budownictwo
bojowe środki trujące
ochrona zbiorowa
construction
chemical toxics
protection of exercising personnel and natural environment
Opis:
W niniejszej pracy przedstawiono ogólne zasady użycia oraz klasyfikację zbiorowych środków ochrony przed skażeniami. Sprecyzowano zalecenia funkcjonalne i eksploatacyjne dla środków ochrony zbiorowej oraz opisano system wentylacji obiektów w zależności od rodzaju obiektu.
The paper describes general rules for the use of collective protection against contamination. There are presented certain recommendations for functional and operational requirements in the case of collective protection measures. The functional and maintenance recommendations are described in the field of the collective protection against modern agents in the concern of the hardened facilities in relation to the ventilation systems and objects themselves. Individual protection is a key element of dealing in the massive destruction weapon (MDW) environment. The protective cloth provides the capability of working in a contaminated area but it makes individuals less operable and effective, also in the lasting. The common collective protection is organized for people (solders or civilians) to be able to operate in a contaminated area. It means, that there are necessary certain facilities which protect personnel against toxics. The point of the collective protection is to keep an environment adequate for defense missions, rest, or decontamination. These facilities give more light feeling in the physical and psychological sense of dealing without the individual protective cloth. There is also a description of the ventilation system’ objects, depending on the type of collective protection systems.
Źródło:
Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej; 2017, 66, 1; 153-167
1234-5865
Pojawia się w:
Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zastosowanie wybranych metod klasyfikacji obiektów wielocechowych w analizie warunków gospodarowania na obszarach wiejskich Województwa Dolnośląskiego
Application of chosen classification methods in the purposeful research of environment
Autorzy:
Galant, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/341372.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Tematy:
obiekt wielocechowy
metody obszarowe
środowisko przyrodnicze
multiattribute object
areal methods
natural environment
Opis:
Analizy środowiska przyrodniczego charakteryzuje wysoki stopień złożoności przedmiotu badań, niemierzalność wielu jego cech, różnorodność środowiska (jest ono jednocześnie ciągłe i dyskretne), niejednolitość jednostek odniesienia. W pracy proponuje się przyjęcie geometrycznych pól jako obiektów niosących informację o wybranych komponentach środowiska. Wielkość pól geometrycznych dostosowano do obszaru badań (woj. dolnośląskie) oraz możliwości prezentacji wyników w postaci modeli kartograficznych. Analizie poddano pięć cech: występowanie gleb słabych, wymiar fraktalny obliczony dla gleb słabych, erozję wodną, spadek terenu i wysokość nad poziomem morza. Czynniki te wyselekcjonowano spośród wielu charakterystyk środowiska przyrodniczego ze względu na ich związek z warunkami gospodarowania. Ponadto wśród cech znajduje się również charakterystyka, która mówi o geometrii i strukturze przestrzennej badanych zjawisk – wymiar pudełkowy. Klasyfikację obiektów przeprowadzono wybranymi metodami obszarowymi, a wyniki prezentowane są w postaci modeli kartograficznych, które dodatkowo mogą posłużyć jako tło do prezentacji innych zjawisk przyrodniczych lub wskaźników je charakteryzujących.
Immense complexity of natural environment, immeasurability of its characteristics, duality of its nature (continuous and discrete phenomena), diversity of reference units pose the problems in the research on the environment. It is proposed to assume geometric units as objects that deliver particular information on chosen components of environment. The size of reference units is adjusted to the research area (Lower Silesia) and to the presentation of the outcomes in the form of cartographic models. Five features are taken into consideration: occurrence of low fertility soils, water erosion, slope, altitude above mean sea level and fractal dimension calculated for low fertility soil. These factors were chosen regarding the land management conditions. Moreover one of the characteristics – box dimension – expresses the geometry of the research phenomenon. Classification is carried out with use of chosen areal methods and the outcomes are presented in form of cartographic models which may be use as a background for presenting other environmental phenomena or indices characterizing it.
Źródło:
Acta Scientiarum Polonorum. Geodesia et Descriptio Terrarum; 2009, 8, 1; 3-17
1644-0668
Pojawia się w:
Acta Scientiarum Polonorum. Geodesia et Descriptio Terrarum
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zastosowanie GIS i metod teledetekcji do oceny degradacji środowiska przyrodniczego południowego skłonu Wyżyny Meghalaya, Indie
Application of GIS and remote sensing in evaluation of land dagradation of the southern slope of the Meghalaya Plateau, India
Autorzy:
Prokop, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/132249.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Geograficzne
Tematy:
GIS
teledetekcja
metoda
środowisko przyrodnicze
degradacja
Indie
land degradation
remote sensing
natural environment
India
Źródło:
Teledetekcja Środowiska; 2008, 40; 28-52
1644-6380
Pojawia się w:
Teledetekcja Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym w perspektywie public governance
Management of the Natural Environment in the Perspective of ‘Public Governance’
Autorzy:
Korporowicz-Żmichowska, Violetta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1065184.pdf
Data publikacji:
2021-03-08
Wydawca:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tematy:
public governance
zarządzanie środowiskiem przyrodniczym
polityka ekologiczna
management of the natural environment
ecological policy
Opis:
Zarządzenie środowiskiem przyrodniczym to działalność społeczeństwa, organizacji i pojedynczych osób. Jego celem jest ograniczanie niekorzystnych przemian w ekosystemach. Zarządzanie to jest procesem podejmowania i wprowadzania w życie decyzji dotyczących stanu środowiska. Jest ponadto praktyczną aktywnością mającą na celu utrzymanie i poprawę stanu środowiska przyrodniczego, które ulega degradacji w wyniku gospodarczej i bytowej działalności człowieka. Zarządzanie środowiskiem musi być spójne z polityką ekologiczną państwa, która jest celową oraz świadomą aktywnością władz państwowych. Zadaniem tej polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego wszystkim obywatelom. Polityka ekologiczna polega na odgórnych decyzjach, planach, które są tworzone, aby osiągnąć poprawę dobra wspólnego, jakim jest środowisko. Poprawa ta dotyczy środowiska i jego jakości, które jest nie tylko dobrem prywatnym, lecz także dobrem publicznym, gdyż ma szczególnie ważne znaczenie dla funkcjonowania danego społeczeństwa. Część z problemów z zakresu ochrony środowiska może być rozwikłanych przez wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych traktowanych jako proces społeczny. Mowa tu o idei public governance, która jest oddolnym podejściem do zarządzania w sferze publicznej, w tym również zarządzania środowiskiem. Public governance, czyli „partycypacyjne zarządzanie publiczne”, to taki typ zarządzania, który cechuje się: zaangażowaniem interesariuszy, transparentnością decyzji, równością i brakiem wykluczenia poszczególnych członków czy grup społeczeństwa z możliwości decydowania o kształcie usług publicznych. Przykładem tu mogą być budżety obywatelskie, umożliwiające społecznościom lokalnym współdecydowanie o tym, jak będą realizowane inwestycje opłacane z części środków z budżetu samorządowego. Celem artykułu jest przedstawienie public governance ‒ jednej z koncepcji zarządzania w sektorze publicznym ‒ oraz próba odpowiedzi, czy koncepcja public governance może być wykorzystana w zarządzaniu środowiskiem przyrodniczym.
Natural environmental management is the activity of society, organisations, and individuals, aimed at limiting unfavourable changes in eco-systems. This management is the process of making and implementing decisions, regarding the state of the environment. Moreover, it is a practical activity, aimed at maintaining and improving the condition of the natural environment, which is being degraded as a result of the economic and living activities of man. Environmental management must be consistent with the state's ecological policy, which is a deliberate and conscious set of activities of state authorities. The purpose behind this policy is to ensure ecological safety for all citizens. Environmental policy is about top-down decisions, plans that are created to improve the common good, which is the environment. This improvement concerns the environment and its quality, which is not only a ‘private good’. It is also a public good, as it is of particular importance for the functioning of a given society. Some of the problems related to environmental protection, can be solved by implementing new organisational solutions, treated as a social process. We are talking about the idea of ‘public governance’, which is a bottom-up approach to management in the public sphere, including environmental management. ‘Public governance’ or ‘participatory public management’  is a type of management that is characterised by: stakeholder involvement, transparency of decisions, equality, and the lack of exclusion of individual members or groups of society, from the possibility of deciding on the shape of public services. An example here may be civic budgets, which enable local communities to co-decide on the implementation of investments, financed from a part of the local government budget. The aim of the article, meanwhile, is to present ‘public governance’ - one of the concepts of management in the public sector, and to try to answer whether the concept of public governance can be used in managing the natural environment.
Źródło:
Studia Ecologiae et Bioethicae; 2021, 19, 1; 83-92
1733-1218
Pojawia się w:
Studia Ecologiae et Bioethicae
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zachowania proekologiczne studentów polskich uczelni
Proecological Behaviors of Students from Polish Universities
Autorzy:
Ciążela, Ariadna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468746.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:
środowisko naturalne
ekologia
ochrona środowiska
świadomość ekologiczna
proekologiczne zachowania
natural environment
ecology
protection of natural environment
ecological awareness
proecological behaviors
Opis:
Celem artykułu jest prezentacja wyników badania dotyczącego zachowań studentów na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Badanie przeprowadzono w 2016 roku na grupie 624 osób, studentów różnych kierunków i uczelni w Polsce. Stosunkowo częste wśród studentów okazały się zachowania o charakterze codziennym, takie jak dwustronne kserowanie i drukowanie, używanie żarówek energooszczędnych oraz używanie toreb wielorazowego użytku. Niewiele osób angażuje się w działania o charakterze bardziej zaawansowanym, jak kupowanie produktów ekologicznych czy działalność w organizacjach ekologicznych. Badanie wykazało niewielkie różnice w zachowaniach proekologicznych pomiędzy płciami oraz jedynie niewielkie związki pomiędzy codziennymi proekologicznymi zachowaniami oraz udziałem w zorganizowanych akcjach proekologicznych.
The article presents the results of research on proecological behaviors of Polish students. The study was conducted in 2016. The examined group consisted of 624 students from different faculties and universities. According to the results, everyday proecological behaviors and habits, like duplex photocopying and printing, using energy saving bulbs or reusable shopping bags were relatively popular. More advanced proecological behaviors, like buying ecological products or participation in environmental organizations were much less popular. The results of the study show small differences in proecological behaviors between sexes and only small correlations between proecological everyday habits and participation in proecological actions.
Źródło:
Prakseologia; 2019, 161; 227-252
0079-4872
Pojawia się w:
Prakseologia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zachowania konsumentów na rynku produktów ekologicznych w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej
Consumers’ Behaviours in the Market for Ecological Products in Poland and Other European Union Countries
Поведение потребителей на рынке экологических продуктов в Польше и в других странах Европейского Союза
Autorzy:
Witek, Lucyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/562663.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polski Instytut Ekonomiczny
Tematy:
konsument
produkty ekologiczne
środowisko naturalne
marketing
typologia konsumentów
consumer
ecological products
natural environment
consumer typology
потребитель
экологические продукты
природная среда
маркетинг
типология потребителей
Opis:
Celem rozważań jest charakterystyka zachowań konsumentów na rynku produktów ekologicznych w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej (UE) oraz ich determinant, a także wskazanie wpływu zachowań konsumentów na kształtowanie działań marketingowych. Do zrealizowania celu wykorzystano badania wtórne. Rynek produktów ekologicznych należy aktualnie do dynamicznie rozwijających się sektorów rynku w krajach wysoko rozwiniętych. Rozwój podaży jest uwarunkowany zmianami zachodzącymi w zachowaniach konsumentów, którzy w decyzjach nabywczych uwzględniają kryteria związane z ochroną środowiska, co stanowi istotną przesłankę do uwzględnienia kryteriów ekologicznych w działaniach marketingowych. Rozpoznanie badanej problematyki ma znaczenie praktyczne dla polskich przedsiębiorstw działających lub zamierzających działać w tym segmencie, co wiąże się z koniecznością osiągnięcia określonej pozycji na wspólnotowym rynku. Polski rynek produktów ekologicznych ma ogromny potencjał, który niestety wykorzystany jest tylko w bardzo małej części, stąd pilna potrzeba rozpoznania barier ograniczających jego rozwój. Artykuł wpisuje się w nurt badań związanych z trwałym i zrównoważonym rozwojem, co przyczynia się do zaspokojenia najważniejszych potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń oraz zachowania zasobów środowiska i jego naturalnej bioróżnorodności. Artykuł ma charakter koncepcyjny.
An aim of considerations is to describe consumers’ behaviours in the market for ecological products in Poland and in other European Union (EU) countries, their determinants as well as to indicate the impact of consumers’ behaviours on formation of marketing activities. To implement the aim the author used secondary research. The market for ecological products now belongs to the dynamically developing market sectors in the highly developed countries. The development of supply is determined by the changes occurring in behaviours of consumers who in their purchasing decisions take into account the criteria connected with environmental protection, what is an important premise for taking into consideration the ecological criteria in marketing activities. The recognition of the problems in question is of the practical importance for Polish enterprises operating or planning to operate in this segment, what is connected with the necessity to achieve a definite position in the community’s market. The Polish market for ecological products has an enormous potential which, unfortunately, is used only to a minor part; hence, there is an urgent need to recognise the barriers limiting its development. The article is a part of the stream of surveys connected with permanent and sustainable development, what contributes to meeting the most important needs of the present and future generations as well as to preserve the resources of the environment and its biological variety. The article is of the conceptual nature.
Цель рассуждений – дать характеристику поведения потребителей на рынке экологических продуктов в Польше и в других странах Европейского Союза (ЕС) и их детерминантов, а также указать влияние поведения потребителей на формирование маркетинговых действий. Для осуществления цели использовали вторичные исследования. Рынок экологических продуктов относится в настоящее время к динамично развивающимся секторам рынка в высокоразвитых странах. Развитие предложения обусловлено изменениями, происходящими в поведении потребителей, которые в своих решениях о покупке учитывают критерии, связанные с защитой окружающей среды, что является существенной предпосылкой для учета экологических критериев в маркетинговых действиях. Изучение исследуемой проблематики имеет практическое значение для польских предприятий, действующих или намеревающихся действовать в этом сегменте, что связано с необходимостью достичь определенной позиции на рынке ЕС. У польского рынка экологических продуктов огромный потенциал, который, к сожалению, используется лишь в небольшой степени, и потому имеется неотложная необходимость в выявлении барьеров, ограничивающих его развитие. Статья – элемент русла исследований, связанных с постоянным и устойчивым развитием, что способствует удовлетворению основных потребностей нынешних и будущих поколений, а также сохранению ресурсов этой среды и ее естественной биоразновидности. Статья имеет концептуальный характер.
Źródło:
Handel Wewnętrzny; 2015, 1 (354); 281-290
0438-5403
Pojawia się w:
Handel Wewnętrzny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Występowanie radonu w polskich podziemnych trasach turystycznych
Occurrence of radon in the Polish underground tourist routes
Autorzy:
Olszewski, Jerzy
Zmyślony, Marek
Wrzesień, Małgorzata
Walczak, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2164496.pdf
Data publikacji:
2015-10-08
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
Polska
radon
podziemne trasy turystyczne
stężenie radonu
promieniotwórczość naturalna
środowisko
Polska
underground tourists rout
radon concentration
natural radioactivity
environment
Opis:
Wstęp W Polsce funkcjonuje około 200 podziemnych tras turystycznych. Są to jaskinie, kopalnie oraz podziemne budowle. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań mających na celu rozpoznanie zakresu występowania stężeń radonu we wnętrzach podziemnych tras turystycznych. Materiał i metody W celu oszacowania stopnia zagrożenia przeprowadzono okresowe (1–2-miesięczne) pomiary stężeń radonu. Wykonano je w okresie letnim za pomocą detektorów śladowych typu Tastrak. Określono średnie stężenie radonu w powietrzu w 66 podziemnych trasach turystycznych w Polsce. Wyniki W wyniku przeprowadzonych badań uzyskano 259 pomiarów średnich stężeń radonu. Średnia arytmetyczna wyników wyniosła 1610 Bqm⁻³, maksymalne zmierzone stężenie – ponad 20 tys. Bqm⁻³, a stężenie minimalne – 100 Bqm⁻³ (próg czułości metody). Stwierdzono, że w 67% tras średnie stężenie radonu przekroczyło wartość 300 Bqm⁻³, natomiast w 22 podziemnych trasach przekroczyło 1000 Bqm⁻³. Wnioski Występujący w podziemnych trasach turystycznych radon w wielu przypadkach może stanowić problem organizacyjno-prawny i zdrowotny. Należy opracować program działań, których celem będzie obniżenie stężeń radonu w podziemnych trasach, szczególnie zlokalizowanych w zamkniętych kopalniach. Med. Pr. 2015;66(4):557–563
Background There are about 200 underground tourist routes in Poland. There are caves, mines or underground structures. This paper presents the results of the research intended to identify the extent of the occurrence of radon concentrations in underground areas of tourist routes. Material and Methods We conducted the measurement of periodic concentrations of radon (1–2 months) in the summer using type Tastrak trace detectors. We determined the average concentrations of radon in air in 66 underground tourist routes in Poland. Results The research results comprise 259 determinations of average radon concentrations in 66 routes. The arithmetic average of the results was 1610 Bqm⁻³, and the maximum measured concentration was over 20 000 Bqm⁻³. The minimum concentration was 100 Bqm⁻³ (threshold method) considering the arithmetic average of the measurements. It was found that in 67% of the routes, the average concentration of radon has exceeded 300 Bqm⁻³ and in 22 underground routes it exceeded 1000 Bqm⁻³. Conclusions Radon which occurs in many Polish underground tourist routes may be an organizational, legal and health problem. It is necessary to develop a program of measures to reduce radon concentrations in underground routes, especially routes located in the former mines. Med Pr 2015;66(4):557–563
Źródło:
Medycyna Pracy; 2015, 66, 4; 557-563
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wystepowanie arsenu w srodowisku i w zywnosci
The occurrence of arsenic in the environment and food
Autorzy:
Lozna, K
Biernat, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/876597.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
Tematy:
srodowisko przyrodnicze
zywnosc
arsen
wystepowanie
zanieczyszczenia powietrza
zanieczyszczenia gleb
monitoring zanieczyszczen
toksycznosc
zawartosc arsenu
natural environment
food
arsenic
occurrence
air pollutant
soil pollutant
pollution monitoring
toxicity
arsenic content
Opis:
Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza i gleby związkami arsenu jest przemysł wydobywczy węgla kamiennego i paliw płynnych oraz górnictwo i hutnictwo metali nieżelaznych. Na obszarach gdzie przemysł ten jest dobrze rozwinięty obserwuje się przypadki zatruć przewlekłych wśród mieszkańców. Stałe monitorowanie stopnia zanieczyszczenia produktów spożywczych związkami arsenu jest więc koniecznie zwłaszcza w tych rejonach.
The main source of air and soil contamination with arsenic compounds is mining industry of coal and oil as well as mining and metallurgy of non-ferrous metals. The cases of long-drawn arsenism were observed among inhabitants of regions where such industry is well developed. The long term, regular exposure to arsenic compounds both food and inhalation manifests in skin lesion and troubles in functioning of blood, neural and breathing systems. The purpose of this study is the latest literature review concerning contamination of air, soil and potable water with arsenic. The content of arsenic in the comestible produce varies and depends on kind ant origin of the produce. The biggest amount of arsenic in the daily ration came from potable water. The determined amount of arsenic ranged within 1 - 5300 µg/L comes from countries where earth water is used as drinking water, which means that allowable contents specified by FAO/WHO experts is exceeded more than one hundred times. The common inhabitant of developing countries consumes 400 - 650 g of rice weekly. The average contamination of rice with arsenic is 0.57 - 0.69 mg/kg, which means the intake of this element on the level 30% - 45% PTWI (Provisional Tolerable Weekly Intake). The relatively small arsenic contents is characteristic for vegetables and fruits (<0,1 mg/kg), higher amount is observed in leaf vegetables (up to 0.6 mg/kg) and potatoes (0.86 mg/kg). The similarly low arsenic contents (<0.1 mg/kg) is characteristic for the meat produce. Among animal produce the largest quantity of arsenic is determined in fish and seafood (1.5 - 11.2 mg/kg). The introduction of EU regulations in Poland resulted in resignation of the arsenic contents limitation in food, however the continues monitoring of the contamination level with compounds is necessary, particularly in the industrial areas of the country.
Źródło:
Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2008, 59, 1; 19-31
0035-7715
Pojawia się w:
Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies