Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Middle Poland" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 55
Tytuł:
Ad annos discretionis. Dorastanie w miastach późnośredniowiecznej Polski
Ad annos discretionis. Growing Up in Towns and Cities of Late Medieval Poland
Autorzy:
Bartoszewicz, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28763582.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
coming of age
adolescence
town
late Middle Ages
Kingdom of Poland
pełnoletność
dorastanie
miasto
późne średniowiecze
Królestwo Polskie
Opis:
Celem artykułu jest analiza zagadnień związanych z postrzeganiem granicy pełnoletności w miastach polskich w XV i pierwszych dekadach XVI w. Osiągnięcie pełnoletności, czyli lat sprawnych (anni discretionis) było regulowane prawem, a termin ten występuje regularnie w rejestrach sądów miejskich i sądów wyższych prawa niemieckiego. Analiza materiału źródłowego umożliwia zatem odpowiedź na pytanie, jak wyglądał w praktyce proces wchodzenia w pełnoletność, jakie wiązały się z tym prawa i obowiązki oraz pozwala zaobserwować różnice i podobieństwa w sposobie traktowania dorastających dziewcząt i chłopców.
The article aims to analyse issues related to the perception of the age of majority in Polish towns in the fifteenth and first decades of the sixteenth century. Attaining the age of majority, i.e. the age of discretion (Latin: anni discretionis) was regulated by law, and the term appears regularly in the registers of municipal courts and higher courts of German law. Therefore, the analysis of the source material makes it possible to reconstruct the process of coming of age together with the rights and obligations related to it and allows us to observe differences and similarities in treating adolescent girls and boys.
Źródło:
Kwartalnik Historyczny; 2023, 130, 3; 467-492
0023-5903
Pojawia się w:
Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Atlas historyczny Polski w badaniach nad średniowiecznym osadnictwem Polski. Związki Atlasu ze Słowikiem historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu
Historical Atlas of Poland in the study of the medieval settlement of Poland. The Atlas relationship to the Historical-Geographical Dictionary of the Polish Lands in the Middle Ages
Autorzy:
Piber-Zbieranowska, Marta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/18055666.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
historical geography
history of settlements
Historical Atlas of Poland
Historical-Geographical Dictionary of the Polish Lands in the Middle Ages
Mazovia
geografia historyczna
historia osadnictwa
Atlas historyczny Polski
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu
Mazowsze
Opis:
Artykuł przedstawia związki między dwiema pomnikowymi seriami opracowywanymi w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk – Atlasem historycznym Polski i Słownikiem historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu. Pod tym kątem omówiono ideę ich powstania, założenia koncepcyjne oraz dzieje powiązań instytucjonalnych. Odrębną część poświęcono analizie wykorzystania Atlasu w opracowywaniu Słownika, koncentrując się na tomach dotyczących Mazowsza.
This article presents the relationship between two monumental series developed at the Institute of History of the Polish Academy of Sciences – the Historical Atlas of Poland and the Historical-Geographical Dictionary of the Polish Lands in the Middle Ages. From this perspective, the author presents the idea of their development, conceptual assumptions and the history of institutional relations. A separate part is devoted to analysing the use of the Atlas in the compilation of the Dictionary, focusing on the volumes devoted to Mazovia.
Źródło:
Studia Geohistorica; 2022, 10; 172-188
2300-2875
Pojawia się w:
Studia Geohistorica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Syntheses in the Academic Output of Maria Bogucka
Autorzy:
Wijaczka, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28703581.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Maria Bogucka
history of Poland
history of the Netherlands
the Middle Ages
early modern times
history of Polish culture
cities and burghers in the 16th–18th centuries
scientific criticism
Opis:
Maria Bogucka was the author of several synthetic studies, which included topics such as the history of Poland until 1864, the history of the Netherlands, the history of Polish towns and the burgher classes in the early modern era, as well as the history of Polish culture up until 1989. This article discusses these particular syntheses; and the critical assessments they gave rise to following their publication.
Źródło:
Acta Poloniae Historica; 2023, 127; 17-36
0001-6829
Pojawia się w:
Acta Poloniae Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Unsuccessful Attempts at the Incorporation of Cities in the District Duchy of Greater Poland in the 13th Century
Autorzy:
Górczak, Zbyszko
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2234026.pdf
Data publikacji:
2023-07-26
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
city location
incorporation
Greater Poland
Middle Ages
Opis:
In the second half of the 13th century, the process of incorporation or institution of cities (a.k.a. the process of granting municipal rights) under German law began in Greater Poland. By 1314, i.e. until the end of the existence of a separate district duchy of Greater Poland, 51 successful city incorporations were carried out in its area, by princes and clerical as well as secular feudal lords At the same time, there were also 8 unsuccessful incorporation initiatives (14%). An unsuccessful settlement is a settlement that did not lead to the creation of a town or a settlement that had to be repeated after some time, especially with the consent of another ruler or another settlement owner. The article discusses these failed ventures while attempting to analyse the specific reasons for the failures. The following factors or their combinations can be pointed out: periodic unrest and political instability in the region, limiting the circle of potential settlers only to newcomers from abroad (with the exclusion of the locals), unclear legal and ownership status of the settlement being incorporated, competition from a nearby, stronger center, lack of sufficient support from the feudal owner (especially in the case of clerical and private feudals). At this early stage in the development of urban life, it is also possible to see a clear advantage of monarchical incorporations, which usually had a greater chance of success and further successful development. A similar distribution of unsuccessful and successful granting of municipal rights to towns (15%) has been noted by the literature in medieval Silesia.
Źródło:
Studia Historiae Oeconomicae; 2023, 41, 1; 1-28
0081-6485
Pojawia się w:
Studia Historiae Oeconomicae
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Węgrzy w Małopolsce w X-XII wieku w świetle źródeł toponomastycznych i archeologicznych
The Hungarians in Małopolska in the 10th-12th centuries in the light of topon ymic and archaeological sources
Autorzy:
Florek, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28407583.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Hungarians
Lesser Poland
Early Middle Ages
Opis:
This article deals with the interpretation of toponyms and archaeological materials from early medieval Lesser Poland that may be associated with the Hungarians or the Khazar Kabars. So far, they have most often been interpreted as traces of invasions by Hungarians – nomads (single monuments) or the operations of watchtowers they established to control the passes through the Carpathians and subjugated the local Slavic population (the so-called Old Magyar cemetery in Przemyśl) in the late 9th and1st half of the 10th century. It could have been related to their participation in the armed squads of the Piasts or the Rurikiviks, the activities of Hungarian merchants or prisoner-of-war settlements. The dating and interpreting the so-called Old Magyar cemetery in Przemyśl remains an open issue until it is fully developed and the results published.
Źródło:
Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim; 2023, 64; 169-196
0080-9993
Pojawia się w:
Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wizje genezy Polski w polskim piśmiennictwie wieków średnich. Uwagi na temat książki Początki dziejowe w Polskiej historiografii średniowiecznej. Z zagadnień historii idei, wyobrażeń i narracji Czesława Deptuły
Views on Poland’s Origins in Polish Medieval Writings. Comments on Początki dziejowe w polskiej historiografii średniowiecznej. Z zagadnień historii idei, wyobrażeń i narracji (Historical Beginnings in Polish Medieval Historiography: Issues of History’s Ideas, Concepts, and Narratives) by Czesław Deptuła
Autorzy:
Obara-Pawłowska, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/33770461.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Czesław Deptuła
scholarly output
Poland’s origins
historiography
Middle Ages
dorobek naukowy
początki Polski
historiografia
średniowiecze
Opis:
Celem artykułu recenzyjnego jest omówienie książki Początki dziejowe w Polskiej historiografii średniowiecznej. Z zagadnień historii idei, wyobrażeń i narracji autorstwa Czesława Deptuły. Na publikację składają się artykuły już ogłoszone drukiem przez badacza, zamieszczone w różnego rodzaju periodykach naukowych i monografiach zbiorowych. Motywem przewodnim recenzowanego tomu są szeroko pojmowane wizje początków Polski ukazane na kartach rodzimych utworów historiograficznych doby średniowiecza. Omawiane teksty nie tylko przypominają najważniejsze ustalenia poczynione przez lubelskiego mediewistę, ale także – zebrane w jednym miejscu – zapewniają niezbędny kontekst dla poznania głównych kierunków dociekań naukowych czy warsztatu badawczego Czesława Deptuły.
The aim of the review article is a discussion on a book by Czesław Deptuła, Historical Beginnings in Polish Medieval Historiography: Issues on Ideas, Concepts, and Narratives (Początki dziejowe w Polskiej historiografii średniowiecznej. Z zagadnień historii idei, wyobrażeń i narracji). The publication consists of articles already announced by the scholar in writing, included in various academic journals and collective volumes. The leitmotiv of the reviewed volume presents broadly understood views on Poland’s origins, presented in the native historiographic works from the Middle Ages. The discussed articles not only recall the most important findings carried out by the medievalists from Lublin, but, collected together, they also provide a necessary context for studying the main directions of Cz. Deptuła’s academic inquiries and scholarship.
Źródło:
Res Historica; 2022, 54; 711-726
2082-6060
Pojawia się w:
Res Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Issues of education and upbringing in the pages of "Wielkopolanin" (1848-1850)
Autorzy:
Kabacińska-Łuczak, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2106666.pdf
Data publikacji:
2021-12-09
Wydawca:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tematy:
Wielkopolanin” 1848-1850
oświata i wychowanie w Wielkopolsce w połowie XIX wieku
opieka nad dzieckiem w połowie XIX wieku
“Wielkopolanin” 1848-1850
education and upbringing in Greater Poland in the middle of the 19th century
childcare in the middle of the 19th century
Opis:
The aim of the article is to attempt and show the “enlightenment” of the peasants of Greater Poland in the middle of the nineteenth century in the magazines addressed to them, especially in relation to matters of education and upbringing. The subject of the research is the information on educational issues raised in one of the magazines for the people – “Wielkopolanin,” which was published in the years 1848-1850. Among the educational issues raised, the most important was the promotion of national identity both at school and at home. Further, it covered such topics as the influence of teachers on patriotic activity (their attitudes, values, importance in the local community), the role of village nursery schools, and support for orphans.
Celem artykułu jest próba pokazania „oświecenia” wielkopolskiego chłopa w połowie XIX w. w dedykowanych jemu czasopismach, szczególnie w odniesieniu do spraw oświaty i wychowania. Przedmiotem analizy są informacje dotyczące kwestii edukacyjnych poruszanych na łamach jednego z pism dla ludu – „Wielkopolanina”, który ukazywał w latach 1848-1850. Wśród podejmowanych zagadnień oświatowych i wychowawczych najważniejszym było krzewienie tożsamości narodowej zarówno w szkole jak i w domu. Ponadto: wpływ nauczycieli na działalność patriotyczną (ich postaw, wartości, znaczenia w społeczności lokalnej), działalność ochronek, wsparcie dla sierot.
Źródło:
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne; 2021, 28, 2; 197-209
1232-1575
Pojawia się w:
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowe znalezisko wczesnośredniowiecznego grotu włóczni z Lubienia, pow. piotrkowski
A New Find of an Early Medieval Spearhead from Lubień, Piotrków Trybunalski County
Autorzy:
Kurasiński, Tomasz
Skóra, Kalina
Ziętek, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048977.pdf
Data publikacji:
2021-12-20
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
Polska centralna
cmentarzysko
wczesne średniowiecze
grot włóczni
Lubień
early Middle Ages
cemetery
spearhead
central Poland
Opis:
W listopadzie 2020 roku do zbiorów Muzeum w Piotrkowie Tryb. został przekazany przez mieszkańca wsi Lubień, gm. Rozprza wczesnośredniowieczny grot włóczni. Zabytek został odkryty na leśnym dukcie (Ryc. 1) w odległości 900 m na północny-wschód od centrum cmentarzyska w Lubieniu. Stan zachowania grotu jest zły. Zabytek znajdował się tuż przy powierzchni gruntu. Jego lokalizacja w tym miejscu jest być może związana z pracami ziemnymi z 1970 r., podczas których doszło do odkrycia i częściowego zniszczenia centralnej części nekropolii w Lubieniu (Ryc. 2). Zniszczono wówczas około 35% powierzchni cmentarza, związanej – jak wynika z analizy przestrzenno-chronologicznej – z fazą inicjalną całego założenia grzebalnego (z 1 ćwierci XI w.). Żelazny grot włóczni ma lancetowaty liść, w przekroju poprzecznym płasko-soczewkowaty (Ryc. 4). Żeberko jest lekko wyodrębnione i widoczne tylko z jednej strony liścia, co może być spowodowane korozją, podobnie jak w przypadku przykrawędnych ubytków liścia. Tuleja grotu o przekroju sześciokątnym, choć nie jest to cecha wyraźnie zarysowana równomiernie zwęża się ku górze i została połączona „na zakładkę”. Jej dolna krawędź uległa częściowemu zniszczeniu. Nie stwierdzono otworów na nity. Omawiany grot włóczni reprezentuje typ IV w klasyfikacji A. Nadolskiego (1954). Obejmuje on okazy średnich rozmiarów (nieprzekraczających 30 cm długości, często krótszych – poniżej 20 cm), krępe, o stosunkowo długiej tulei. Dolne krawędzie sercowatego liścia są zatępione na krótkim odcinku. Groty tego rodzaju prawdopodobnie służyły w walce przeciwko przeciwnikowi nieposiadającemu osłony ciała. Wykazywały się niewielką siłą penetracji, rekompensowaną znaczną powierzchnią rażącą. W identyfikacji grotów typu IV typu można posłużyć się proporcją maksymalnej szerokości liścia do jego długości, która nie powinna być większa niż 1:2. Groty włóczni typu IV są rzadko (30 egz.) notowane na terenie ziem polskich. Okazy o takiej formie znane są głównie z cmentarzysk, przede wszystkim z XI w., ewentualnie jeszcze na początku XII w. Grupują się one w przede wszystkim na terenie Mazowsza, zwłaszcza jego północnej części (Ryc. 5). Niewielkie skupisko wyznaczają cztery okazy znane z Wielkopolski, zaś na pozostałym obszarze występują tylko pojedyncze znaleziska (Kujawy, Polska centralna, Małopolska). Groty typu IV sporadycznie notowane są także poza Polską. Można wskazać na XI- wieczne (rzadziej z XI-XII w.) przykłady z dawnej Rusi i wschodniej części basenu Morza Bałtyckiego. Nieco liczniej występowały one na terenie północnych Niemiec, zwłaszcza w Meklemburgii-Pomorze Przednie i Szlezwik-Holsztyn. Przyjmując, że pierwotnie odkryty grot włóczni stanowił element wyposażenia jednego ze zniszczonych grobów odkrytych w 1970 roku możemy mówić o kolejnym kroku do odzyskania utraconych wówczas materiałów. Daje to nadzieję na dalsze odkrycia, czemu służyć ma planowana prospekcja rejonu cmentarzyska.
In November 2020, an early medieval spearhead was donated to the Museum in Piotrków Trybunalski by an inhabitant of the village of Lubień, Piotrków Trybunalski County. The artefact was discovered on a forest trackway (Fig. 1), 900 m to the north-east from the center of the early medieval cemetery at Lubień. The relic was located close to the ground surface. Its localization in this place is probably connected with earthworks from 1970, during which the central part of the Lubień necropolis was discovered and partially destroyed (Fig. 2). Approximately 35% of the cemetery area was destroyed, which, according to a spatial-chronological analysis, is connected with the initial phase of the whole burial complex (1st quarter of the 11th century). The iron spearhead has a lanceolate leaf, flat-oblong in cross section; it preserved in poor condition (Fig. 3). The rib is slightly marked and only visible on one side of the leaf, which may be due to corrosion, as is the case with the edge loss. The hexagonal spearhead sleeve, although not a clearly defined attribute uniformly tapers upward and was joined “overlapping”. Its edge is partially destroyed. No rivet holes were registered. The discussed spearhead represents type IV in the classification by A. Nadolski (1954). This type includes medium-sized specimens (not exceeding 30 cm in length, often shorter than 20 cm), spiny, with a relatively long sleeve. The lower edges of the heart-shaped leaf are blunted on a short section. The spearheads of this type were probably used in combat against an opponent without body armour They showed little penetrating power, compensated by a considerable striking surface. In the identification of type IV spearheads the ratio of the maximum width of the leaf to its length can be used, which should not be greater than 1:2. Type IV spearheads are infrequently in Poland (30 pcs.). Specimens of this form are known mainly from cemeteries, mainly used in the 11th century, possibly even from the beginning of the 12th century. They are concentrated mainly in Masovia, especially in its northern part (Fig. 4). A small group forms four specimens from Greater Poland, while in the remaining area there are only single finds (Kuyavia, central Poland, Lesser Poland). Type IV spearheads are also sporadically found outside of Poland. There are examples from the 11th century (less frequently also from the 11th–12th century) from medieval Ruthenia and the eastern part of the Baltic Sea Basin. They were slightly more numerous in northern Germany, especially in Mecklenburg-Vorpommern and Schleswig-Holstein. Assuming that the spearhead came from one of the graves destroyed in 1970, we can talk about another step towards the recovery of materials lost at that time. This gives hope for further discoveries, which will be possible thanks to the planned prospecting of the cemetery area.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2021, LXXII, 72; 200-206
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pogranicze: pustka osadnicza – obszar przy granicy – kontakt kulturowy. Rozumienie terminu pogranicze w archeologii w kontekście wczesnośredniowiecznego osadnictwa południowej Wielkopolski i północnego Dolnego Śląska
Borderlands: unsettled areas – borderline area – cultural contact. Understanding the term “borderland” in archaeology in the context of early middle age settlement in the southern parts of Greater Poland and northern parts of Lower Silesia.
Autorzy:
Kolenda, Justyna M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048949.pdf
Data publikacji:
2021-12-20
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
pogranicze
wczesnośredniowieczne osadnictwo
interakcje kulturowe
północny Dolny Śląsk
południowa Wielkopolska
borderlands
early middle age settlement
cultural interactions
northern Lower Silesia
southern Greater Poland
Opis:
Problematyka pogranicza od ponad 100 lat jest przedmiotem dociekań przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Rozwój refleksji teoretycznej przyczynił się do zwiększenia zakresu znaczeniowego tego terminu. W wyniku redefiniowania pogranicze stało się pojęciem wieloznacznym, wielowymiarowym, wymagającym każdorazowo odpowiedniego precyzowania. Przykładowo z punktu założeń modernistycznych (a więc też w ramach badań powadzonych w archeologii) pogranicze jest gdzieś umiejscowione – jest to konkretny obszar – natomiast poprzez jego przewartościowanie w ramach ujęcia postmodernistycznego każda forma kontaktu kulturowego jest pograniczem. Dyskusje toczące się na gruncie politologii, antropologii czy socjologii były dla mnie inspiracją do sformułowania kilku ogólnych uwag na temat rozumienia terminu pogranicze przez polskich mediewistów. W pracach tych badaczy dominuje pewnego rodzaju spójność w postrzeganiu i interpretowaniu zjawisk kulturowych zachodzących we wczesnym średniowieczu w południowej Wielkopolsce i w północnej części Dolnego Śląska (obszar ograniczony od północy przez równoleżnikowy odcinek Warty i środkowej Obry, natomiast od południa przez Dolinę Baryczy). Ta jednomyślność spowodowała, że w niniejszym artykule przeanalizowałam mechanizm konstruowania koncepcji dotyczących wczesnośredniowiecznej rzeczywistości tego obszaru, w celu wskazania, że u podstaw tego myślenia leży, nigdzie nie wypowiedziane przez badaczy expressis verbis, zbliżone definiowanie terminu pogranicze. Ponowne odczytanie wprowadzonych do literatury przedmiotu koncepcji nakreślonych przez mediewistów z perspektywy współcześnie kształtujących się poglądów badawczych pozwoliło na ukazanie dotychczasowych kierunków badawczych realizowanych w ramach studiów m.in. nad terytorialnym rozwojem państwa Piastów. Moje rozważania składają się z trzech części. Odpowiadają one sposobom definiowania terminu pogranicze. Pierwszy przykład określiłam jako perspektywa terytorialna – wskazuje on na ugruntowane w literaturze przedmiotu rozumienie dzisiejszego pogranicza Śląska i Wielkopolski przez historyków. W ich ustaleniach odnajdujemy pogląd głoszący obecność na analizowanym przeze mnie obszarze rubieży międzyplemiennej. Dyskusja historyków wskazuje na interpretowanie zjawisk kulturowych zachodzących na obszarze południowej Wielkopolski w opozycji do północnej części tego regionu. Linia wyznaczona przez środkowy odcinek Obry i dalej w kierunku wschodnim przez bagna obersko-mosińskie była pojmowana jako naturalna granica rozdzielająca ten region. Brak w dokumentach pisanych nazwy plemienia (lub plemion) zajmującego południową Wielkopolskę powodował trudności w interpretacji zjawisk kulturowych tutaj zachodzących. Próbą wyjścia z poznawczego impasu wynikającego z braku danych było prowadzenie dociekań ukierunkowanych na rozpoznanie późniejszych podziałów administracyjno-terytorialnych. Część badaczy przyjmowała je wówczas jako punkt odniesienia w ustalaniu zasięgu starszych struktur plemiennych. Kolejną perspektywę terytorialno-interakcyjną związałam z poglądem głoszącym sposób organizacji osadnictwa na tym terenie po przyłączeniu do państwa Piastów. Nawiązują one do pogranicza jako obszaru położonego przy granicy, ale jednocześnie w pewnej odległości od centrum. Taka perspektywa związana jest z funkcjonowaniem koncepcji rdzeń peryferie w ramach politologii lub centrum peryferie w socjologii. W poglądach na temat zasiedlenia południowej Wielkopolski i północnego Dolnego Śląska po rzekę Barycz można odnaleźć elementy uniwersalnych koncepcji opisujących i tłumaczących procesy zachodzące na obszarach nowo zdobytych, uzależnionych czy inkorporowanych. Trzecia, interakcyjna perspektywa to propozycja zdefiniowania autonomicznej problematyki badawczej dla tego obszaru, w której sugeruję podjęcie studiów nad obliczem kulturowym zamieszkującej tam społeczności. Taka propozycja niweluje terytorialny wymiar pogranicza, konieczność jego umiejscowienia w pobliżu granicy oraz jego relacyjność do jakiegoś centrum czy rdzenia. W nawiązaniu do niej pogranicze definiuję jako spotkanie przedstawicieli różnych społeczności lub całych społeczności o odmiennym systemie wartości, norm czy strukturze społecznej. Taki kontakt wymusza interakcje, a ich rezultaty mogą być różnorodne – od trwania przy swoich wartościach aż po ukształtowanie się nowej rzeczywistości. Społeczności te określam jako wspólnoty lokalne, czyli są to niewielki grupy ludzi zamieszkująca określony obszar, którego centrum stanowi niewielki gród. Nie jest on rozumiany jako obiekt obronny, ale jako miejsce organizujące życie każdej społeczności.
The issue of borderlands has been a subject of inquiry for various representatives of scientific disciplines for over 100 years. The development of theoretical reflection has contributed to the increase of the semantic scope of this term. Having been redefined, the term borderlands has come to have multiple meanings, and thus it requires a precise defining with each usage. As an example, from the modernist perspective (and as such on the level of archaeological research) borderlands, being a particular area, are situated somewhere physically, whilst on the other hand, due to the term’s re-evaluation from a postmodernist standpoint, every form of cultural contact is a borderland. The ongoing discussions within political science, anthropology, and sociology were my inspiration for formulating a few general remarks on the understanding of the term borderlands by Polish medieval scholars. In the works of these researchers, a certain consistency predominates in viewing and interpreting cultural phenomenon within the early medieval period of southern Wielkopolska and northern Dolny Śląsk (an area limited from the north by the latitudinal section of the Warta river and the central part of the Obra river, whereas from the south by the Barycz valley). This single-mindedness spurred me in this article to examine the mechanism for constructing conceptions concerning the early middle age reality of the area in the hopes of showing that the basis of this thinking is silently assumed definition of the term borderlands. The concepts present in the subject literature as introduced by medieval scholars, when reread from the perspective of modern emerging research theories, allowed me to showcase the current research directions undertaken within studies on i.a., the territorial expansions of the Piast dynasty. My deliberations consist of three parts. They respond to the way the term borderlands is defined. The first I characterize as the territorial viewpoint; indicating the established perspective found within the source literature of the historians’ understanding of today’s borderland between Śląsk and Wielkopolska. In their findings we come across a viewpoint asserting the existence of borderlands between tribes within the discussed area. The historical discussion suggests that the cultural phenomena of southern Wielkopolska are interpreted in opposition to the northern lands of this region. The border line created by the Obra river and further to the east by the Mosiński Canal marshes, was perceived as the natural border dividing the region. The lack of any name of the tribe (or tribes) inhabiting southern Wielkopolska in the written sources has caused difficulties in interpreting cultural phenomena occurring in the area. An attempt to escape this cognitive gridlock resulting from a lack of data, was to conduct research focused on recognizing subsequent administrative and territorial divisions. Some of the researchers accepted them as the benchmark for determining the range of earlier tribal structures. The next perspective, being territorial and interactive, I tied to the outlook maintaining the settlement method of the area after it was joined to the territories of the Piast dynasty. They refer to the borderlands as an area located next to the border and also at a distance from the center. This perspective – within political studies – relates to the idea of a core and peripheries, or, as is the case in sociology, as center and peripheries. Elements of universal concepts describing and explaining the processes taking place on areas newly conquered, dependent, or incorporated, can be found within the views concerning the process of settling southern Wielkopolska and northern Dolny Śląsk up to the river Barycz. The third perspective is the interactive one. It is a proposal to define the autonomous research issue of this area, in which I suggest that research be conducted on the culture of the inhabiting society. This suggestion diminishes the territorial aspect of the borderlands, the necessity to locate it near to the border, and its relation to some center or core. I define borderlands as an interaction between representatives of different communities, or whole communities, with a differing system of values, norms, or social structure. This kind of contact necessitates interactions, with possibly varying and diverse results – from persisting with ones’ own values to shaping a new reality. These communities I characterize as local, that is, small groups inhabiting a given area with its none-too large center – this being a stronghold (Polish – gród). This structure is not to be understood as a defensive facility, but rather as a place organizing the life of every community. These small communities may be also referred to as face-to-face-societies. Amber Karolina Steele-Zielińska
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2021, LXXII, 72; 93-106
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The maximum ice sheet extent and its retreat in the western part of the Holy Cross Mountains, Poland, during the Sanian 2 Glaciation/MIS 12 based on geological data and analysis of karst phenomena
Autorzy:
Dzierżek, Jan
Lindner, Leszek
Cabalski, Krzysztof
Urban, Jan
Cyglicki, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1835599.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Central Poland
glacial deposits
cave deposits
palaeogeography
Middle Pleistocene
Polska środkowa
osad glacjalny
złoże jaskiniowe
paleogeografia
środkowy plejstocen
Opis:
The paper is focused on the palaeographic development of the western part of the Holy Cross Mountains, Poland, during the maximum extent of the Sanian 2 (MIS 12) ice sheet and its retreat. The studies were based on archival cartographic data, coupled with new lithological and petrographic analyses of limni- and fluvioglacial sands, i.e., grain-size composition, quartz grain morphology and heavy mineral analysis, as well as analysis of the erratic material of tills. The results confirm the regional variability of the erratic material in the Sanian 2 tills and point to the long-term development of fluvioglacial sands cover documenting cold climate conditions. They also evidence that the western part of the Holy Cross Mountains was the area where two oppositely directed ice sheet lobes (Radoszyce and Sandomierz) advanced during the Sanian 2 Glaciation and that deglaciation of the area took place in two stages. Huge quantities of meltwater released at that time contributed to the intensification of earlier initiated karst phenomena, as well as filling of the existing caves by fluvioglacial sands.
Źródło:
Acta Geologica Polonica; 2021, 71, 2; 199-218
0001-5709
Pojawia się w:
Acta Geologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wczesnośredniowieczne grodzisko w Dusinie, pow. gostyński, woj. wielkopolskie w świetle ponownej analizy archeologicznej
Early medieval stronghold in Dusina, Gostyń Commune, Greater Poland Voivodeship in the light of new archeological analysis
Autorzy:
Mizerka, Jagoda
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2044191.pdf
Data publikacji:
2021-12-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
city
early Middle Ages
chronology
millennium research
Greater Poland
stronghold
Opis:
The article presents the results of another archaeological analysis carried out on materials from an early medieval settlement in Dusina in southern Greater Poland. The data obtained during the excavations, during the millennium research, prompted the recognition of the settlement as the oldest motte-type object in Poland. During the verification of the old findings, the ceramic material and the stratigraphic situation were re-analyzed, radiocarbon dating was made, and historical and cartographic data were used to confirm the chronology of the stronghold as well as the course of events that led to severe damage and disturbance of the original appearance of the stronghold. A contour plan and a model of the terrain were also prepared.
Źródło:
Folia Praehistorica Posnaniensia; 2021, 26; 171-226
0239-8524
2450-5846
Pojawia się w:
Folia Praehistorica Posnaniensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zarys dziejów kancelarii prepozytury kłobuckiej kanoników regularnych do końca XV wieku. Przyczynek do badań nad kulturą klasztorną w średniowiecznej Polsce
Autorzy:
Łatak, Kazimierz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2088417.pdf
Data publikacji:
2021-12-06
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
monastic offices in Poland in the Middle Ages
Order of Canons Regular
the town of Kłobuck
kancelarie klasztorne w Polsce w średniowieczu
zakon kanoników regularnych
miasto Kłobuck
Opis:
Artykuł jest pierwszą próbą opisu kancelarii – organizacji i aktywności – prepozytury kanoników regularnych laterańskich w Kłobucku w pierwszym półwieczu jej istnienia. Aktywność kancelarii prepozytury ufundowanej w 1454 r. z inicjatywy Jana Długosza historyka jest w źródłach poświadczona od 1461 r., aczkolwiek najstarszy z zachowanych dokumentów przez nią sporządzony pochodzi dopiero z 23 kwietnia 1466 r. Kancelaria sporządzała dokumenty wystawiane przez prepozyta oraz przez kapitułę prepozytury, ale świadczyła również usługi na rzecz interesantów zewnętrznych. Do naszych czasów zachowało się dziewięć dokumentów zredagowanych przez kancelarię klasztorną do 1500 r. One też stanowią zasadniczą podstawę źródłową artykułu. Dla ogólnopolskich badań nad systemami kancelaryjnymi i nad dokumentem średniowiecznym nie mają one przełomowego znaczenia, ale są istotne dla studiów regionalnych. Stanowią ważny przyczynek do studiów nad kulturotwórczą i cywilizacyjną rolą prepozytury kłobuckiej, która w tamtym czasie była ważnym ośrodkiem kościelnym na pograniczu małopolsko-wielkopolsko-śląskim.
The article is the first attempt to describe the office – organization and activity – of the provostry of canons regular of the Lateran in Kłobuck in the first half-century of its existence. The activity of the provostry office founded in 1454 on the initiative of Jan Długosz, the historian, is confirmed in sources from 1461, although the oldest of the surviving documents issued by it dates back to 23 April 1466. The office prepared documents issued by the provost and by the provostry chapter, but also provided services to external clients. Nine documents edited by the monastery office until 1500 have survived to our times. They also constitute the main source for the article. They do not hold ground-breaking significance for nationwide research on monastic office systems and medieval documents, but they are important for regional studies. They constitute an important contribution to the study of the culture-forming and civilizational role of the Kłobuck provostry, which at that time was an important church centre on the border of Lesser Poland, Greater Poland and Silesia.
Źródło:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 2021, 116; 245-268
0518-3766
2545-3491
Pojawia się w:
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zwierzęce szczątki kostne z dawnego grodu w Dusinie, stanowisko 1, gm. Gostyń
Animal bone remains from the former stronghold in Dusina, site 1, Gostyń Commune
Autorzy:
Makowiecki, Daniel
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2044190.pdf
Data publikacji:
2021-12-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
archaeozoological analysis
stronghold
early Middle Ages
Greater Poland
Opis:
This article presents the results of a specialist archaeozoological analysis of materials from an early medieval stronghold in Dusina, in southern Greater Poland. The examined bones come from millennium excavations and are a fragment of the collection obtained at that time. The remains were subjected to a description of zoological, anatomical and biological features, presenting the composition of individual taxa, as well as identifying traces on bones, indicating slaughtering activities and preferences in the selection of animal carcass parts
Źródło:
Folia Praehistorica Posnaniensia; 2021, 26; 227-239
0239-8524
2450-5846
Pojawia się w:
Folia Praehistorica Posnaniensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka refleksji na temat prób rekonstrukcji wierzeń mieszkańców ziem polskich we wczesnym średniowieczu
Some Reflections on the Attempts to Reconstruct the Beliefs of the Inhabitants of the Polish Lands in the Early Middle Ages
Autorzy:
WAWRZENIUK, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1047410.pdf
Data publikacji:
2020-01-13
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
pogaństwo słowiańskie, mitologia słowiańska, wczesnośredniowieczne wierzenia, obrzędy magiczne we wczesnym średniowieczu, wczesnośredniowieczne amulety, chrystianizacja Polski
Slavic paganism, Slavic mythology, early medieval beliefs, magical rites in the early Middle Ages, early medieval amulets, Christianization of Poland
Opis:
Mimo wysiłków badaczy reprezentujących liczne dyscypliny wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrześcijaństwa w dalszym ciągu nie zostały do końca poznane. Barierą nie do pokonania jest brak rodzimych źródeł pisanych, a te którymi dysponujemy, dotyczą tylko nielicznych aspektów pogaństwa słowiańskiego, głównie Połabia i Rusi. Źródła późniejsze z kolei ganią kult bóstw domowych oraz noszenie amuletów i opisują obrzędy magiczne. Niewielką też pomocą mogą służyć dane lingwistyczne, nieco więcej informacji dostarczają wyniki badań archeologicznych. Jednym z naczelnych bogów pogańskich Słowian był bóg pioruna będący personifikacją ognia niebiańskiego. Potwierdzono archeologicznie, że kult ten sprawowany był w świątyniach (na przykład na Wolinie i we Wrocławiu) i w halach kultowych (w Lubomi i w Chodliku). Ogień czczono również jako boga słońca, a pod ziemską postacią – jako ognisko domowe. Kronikarze średniowieczni wspominali o kulcie natury, której elementy mogły pełnić również rolę sanktuariów. Otaczano kultem szczyty gór i mniejszych wzniesień, na których konstruowano rowy i wały (przykładami mogą być: Góra Ślęża, Łysa Góra, Góra Lecha w Gnieźnie, Radzikowo na Mazowszu, Mołoczki na Podlasiu i Rowokół), symboliczne pierwsze grody, które budowano na wzniesieniach (np. w Haćkach), gaje (np. w Kleczanowie), pojedyncze drzewa czy wody, w których deponowano różne przedmioty (np. w Jeziorze Żarnowieckim) oraz związane z nimi plaże i wyspy kultowe (na Ostrowiu Lednickim i Jeziorze Zarańskim). Także kamienie, szczególnie duże okazy, otaczano specjalnymi względami, czego potwierdzeniem wydają się liczne późniejsze (co prawda) zapiski etnograficzne. Dużą rolę w wierzeniach mieszkańców ziem polskich we wczesnym średniowieczu odgrywały demony domowe, przeznaczenia lub rodu oraz duchy przodków, którym składano ofiary w obrębie domostwa i dbano o ich wygodę. Potwierdzają to również badania archeologiczne. Cennych informacji o wierzeniach przedchrześcijańskich dostarczają analizy grobów i cmentarzysk ciałopalnych, a także szkieletowych, ich konstrukcje i dary składane zmarłym przez żyjących krewnych. O dokonywaniu obrzędów na cmentarzach informują znajdywane tam pozostałości ognisk czy fragmenty naczyń glinianych, a także liczne kości zwierzęce. We wczesnym średniowieczu chętnie noszono amulety wykonywane przede wszystkim z roślin, kości i kłów zwierząt, a także z innych surowców o odpowiednio dobranym kształcie. Amuletem mógł być zresztą każdy odpowiednio przystosowany przedmiot. Analizując postępy chrystianizacji w tym okresie, niektórzy badacze uważają, że w świadomości większości mieszkańców ziem polskich ukształtował się system magiczno-wierzeniowy będący połączeniem starej pogańskiej tradycji obejmującej mity o niebie, słońcu, księżycu, gwiazdach, piorunach czy demonach z religią chrześcijańską.
The beliefs of the inhabitants of the Polish lands before the Christianization have not been scrutinized yet despite the efforts of researchers representing various disciplines. A major obstacle in the research is the lack of written native sources, while those which are available relate to only a small number of issues of Slavic paganism in the Polabian Slavs’ and Kievan Rus’ territories. Later sources include criticism of the worship of household gods by the Slavs; the authors criticize their habits of amulet wearing and describe their magical rites. While the linguistic data available is not of help to the researchers, archaeological research provides more information. Among the main gods worshipped by pagan Slavs was the thunder-god, which personified heavenly fire. Archaeologists have confirmed that the cult of the thunder-god was held in temples (e.g. in Wolin and in Wrocław) and in special cult halls (e.g. in Lubomia and in Chodlik). Fire was also worshipped as the god of the sun and, in its earthly shape, through the cult of the sacred fire place. Medieval chroniclers mention nature worship, and indeed natural phenomena also served as sacred places. Mountain tops and small hills on which trenches and shafts were constructed (e.g. on Mount Ślęża, on Mount Łysa Góra, on Mount Lech in Gniezno, in Radzikowo in Mazovia, in Mołoczki in Podlachia, and in Rowokół) were venerated. Other objects of veneration were the first ‘symbolic’ strongholds (in Haćki), groves (in Kleczanów), single trees, as well as ponds and lakes where artifacts were deposited (e.g. Lake Żarnowiec). Worship of beaches and of islands was also popular (e.g. in Ostrów Lednicki and in Lake Zarańskie). Later ethnographical evidence has demonstrated that stones, in particular large ones, were also worshiped. In the early Middle Ages inhabitants of the Polish lands believed in the existence of household, destination, lineage and ancestral demons: sacrifices were offered to them and their comfort was taken care of. These facts have also been confirmed by archaeological research. An important source of information on pre-Christian beliefs in the territories in question is provided by analyses of graves (of both cremation and inhumation types): of their construction as well as of the offerings for the dead made by their living kin. In the early Middle Ages amulets made predominantly from plants, bones and tusks of animals were frequently worn. Also other materials were used for making amulets, and special shapes were preferred. Actually, any object could serve as an amulet. While analyzing the progress of Christianization in the period in question, researchers have observed that the mentality of the inhabitants of the Polish lands was largely shaped by a magical-religious system of beliefs combining the old pagan tradition, with its myths about the sky, the sun, the moon, the stars, the thunders, and the demons, with the Christian religion.
Źródło:
Ethos; 2016, 29, 3 (115); 46-65
0860-8024
Pojawia się w:
Ethos
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływy północne (skandynawskie) i zachodnie w państwie pierwszych Piastów
Autorzy:
Dębski, Artur
Kóčka-Krenz, Hanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1897173.pdf
Data publikacji:
2020-06-30
Wydawca:
Wydawnictwo Adam Marszałek
Tematy:
Wielkopolska
Kujawy
Skandynawia
import
kontakty kulturowe
wczesne średniowiecze
Europa Zachodnia
architektura przedromańska
Wielkopolska/Greater Poland
Kujawy/Cuiavia
Scandinavia
imports
cultural
contacts
early Middle Ages
western Europe
pre-Romanesque architecture
Opis:
The article deals with the issues concerning an extent and nature of cultural contacts between the early Piasts’ populations and Scandinavia, as reflected by archaeological evidence. The contacts with Carolingian and Ottonian cultures were recorded in sociotopography of leading fortified settlements and also in reception of secular and sacral forms of pre-Romanesque architecture.
Źródło:
Historia Slavorum Occidentis; 2020, 2 (25); 130-150
2084-1213
Pojawia się w:
Historia Slavorum Occidentis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 55

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies