Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Kreda" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 145
Tytuł:
Mikroorganizmy z okresu kredowego pomocne przy odróżnianiu technik malarskich na tynkach, wykrywaniu późniejszych przemalowań, jak również odróżnianiu podobrazi kredowych
МИКРООРГАНИЗМЫ МЕЛОВОГО ПЕРНОДА ПОМАГАЮТ ПРИ РАЗЛИЧЕНИИ ТЕХНИК СТЕПНОЙ РОСПИСИ
LES MICROORGANISMES DE LÉPOQUE CRÉTACÉE AIDENT À ÉTABLIR LA DIFFÉRENCE ENTRE LES TECHNIQUES DE LA PEINTURE SUR CRÉPI
Autorzy:
Kozłowski, Rudolf
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/538306.pdf
Data publikacji:
1950
Wydawca:
Narodowy Instytut Dziedzictwa
Tematy:
mikroorganizmy z okresu kredowego
malowidła na tynku
warstwy pierwotne i poźniejsze
warstwicowe kładzenie farby
wapienne organizmy zwierzęce i roślinne
kreda pisząca
warstwy kredy piszącej
kreda szlamowana jako farba biała
odmiany kredy szlamowanej
skały wapienne
technika „fresco secco“
wapno palone (tlenek wapnia)
wapno gaszone (wodorotlenek wapnia)
glony Flagellata (biczykowate)
skorupki otwornic
okruszki kolców gąbek
otwornice z rodziny Globigerinidae
rodzina Coccolithophoridae
budowa Coccolithae
kokkolity
Rhabdolithae
budowa Asterolithae
lepiszcze wapienne
glony okrzemki (Diatomeae)
sklepienie kaplicy Batorego w Katedrze Wawelskiej
Pantokrator
Zacheuszki
Opis:
s. 181-182
C'est ici le résumé d'un travail plus étendu sur l'application des méthodes présentées à des fins pratiques. Il est parfois difficile d'indiquer exactement à quel siècle remonte telle peinture sur crépi, car de nombreuses additions, de nouvelles couches de peinture ainsi que des réparations constituent de sérieux obstacles. Il n'est pas toujours possible, en se basant sur les propriétés de formes de la peinture, de distinguer les premières couches des suivantes, surtout si les nouvelles sont assez rapprochées, dans le temps, des premières. L'auteur donne les moyens de distinguer les carbonates de chaux, c'està- dire la chaux provenant du délayant qui éclaircit les couleurs et donne le blanc dans la technique „fresco sècco", de la chaux provenant de la couleur blanche employée dans la technique à la colle, ou toute outre semblable sur crépi. La méthode consiste à étudier, à l'aide du microscope, les microorganismes qui se trouvent dans les carbonates de chaux. La craie à écrire aussi bien que les calcaires sont principalemennt d'origine maritime, ils renferment donc de grandes quantités d'organismes végétaux et animaux. Dans les peintures fa ite s à la colle, où l'on a employé la craie comme couleur blanche, ces organismes seront parfaitement visibles. Par contre, le matériel calcaire employé dans la technique „fresco secco“ provient de roches calcaire bien plus denses et cimenteus, plus cristallisées, soumises à toute une suite de processus chimiques (cuisson, extinction, e tc .); nous n'y trouverons point nos organismes. L'examen est très facile s'il s'agit de distinguer la craie limoneuse de la chaux de la fresque. Il e st beaucoup plus compliqué s'il fau t étudier les différentes constructions de la craie limoneuse, par ex. de distinguer les repeintures fa ites également à la craie, ou de découvrir un fond non authentique d'une partie du tableau.
Źródło:
Ochrona Zabytków; 1950, 2-3; 93-104, 181-182, 184
0029-8247
Pojawia się w:
Ochrona Zabytków
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka uwag o wkładzie pierwszej połowy XIX wieku do technik malarskich
SOME REMARKS ON CONTRIBUTIONS MADE BY THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY TO THE PAINTER’S TECHNIQUES
Autorzy:
Ślesiński, Władysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/537484.pdf
Data publikacji:
1970
Wydawca:
Narodowy Instytut Dziedzictwa
Tematy:
rysunki ołówkowe
rysunki kredą
pastele
miniatury
malowanie tuszem
malowanie piórkiem
witrochromia
foliochromia
pseudowitrochromia
stereochromia
malowidła pompejańskie
technika enkaustyczna
Opis:
The present article represents a further consequent sequel in considerations which have been published by the same author in „Ochrona Zabytków” their subject being the situation in the field of painter’s technologies and techniques, the questions of the means with which and on which it has been painted and also of those of the artist’s workshop in the first half of the 19th century. The main objective of the present article consisted in presenting the contribution made by the first half of the 19th century to the painter’s techniques and ipso facto in reminding of an epoch which to a great extent has made its contribution to the actual state of knowledge and practical abilities in the field under discussion. Basing on such assumptions the author fo cusses his attention on listing of all features invented or developed within the period in question and applied in the painter’s techniques.
Źródło:
Ochrona Zabytków; 1970, 4; 279-284
0029-8247
Pojawia się w:
Ochrona Zabytków
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Reakcja prośnych loszek na różne pobranie energii i białka
Effect of the level of energy and protein intake on gravid gilts
Vlijanie urovnja belka i potreblenija ehnergii na suporosnye svinomatki
Autorzy:
Walach-Janiak, M.
Raj, S.
Fandrejewski, H.
Kotarbinska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/803104.pdf
Data publikacji:
1989
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:
lochy prosne
pobranie energii
pobranie bialka
mieszanki
sruta kukurydziana
sruta sojowa
maczka rybna
maczka miesno-kostna
kreda pastewna
przyrost masy
Opis:
Через III дней 39 супоросных свиноматок кормили смесями содержащими 12 или 14,7% переваримого белка. Суточный рацион был 1,5; 2,0; 2,5 или 3,5 кг групп получающих смесь с 12% белка, и 3,5 кг для группы с 14,7% белка. Девять холостых свиноматок кормлено 2,5 кг/сутки смесью с 12% белка. Химический состав тела нетто определили на 28 свиноматках в начале опыта и на всех свиноматках по оконьчании опыта. Суточные привесы тела, белка и жира у супоросных свиноматок увеличивались пропорционально к увеличению рационов (P < 0,01). Различие в суточных привесах тела и белка между супоросными и холостыми свиноматками зависило только от матки и её содержимого. Потребление бытовое энергии супоросных свиноматок было 490,6 kJ/кг 0.75, стоимость отложения белка было 54,3 kJ/г, а жира 57,3 kJ/г.
During 111 days of gravidity 39 gilts were fed diets containing 12.0 or 14.7% digestible protein. Feed intake was 1.5, 2.0, 2.5 or 3.5 kg of 12% and 3.5 kg of 14.7% protein diets per day. Nine non-gravid gilts uere fed 2.5 kg 12% protein diet per day. Body net chemical composition was determined on 28 gilts at the start of experiment and on all experimental animals at the end. Body mass, protein and fat gain in gravid gilts increased proportionately to the increase of feed consumption (P < 0.01). Differences in body mass and protein gain between gravid and non-gravid gilts were entirely connected with uterus and ita content. Daily maintenance requirement of gravid gilta was 490.6 kJ/kg 0.75 cost of protein deposition was 54.3 and fat 57.3 kJ/g.
Źródło:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 1989, 360
0084-5477
Pojawia się w:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Multituberculate mammals from the Cretaceous of Uzbekistan
Autorzy:
Kielan-Jaworowska, Z
Nessov, L.A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21199.pdf
Data publikacji:
1992
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
ssaki
kreda
skamienialosci
kosci
Uzbekbaatar kizylkumensis
Uzbekistan
paleontologia
Cimolodonta
zeby przedtrzonowe
multituberkulaty
Opis:
The first western Asian multituberculates found in the Bissekty Formation (Coniacian) of Uzbekistan are described on the basis of a lower premolar (p4), a fragment of a lower incisor, an edentulous dentary, a proximal part of the humerus and a proximal part of the femur. Uzbekbaatar kizylkumensis gen. et sp. n. is defined as having a low and arcuate p4, possibly without a posterobuccal cusp; it presumably had two lower premolars, as inferred from the presence of a triangular concavity at the upper part of the anterior wall of p4, and p3 less reduced in relation to p4 than in non-specialized Taeniolabidoidea and Ptilodontoidea. Uzbekbaatar is placed in the Cimolodonta without indicating family and infraorder. It might have originated from the Plagiaulacinae or Eobaatarinae.
Praca zawiera opis pięciu okazów multituberkulatów z późnej kredy (z formacji Bissekty, należącej do koniaku) z pustyni Kizylkum w Uzbekistanie. Są to pierwsze multituberkulaty z terytorium byłego Związku Radzieckiego i jedne z nielicznych na świecie z pierwszej połowy późnej kredy. Ssaki kredowe zostały ostatnio odkryte na terenie Uzbekistanu i Kazakstanu, reprezentowane prawie wyłącznie przez ssaki łożyskowe i deltateroidy; multituberkulaty, znalezione tylko w formacji Bissekty, obejmują 1% okazów ssaków. Ta proporcja różni się bardzo od stosunków w większości odsłonięć górnej kredy Azji i Ameryki północnej, gdzie multituberkulaty z reguły stanowią 50 - 70% znajdowanych okazów ssaków, a w formacjach Lance i Bug Creek w Ameryce północnej nawet więcej. Uzbekbaatar kizylkumensis gen. et sp. n., został opisany na podstawie czwartego dolnego zęba przedtrzonowego (p4). Ząb ten ma stosunkowo niską, łukowato wygiętą koronę, z dziewięcioma grzebieniami i przypuszczalnie bez tylnego guzka policzkowego. Uzbekbaatar został zaliczony do podrzędu Cimolodonta, szczepu i rodziny incertae sedis. Cimolodonta charakteryzują się obecnością dwóch dolnych przedtrzonowych: p3 i p4, przy czym p4 jest duży i łukowato wygięty; przewiesza się on nad silnie zredukowanym p3, który jest jednokorzeniowy i ma kształt patyczka przylegającego do przedniego korzenia p4. Dwa szczepy zaliczone do Cimolodonta: Ptilodontoidea i Taeniolabidoidea różnią się budową dolnego siekacza. Ponieważ siekacz ten u Uzbekbaatar nie jest znany, przynależność nowego rodzaju do szczepu nie mogła zostać ustalona. Uzbekbaatar nie może być zaliczony do podrzędów Paulchoffatoidea lub Plagiaulacoidea ze względu na łukowaty kształt p4 i przypuszczalną obecność tylko dwóch dolnych zębów przedtrzonowych, gdy w obu tych podrzędach p4 ma kształt prostokątny i występują trzy lub cztery dolne zęby przedtrzonowe. Ponadto w pracy opisano okazy oznaczone jako Multituberculata indet. sp. A, B, C, reprezentujące bezzębną żuchwę, proksymalną część kości ramiennej i proksymalną część kości udowej. W żuchwie zachowały się zębodoły zębów przedtrzonowych i trzonowych, wskazujące że multituberkulat ten miał dwa przedtrzonowe. Porównania rozmiarów tych okazów, oraz przedtrzonowego opisanego jako Uzbekbaatar kizylkumensis wykazują, że opisane multituberkulaty należą przynajmniej do dwóch taksonów. Ponadto w pracy opisano fragment dolnego siekacza z tych samych warstw, zaliczonego z zastrzeżeniem do multituberkulatów. Zilustrowane zostały również czwarte zęby przedtrzonowe przedstawicieli Plagiaulacoidea i Taeniolabidoidea, oraz przeprowadzono porównania między nimi, z których wynika, że budowa czwartego dolnego przedtrzonowego (który często zachowuje się sam) pozwala wnioskować o budowie i rozmiarach trzeciego przedtrzonowego, a także o liczbie dolnych przedtrzonowych.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1992, 37, 1; 1-17
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Anatomical distinctions of the Mesozoic lingulide brachiopods
Autorzy:
Biernat, G
Emig, C.C.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23486.pdf
Data publikacji:
1993
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Lingularia smirnovae
mezozoik
trias
skamienialosci
jura
Brachiopoda
muszle
Lingularia sibirica
lingule
ewolucja
kreda
morfologia
Lingula
Lingularia
Lingularia similis
paleontologia
Glottidia
Opis:
The long held view that Lingula represents an extremely bradytelic lineage is questioned. Examination of Mesozoic lingulides has shown that they significantly differ from their Recent relatives Lingula and Glottidia in having longer lophophoral cavities, shorter ventral canals, better developed posterior adductor muscles, and less acute umbones. Morphological characters of the shell interior are needed to identify members of the Lingulidae, not solely external shell characteristics. The apparent evolutionary tendency towards a reduction of the volume of the lophophoral cavity contradics the traditional view that the ‘living fossil’ Lingula has survived without significant morphological change since the Paleozoic. Actually the today living lingulide genera probably arose in the early Cenozoic. A new inarticulate brachiopod genus, Lingularia is introduced, with three new species. Middle Triassic L. siberica, Middle Jurassic L. similis, and Cretaceous L. smirnovae.
Badania dobrze zachowanych okazów mezozoicznych lingul wskazały, że te różnią się zasadniczo od współczesnych rodzajów Ligula i Glottidia objętością jamy lofoforalnej, długością kanałów wentralnego płaszcza, wykształceniem nieparzystego mięśnia tylnego adduktora oraz, dodatkowo, morfologią części dziobowych muszli. Zaznaczająca się tendencja ewolucyjna w kierunku redukcji objętości jamy lofoforalnej przeczy ogólnie przyjętemu poglądowi, że Lingula to „żyjąca skamieniałość”, która przeżyła, od wczesnego paleozoiku do dzisiaj, prawie bez zmian morfologicznych. W pracy wyodrębniono nowy rodzaj Lingularia z 3-ma nowymi gatunkami: L. sibirica (trias), L. similis (jura), L. smirnovae (kreda).
La traditionnelle opinion que Lingula représente une lingée très ancienne est remise en question. L’étude de lingules mésozoïques démontre que celles-ci diffèrent significativement des genres actuels Lingula et Glottidia par une cavité lophophorale plus volumineuse, des canaux ventraux du manteau plus courts, un développement plus important du muscle adducteur postérieur, les régions umbonales. Les caractères morphologiques internes s’avèrent indispensables pour pouvoir identifier les genres et espèces des Lingulidae, les caractères externes de la coquille étant insuffisants. La tendance évolutive d’une réduction de la cavité lophophorale s’oppose à l’opinion traditionnellement véhiculée que le genre fossile-vivant Lingula a survécu sans modification morphologique significative depuis le début du Paléozoïque: en fait, l’origine des lingules actuelles date probablement du début du Cénozoïque. Un nouveau genre de brachiopode inarticulé, Lingularia, est décrit avec trois nouvelle espèces, L. siberica (Trias Moyen), L. similis (Jurassique Moyen) et L. smirnovae (Crétacé).
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1993, 38, 1-2; 1-20
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Snout and orbit of Cretaceous Asian multitiuberculates studied by serial sections
Autorzy:
Hurum, J H
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22299.pdf
Data publikacji:
1994
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
mezozoik
skamienialosci
ssaki
oczodolny wyrostek kosci podniebiennej
mikrotom Junga
kreda
Nemegtbaatar gobiensis
czaszka
cechy morfologiczne
paleontologia
Chulsanbaatar vulgaris
Pustynia Gobi
multituberkulaty
Opis:
The orbital wall in Nemegtbaatar gohiensis and Chulsanbaatar vulgaris, from the Late Cretaceous of the Gobi Desert, Mongolia, comprises a small lacrimal anteriorly, large orbital process of the frontal dorsally, orbitosphenoid posteriorly and maxilla ventrally. Nemegtbaatar also posesses an orbital process of the palatine ventrally, not recognized in Chulsanbaatar. Large frontal sinuses of both taxa are interpreted as related to lack of the sagittal crest. Other anatomical characters found in this study, such as orbital process of the frontal, ossified turbinals, ossified ethmoid and vomer, frontal, sphenoidal and maxillary sinuses, and the presence of the orbital process of palatine in Nemegtbaatar suggest a close relationship of multituberculates to monotremes and therian mammals. By the new data obtained from the serial sections the diagnostic character: orbital process of the palatine absent in Multituberculata, is no longer valid. Ossified ethmoid and maxillary turbinals, characteristic for Monotremata, Vincelestes, Marsupialia and Placentalia, are also present in Multituberculata. The precence of a cribiform plate and the precence of an ossified plate of ethmoid in Multituberculata is shared with Monotremata, Vincelestes, Marsupialia and Placentalia.
W artykule przedstawiono interpretację seryjnych skrawków, uzyskanych przy pomocy mikrotomu Junga, z przednich części czaszek dwu gatunków multituberkulatów z poźnej kredy pustyni Gobi. Okazało się, że u Nemegtbaatar gobiensis występuje oczodolny wyrostek kości podniebiennej. Jego brak nie może być więc dalej uważany za diagnostyczną cechę multituberkulatów.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1994, 39, 2; 181-221
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Late Cretaceous lizard Pleurodontagama and the origin of tooth permanency in Lepidosauria
Poznokredowa jaszczurka Pleurodontagama a powstanie uzebienia permanentnego u Lepidosauria
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20355.pdf
Data publikacji:
1996
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
uzebienie
zgryz
kreda
paleontologia
jaszczurki
paleozoologia
szczeki
Pleurodontagama aenigmatodes
Lepidosauria
morfologia zwierzat
Opis:
The sinuous double-row dentition of Pleurodontagama aenigmatodes, the Late Cretaceous Mongolian relative of the Acrodonta is a possible initial stage of evolution of tooth permanency in the Acrodonta. The reconstructed ontogenetic development of this dentition is considered as a model of evolutionary events that resulted in tooth permanency. The acceleration of the posteriad growth of jaws, that occurred at the origin of the Acrodonta, was probably followed by both peripheral and interstitial growth of the dental lamina. Created by the interstitial growth, the interdental spaces were not large enough to allow for the inclusion of the subsequently developed teeth into the main (labial) tooth row. Their blockage resulted in the eventual total blockage of tooth replacement. The requirements of the precise occlusion resulted in a reduction of the redundant lingual tooth row of the Pleurodontagama type. The dentition subsequently changed into a one-row permanent type increasing by a sequential addition of teeth. The patterns of dentition in the sphenodontidans and the varanoids may also result from evolutionary changes of skull proportions via the differential growth of jaws and consequent adjustment of the dental lamina.
Przedmiotem pracy jest interpretacja uzębienia najprymitywniejszego rodzaju i gatunku agamidów - Pleurodontagama aenigmatodes Borsuk-Białynicka & Moody, 1984 z późnej kredy Mongolii. Naprzemienny, dwuszeregowy układ tego uzębienia zinterpretowano jako przejaw braku koordynacji między procesem wzrostu i wymiany uzębienia w ontogenezie z jednej strony a procesem wzrostu samych szczęk, stanowiących miejsce osadzenia tego uzębienia, z drugiej strony. W oparciu o tę interpretację zaproponowano model powstawania uzębienia permanentnego w filogenezie Acrodonta, stosując go następnie do wyjaśnienia pochodzenia uzębienia permanentnego Sphenodontida oraz waranidowego typu wymiany zębów u Anguimorpha. Podstawowe założenia prezentowanego modelu to (1) związki między zróżnicowanym wzrostem kości a wymianą zębów proponowane przez Osborna (1971, 1973, 1974) i Westergaarda (1980, 1986) oraz (2) istotnosć zmiany kształtu szczęk dla powstania linii ewolucyjnej Acrodonta (Robinson 1973, 1976; Borsuk-Białynicka 1986). Zmiana ta polegała na podsuwaniu się szczęk pod oczodół, co miało związek ze wzmacnianiem zgryzu u Acrodonta w porównaniu z ich iguanidowymi przodkami. Przesunięcie takie zachodzić musiało drogą intensyfikacji wzrostu tylnej części szczęki, czemu siłą rzeczy towarzyszł podobnie ukierunkowany wzrost listewki zębowej. Międzyzębowe (zamiast bezpośrednio dojęzykowego względem zębów funkcjonujścych) położenie kolejnych pokoleń zębów świadczy o tym, że wzrost listewki zębowej zachodził nie tylko na peryferiach, lecz także wewnątrz jej tkanki (interstycjalnie). Zahamowanie wielu zębów na pozycjach dojęzykowych prezentowane przez pleurodontagamę świadczy o niewydolności tego wzrostu w stosunku do wielkości tworzonych zębów. Zgodnie z proponowaną hipotezą, takie właśnie niedopasowanie tempa wzrostu szczęki do tempa wymiany doprowadziło do zablokowania wymiany i powstania uzębienia permanentnego charakterystycznego dla agamidów, a także kameleonów. Podsunięcie szczęk pod oczodół charakterystyczne dla Sphenodontida wiąże się także ze swego rodzaju naprzemiennoscią uzębienia (dotyczącą przede wszystkiem rozmiarów zębów), a także z zablokowaniem wymiany. Zjawiska te dotyczyły pierwotnie (u Diphydontosaurus avonis Whiteside, 1986, późnotriasowego przedstawiciela Sphenodontida) tylnej , a więc najsilniej rosnącej części szczęk, później całego uzębienia. W oparciu o zaproponowany tu model można przypuszczać, że intensywny wzrost szczęk w kierunku ku przodowi od oczodołu, uważany za charakterystyczną cechę Platynota (McDowell & Bogert 1954) spowodował charakterystyczną, naprzemienną wymianę zębów, zwaną typem waranidowym (Edmund 1960). Kierunek tego wzrostu (na zewnątrz czaszki zamiast ku oczodołowi i stawowi szczękowemu) pozwolił na swobodne mieszczenie się zębów kolejnych pokoleń w jednym szeregu i na międzyzębowe położenie zawiązków.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1996, 41, 3; 231-252
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The middle ear in multituberculate mammals
Ucho Srodkowe multituberkulatow
Autorzy:
Hurum, J H
Presley, R
Kielan-Jaworowska, Z
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22047.pdf
Data publikacji:
1996
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
Lambdopsalis
ssaki
stekowce
czaszki
ucho srodkowe
kowadelko
mloteczek
paleocen
Mongolia
strzemiaczko
Nemegtbaatar gobiensis
kreda
paleontologia
Chulsanbaatar vulgaris
paleozoologia
Kryptobaatar
kosteczki sluchowe
morfologia zwierzat
multituberkulaty
Opis:
The ear ossicles, preserved in skulls of a tiny Late Cretaceous multituberculate Chulsanbaatar vulgaris from Mongolia are arranged as in modern mammals. This makes the idea of an independent origin of the multituberculates from other mammals unlikely. We report the finding of ear ossicles in Mesozoic multituberculates. Three almost complete incudes and two fragments of malleus are described and compared with those reported in the Paleocene Lambdopsalis and in non-multituberculate mammals. In these Late Cretaceous multituberculates lateral expansion of the braincase is associated with the presence of sinuses and development of extensive masticatory musculature, but not by the expansion of the vestibule, which is moderately developed. It is argued that because of the lateral expansion of the multituberculate braincase, the promontorium is arranged slightly more obliquely with respect to the sagittal plane than in other mammals and the fenestra vestibuli faces anterolaterally, rather than laterally. This results in a corresponding alteration in orientation of the stapes. The epitympanic recess is situated more anteriorly with respect to the fenestra vestibuli than in other mammals. The recess is deep, and the incus must therefore be oriented somewhat vertically. The incus is roughly A-shaped, with crus breve subparallel to the axis of vibration of the malleus. This axis, approximately connecting the anterior process of the malleus and the crus breve of the incus, lies at 45-55º to the sagittal plane in Chulsanbaatar. Probably most multituberculates were similar in this respect. The fragments of the malleus show a very long anterior process, which agrees with the reconstruction of the malleus in Lambdopsalis by Meng & Wyss (1995), and with the partial malleus of Kyptobaatar, described by Rougier et al. (in press)
Kostki słuchowe ssaków (strzemiączko, kowadełko i młoteczek), mieszczące się w uchu środkowym i przekazujące drgania błony bębenkowej do ucha wewnętrznego, bardzo rzadko zachowują się w stanie kopalnym. Niekompletne kostki słuchowe multituberkulatów zostały po raz pierwszy opisane u paleoceńskiego rodzaju Lambdopsalis z Chin przez Miao & Lillegravena (1986). Autorzy ci, oraz Miao (1988) zrekonstruowali młoteczek z rękojeścią skierowaną ku tyłowi, a nie skośnie ku przodowi i dośrodkowo jak u wszystkich innych ssaków. Niekompletne kostki słuchowe zostały nastepnie odkryte w czterech okazach maleńkiego multituberkulata Chulsanbaatar vulgaris z późnej kredy Mongolii, w materiałach zebranych przez Polsko-Mongolskie Wyprawy Paleontologicme do Mongolii, znajdujących się w zbiorach Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk. Jeden z tych okazów zostal krótko opisany w poprzedniej naszej pracy (Hurum et al. 1995), a trzy w niniejszej pracy. Opisane kostki słuchowe Chulsanbaatar vulgaris obejmują trzy prawie kompletne kowadełka (po raz pierwszy znalezione u multituberkulatów) i dwa fragmenty młoteczka. W poprzedniej pracy opisano również kowadełko oraz strzemiączko, jednakże identyfikacja tego ostatniego elementu nie jest calkowicie pewna. Kowadełko ma w przybliżeniu kształt litery A. W zwiąku z bocznym rozszerzeniem puszki mózgowej multituberkulatów, promontorium ustawione jest u nich nieco bardziej skośnie w stosunku do osi czaszki niż u innych ssaków, co powoduje, że okienko przedsionka jest zwrócone w bok i ku przodowi, a nie tylko w bok, jak u innych ssaków. Położenie okienka przedsionka wpływa na zmianę ustawienia strzemiączka. Zachyłek nadbębenkowy jest położony bardziej ku przodowi w stosunku do okienka przedsionka niż u innych ssaków i jest głęboki, dlatego kowadełko musiało być ustawione prawie pionowo, z odnogą krótką skierowaną równolegle do osi drgań młoteczka. Zachowane fragmenty młoteczka wykazują obecność długiego wyrostka donosowego, co zgadza się z rekonstrukcją młoteczka u paleoceńskiego Lambdopsalis (Meng & Wyss 1995), z odkrytymi ostatnio fragmentami kostek słuchowych multituberkulata Kryptobaatar z późnej kredy Mongoliii (Rougier et al. w druku), a także z budową młoteczka u stekowców oraz u zarodków prymitywnych ssaków (Fleischer 1973, 1978; Maier 1989, 1990). Dane te (mimo że rękojeść młoteczka nie została dotychczas znaleziona u multituberkulatów) wskazują, że kostki słuchowe multituberkulatów miały taką samą orientację jak u ssaków współczesnych (Fig. 6). Rekonstrukcja kostek słuchowych multituberkulatów przedstawiona w niniejszej pracy nie zgadza sie z rekonstrukcją Miao & Lillegravena (1986) i przemawia przeciw wyodrębnieniu się multituberkulatów z gadów ssakokształtnych oddzielnie od pozostałych ssaków, a więc stanowi argument na korzyść monofiletyzmu ssaków. Ponadto, na podstawie szlifów seryjnych czaszek multituberkulatów Chulsanbaatar vulgaris i Nemegtbaatar gobiensis, wykazano (Fig. 8), że średnica przedsionka u tych multituberkulatów jest około dwukrotnie większa niż średnica ślimaka, tak samo jak to ma miejsce u osesków współczesnych ssaków. Luo & Ketten (1991), na podstawie niejasnych przekrojów tomograficznych kości skalistej multituberkulatów Catopsalis i Moeniscoessus, stwierdzili, że średnica przedsionka jest u nich odpowiednio 5 i 7 razy większa niż średnica ślimaka i zasugerowali, że silnie powiększony przedsionek stanowi synapomorfię multituberkulatów. Na podstawie danych opublikowanych w niniejszej pracy, wniosek ten odrzuciliśmy.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1996, 41, 3; 253-275
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Djatochtatheria - a new suborder of multituberculate mammals
Djatochtatheria - nowy podrzad multituberkulatow
Autorzy:
Kielan-Jaworowska, Z
Hurum, J H
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23058.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
Djadochtatheriidae
Djadochtatherium
ssaki
czaszki
Tombaatar
Mongolia
kreda
Catopsbaatar
cechy morfologiczne
paleontologia
Kryptobaatar
multituberkulaty
morfologia zwierzat
Opis:
Mongolian Late Cretaceous multituberculates (except Buginbaatar) form a monophyletic group for which the suborder Djadochtatheria is proposed. Synapomorphies of Djadochtatheria are: large frontals pointed anteriorly and deeply inserted between the nasals. U-shaped fronto-parietal suture, no frontal-maxilla contact, and edge between palatal and lateral walls of premaxilla. Large, rectangular facial surface of the lacrimal exposed on the dorsal side of the cranial roof is present in all djadochtatherians, but may be a plesiomorphic feature. It is also possible that in djadochtatherians the postglenoid part of the braincase is relatively longer than in other multituberculates. Djadochtatherians have an arcuate p4 (secondarily subtrapezoidal in Catopsbaatar) that does not protrude dorsally over the level of the molars (shared with Eucosmodontidae), I3 placed on the palatal part of the premaxilla (shared with the eucosmodontid Stygimys and the cimolomyid Meniscoessus). The small number of cusps on the upper and lower molars and no more than nine ridges on p4 are possibly plesiomorphies for Djadochtatheria. The djadochtatherian Nessovbaatar multicostatus gen. et sp. n., family incertae sedis from the Barun Goyot Formation is proposed. New specimens of the djadochtatherian genera Kryptobaatar, ?Djadochtatherium, and Kamptobaatar are described and revised diagnoses of these taxa and Sloanbaatar are given. A cladistic analysis of Mongolian Late Cretaceous multituberculates (MLCM), using Pee-Wee and NONA programs and employing 43 dental and cranial characters, 11 MLCM taxa, five selected Late Cretaceous or Paleocene multituberculate genera from other regions, and a hypothetical ancestor based on the structure of Plagiaulacoidea, is performed. The Pee-Wee program yielded two equally fit trees that confirm the monophyly of MLCM excluding Buginbaatar. Kryptobaatar, Djadochtatherium, Catopsbaatar, and Tombaatar form a clade, for which the family Djadochtatheriidae is proposed. Chulsanbaataris the sister taxon of this clade. Bulganbaatar and Nemegtbaatar are the sister group of all other djadochtatherians. Kamptobaatar, Sloanbaatar, and Nessovbaatar form a separate clade in the Pee-Wee tree. The NONAprogram yielded thirty equally parsimonious trees and a strict consensus tree with a poor resolution.
Na podstawie porównań anatomicznych popartych analizą filogenetyczną wykazano, że późnokredowe multituberkulaty (wieloguzkowce) Mongolii, z wyjątkiem rodzaju Buginbaatar, tworzą monofiletyczną grupę, dla której zaproponowano nowy podrząd Djadochtatheria. Podrząd Djadochtatheria charakteryzuje się nastepującymi synapomorfiami: kości czołowe są proporcjonalnie duże i wcinają się głęboko w formie zaostrzonego szpica między kości nosowe; szew czołowo-ciemieniowy jest U-kształtny; kość czołowa nie kontaktuje się ze szczęką; wzłuż kontaktu między podniebienną i boczną powierzchnią kości przedszczękowej występuje ostra krawędź. U wszystkich Djadochtatheria część twarzowa koki łzowej jest duża, w przybliżeniu prostokątna, umieszczona na dachu czaszki, co być może jest cechą symplezjomorficzną. Jest również możliwe, że tylna część czaszki, położona za dołemu żuchwowym jest u Djadochtatheria dłuższa w stosunku do całej czaszki niż u innych multituberkulatów. Djadochtatheria mają łukowaty p4 (wtórnie trapezoidalny u Catopsbaatar), który nie wystaje ponad poziom powierzchni żującej trzonowców (cecha wspólna z Eucosmodontidae), oraz I3 umieszczony na podniebiennej części kości przedszczekowej (cecha wystepująca również u eukosmodontida Stygimys i u cimolomyida Moeniscoessus). Mała liczba guzków na dolnych i górnych trzonowych, oraz nie więcej niż dziewięć grzebieni na p4 są przypuszczalnie cechami symplezjomorficznymi. Z formacji Barun Gojot opisano przedstawiciela Djadochtatheria Nessovbaatar multicostatus gen. et sp. nov., zaliczonego do rodziny incertae sedis. Zaproponowano nową rodzinę Djadochtatheriidae dla rodzajów Kryptobaatar, Djadochtatherium, Catopsbaatar i Tombaatar, a w oparciu o nowe materiały przedstawiono zrewidowane diagnozy czterech rodzajów Djadochtatheria: Sloanbaatar, Kryptobaatar, Djadochtatherium i Kamptobaatar. W celu przeprowadzenia analizy filogenetycznej późnokredowych multituberkulatów Mongolii zaproponowano listę 43 cech (różniącą się, z wyjątkiem dziesięciu cech, od list używanych dotychczas przy analizach filogenetycznych multituberkulatów) oraz matrycę taksonów i cech, obejmująca 17 taksonów. Taksony uwzględnione w analizie obejmują 11 późnokredowych rodzajów z Mongolii, pięć najkompletniej poznanych późnokredowych i paleoceńskich rodzajów z Ameryki Północnej i Azji, oraz hipotetycznego przodka, skonstruowanego na podstawie cech wystepujacych u jurajskich multituberkulatów z rzędu Plagiaulacoidea. W analizie kladystycznej zastosowano dwa różne programy komputerowe: Pee-Wee (Goloboff 1993a, 1996) oraz NONA (Goloboff 1993b), oparty na tej samej zasadzie co powszechnie używany PAUP (Swofford 1993). Program Pee-Wee przedstawił dwa drzewa. Fig. 13 przedstawia krótsze z tych drzew, które potwierdza odrębność Buginbaatar i monofiletyzm Djadochtatheria. Analiza przeprowadzona za pomocą tego programu wykazuje również monofiletyzm rodziny Djadochtatheriidae ustanowionej w pracy (Fig. 13, węzeł 18). Program NONA zaproponował 30 jednakowo oszczędnych drzew. Dwa drzewa ścisłej zgodności (Fig. 14A and 14B) wykazują znacznie gorszą rozdzielczość niż drzewo zaproponowane przez program Pee-Wee, na którym oparto wnioski filogenetyczne.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 2; 201-242
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gobiosuchus kielanae [ Protosuchia ] from the Late Cretaceous of Mongolia: anatomy and relationships
Anatomia i pokrewienstwa poznokredowego krokodyla z Mongolii Gobiosuchus kielanae [ Protosuchia ]
Autorzy:
Osmolska, H
Hua, S
Buffetaut, E
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20005.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
Gobiosuchus kielanae
Mongolia
kreda
szkielet
paleontologia
czaszki
Protosuchia
morfologia zwierzat
krokodyle
anatomia zwierzat
Opis:
The original description (Osmólska 1972) of the skull, postcranial skeleton, and armour of a protosuchian, Gobiosuchus kielanae (Gobiosuchidae Osmólska), is supplemented and revised on the basis of additional specimens from the type locality and horizon (Bayn Dzak, ?early Campanian Djadokhta Formation). It is suggested that Gobiosuchus kielanae was an entirely terrestrial and probably insectivorous animal. Assignment of Gobiosuchus to Protosuchia is supported by the following characters: basisphenoid larger than basioccipital; extensive ventral contact between quadrate and basisphenoid; pneumatic pterygoid; quadrate condyles only slightly protouding beyond posterior margin of braincase, and lack of retroarticular process. Gobiosuchus differs from other protosuchians in the following features: snout wider than high; palatal processes of premaxillae contacting along their entire length; closed supratemporal and mandibular fenesftae; basioccipital extending dorsally onto occiput and separating on each side ventromedial part of quadrate from contact with otoccipital; posterolateral process of squamosal extended far behind mandibular articulation; presence of cranioquadrate passage; descending process of prefrontal contacting palate; armour of sutured osteoderms encasing at least some of long limb bones; presence of peculiar accessory osteoderms in regions of articulation of limbs with girdles, and more than two longitudinal rows of dorsal osteoderms.
Praca zawiera opis czaszki i szkieletu pozaczaszkowego prymitywnego krokodyla, Gobiosuchus kielanae Osmólska, 1972, żyjącego pod koniec okesu kredowego, w kampanie, na terenie dzisiejszej pustyni Gobi w Mongolii. Był to bardzo mały (ok. 60 cm długi), długonogi krokodyl, o długiej, smukłej szyi, całkowicie okryty pancerzem z połączonych ze sobą skostnień skórnych. Małe rozmiary oraz małe, ostre zęby wskazują, że jego pożywieniem mogły być owady i inne drobne bezkręgowce, a także małe kręgowce - jaszczurki i ssaki. Szczegółowa analiza anatomiczna wykazała obecność u G. kielanae cech synapomorficznych Protosuchia, co potwierdza wcześniejsze, tymczasowe zaliczenie rodzaju Gobiosuchus (Osmólska 1972) do tej najprymitywniejszej grupy krokodyli. W budowie czaszki Gobiosachus są też bardzo liczne cechy autapomorficzne, różniące go od wszystkich innych krokodyli, a także kilka cech charakteryzujących bardziej zaawansowane krokodyle z grupy Mesoeucrocodylia. Wobec przeważającej ilości cech charakterstycznych dla Protosuchia, cechy te uznano za konwergencje. G. kielanae jest najkompletniej zachowanym z dotychczas poznanych przedstawicieli Protosuchia. Jest również stratygraficznie najmłodszym znanym przedstawicielem tej słabo poznanej i nielicznej grupy prymitywnych krokodyli, gdyż większość jej przedstawicieli żyła podczas okresu jurajskiego, tylko nieliczne gatunki znane są z osadów wczesnej części okresu kredowego.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 2; 257-289
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Paleobiogeography and migration in the Late Cretaceous belemnite family Belemnitellidae
Paleobiogeografia i migracje poznokredowych belemnitow z rodziny Belemnitellidae
Autorzy:
Christensen, W K
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22286.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
wystepowanie
Ameryka Polnocna
kreda
klimat umiarkowany
Belemnitellidae
warunki klimatyczne
paleontologia
paleobiogeografia
Europa Polnocna
belemnity
migracja
Opis:
The Late Cretaceous belemnite family Belemnitellidae Pavlow, 1914, which includes nine genera and two subgenera, occurs only in the Northern Hemisphere, that is in the North European and North American palaeobiogeographical Provinces of the North Temperate Realm, in addition to the northern margin of the Tethyan Realm in Europe. The North European Province is subdivided into the Central European, Central Russian and Baltoscandian Subprovinces. The centre of origin and dispersal of the belemnitellids lay in the North European Province and all known genera and subgenera occur there. The belemnitellids immigrated intermittently into the Tethyan Realm (at least nine times) and the North American Province (at least six times). The majority of the species occurring in the Tethyan Realm are conspecific with those from the North European Province, whereas the species occurring in the North American Province are endemic, with a few exceptions. The endemic species probably evolved by allopatric speciation from initial migrants. More than a score migrations have been recognized within the subprovinces of the North European Province. The palaeogeographical distribution and migration patterns of the belemnitellids were to a certain extent controlled by eustatic sea-level changes, cool or warm climatic phases and competition, although the cause of several migration events cannot be satisfactorily explained at present.
Belemnitellidae Pavlow, 1914 to późnokredowa rodzina belemnitów, obejmująca dziewięć rodzajów i dwa podrodzaje. Przedstawiciele rodziny występowali wyłącznie na półkuli północnej, tj. w prowincjach paleobiogeograficznych północnoeuropejskiej i północnoamerykańskiej w obrębie północnego królestwa klimatu umiarkowanego (North Temperate Realm) oraz na północnych obrzeżach królestwa tetydzkiego (Tethyan Realm) w Europie. W obrębie prowincji północnoeuropejskiej można wyróżnić trzy podprowincje: środkowoeuropejską, środkoworosyjską oraz bałtoskandzką. Obszarem, na którym belemnitellidy powstawały i z którego się rozprzestrzeniały na inne obszary, była prowincja północnoeuropejska. Znane są stąd wszystkie rodzaje i podrodzaje wyróżnione w obrębie rodziny. Z prowincji północnoeuropejskiej belemnitellidy zapuszczały się na obszary królestwa tetydzkiego (co najmniej dziewięć razy) oraz prowincji północnoamerykańskiej (co najmniej sześć razy). Większość gatunków występujących na obszarze królestwa tetydzkiego znanych jest także z prowincji północnoeuropejskiej, natomiast wiekszość gatunków prowincji północnoamerykańskiej to endemity. Te ostatnie powstawały zapewne na drodze specjacji allopatrycznej z imigrantów. W obrębie prowincji północnoeuropejskiej odnotowano łącznie ponad dwadzieścia wydarzeń migracyjnych między jej poszczególnymi subprowincjami. Niektóre zmiany w rozmieszczeniu belemnitellidów można wiązać z eustatycznymi oscylacjami poziomu oceanu światowego, wahaniami klimatycznymi, a także tłumaczyć odziaływaniami konkurencyjnymi między poszczególnymi gatunkami. Przyczyny wielu wydarzeń migracyjnych pozostają jednak niejasne.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 4; 457-495
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sprawling versus parasagittal stance in multituberculate mammals
Odwiedzione czy przystrzalkowe ustawienie konczyn multituberkulatow
Autorzy:
Gambaryan, P.P.
Kielan-Jaworowska, Z.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/945779.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
ustawienie konczyn
fauna kopalna
wymieranie gatunkow
skamienialosci
ssaki
Theria
konczyny
osady poznokredowe
Mongolia
kreda
kosci
paleontologia
szkielet
multituberkulaty
Opis:
Celem pracy było przetestowanie dwóch hipotez dotyczących położenia kończyn i sposobu poruszania się wymarłej grupy ssaków- multituberkulatów (wieloguzkowców). Kielan-Jaworowska & Gambaryan (1994) opisali dobrze zachowane szkielety multituberkulatów z osadów późnokredowych Mongolii, zrekonstruowali ich umięśnienie i wyciągneli wniosek, że kończyny multituberkulatów były skierowane na boki (odwiedzione), tak jak u współczesnych gadów i stekowców. Wniosek ten opierał się głównie na analizie budowy kończyn tylnych, w których poprzeczna oś kości piszczelowej jest dłuższa niż podłużna, tak jak u czworonogów o kończynach odwiedzionych, gdy w przypadku kończyn parasagitalnych, dłuższa jest oś podłużna. Drugim argumentem było skierowanie osi stopy nie równolegle do płaszczyzny podłużnej ciała i osi kości piętowej, lecz odwiedzenie jej o 30º od osi kości piętowej, gdy u ssaków o kończynach parasagitalnych oś stopy leży w przedłużeniu osi kości piętowej. Długie wyrostki ościste i poprzeczne kręgów lędźwiowych wskazywały na przystosowanie multituberkulatów do poruszania się asymetrycznymi skokami. Kompletne kości ramienne zachowane u paleoceńskiego multituberkulata z Chin wykazywały skręcenie proksymalnych i dystalnych odcinków w stosunku do siebie, jak u wiekszości czworonogów o odwiedzionych kończynach. Sereno & McKenna (1995) opisali kość ramienną i część szkieletu barkowego multituberkulata z późnej kredy Mongolii. Kość ta nie wykazuje skręcenia, charakterystycznego dla stekowców i współczesnych gadów, w związku z czym autorzy wyciągnęli wniosek, że multituberkulaty miały kończyny parasagitalne (ustawione przystrzałkowo), tak jak współczesne ssaki właściwe, poruszały się podobnie jak oposy, oraz że parasagitalność powstała w ewolucji ssaków tylko raz u wspólnych przodków multituberkulatów i ssaków właściwych. W pracy niniejszej przetestowano obie hipotezyw oparciu o porównania anatomiczne oraz rekonstrukcję ruchów kończyn przednich multituberkulatów. Wykazano że brak skręcenia kości ramiennej nie świadczy o parasagitalności, ponieważ nie skręcona kość ramienna występuje również u form z odwiedzionymi kończynami, np. u żab, oraz u licznych grzebiących ssaków łożyskowych, u których nastąpiło wtórne odwiedzenie kończyn. Porównując budowę stawu barkowego, kości ramiennej i stawu łokciowego czworonogów lądowych, ustalono listę cech kości ramiennej, które występują u czworonogów o pierwotnie odwiedzionych kończynach i wykazano że wszystkie te cechy wystgpują u multituberkulatów, Są to: brak bloczka na kości ramiennej i obecność wypukłych kłykci promieniowego i łokciowego, szeroka bruzda międzyguzkowa, oraz guzek mniejszy kości ramiennej szerszy niż guzek większy. Przeprowadzono też rekonstrukcję ruchów kończyn przednich multituberkulatów i wykazano, że zakres ruchów zginania i prostowania w stawie barkowym był mniejszy niż u oposa, natomiast kość ramienna mogła bardziej niż u oposa wyciągać się ku przodowi i w dół, tak jak to występuje u ssaków podczas skoków. Odrzucono więc przypuszczenie Sereno i McKenny, że multituberkulaty poruszały się podobnie jak współczene oposy. Wyciągnięto wniosek że budowa kończyn przednich (tak jak i tylnych) multituberkulatów wskazuje na odwiedzione położenie kończyn i udział skoków w ich lokomocji. Brak nawet zaczątkowego bloczka na kości ramiennej u wszystkich znanych multituberkulatów wskazuje, że nie powstała u nich parasagitalność. Parasagitalność w ewolucji ssaków powstała tylko u ssaków właściwych (Theria). Chociaż multituberkulaty i ssaki właściwe wykazują wiele cech wskazujących na ich pokrewieństwo (np. przebieg naczyń krwionośnych głowy, budowa kostek słuchowych itd.), położenie ich kończyn nie potwierdza hipotezy, że są to grupy siostrzane.
Celem pracy było przetestowanie dwóch hipotez dotyczących położenia kończyn i sposobu poruszania się wymarłej grupy ssaków- multituberkulatów (wieloguzkowców). Kielan-Jaworowska & Gambaryan (1994) opisali dobrze zachowane szkielety multituberkulatów z osadów późnokredowych Mongolii, zrekonstruowali ich umięśnienie i wyciągnęli wniosek, że kończyny multituberkulatów były skierowane na boki (odwiedzione), tak jak u współczesnych gadów i stekowców. Wniosek ten opierał się głównie na analizie budowy kończyn tylnych, w których poprzeczna oś kości piszczelowej jest dłuższa niż podłużna, tak jak u czworonogów o kończynach odwiedzionych, gdy w przypadku kończyn parasagitalnych, dłuższa jest oś podłużna. Drugim argumentem było skierowanie osi stopy nie równolegle do płaszczyzny podłużnej ciała i osi kości piętowej, lecz odwiedzenie jej o 30º od osi kości piętowej, gdy u ssaków o kończynach parasagitalnych oś stopy leży w przedłużeniu osi kości piętowej. Długie wyrostki ościste i poprzeczne kręgów lędźwiowych wskazywały na przystosowanie multituberkulatów do poruszania się asymetrycznymi skokami. Kompletne kości ramienne zachowane u paleoceńskiego multituberkulata z Chin wykazywały skręcenie proksymalnych i dystalnych odcinków w stosunku do siebie, jak u większości czworonogów o odwiedzionych kończynach. Sereno & McKenna (1995) opisali kość ramienną i część szkieletu barkowego multituberkulata z późnej kredy Mongolii. Kość ta nie wykazuje skręcenia, charakterystycznego dla stekowców i współczesnych gadów, w związku z czym autorzy wyciągnęli wniosek, że multituberkulaty miały kończyny parasagitalne (ustawione przystrzałkowo), tak jak współczesne ssaki właściwe, poruszały się podobnie jak oposy, oraz że parasagitalność powstała w ewolucji ssaków tylko raz u wspólnych przodków multituberkulatów i ssaków właściwych. W pracy niniejszej przetestowano obie hipotezy w oparciu o porównania anatomiczne oraz rekonstrukcję ruchów kończyn przednich multituberkulatów. Wykazano że brak skręcenia kości ramiennej nie świadczy o parasagitalności, ponieważ nie skręcona kość ramienna występuje również u form z odwiedzionymi kończynami, np. u żab, oraz u licznych grzebiących ssaków łożyskowych, u których nastąpiło wtórne odwiedzenie kończyn. Porównując budowę stawu barkowego, kości ramiennej i stawu łokciowego czworonogów lądowych, ustalono listę cech kości ramiennej, które występują u czworonogów o pierwotnie odwiedzionych kończynach i wykazano że wszystkie te cechy występują u multituberkulatów, Są to: brak bloczka na kości ramiennej i obecność wypukłych kłykci promieniowego i łokciowego, szeroka bruzda międzyguzkowa, oraz guzek mniejszy kości ramiennej szerszy niż guzek większy. Przeprowadzono też rekonstrukcję ruchów kończyn przednich multituberkulatów i wykazano, że zakres ruchów zginania i prostowania w stawie barkowym był mniejszy niż u oposa, natomiast kość ramienna mogła bardziej niż u oposa wyciągać się ku przodowi i w dół, tak jak to występuje u ssaków podczas skoków. Odrzucono więc przypuszczenie Sereno i McKenny, że multituberkulaty poruszały się podobnie jak współczesne oposy. Wyciągnięto wniosek że budowa kończyn przednich (tak jak i tylnych) multituberkulatów wskazuje na odwiedzione położenie kończyn i udział skoków w ich lokomocji. Brak nawet zaczątkowego bloczka na kości ramiennej u wszystkich znanych multituberkulatów wskazuje, że nie powstała u nich parasagitalność. Parasagitalność w ewolucji ssaków powstała tylko u ssaków właściwych (Theria). Chociaż multituberkulaty i ssaki właściwe wykazują wiele cech wskazujących na ich pokrewieństwo (np. przebieg naczyń krwionośnych głowy, budowa kostek słuchowych itd.), położenie ich kończyn nie potwierdza hipotezy, że są to grupy siostrzane.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 1; 13-44
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The quadrate of oviraptorid dinosaurs
Kosc czworoboczna dinozaurow z rodziny Oviraptoridae
Autorzy:
Maryanska, T
Osmolska, H
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21975.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
ptaki
fauna kopalna
owiraptoridy
Mongolia
kreda
dinozaury
Alvarezauridae
paleontologia
czaszki
kosc czworoboczna
Oviraptoridae
morfologia zwierzat
Opis:
The quadrate of oviraptorid dinosaurs is strongly pneumatized and differs from the quadrates of other non-avian theropods by: (1) two separate facets on the otic process for contacts with the squamosal and braincase; (2) the articular surface for the pterygoid extended to the articular surface of the medial mandibular condyle; (3) the mandibular process provided laterally with a quadratojugal process bearing the quadratojugal cotyla. In the above characters the oviraptorid quadrate resembles those in most ornithothoracine birds, but, contrary to the streptostylic quadrate of birds, the oviraptorid quadrate is monimostylic.
W czasie badań czaszek dinozaurów z rodziny Oviraptoridae z osadów późnej kredy Mongolii, znajdujących się w zbiorach Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (ZPAL) i w Instytucie Geologii Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator (GIN) zaobserwowano, że ich kość czworoboczna (quadratum) różni się od kości czworobocznej innych teropodów, a także innych dinozaurów, następującymi cechami: (1) obecnościdą dwugłówkowego wyrostka skroniowego (processus oticus), kontaktującego zarówno z kością łuskową jak i z boczną ścianą puszki mózgowej; (2) wyrostkiem oczodołowym (processus orbitalis), dochodzącym w swej części tylnej do powierzchni stawowej medialnego kłykcia wyrostka żuchwowego (processus mandibularis); (3) obecnością na wyrostku żuchwowym bocznego wyrostka zaopatrzonego w dołek stawowy dla kości czworoboczno-jarzmowej; (4) rozległą pneumatyzacją. Cechy te występują także u większości ptaków z grupy Ornithothoraces, obejmującej wszystkie współczesne i kopalne ptaki z wyjątkiem praptaka (Archaeopteryx) i przedstawicieli późnokredowej rodziny Alvarezauridae, i mogą świadczyć o bliskim związku filogenetycznym owiraptoridów i ptaków. Jednak wniosek o homologii cech kości czworobocznej w obu grupach wymaga dodatkowych badań czaszki i szkieletu pozaczaszkowego. Kość czworoboczna owiraptoridów jest nieruchomo zestawiona z resztą czaszki (monimostylia), czym różni się od kości czworobocznej ptaków, która wykazuje znaczną ruchomość stosunku do czaszki (streptostylia).
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 3; 361-371
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Albanerpetontid amphibians from the Upper Cretaceous of Middle Asia
Plazy z rodziny Albanerpetontidae z gornej kredy Azji Srodkowej
Autorzy:
Gardner, J D
Averianov, A O
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20615.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Albanerpetontidae
fauna kopalna
albanerpetodonty
Celtedens
kreda
zuchwa
Albanerpeton
Uzbekistan
paleontologia
plazy
Azja Srodkowa
Opis:
We review the fossil record of Asian albanerpetontids. The three dentaries previously attributed to the two species of Nukusurus Nessov, 1981 (lower Cenomanian and Coniacian, Uzbekistan) are from albanerpetontids, but none are distinctive below the familial level. We thus designate the names Nukusurus, N. insuetus Nessov, 1981, and N. sodalis Nessov, 1997 as nomina dubia within the Albanerpetontidae. Two dentaries (lower Cenomanian, Uzbekistan) described herein for the first time supplement the known record of Asian albanerpetontids. The holotype atlas and only specimen of the supposed albanerpetontid Bishara backa Nessov, 1997 (upper Santonian-?Campanian, Kazakhstan) is shown to be from a salamander, not an albanerpetontid. Our study recognizes Albanerpeton (Cretaceous-Miocene, North America and Europe) and Celtedens (Middle Jurassic-Lower Cretaceous, Europe) as the only valid albanerpetontid genera. Limited evidence favors one or more dispersals from Europe or Norttr America to Asia in the medial Cretaceous as the major biogeographic event in the history of Asian albanerpetontids.
Rewizja azjatyckiego zapisu kopalnego albanerpetontydów pozwoliła potwierdzić obecność tej grupy na podstawie dwóch żuchw z dolnego cenomanu Uzbekistanu, opisanych tu po raz pierwszy, oraz trzech okazów opisanych wcześniej przez Nesowa z dolnego cenomanu i koniaku Uzbekistanu. Materiał nie wykazuje jednak cech diagnostycznych pozwalających go określić poniżej szczebla rodzajowego. Dlatego nazwy Nukusurus, N. insuetus Nessov, 1981 i N. sodalis Nessov, 1997 wypada uznać za nomina dubia. Holotyp domniemanego albanerpetontyda Bishara backa Nessov, 1997 (górny santon-?kampan Kazachstanu) - pojedynczy dźwigacz - należy natomiast do salamandry, a nie albanerpetontyda. Tak więc jedynymi ważnymi rodzajami albanerpetontydów pozostają Albanerpeton (kreda-miocen, Ameryka Północna i Europa) oraz Celtedens (środkowa jura-dolna kreda, Europa). Na podstawie ograniczonego materiału kopalnego można przypuszczać, że w połowie kredy doszło do jednorazowego lub kilkakrotnego zasiedlenia Azji przez albanerpetontydy z Europy lub Ameryki Północnej.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1998, 43, 3; 453-476
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Early Cretaceous amphilestid [triconodont] mammals from Mongolia
Wczesnokredowe trykonodonty z rodziny Amphilestidae z Mongolii
Autorzy:
Kielan-Jaworowska, Z
Dashzeveg, D
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20872.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
zeby trzonowe
ssaki
trykonodonty
Gobiconodon borissiaki
szczeki
Kuehneotheriidae
staw zuchwowy
Mongolia
kreda
zuchwa
paleontologia
Hobur
Amphilestidae
Gobiconodon ostromi
Opis:
A small collection of ?Aptianor ?Albian amphilestid ('triconodont') mammals consisting of incomplete dentaries and maxillae with teeth, from the Khoboor locality Guchin Us county in Mongolia, is described. Guchinodon Trofimov, 1978 is regarded a junior subjective synonym of Gobiconodon Trofimov, 1978. Heavier wear of the molariforms M3 and M4 than of the more anterior one-M2 in Gobiconodon borissiaki gives indirect evidence for molariform replacement in this taxon. The interlocking mechanism between lower molariforms in Gobiconodon is of the pattern seen in Kuehneotherium and Tinodon. The interlocking mechanism and the type of occlusion ally Amphilestidae with Kuehneotheriidae, from which they differ in having lower molariforms with main cusps aligned and the dentary-squamosal jaw joint (double jaw joint in Kuehneotheriidae). The main cusps in upper molariforms M3-M5 of Gobiconodon, however, show incipient triangular arrangement. The paper gives some support to Mills' idea on the therian affinities of the Amphilestidae, although it cannot be excluded that the characters that unite the two groups developed in parallel. Because of scanty material and ambiguity, we assign the Amphilestidae to order incertae sedis.
Wpracy opisano niewielką kolekcję niekompletnych żuchw i szczęk z zębami ssaków z rodziny Amphilestidae (zaliczanej do parafiletycznej grupy "trykonodontów"). Kolekcja ta pochodzi ze stanowiska Hobur w regionie Guczin Us w południowej Mongolii. Wiek osadów z Hoburu został określony jako apt lub alb. Z osadów tych Trofimov (1978) opisał dwa rodzaje: Gobiconodon (z gatunkiem typowym G. borissiaki) i Guchinodon (z gatunkiem typowym G. hoburensis). Porównanie nowych okazów obu tych gatunków wykazało, że różnice między nimi dotyczą wymiarów oraz proporcji między wielkością guzków na zębach i mają charakter różnic gatunkowych, a nie rodzajowych. Na tej podstawie zaproponowano uznanie nazwy Guchinodon Trofimov, 1978 za młodszy synonim rodzaju Gobiconodon Trofimov, 1978. Wykazano, że u Gobiconodon borissiaki górne trzonowce M3 i M4 wykazują większe starcie niż trzonowiec M2, co uznano za pośredni dowód przemawiający za wymianą zębów trzonowych u tego gatunku. Wymiana trzonowców była wcześniej stwierdzona u amerykańskiego gatunku Gobiconodon ostromi. Zbadano też nie opisywany wcześniej mechanizm blokujący (interlocking mechanism) występujący miedzy dolnymi trzonowcami obu badanych gatunków i stwierdzono, że mechanizm ten jest tego samego typu co u symetrodontów Kuehneotherium i Tinodon, a odmienny od typu występującego u "trykonodontów'' z rodziny Triconodontidae. Również i typ okluzji występujący u badanych "trykonodontów'' jest zbliżony do typu charakterystycznego dla symetrodontów, co zgadza się z wcześniejszą sugestią Millsa (1971) dotyczącą okluzji u innych amfilestydów. Tak więc mechanizm blokujący i typ okluzji sugerują pokrewieństwo Amphilestidae z Kuehneotheriidae. Amphilestidae różnią się jednak od Kuehneotheriidae obecnością pojedynczego stawu żuchwowego (u Kuehneotheriidae staw żuchwowy jest złożony, przejściowy między stawem typu gadziego i ssaczego) oraz układem guzków na zębach. U Amphilestidae guzki na dolnych trzonowcach ułożone są w prostej linii, gdy u Kuehnoetheriidae tworzą one zaczątkowy trojkąt. Jednakże na tylnych górnych trzonowcach u obu badanych gatunków gobikonodonta występuje zaczątkowe trójkątne ułożenie guzków. Praca dostarcza pewnego poparcia dla poglądu Millsa (1971) o pokrewieństwach amfilestydów ze ssakami właściwymi (Theria sensu lato), do których należą między innymi wymarłe Kuehneotheriidae, oraz współczesne torbacze i łożyskowce. Nie jest jednak wykluczone, że cechy zbliżające Amphilestidae i Kuehneotheriidae mogły powstać w obu grupach niezależnie. W związku z niekompletnym poznaniem Amphilestidae, rodzinę tę zaliczono do rzędu incertae sedis.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1998, 43, 3; 413-438
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 145

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies