- Tytuł:
- Terminy: piorun, błyskawica, grzmot a problemy translatorskie ze starożytnymi pismami łacińskimi, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii religijno-prawnych (wybrane przykłady)
- Autorzy:
- Lewartowicz, Anna Tatiana
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/763130.pdf
- Data publikacji:
- 2015
- Wydawca:
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Tematy:
-
thunderbolt
lightning
thunder
Rome
antiquity
1st c. BC/1st c. AD
translations
piorun
błyskawica
grzmot
Rzym
starożytność
I w. p.n.e/I w.n.e.
przekłady - Opis:
-
Translators of the 1st century B.C. and 1st century A.D. Latin authors all the time are faced with difficulties in translation of the words: a thunderbolt (piorun), a lightning (błyskawica) and a thunder (grzmot). This is connected with a few things. First, there are the lack of accurate definitions in specialist literature and in dictionary of Polish language, etymological, synonymous and phraseological. There is also the lack of unambiguous translation in Latin and Polish dictionary. The difficulty is greater because of the word grom, which is the synonym of thunderbolt and thunder.The correct translation of aforementioned words is important because in ancient Rome these phenomena were connected with religion, precisely with divination, one of the oldest was auspicial ex caelo. Priests took into consideration what they heard and saw. The divination was connected with the political life. We have to remember, that oversight or ignoring of things related to cult had religious and legal consequences. According to Cicero, supreme principle during assemblies was: Iove tonante, fulgurante comitia populi nefas („Kiedy Jowisz grzmi i ciska pioruny (by Rykaczewski „błyska”), nie godzi się odbywać zgromadzeń ludowych” – in Kornatowski’s translation).The specialists in literature concentrated on discussion about these phenomena in various context (i.a.: T. Zieliński M. Jaczynowska, J. Linderski, H. Kowalski) but did not study terminology. The purpose of this article was reading three dictionaries (Plezia, Korpanty, Sondel) and finding Latin words that were translated into Polish language as: a thunderbolt, a lightning, a thunder and grom. Next, more than 70 words were collected. Morever, some fragments were analysed. The word grom is the biggest problem so if we need it during translation I think we should mention whether thunderbolt or thunder we have in mind. And it is important to take into consideration the scientific definition. In further consideration it will be worth to research these words in the Greek languages and also compare some fragments with other translations into modern languages such as: English, German and French.
Tłumacze autorów łacińskich z przełomu I w. p.n.e. i I w. mieli i nadal mogą mieć trudności w prawidłowym przekładzie terminów: piorun, błyskawica, grzmot. Może być to spowodowane zarówno brakiem jednoznacznej definicji w literaturze przedmiotu (S. Chromow, 1969, A. Woś 1996, T. Niedźwiedź 2003), w słownikach języka polskiego (M. S. Linde, W. Doroszewski, S. Dubiński), etymologicznych (W. Boryś, A. Brückner) oraz wyrazów bliskoznacznych (A. S.Krasiński, S. Skorupka) i frazeologicznym (S. Skorupka), jak i niebudzącej wątpliwości translacji tych wyrazów w słownikach łacińsko-polskich (M. Plezia, J. Korpanty, J. Sondel). Problem pogłębia słowo „grom”, które w różnych opracowaniach i słownikach może być synonimem pioruna lub grzmotu.Jednakże poprawny przekład tych trzech terminów meteorologicznych jest ważny kiedy zajmujemy się starożytnym Rzymem i jego recepcją. Gdyż w tym okresie piorun, błyskawica, grzmot często pojawiały się w utworach autorów łacińskich nie tylko przy opisie przyrody, ale również w kontekście religijnym. Odgrywały one bowiem ważną rolę we wróżbiarstwie, które było nieodłącznym elementem wierzeń. Brano także pod uwagę przede wszystkim to, co augurowie mogli zobaczyć, a nie tylko usłyszeć i dlatego uważa się, z tego właśnie powodu kapłani w czasie składania ofiar mieli zakryte głowy. Wróżby z kolei ściśle wiązały się również z szeroko rozumianym życiem politycznym. Należy pamiętać, że wszyscy byli zobowiązani do wykonywania ściśle określonych form kultu, niedopatrzenie czy zaniechanie miało swoje konsekwencje religijne oraz prawne. Nadrzędną zasadę przy komicjach podał Cyceron, brzmiała ona: „Iove tonante, fulgurante comitia populi nefas” („Kiedy Jowisz grzmi i ciska pioruny (a może jak chce Rykaczewski „błyska”), nie godzi się odbywać zgromadzeń ludowych” – w przekładzie Kornatowskiego). A jedną z najstarszym form wróżbiarstwa były auspicia ex caelo, które polegały na obserwacji takich zjawisk jak wyładowania atmosferyczne.Dotychczasowe publikacje z przedmiotu skupiały się głównie na omówieniu znaczenia tych zjawisk lub innych znaków wróżebnych w różnych kontekstach (m.in. T. Zieliński M. Jaczynowska, J. Linderski, H. Kowalski) jednak nie zajmowały się szczegółowo omawianym problemem. Zatem celem pracy było przeczytanie trzech słowników łacińsko-polskich i znalezienie wyrazów łacińskich tłumaczonych na język polski jako: piorun, błyskawica, grzmot i grom. Następnie zestawiono je i do większości z nich dołączono przykłady ze źródeł. Słów takich jest ponad 70. Ponadto poddano analizie również niektóre fragmenty z pism, które nastręczają trudności przy tłumaczeniu (m.in. z Cycerona, Lukrecjusza i Wergiliusza).Z rozważań nad problemem wysunięto następujące wnioski: jeżeli przekładany wyraz ma wiele znaczeń a zależy nam na zachowaniu rymów należałoby zrobić przypis jaki termin meteorologiczny mamy na myśli, szczególnie w przypadku kiedy użyjemy słowa „grom”. Ponadto wskazane jest wzięcie pod uwagę naukową definicję danego wyrazu. - Źródło:
-
Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia; 2015, 70, 2
0137-1983 - Pojawia się w:
- Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł