- Tytuł:
-
Pałac Koniecpolskich-Radziwiłłów. Modernizacje i transformacje programu wnętrz na przełomie XVII i XVIII wieku
The Koniecpolski-Radziwiłł Palace. Modernization and Transformation of the Interior Programme at the Turn of the 18th Century - Autorzy:
- Bernatowicz, Tadeusz
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/16026558.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
- Tematy:
-
Pałac Koniecpolskich-Radziwiłłów w Warszawie
architektura przełomu XVII i XVIII wieku
Constante Tencalla
Giovanni Battista Gisleni
Giuseppe Bellotti
Augustyn Locci
Carlo Ceroni
Andrzej J. Jeziernicki
Carlo A. Bay
Benedykt de Renard
Domenico Cioli
The Koniecpolski- Radziwiłł Palace in Warsaw
Architecture at the Turn of the 18th Century - Opis:
-
Pałac Koniecpolskich-Radziwiłłów (obecnie Prezydencki) należy do wyróżniających się skalą i prestiżem rezydencji Warszawy. Powstał w latach 1643-1646/1656 według projektu Contante Tencalli dla hetmana Stanisława Koniecpolskiego, wybitnego rycerza i znakomitego polityka. Następnie należał do książąt Lubomirskich, a 1674 r. zakupiony został przez księcia Michała Radziwiłła. W rękach tej rodziny pozostał do 1818 r. Od 1684 r. Radziwiłłowie prowadzili przebudowy i adaptacje zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami użytkowymi i reprezentacyjnymi, angażując najwybitniejszych architektów pracujących w Warszawie. Wyjątkowo, jak na polskie warunki zachowane źródła w postaci inwentarzy pałacu z lat 1681, 1685, 1717, 1721, 1728, 1735 oraz rachunki i korespondencja pozwalają na odtworzenie dziejów przemian budowli, zakresu prac architektonicznych oraz roli uczestniczących w nich architektów. Materiały te posłużyły do rekonstrukcji zmieniających się układów funkcjonalnych wnętrz, które opracowane zostały w formie graficznej. Za podstawę posłużył plan Pianta del Palazzo di uarsauia [Varsavia] wykonany przez Giovaniego B. Gisleniego przed 1655 r., a znajdujący się obecnie w Castello Sforzesco w Mediolanie. Tencalla zaprojektował pałac z loggią od dziedzińca, tarasem z grotą od ogrodu oraz długą salą wewnątrz, po bokach której powstały paradne apartamenty. Wzorował na wczesnobarokowych willach i pałacach rzymskich z 2 poł. XVI i pocz. XVII w. – pałacu papieskim na Kwirynale i willi Borghese oraz willi Mondragone we Frascati. Ponieważ budowla miała pełnić nie tylko funkcje rekreacyjne ale również reprezentacyjne pałac otrzymał trzy kondygnacje – parter, piano nobile i mezzanino, i tym samym wpisywał się w tradycję rezydencji otwartej o francuskiej genezie. Z połączenia dwóch typów rezydencji włoskiej willi i francuskiego pałacu wynikł problem kształtu schodów. Tencalla, opierając się na schematach willowych zaprojektował schody ciasne i ciemne, nie spełniające w wystarczającym stopniu wymogów reprezentacji. Po śmierci Tencalli Gisleni przedstawił nowe projekty schodów, których jednak nie zrealizowano. Próby rozwiązania tego problemu pojawiały się przy kolejnych adaptacjach i remontach pałacu. Nową klatką schodową z duszą wybudowano dopiero w poł. XVIII w. dostawiając ją do budynku od północy. W latach 1689-1690 Giuseppe S. Bellotti wykonał remont pałacu dla Michała Radziwiłła i jego żony Katarzyny z Sobieskich. Odnowił schody na pierwsze piętro i wyremontował salę jadalną na parterze. W większym zakresie modernizację pałacu wykonali w latach 1693-1701 Augustyn W. Locci i Carlo Ceroni dla kolejnego właściciela Karola Radziwiłła oraz Anny z Sanguszków. Powstała wtedy wielka jadalnia na parterze. Ceroni jako budowniczy i inżynier wodny nadzorował także prace ogrodowe związane z urządzeniami wodnymi w grocie. By podnieść reprezentacyjność wnętrz pałacu ponownie podjęto ponownie próbę wybudowania nowych schodów. Projekty wykonali architekci Andrzej J. Jeziernicki (1701-1705) oraz laureat Akademii św. Łukasza Benedykt de Renard (1720-1721). One także nie zostały zrealizowane. W tym czasie Carlo A. Bay z dużych pokojów na parterze wyodrębnił kameralne apartamenty mieszkalne przeznaczone dla Michała Radziwiłła „Rybeńki”. W następnych latach 1727-1728 skoncentrowano się na podnoszeniu splendoru ogrodu. W tym celu, za pośrednictwem de Renarda sprowadzony został z Rzymu architekt Domenico Cioli, który odnowił grotę, urządzenia wodne i pawilony ogrodowe. Zrekonstruowany proces przemian jakich dokonali znakomici architekci w latach 1684-1735 ukazuje skomplikowaną materię jaką było użytkowanie pałacu wzniesionego w czasach Wazów, a funkcjonującego w epoce silnych tendencji do manifestowania reprezentacji, którego wyznacznikami były paradny dziedziniec, regularny ogród, i co najważniejsze paradna sekwencja wnętrz – sień, schody i Sala Wielka. Przykład pałacu Radziwiłłów-Koniecpolskich znakomicie ilustruje charakterystyczne w Warszawie zjawisko, gdy wczesnobarokowe wnętrza pałaców próbowano w XVIII w. unowocześnić by spełniały nowe wymogi reprezentacji. Problem polegał na tym, że z jednej strony respektowano nieomal ortodoksyjnie zasadę nienaruszalności starych murów magistralnych, z drugiej zaś próbowano westybulom, klatkom schodowym i Salom Wielkim nadać okazałą i skalę. Konfliktowość między potrzebami unowocześnienia a możliwościami technicznymi zmuszała architektów i decydentów do podejmowania decyzji prowadzących do nietypowych rozwiązań, które odbiegały od ogólnoeuropejskich schematów rozwoju architektury, ale odbijały specyficzne uwarunkowania mentalne zleceniodawców i społeczno-ekonomiczne mechanizmy w rozwoju pałacowej architektury XVII i XVIII w. w Warszawie.
The Koniecpolski-Radziwiłł Palace (today: Presidential Palace) ranks among the most grandiose and prestigious residences in Warsaw. Raised in 1643-1646/56 after the design by Contante Tencalla for Hetman Stanisław Koniecpolski, an illustrious knight and outstanding politician, it later belonged to the Lubomirski Princes, and was purchased by Prince Michał Radziwiłł in 1674. It remained this family’s property until 1818. Beginning as of 1648, the Radziwiłłs conducted alterations and adaptations harmonized with utility and stately needs of the residents, employing the most outstanding architects active in Warsaw. Exceptionally preserved sources, compared to other Polish estates, including inventories from: 1681, 1685, 1717, 1721, 1728, 1735, as well invoices and correspondence allow to recreate the history of the building’s transformations, the range of architectural works, and the role played by the contributing architects. The materials have served to reconstruct the altering of the functional arrangement of the interiors, these having been presented in a 2-D format. The grounds for it were found in the plan Pianta del Palazzo di uarsauia [Varsavia] executed by Giovani B. Gisleni before 1655, currently at Milan’s Castello Sforzesco. Tencalla designed a palace with a loggia from the side of the courtyard, a terrace with a grotto from the side of the garden, and a long hall inside, along which stately apartments were located. He modelled himself on early Baroque villas and Rome’s palaces from the 2nd half of the 16th century and early 17th century: the Papal Quirinal Palace, Villa Borghese, and Frascati’s Villa Mondragone. Since the building was not merely to serve recreational purposes, but also stately ones, the Palace was given three storeys: the ground floor, piano nobile and the mezzanine, thus joining the ranks of an open residence of French descent. The fusion of two types of residences: the Italian villa and the French palace yielded the problem of the staircase. Following the villa scheme, Tencalla designed narrow and dark stairs that were not sufficiently sumptuous. Following Tencalla’s death, Gisleni presented the design of a new staircase, this, however, not implemented. The attempts to solve the problem resurfaced in the course of subsequent adaptations and renovations of the Palace. A new stairwell was built only in the mid-18th century as adjacent to the building from the north. In 1689-90, Giuseppe S. Bellotti renovated the Palace for Michał Radziwiłł and his wife Katarzyna née Sobieski. He renovated the stairs leading to the first floor as well as the ground-floor dining room. The Palace’s modernization was conducted on a larger scale in 1693-1701 by Augustyn W. Locci and Carlo Ceroni for the next owner Karol Radziwiłł and Anna née Sanguszko. On that occasion a spacious dining room on the ground floor was built. As a stonemason and hydraulic engineer, Ceroni also supervised works in the garden related to the water devices in the grotto. In order to elevate the stately character of the Palace interiors, another attempt was made to have a new staircase constructed; this was designed respectively by the architect Andrzej J. Jeziernicki (1701-5) and a laureate of the Academy of Saint Luke Benedykt de Renard (1720-21). Neither were those built. Around that time, out of large rooms on the ground floor, Carlo A. Bay isolated cosy residential apartments for Michał ‘Little Fish’ Radziwiłł. In subsequent years, 1727-28, the focus was on elevating the splendour of the garden. For the purpose, the architect Domenico Cioli was brought from Rome with de Renard’s support; he renovated the grotto, water devices, and the garden pavilions. The reconstructed process of the alterations conducted by illustrious architects in 1684-1735 illustrates the complicated matter that was the use of the Palace raised under the Vasas, and functioning in the era of strong tendencies to manifest sumptuosity, the latter reflected in stately courtyards, French gardens, and most importantly the gala sequence of interiors: the hallway, staircase, and the Grand Hall. The example of the Koniecpolski-Radziwiłł Palace perfectly illustrates the phenomenon typical of Warsaw when modernization of early-Baroque palace interiors was attempted in the 18th century so that they could meet the requirements of sumptuosity. The actual problem consisted in the fact that on the one hand the perimeter walls were almost orthodoxically considered unalternable, while on the other hand efforts were made to bestow a grandiose look and scale upon vestibules, staircases, and Grand Halls. The conflicts between the needs to modernize and technical possibilities forced architects and decision-makers to adopt unusual solutions that were distant from the European schemes of the development of architecture, yet reflected a peculiar mental framework of the clients, as well as socio-economic mechanisms of the development of Warsaw palace architecture in the 17th and 18th centuries. - Źródło:
-
Biuletyn Historii Sztuki; 2019, 81, 3; 389-413
0006-3967
2719-4612 - Pojawia się w:
- Biuletyn Historii Sztuki
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł