Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "łacina średniowieczna" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-6 z 6
    Tytuł:
    Partykuły epistemiczne w Rocznikach Jana Długosza
    Epistemic Particles in the Annals of Jan Długosz
    Autorzy:
    Koczarski, Zdzisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1036312.pdf
    Data publikacji:
    2021-04-16
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    particles
    epistemic modality
    Medieval Latin
    Jan Długosz
    Annals
    partykuły
    modalność epistemiczna
    łacina średniowieczna
    Roczniki
    Opis:
    Autor artykułu omawia użycie partykuł epistemicznych w Rocznikach Jana Długosza. Analizie zostały poddane zagadnienia ich dystrybucji w kronice oraz wzorców w obrębie literatury łacińskiej, z których Długosz mógł korzystać, wprowadzając partykuły do narracji. Uwagę poświęcono również zasięgowi oddziaływania partykuł epistemicznych w funkcji operatora modalnego oraz kwestii położenia tych leksemów w linearnym szyku zdania. Przeprowadzone analizy pokazują, że sposób użycia partykuł przez Długosza nie odbiega znacząco od normy językowej utrwalonej w łacinie klasycznej. Zasadniczy wywód został poprzedzony wstępem teoretycznym na temat badań nad partykułami w języku łacińskim i – ze względów metodologicznych i porównawczych – w języku polskim. W artykule wykorzystywane są bowiem propozycje terminologiczne i interpretacyjne wypracowane dla współczesnej polszczyzny przez Macieja Grochowskiego.
    This article discusses the use of epistemic particles in Jan Długosz’s Annals, a work considered the greatest achievement of Polish medieval historiography written in Latin. The analysis focuses on particles in the quantitative and distributional aspects. The semantics of these particles, their role in the narrative of the Annals, their syntax (in particular their relationship with hosting utterances), as well as their position in the linear order of the sentence are discussed in detail. This study has shown that Długosz’s use of these particles does not differ greatly from the norms of classical Latin. In the introductory section of the article, the author presents research on Latin and Polish particles, using the latter in an examination of Latin examples. The author’s treatment of this subject is indebted to the terminological and methodological strategies developed by Maciej Grochowski, which are given here extensive application.
    Źródło:
    Forum Lingwistyczne; 2021, 8; 1-16
    2449-9587
    2450-2758
    Pojawia się w:
    Forum Lingwistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Emendacje w tekstach średniowiecznych – problem ich interpretacji i edycji (na przykładzie zapiski sądowej z księgi ziemskiej poznańskiej II)
    Autorzy:
    Kuźmicki, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2050005.pdf
    Data publikacji:
    2021-03-15
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    publishing of medieval texts
    emendation
    court case
    Old Polish
    medieval Latin
    wydawanie tekstów średniowiecznych
    emendacje
    roty sądowe
    język staropolski
    łacina średniowieczna
    Opis:
    Główny problem przedstawiony w artykule skupia się wokół tytułowego terminu emendacja. Autor przedstawia ów problem z dwóch perspektyw. Pierwsza – to ingerencja średniowiecznego skryby w tekst, czego śladem są skreślenia i korekty wprowadzane przez pisarza. Drugą perspektywą jest działalność badacza-edytora, który odczytuje rękopis, interpretuje go i wydaje, stosując przy tym nieprecyzyjne zasady wydawania, co w konsekwencji prowadzi do zniekształcenia tekstu źródłowego. Przeprowadzone analizy pokazały, że przyjęte zasady wydawania tekstów średniowiecznych powinny być takie, by zachować wszelkie cechy rękopisu, które dotyczą rozumienia tekstu przez pisarza rękopisu, a które są w procesie interpretacji przez współczesnego wydawcę zacierane.
    The main problem presented in the article and its title revolves around the term emendation. The author presents this problem from two perspectives. The first is the interference of the medieval scribe into the text which is evidenced by the deletions and corrections introduced by the writer. The second perspective is the activity of the researcher-editor who reads the manuscript, interprets, and publishes it, using imprecise publishing rules. This, in turn, leads to a distortion of the source text. The conducted analyzes showed that the adopted principles of publishing medieval texts should be such as to preserve all the features of the manuscript that relate to the writer's understanding of the text, and which are blurred in the process of interpretation by a modern publisher.
    Źródło:
    Linguistica Copernicana; 2021, 17; 239-258
    2080-1068
    2391-7768
    Pojawia się w:
    Linguistica Copernicana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sanctus - definicje wobec tekstowego znaczenia słowa w pismach św. Izydora z Sewilli
    Autorzy:
    Ledzińska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2158110.pdf
    Data publikacji:
    2022-09-15
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    Isidore of Seville
    lexeme sanctus
    linguistic change
    medieval and ecclesiastical Latin
    Izydor z Sewilli
    leksem sanctus
    zmiana językowa
    łacina średniowieczna i kościelna
    Opis:
    Izydor z Sewilli żyjący na przełomie VI/VII w. w wizygockiej Hiszpanii z jednej strony gromadził w swych dziełach dziedzictwo świata antycznego, z drugiej zaś stał się jedną z najważniejszych auctoritas średniowiecza. Żył w czasach przełomu historycznego, kulturowego, politycznego, a zmiana otaczającego świata zazwyczaj generuje zmiany językowe. Celem badań było sprawdzenie jak głoszone przez Izydora eksplicytnie poglądy na świętość wyrażoną przez leksem sanctus, mają się do tych immanentnie tkwiących w jego języku. W związku z tym przebadano pod kątem semantyki i źródeł trzy definicje sanctus zawarte w Etymologiach oraz dziele O różnicach słów, a następnie zestawiono je z tekstowymi wystąpieniami tego słowa w korpusie wszystkich dzieł Izydora o potwierdzonej autentyczności. Te ostatnie badano z zastosowaniem metod korpusowych, przy użyciu oprogramowania Sketch Engine. Dodatkowo jako tło analizy wykorzystano materiał leksykograficzny zawarty w kilku słownikach łaciny klasycznej i kościelnej. Wyniki wskazują na starożytną proweniencję znaczeń leksemu sanctus deklarowanych w izydorowych definicjach oraz odmienny, wyraźnie średniowieczny, eklezjalny profil semantyczny słowa w korpusie tekstów. Przeprowadzone badania ukazują proces adaptacji języka łacińskiego do zmieniających się okoliczności, przemiany pojęć i świata myśli pod wpływem chrześcijaństwa u progu średniowiecza u jednego z najważniejszych autorów tego okresu.
    St. Isidore of Seville, who lived at the turn of the 6th and 7th century in Visigothic Spain, on the one hand collected in his works the heritage of the ancient world, and on the other became one of the most important auctoritates of the Middle Ages. He lived at the time of historical, cultural and political upheaval, and change in the surrounding world usually generates linguistic change. The article tends to check how the views on sanctity expressed explicitly by Isidore, using lexeme 'sanctus', relate to those immanent in his language. Therefore, three definitions of 'sanctus' contained in Etymologies and the work On the Differences between Words were analyzed from the viewpoint of semantics and sources. Nextly, they were compared with textual occurrences of the word in the corpus of all works by Isidore of confirmed authenticity. The latter were studied using corpus-based methods, with the SketchEngine software. Additionally, lexicographical material contained in several dictionaries of classical and ecclesiastical Latin was used as a background for the analysis. The results indicate the ancient provenance of the meanings of the lexeme 'sanctus' declared in the definitions and a different, clearly medieval, ecclesiastical semantic profile of the word in the corpus of Isidorian texts. The study reveals the process of adaptation of the Latin language to changing circumstances, the transformation of concepts and the world of thought under the influence of Christianity at the threshold of the Middle Ages in the works of one of the most important authors of that period.
    Źródło:
    Vox Patrum; 2022, 83; 317-342
    0860-9411
    2719-3586
    Pojawia się w:
    Vox Patrum
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Were Bohemus and haereticus used as synonymous designations?
    Czy określeń "Bohemus" i "haereticus" używano synonimicznie?
    Autorzy:
    Mazalová, Lucie
    Rzepiela, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2167431.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-30
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    Hussite-related terminology
    Medieval Latin
    contextual synonymy
    partial synonymy
    connotative meaning
    terminologia dotycząca Husytów
    łacina średniowieczna
    synonimia kontekstowa
    synonimia częściowa
    znaczenie konotacyjne
    Opis:
    Artykuł omawia terminologię używaną w łacinie średniowiecznej na oznaczenie husytów. Szczególną uwagę poświęcono frazie nominalnej Bohemi heretici ‛Czesi heretycy’, podkreślając, że leksemy współtworzące tę frazę wchodziły w relację synonimii. Tę relację interpretuje się tutaj bądź jako synonimię kontekstową, bądź synonimię częściową. Ponadto uwypukla się rolę znaczenia konotacyjnego jako kryterium analizy użycia terminów odnoszących się do Czech i Czechów w kontekście herezji husyckiej. Za podstawę materiałową prowadzonych analiz posłużyła korespondencja polskich dostojników duchownych i świeckich, także listy kierowane do nich przez zagranicznych korespondentów, a także „Roczniki” Jana Długosza.
    This article discusses the terms used in medieval text sources to denote the Hussites. It pays particular attention to the nominal phrase Bohemi heretici arguing that its lexeme constituents functioned in fifteenth-century Latin as synonyms. A more detailed examination focuses on types of synonymy established between two mentioned lexemes. The terms contextual synonymy and partial synonymy are used here. In addition, the importance of connotative meaning is pointed out as a criterion for analysing the usage of lexemes referring to Bohemia and the Bohemian people in the context of the Hussite heresy. The study is based on letters written by Polish secular and ecclesiastical chanceries as well as those written to Polish sovereigns and dignitaries by their foreign correspondents. In addition, the “Annals” of Jan Długosz are taken into account.
    Źródło:
    Polonica; 2022, 42
    0137-9712
    2545-045X
    Pojawia się w:
    Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zamek a miasto. Analiza semantyczna terminu castrum w polskiej łacinie średniowiecznej
    Castle and City. A Semantic Analysis of the Word castrum in Polish Medieval Latin
    Burg und Stadt. Semantische Analyse des Begriffs castrum im mittelalterlichen polnischen Latein
    Autorzy:
    Rzepiela, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27177732.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    castrum
    kastellologische Terminologie
    mittelalterliche Stadt
    mittelalterliches Latein
    Korpus des mittelalterlichen Lateins
    terminologia kastelologiczna
    średniowieczne miasto
    łacina średniowieczna
    korpusy łaciny średniowiecznej
    castel terminology
    medieval city
    medieval Latin
    medieval Latin corpora
    Opis:
    W artykule omówiono dystrybucję semantyczną rzeczownika castrum jako najpopularniejszego terminu używanego w polskiej łacinie średniowiecznej na oznaczenie zamków i zespołów zamkowo-miejskich. Jako podstawa materiałowa dla zaprezentowanych badań posłużyły dwa korpusy polskiej łaciny średniowiecznej, korpus języka ogólnego eFontes oraz korpus dzieł Jana Długosza, opracowane w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. W pierwszej części artykułu, po uwagach wstępnych poświęconych specyfice korpusów języków dawnych, zostają przytoczone dane porównawcze dotyczące frekwencji w źródłach rzeczownika castrum i pozostałych rzeczowników – terminów kastelologicznych, jak również podniesiona zostaje kwestia precyzji semantycznej terminologii kastelologicznej. W dalszej części artykułu omówiono relacje zachodzące między zamkiem a miastem, gdy funkcjonują one w ramach jednego kompleksu architektonicznego. Dla badania tych relacji szczególnie istotne znaczenie ma obserwacja kolokacji współtworzonych przez rzeczownik castrum. Na podstawie listy dziesięciu najpopularniejszych wyrazów – „partnerów” kolokacyjnych castrum, wyodrębnionych z korpusów, podejmuje się próbę opisania najważniejszych funkcji zamku w przestrzeni miejskiej. Wskazuje się tutaj kolejno na: funkcję sądowniczą zamku, jego funkcję przy określaniu obiektów w topografii miejskiej, jego rolę jako pracodawcy dla mieszkańców miasta.
    In dem vorliegenden Beitrag wird die semantische Distribution des Substantivs castrum einer Analyse unterzogen, das der am häufigsten verwendete Begriff zur Bezeichnung von Burganlagen und Burgstädten im mittelalterlichen polnischen Latein war. Als Datengrundlage für die Untersuchung dienten zwei Korpora des mittelalterlichen polnischen Lateins – das allgemeinsprachliche Korpus eFontes und das Korpus der Werke von Jan Długosz, die in der Abteilung für mittelalterliches Latein am Institut der Polnischen Sprache der Polnischen Akademie der Wissenschaften (PAN) entwickelt wurden. Im ersten Teil des Artikels werden nach einleitenden Bemerkungen zur Besonderheit von Korpora alter Sprachen vergleichende Daten zur Häufigkeit des Substantivs castrum und anderer Substantive (kastellologische Begriffe) in den Quellen angeführt sowie die Frage nach der semantischen Präzision der kastellologischen Terminologie behandelt. Im weiteren Teil werden die Verhältnisse zwischen Burg und Stadt im Rahmen einer gemeinsamen architektonischen Anlage erörtert. Für die untersuchten Verhältnisse ist die Analyse der durch das Substantiv castrum gebildeten Kollokationen von besonderer Bedeutung. Anhand einer Liste von zehn häufigsten „Kollokationspartnern“ von castrum aus dem Korpus wird versucht, die wichtigsten Funktionen einer Burg in der Stadtanlage darzustellen. Dabei wird auf die Gerichtsfunktion der Burg, ihre Rolle bei der Bestimmung von Objekten in der städtischen Topographie sowie als Arbeitgeber für die Bewohner der Stadt hingewiesen.
    In his article, Michał Rzepiela discusses the semantic distribution of the noun castrum, the most common term in Polish medieval Latin to refer to castles and castle-town complexes. The material basis for the research presented here has consisted of two corpora of Polish medieval Latin, the corpus of the general language eFontes and the corpus of works by Jan Długosz, developed in the Laboratory of Medieval Latin of the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences. In the first part of the article, after introductory remarks devoted to the specificity of the corpora of ancient languages, Rzepiela quotes comparative data on the frequency in the sources of the noun castrum and other nouns related to the study of castles, and raises the issue of the semantic precision of this kind of vocabulary. Next, he discusses the relationships between the castle and the city when the two function within one architectural complex. Rzepiela argues that a study of these relationships must be alert to the collocations co-created by the noun castrum. Based on the list of ten most common words – “partners” in colocations with castrum, identified in the corpora – he describes the most important functions of the castle in the urban space. The analysis points to the following uses of the castle: its the judicial function, its function in determining objects in the urban topography, its role as an employer for the inhabitants of the city.
    Źródło:
    Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2023, 15; 111-133
    2080-492X
    2353-9720
    Pojawia się w:
    Średniowiecze Polskie i Powszechne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nichil, michi, veementer – brzmienie głoski „h” w średniowiecznej łacinie liturgicznej. Analiza fonetyczna na bazie semiologii gregoriańskiej
    Autorzy:
    Sławecki, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/668863.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Gregorian chant
    musical paleography
    medieval liturgical Latin
    Latin pronunciation
    pronunciation of “h” in liturgical Latin
    śpiew gregoriański
    paleografia muzyczna
    średniowieczna łacina liturgiczna
    wymowa łaciny
    wymowa głoski „h” w łacinie liturgicznej
    Opis:
    The primary objective of this research is to draw attention, by reference to the oldestmanuscript sources, to the phonetics of the letter “h” in the words in which the sound occursbetween two identical vowels. Medieval liturgical Latin was repeatedly the subject ofvarious studies. With reference to the letter “h”, it was determined that it does not causeany sound, so it remains silent. There are, however, exceptions to this rule – in the wordsnihil and mihi, which present spelling variants of nichil and michi caused by phoneticrequirements.The starting point for the research is the assumption that various manuscripts belongingto the authenticum fontium gregorianorum, each time when the letter “h” appearsbetween two identical vowels in the word, should, due to its soundlessness, combinetwo syllables and assign one undivided neum to them (like this happens for example inthe words tuum, meae, si iniquitatis). The same phenomenon should take place in thewords nihil and mihi. The analysis based on manuscripts from various neumatic families,namely Ein, Bab1, Gal1, Gal2, Gal3, Eli, Lan, Van2, Klo1, Cha1, Lav, Dij, Ben5, Yrx,Alb, Har1–2, proves that in the presence of two identical vowels and the letters “h”, differentscribes in most cases divide the word into two syllables and write two independentneums. In addition, in a large group of manuscripts from the above quoted, with greatregularity, there is a two-syllable writing of the words nichil and michi with the letter “ch”in place of “h”. This phenomenon, connected both with spelling and phonetics, provesthat there could exist the practice of pronouncing “ch + I” as “ki”. Conversely in the wordvehementer – most of the manuscripts attribute only one neum to the two initial syllables;none of the manuscripts writes vechementer, but some give the version of the word veementer(without the “h”). Also, the case of syneresis of ve-he- occurs regularly.All cases from the Graduale Romanum repertoire in which the words nihil or nichil (6 times), mihi or michi (70 times), vehementer (6 times), vehementis and comprehendam(2 times), apprehende (2 times), apprehendite (once), irreprehensibilis (2 times), have been examined in the light of the neumatic manuscripts. Particular attention was paid to the compositional contexts of neuma torculus initio debilis.As a result of the analysis, it was proved with a very high probability that the words nihil and mihi, even if writed using the letter “h”, were pronounced like nichil and michi.
    Podstawowym celem niniejszych badań jest zwrócenie uwagi, poprzez odniesieniedo najstarszych źródeł rękopiśmiennych, na problematykę fonetyki litery „h” w słowach,w których głoska ta występuje pomiędzy dwoma takimi samymi samogłoskami.Wymowa średniowiecznej łaciny kościelnej wielokrotnie była tematyką różnych studiów.W odniesieniu do litery „h” ustalono, że nie powoduje ona żadnego dźwięku, a więcpozostaje niema. Są jednak wyjątki od tej zasady – w słowach nihil i mihi, które prezentująwarianty ortograficzne nichil i michi powodowane wymogami fonetycznymi.Punktem wyjścia dla badań jest założenie, że różne rękopisy należące do authenticumfontium gregorianorum za każdym razem, gdy pomiędzy dwoma takimi samymi samogłoskamiw słowie występuje litera „h”, z racji jej bezdźwięczności powinny łączyć dwiesylaby i przyporządkowywać im jedną niepodzielną neumę (jak to się dzieje dla przykładuw słowach tuum, meae, si iniquitatis). Ten sam fenomen powinien mieć miejscew słowach nihil i mihi. Analiza bazująca na rękopisach z różnych rodzin neumatycznych,a więc Ein, Bab1, Gal1, Gal2, Gal3, Eli, Lan, Van2, Klo1, Cha1, Lav, Dij, Ben5, Yrx, Alb,Har1–2, dowodzi, że przy obecności dwóch takich samych samogłosek oraz litery „h”różni skrybowie w większości wypadków dzielą słowo na dwie sylaby i zapisują dwie niezależneneumy. Poza tym w dużej grupie rękopisów spośród wyżej zacytowanych z wielkąregularnością pojawia się dwusylabowy zapis słów nichil i michi z głoską „ch” w miejsce„h”. Fenomen ten, związany zarówno z ortografią, jak i fonetyką, stanowi dowód na to,że mogła istnieć praktyka wymawiania „ch+i” jak „ki”. Odwrotnie w słowie vehementer– większość rękopisów dwóm początkowym sylabom przypisuje jedną tylko neumę;żaden z rękopisów nie pisze vechementer, za to niektóre podają wersję słowa veementer (bezgłoski „h”). Regularnie występuje również przypadek synerezy ve-he-.Wszystkie przypadki z repertuaru Graduale Romanum, w których występują słowanihil lub nichil (6 razy), mihi lub michi (70 razy), vehementer (6 razy), vehementis i comprehendam(2 razy), apprehende (2 razy), apprehendite (1 raz), irreprehensibilis (2 razy), zostałyprzebadane w świetle zapisu neumatycznego. Zwrócono szczególną uwagę na kontekstykompozycyjne neumy torculus initio debilis.W efekcie analizy z bardzo dużym prawdopodobieństwem dowiedziono, że słowanihil i mihi, nawet jeśli zapisane przy użyciu głoski „h”, wymawiano jak nichil i michi.
    Źródło:
    Pro Musica Sacra; 2019, 17
    2083-4039
    Pojawia się w:
    Pro Musica Sacra
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-6 z 6

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies