Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Wojciechowska, E." wg kryterium: Autor


Tytuł:
Ochrona zdrowia kobiet zatrudnionych w zawodzie lekarza weterynarii
Health protection of women working as veterinary practitioners
Autorzy:
Chmielewski, J.
Wojciechowska, M.
Dutkiewicz, E.
Anusz, K.
Galinska, E.M.
Jackowska, N.
Wroblewska, P.
Zagorski, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/862275.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Krajowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna
Źródło:
Życie Weterynaryjne; 2015, 90, 10
0137-6810
Pojawia się w:
Życie Weterynaryjne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Synthesis and in vitro anticancer activity of N-alkyl phosphoramidate monoesters of 3N-azido-3N-deoxythymidine (AZT)
Autorzy:
Czajkowska-Wojciechowska, E.
Singh, A.
Trznadel, R.
Ruszkowski, P.
Celewicz, L.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/81295.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
anticancer activity
N-alkyl phosphoramidate monoester
3N-azido-3N-deoxythymidine
human cell line
cancer cell line
cervical cancer
HeLa cell line
KB cell
MCF-7 cell line
dermal fibroblast
Źródło:
BioTechnologia. Journal of Biotechnology Computational Biology and Bionanotechnology; 2019, 100, 1
0860-7796
Pojawia się w:
BioTechnologia. Journal of Biotechnology Computational Biology and Bionanotechnology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pre-Feasibility Study for Treatment Wetland Application for Wastewater Treatment in Dispersed Development
Autorzy:
Gajewska, M.
Kołecka, K.
Obarska-Pempkowiak, H.
Wojciechowska, E.
Ostojski, A.
Bejnarowicz, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/124403.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
wastewater management in scattered development
conventional and natural treatment methods
economical cost
investment and maintenance costs
Opis:
The aim of the paper is to present the conducted analyses of pre-feasibility study of different approaches for wastewater management in a settlement of 180 persons. In the assessment both technical and economic aspects were analyzed. The costs were calculated for three different and, at the same time, most popular as well as possible technical solutions like: (i) construction of local wastewater treatment plant with gravitational and pressurized networks, (ii) construction of single family wastewater treatment plants, (iii) construction of sealed septic tanks. Carried out analyses of investment and maintenance costs revealed that at the stage of construction the most expensive is local sewer network with treatment plant, while the construction of a single family treatment plant has similar cost regardless of the technology used. When the long term operation and investment cost are accounted the most economical reasonable solution is the application of wetland treatment for household wastewater treatment.
Źródło:
Journal of Ecological Engineering; 2016, 17, 3; 79-86
2299-8993
Pojawia się w:
Journal of Ecological Engineering
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ technologii oczyszczania ścieków na spektrum rozmiarów cząstek w odpływie
Influence of wastewater treatment technology on particle size distribution in the effluent
Autorzy:
Gajewska, M.
Stosik, M.
Wojciechowska, E.
Obarska-Pempkowiak, H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819077.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
rozmiar cząstek
oczyszczanie ścieków
sewage
wastewater
Opis:
Suspended solids in water and wastewater usually carry quite a large load of pollutants (organic substances, nutrients, heavy metals, etc.) adsorbed on the particles surface. Particles of different sizes carry different types and quantities of pollutants. Therefore, particle size distribution is of importance in waster and wastewater treatment. In the article the influence of different treatment technologies on particle size distribution in the effluent was assessed. The analyses covered the effluents from two municipal wastewater treatment plants, drainage water, clean stormwater, oil-contaminated water and industrial sewage treated at the oil refinery and the water of a stream contaminated with stormwater run-off, treated in a constructed wetland. The equivalent diameters of particles were similar for all analyzed types of wastewater, however the share of different particle sizes in the total volume was different.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2013, Tom 15, cz. 2; 1191-1206
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Podstawy higieny narządu głosu w pracy nauczycieli i wykładowców
Basic principle of teachers voice health
Autorzy:
Gębska, M.
Wojciechowska, A.
Weber-Nowakowska, K.
Żyżniewska- Banaszak, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/180566.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
ergonomia
emisja głosu
czynniki ryzyka
choroby zawodowe
ergonomics
risk factors
occupational diseases
Opis:
Znaczny wzrost rozpoznawanych chorób zawodowych narządu głosu zwłaszcza wśród nauczycieli, skłonił autorów artykułu do przeanalizowania dostępnych materiałów naukowych i opracowania zasad profilaktyki oraz programu prewencji narządu głosu. Wszyscy polscy specjaliści z dziedziny foniatrii i laryngologii podkreślają w swoich pracach, że najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zaburzeniom emisji głosu jest usunięcie czynników wpływających na dysfunkcję.
The significant increase in diagnosed occupational diseases related to voice disorders has prompted the authors to examine the available scientific materials and to develop principles of and a programme for preventing voice disorders. All Polish specialists in laryngology and phoniatrics stress that the most effective way to prevent the disturbance of speech is to eliminate factors contributing to the dysfunction.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2013, 2; 18-21
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Searching for a trace of Artemisia campestris pollen in the air
Poszukiwanie śladów ziaren pyłku Artemisia campestris w powietrzu
Autorzy:
Grewling, L.
Kasprzyk, I.
Borycka, K.
Chlopek, K.
Kostecki, L.
Majkowska-Wojciechowska, B.
Malkiewicz, M.
Myszkowska, D.
Nowak, M.
Piotrowska-Weryszko, K.
Puc, M.
Stawinska, M.
Balwierz, Z.
Szymanska, A.
Smith, M.
Sulborska, A.
Weryszko-Chmielewska, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27159.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Botaniczne
Tematy:
aerobiology
mugwort
phenology
biogeography
land use
allergy
human disease
Artemisia campestris
pollen
distribution
air
Opis:
The aim of the study was to determinate whether Artemisia campestris was present in the vicinity of 8 pollen monitoring stations in Poland by examining temporal variations in daily average airborne Artemisia pollen data recorded by Hirst type volumetric traps. Three day moving averages of airborne Artemisia pollen were examined by Spearman’s rank correlation test. Results show that Artemisia pollen seasons in Poland generally display similar unimodal patterns (correlation coefficients r > 0.900; P < 0.05). The only exception was the Artemisia pollen concentration noted in the outskirts of Poznań (Morasko), where the bimodal pattern was revealed. Correlations between Artemisia pollen data recorded at Poznań-Morasko and the other Polish sites were the lowest in the investigated dataset; this was particularly noticeable in the second part of pollen season (r ~0.730). We show that the typical bimodal pattern in Artemisia pollen seasons, which is characteristic of the presence of both A. vulgaris (first peak) and A. campestris (second peak), does not occur at the majority of sites in Poland and is restricted to the outskirts of Poznań. In fact, it was noted that the pollen monitoring site in Poznań-Centre, just 8 km from Morasko, only exhibited one peak (attributed to A. vulgaris). This shows that the influence of A. campestris on airborne pollen season curves is limited and can be largely disregarded. In addition, this study supports previous records showing that the spatial distribution of airborne Artemisia pollen within a city (urban-rural gradient) can vary markedly, depending on the species composition.
Celem pracy było stwierdzenie, czy bylica polna (Artemisia campestris) występuje w pobliżu 8 stacji monitoringu aerobiologicznego w Polsce, poprzez prześledzenie czasowej zmienności dobowych wartości stężenia ziaren pyłku Artemisia zarejestrowanych za pomocą aparatów wolumetrycznych typu Hirst. Trzydniowe średnie ruchome średnich wartości stężenia ziaren pyłku bylicy w poszczególnych miastach zostały porównane ze sobą za pomocą testu korelacji rang Spearmana. Wyniki wykazały, że sezony pyłkowe bylicy w Polsce mają generalnie podobny jednomodalny przebieg (współczynnik korelacji > r = 0.900; P < 0.05). Jedynym wyjątkiem była stacja monitoringu aerobiologicznego zlokalizowana na przedmieściach Poznania (Morasko), gdzie sezon pyłkowy Artemisia miał dwumodalny przebieg. Współczynniki korelacji pomiędzy stężeniem ziaren pyłku bylicy odnotowanym na Morasku a innymi miastami w Polsce były najniższe w analizowanej bazie; było to szczególnie widoczne w drugiej części sezonu pyłkowego (r ~0.730). Wykazaliśmy, że typowy dwumodalny przebieg sezonu pyłkowego bylicy, który związany jest z obecnością ziaren pyłku bylicy pospolitej, A. vulgaris (pierwszy szczyt pylenia) i bylicy polnej, A. campestris (drugi szczyt pylenia), nie występuje w większości badanych stanowisk miejskich i jest ograniczony jedynie do terenów podmiejskich Poznania. Co ciekawe, sezon pyłkowy bylicy w centrum Poznania, oddalonego jedynie 8 km od stacji pomiarowej Morasko, charakteryzuje się tylko jednym szczytem pylenia (przypisanym A. vulgaris). Wyniki te pokazują, że wpływ ziaren pyłku bylicy polnej na przebieg sezonu pyłkowego rodzaju Artemisia na obszarach miejskich jest bardzo ograniczony. Badania te, wspierają wcześniejsze prace, wykazujące, że przestrzenny rozkład stężenia ziaren pyłku bylicy w mieście (na osi centrum miasta – tereny podmiejskie) waha się znacząco w zależności od występujących tam gatunków z rodzaju Artemisia.
Źródło:
Acta Agrobotanica; 2015, 68, 4
0065-0951
2300-357X
Pojawia się w:
Acta Agrobotanica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The effect of Osmocote fertilizers on growth and nutrient status of Carex buchananii Berggr.
Wpływ nawozów typu Osmocote na wzrost i stan odżywienia Carex buchananii Berggr.
Autorzy:
Henschke, M.
Wojciechowska, E.
Blaszyk, A.
Araszkiewicz, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28497.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Botaniczne
Opis:
An experiment on the effect of Osmocote fertilizers on growth and nutrient status of Carex buchananii was conducted in the years 2008–2009. Carex buchananii is a dense-tufted sedge growing up to 60 cm in height, with very narrow, stiff, red, copper and olive colored leaves throughout the season. Plants were grown in a greenhouse in pots with peat substrate for 18 weeks. The differentiating factors included the type of fertilizer, i.e. Exact Standard 16:11:11 and Osmocote Exact High Start 11:11:19, and fertilizer application rates of 2 and 4 g dm−3, the phase of growth, i.e. 1 to 9 weeks and 9 to 18 weeks of culture. The greatest increment in the tuft circumference of C. buchananii was recorded in the first 9 weeks of culture, while that of the fresh weight of aboveground parts – in the period from 9 to 18 weeks. The application of Osmocote Exact High Start at 4 g dm−3 in the culture of C. buchananii resulted in the production of the desired quality of the plants with a greater tuft circumference and shorter leaves. It was shown that best quality plants contained in their aboveground parts the following amounts of macronutrients and sodium (g kg−1): N – 18.9, P – 3.5, K – 37.2, Ca – 5.8, Mg – 3.0, and Na – 0.3.
Doświadczenie nad wpływem nawozów typu Osmocote na wzrost i stan odżywienia Carex buchananii przeprowadzono w latach 2008–2009. Carex buchananii to turzyca gęstokępkowa, która dorasta do 60 cm wysokości. Liście ma bardzo wąskie o barwie czerwonej, miedzianej i oliwkowej przez cały sezon. Rośliny uprawiano w szklarni w doniczkach w substracie torfowym przez 18 tygodni. Czynnikami różnicującymi wyniki były: typ nawozu Exact Standard 16:11:11 i Osmocote Exact High Start 11:11:19 oraz dawki nawozów 2 i 4 g dm−3; etap wzrostu od 1 do 9 tygodnia i od 9 do 18 tygodnia uprawy. Największy przyrost obwodu kęp Carex buchananii nastąpił w pierwszych 9 tygodniach uprawy, a świeżej masy części nadziemnej pomiędzy 9 i 18 tygodniem. Zastosowanie Osmocote Exact High Start w dawce 4 g dm−3 wpłynęło na uzyskanie pożądanej jakości roślin, o większym obwodzie kęp i krótszych liściach. Wykazano, że najlepszej jakości rośliny zawierały w części nadziemnej następujące zawartości makroskładników i sodu (g kg−1): N – 18.9, P – 3.5, K – 37.2, Ca – 5.8, Mg – 3.0, Na – 0.3.
Źródło:
Acta Agrobotanica; 2015, 68, 1
0065-0951
2300-357X
Pojawia się w:
Acta Agrobotanica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Application of Eco-innovative Technologies of Nutrients Removal in Wastewater – Case Study BARITECH Project
Zastosowanie innowacyjnych technologii do usuwania związków biogennych ze ścieków – studium przypadku (BARITECH)
Autorzy:
Kasprzyk, M.
Pierzgalski, K.
Wojciechowska, E.
Obarska-Pempkowiak, H.
Gajewska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1813856.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
nitrogen removal
phosphorus removal
reject water
constructed wetlands
usuwanie azotu
usuwanie fosforu
odcieki
oczyszczalnie hydrofitowe
Opis:
Eco-innovative technologies in wastewater treatment should provide not only stringent standards for the quality of treated wastewater but also ensure maximum recovery of energy and raw materials from wastewater. One of the ways to improve the removal efficiency of nitrogen and phosphorus compounds in existing conventional wastewater treatment plants is pretreatment of reject water generated during the mechanical dewatering of the digested sewage sludge. The aim of this research was to select the technological parameters of processes to ensure effective removal of nutrient elements (N, P) from RW treated in a SBR reactor in the nitritation/anammox process. The study was divided into two stages. The first stage was carried out to optimize nitrogen compounds removal in the effluent from ANAMMOX process used to treat reject water after centrifugation. The installation consists of single vertical subsurface flow (VSSF) beds located in stainless steel containers working parallel marked as BED control “0”, “I”, “II”. Samples have been taken for analysis to determine the changes of NH4-N, NO3-N and NO2-N in the effluent of each filter. In bed “0” the removal of nitrogen compounds was caused only by sorption at last until its capacity was reached. In bed “I” and “II” the NH4-N concentration in effluent and production of NO2-N with simultaneous changes of NO3-N indicated that nitrification was occurring. The investigation has shown different pattern of processes responsible for nitrogen compounds transformation and removal efficiency, depending on the bed substrate and vegetation. In the second stage the optimization of phosphates removal was carried out. The investigation was conducted in steady conditions in laboratory model with four batch reactors. Each batch reactor of synthetic wastewater with given concentration of phosphates (15 mg/dm3) was subjected to mixing. Samples for analyzing were taken from each beaker after assumed time of sedimentation. Studies were conducted to determine the optimal dose of Phoslock® with known concentration of phosphate anions PO43- in model solution, time of mixing and time of sedimentation. Samples were analyzed with following parameters: pH, total suspended solids, conductivity, turbidity, color and phosphate concentration. The carried out investigations confirmed high efficiency of phosphate anions PO443- removal (over 95%). Also study showed no relationship between the mixing time and the degree of reduction of phosphorus compounds.
Innowacyjne technologie stosowane podczas oczyszczania ścieków powinny spełniać nie tylko wysokie wymagania dotyczące jakości oczyszczonych ścieków, ale także zapewnić maksymalny potencjał odzysku energii i surowców z ścieków. Jednym ze sposobów poprawy skuteczności usuwania związków azotu i fosforu w istniejących konwencjonalnych oczyszczalniach ścieków, jest wstępne oczyszczanie odcieków powstających podczas mechanicznego odwadniania osadu ściekowego po biologicznym oczyszczaniu ścieków. Celem badań było określenie charakterystycznych parametrów procesów technologicznych, dla zapewnienia skutecznego usuwania związków biogennych (N, P) ze ścieków po oczyszczaniu w procesie nitryfikacji/anammox zachodzącym w reaktorze typu SBR. Badanie zostało podzielone na dwa etapy. Pierwszy etap przeprowadzono w celu optymalizacji procesu usuwania związków azotu (NH4-N, NO3-N i NO2-N) z odcieków powstających z mechanicznego odwadniania przefermentowanych osadów ściekowych. Odcieki oczyszczane były w reaktorze SBR w procesie ANAMMOX. Instalacja pilotowa składała się z pojedynczych złóż o przepływie pionowym umieszczonych w zbiornikach ze stali nierdzewnej, pracujących równolegle oznaczonych odpowiednio jako złoże "0", "I", "II". Próbki do analizy pobierano w celu określenia zmian NH4-N, NO3-N i NO2-N w ściekach w każdym ze złóż. W złożu "0" (nie zasiedlonym trzciną) usuwanie związków azotu spowodowane było jedynie przed sorpcję, aż do wyczerpania jego pojemności sorpcyjnej. Natomiast zmiany stężenia NH4-N i wytwarzanie NO2-N przy jednoczesnych zmianach stężenia NO3-N wskazywały na zachodzący proces nitryfikacji w złożach "I" i "II" (oba zasiedlone trzciną). Doświadczenia wykazały różne mechanizmy procesów odpowiedzialnych za przemiany związków azotu i skuteczność ich usuwania, w zależności od podłoża i wegetacji. W drugim etapie badań przeprowadzono optymalizację procesu usuwania fosforanów. Natomiast doświadczenia związane z usuwaniem fosforu zostało przeprowadzone w laboratorium w warunkach nieprzepływowych przy zastosowaniu modelu z czterema reaktorami. Każdy reaktor zawierający ścieki syntetyczne o stężeniu fosforanów 15 mg/dm3 poddano mieszaniu. Próbki do analizy zostały pobierane z każdej zlewki po założonym czasie sedymentacji. Badania przeprowadzono w celu określenia optymalnej dawki preparatu Phoslock® przy znanym stężeniu anionów fosforanowych PO43- w roztworze modelowym, oraz znalezienia optymalnego czasu mieszania i sedymentacji. Próbki poddano analizie i określono następujące parametry: pH, zawiesinę, przewodnictwo, mętność, barwę i stężenie fosforanów. Przeprowadzone badania potwierdziły wysoką skuteczność usuwania PO43- (ponad 95%). Badanie nie wykazało zależności między czasem mieszania a stopniem redukcji związków fosforu.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2017, Tom 19; 143-160
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Differentiation of morphological traits of common tansy (Tanacetum vulgare L.) originating from different stands
Zróżnicowanie cech morfologicznych wrotycza pospolitego (Tanacetum vulgare L.) pochodzącego z różnych stanowisk
Autorzy:
Kesik, T.
Wojciechowska, A. E.
Pitura, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/27176.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Botaniczne
Tematy:
differentiation
morphological trait
common tansy
tansy
Tanacetum vulgare
stand
soil
chemical composition
Opis:
The aim of the study was to determine the effect of pH and soil chemical composition on morphological traits of common tansy (Tanacetum vulgare L.). A two-year study was conducted based on observations, measurements and analyses of material collected from 24 stands in the following regions: Równina Włocławska (Włocławek Plain), Wyżyna Lubelska (Lublin Upland), Padół Zamojski (Zamość Depression), Działy Grabowieckie (Grabowiec Divide) Płaskowyż Suchedniowski (Suchedniów Plateau), Wysoczyzna Siedlecka (Siedlce High Plain) and Niecka Połaniecka (Połaniec Basin). Morphological traits of tansy shoots were determined: number of plants per clump, stem length, number of leaves per plant, total leaf length, petiole length, number of branches from the main stem, number of flower heads per corymb and fl ower head diameter. A soil analysis was performed determining the content of magnesium, potassium and phosphorus available for plants. The soil pH was also determined. The collected results indicate significant differentiation of the investigated samples, both in terms of morphological traits of the shoots and the chemical composition of the soils. A negative correlation was found between soil pH and number of leaves per shoot as well as number of branches per corymb. A positive correlation was noted between soil pH and total leaf length as well as between magnesium content and number of flower heads per corymb. The increased content of available phosphorus in the soil was associated with petiole shortening. A growth trend in the tansy shoot length was observed at larger amounts of available magnesium in the soil. On soils with low nutrient availability and a low pH, a reduced population density of the species in question was observed.
Celem pracy było określenie wpływu odczynu i składu chemicznego gleby, na cechy morfologiczne wrotyczu pospolitego (Tanacetum vulgare L.). Dwuletnie badanie zostały przeprowadzone na podstawie obserwacji, pomiarów i analiz materiału pobranego z 24 stanowisk rejonów: Równiny Włocławskiej, Wyżyny Lubelskiej, Padołu Zamojskiego, Działów Grabowieckich, Płaskowyżu Suchedniowskiego, Wysoczyzny Siedleckiej oraz Niecki Połanieckiej. Oznaczono cechy morfologiczne pędów wrotyczu: liczbę roślin w kępie, długość łodygi, liczbę liści na roślinie, długość całkowitą liści, długość ogonka liściowego; liczbę rozgałęzień od głównego pędu, liczbę koszyczków w podbaldachu oraz średnicę koszyczków. Wykonano analizę gleby określając zawartość dostępnego dla roślin magnezu, potasu i fosforu. Oznaczono również pH gleby. Zebrane wyniki wskazują na znaczne zróżnicowanie badanych prób zarówno pod względem cech morfologicznych pędów jak i składu chemicznego gleb. Stwierdzono ujemny związek pomiędzy odczynem gleby a liczbą liści na pędzie oraz liczbą rozgałęzień w podbaldachu. Dodatnią korelację odnotowano pomiędzy pH gleby a długością całkowitą liści, a także między zawartością magnezu, a liczbą koszyczków w podbaldachu. Zwiększona zawartość dostępnego fosforu w glebie wiązała się ze skróceniem ogonka liściowego. Zaobserwowano tendencję wzrostową dla długości pędów wrotyczu przy większej ilości przyswajalnego magnezu w glebie. Na glebach mało zasobnych i o niskim pH zauważono ograniczoną liczebność występowania populacji omawianego gatunku.
Źródło:
Acta Agrobotanica; 2008, 61, 2
0065-0951
2300-357X
Pojawia się w:
Acta Agrobotanica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A comparison of the effect of mineral and chelate forms of copper, zinc and manganese on yield and nutrient status of greenhouse lettuce
Porównanie wpływu mineralnych i chelatowych form miedzi, cynku i manganu na plon oraz stan odżywienia sałaty szklarniowej
Autorzy:
Kozik, E.
Wojciechowska, E.
Pacholska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/11542213.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Opis:
Consumption of vegetables with either too low or excessive contents of micronutrients may have an adverse effect on human health. In intensive horticultural production mineral fertilizers, containing mineral or chelate compounds with varying micronutrient fertilization efficiency, constitute the main sources of micronutrients for plants. In the years 2009–2010 experiments with lettuce were conducted to investigate the effect of mineral (sulfates) and chelate (IDHA chelate, EDTA + DTPA chelate) forms of copper, zinc and manganese on yield and micronutrient contents in leaves. Two levels of micronutrients were applied (mg· dm⁻³ of substrate): I. 5 Cu, 10 Zn, 10 Mn, and II. 20 Cu, 40 Zn and 40 Mn. Lettuce was grown in 6 dm³ containers filled with limed highmoor peat, enriched with macro- and micronutrients. Lettuce was harvested at the consumption stage. Contents of Cu, Zn and Mn were determined by ASA in lettuce leaves. The volume of lettuce yield at a lower content of micronutrients in the substrate did not depend on the form in which copper, zinc and manganese were introduced. After the application of higher rates of micronutrients in the mineral or IDHA chelate forms a significantly higher crop was produced than in case of EDTA + DTPA chelates. An increase in micronutrient rates in the substrate had a significant effect on an increase in their contents in vegetables. At the nutrition of crops with micronutrients at higher rates in the form of EDTA + DTPA chelates a significant increase was found in copper content in lettuce. After the application of higher rates of micronutrients plants that were introduced two micronutrients in the IDHA chelate forms and one in the mineral form contained less zinc. Leaves of lettuce grown on substrate with mineral forms of copper, zinc and manganese contained significantly more manganese than those grown in substrate with chelate forms of micronutrients.
Spożywanie warzyw o zbyt małej lub o nadmiernej zawartości mikroskładników może niekorzystnie wpłynąć na zdrowie człowieka. W intensywnej produkcji ogrodniczej głównym źródłem mikroskładników dla roślin są nawozy mineralne, zawierające mineralne lub chelatowe związki o zróżnicowanej skuteczności dostarczania mikroskładników roślinom. W latach 2009–2010 w doświadczeniach z sałatą oceniono wpływ mineralnych (siarczany) i chelatowych (chelat IDHA, chelat EDTA + DTPA) form miedzi, cynku i manganu na plon oraz zawartość mikroskładników w liściach. Zastosowano dwa poziomy mikroskładników (mg· dm⁻³ podłoża) : I. 5 Cu, 10 Zn, 10 Mn; II. 20 Cu, 40 Zn, 40 Mn. Sałatę uprawiano w pojemnikach o objętości 6 dm³ , wypełnionych torfem wysokim zwapnowanym i wzbogaconym w makro- i mikroskładniki. Zbiór sałaty przeprowadzono w fazie dojrzałości konsumpcyjnej. W liściach sałaty oznaczono zawartość Cu, Zn i Mn metodą ASA. Wielkość plonu sałaty przy mniejszej zawartości mikroskładników w podłożu nie zależała od formy, w jakiej zostały wprowadzone miedź, cynk i mangan. Po zastosowaniu większej dawki mikroskładników w formie mineralnej lub chelatów IDHA uzyskano istotnie większy plon roślin niż w formie chelatów EDTA + DTPA. Zwiększenie dawki mikroskładników w podłożu istotnie wpłynęło na wzrost ich zawartości w roślinach. Przy żywieniu roślin mikroskładnikami, w większych dawkach, w formie chelatów EDTA + DTPA stwierdzono istotne zwiększenie zawartości miedzi w sałacie. Po zastosowaniu większej dawki mikroskładników, mniej cynku zawierały rośliny, gdy wprowadzono do podłoża dwa mikroskładniki w formie chelatów IDHA, a jeden w formie mineralnej. Liście sałaty uprawianej w podłożu z mineralnymi formami miedzi, cynku i manganu zawierały istotnie więcej manganu niż w podłożu z chelatowymi formami mikroskładników.
Źródło:
Acta Scientiarum Polonorum. Hortorum Cultus; 2012, 11, 1; 47-55
1644-0692
Pojawia się w:
Acta Scientiarum Polonorum. Hortorum Cultus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena przydatności kompostów z drzewnych odpadów pokonsumpcyjnych do uprawy roślin na podstawie testów wegetacyjnych z sałatą (Lactuca sativa L.) i bazylią pospolitą (Ocimum basilicum L.)
Evaluation of the usefulness of composts from post-consumer wood waste for plant growth based on vegetation tests with lettuce (Lactuca sativa L.) and basil (Ocimum basilicum L.)
Autorzy:
Kozik, E.
Wróblewska, H.
Golcz, A.
Wojciechowska, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/271334.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Aparatury Badawczej i Dydaktycznej, COBRABiD
Tematy:
drzewne odpady pokonsumpcyjne
komposty
testy wegetacyjne
post-consumer wood waste
composts
vegetation tests
Opis:
Biologiczna metoda utylizacji przez kompostowanie odpadów o dużej zawartości substancji organicznej, do których zalicza się wszelkie odpady drzewne, jest sposobem ponownego włączenia materii do naturalnego obiegu w przyrodzie. Celem doświadczeń było określenie wpływu dwóch wariantów kompostów (OPA) i (OPB) uzyskanych z pokonsumpcyjnych odpadów drzewnych na wzrost oraz stan odżywienia sałaty i bazylii. Rośliny uprawiano w samym kompoście i w podłożach, w których komposty mieszano z glebą mineralną w stosunkach objętościowych 1:1 lub 1:3. Kontrolę stanowiły rośliny uprawiane w glebie mineralnej oraz w substracie torfowym TS-1. Największe plony sałaty i bazylii otrzymano z uprawy roślin w substracie torfowym, a najmniejsze w samych kompostach OPA i OPB. W podłożu z dodatkiem 50% lub 25% kompostów plon roślin był większy lub porównywalny do uzyskanego w glebie mineralnej. Zawartość makroskładników zarówno w liściach sałaty jak i bazylii zależała od rodzaju zastosowanego podłoża.
Biological utilization of waste with a high content of organic matter, which include all the wood waste, by method of composting is a way to re-enable the matter to the natural cycle of nature. The aim of experiments was to determine the effect of two variants of the compost (OPA) and (OPB) obtained from post-consumer wood waste on the growth and nutritional status of lettuce and basil. Plants were grown in the compost or in substrates in which the compost was mixed with mineral soil in the relations of 1:1 or 1:3 by volume. Control plants were grown in mineral soil and peat substrate TS-1. The highest yields of lettuce and basil were obtained from plants growing in peat substrate, and the smallest in the pure composts OPA and OPB. In the substrate with 50% or 25% compost plant yield was greater than or comparable to that of the mineral soil. Macronutrient content of both lettuce and basil depend on the type of substrate.
Źródło:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna; 2012, 17, 4; 63-70
2392-1765
Pojawia się w:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ zróżnicowanego żywienia żelazem na plon i zawartość żelaza w liściach sałaty (Lactuca sativa L. var. capitata L.) uprawianej w podłożu torfowym
Effect of differentiated iron nutrition on yield and iron content in lettuce leaves (Lactuca sativa L. var. capitata L.) grown in peat substrate
Autorzy:
Kozik, E.
Wojciechowska, E.
Mieloszyk, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/270589.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Aparatury Badawczej i Dydaktycznej, COBRABiD
Tematy:
sałata
siarczan żelaza
chelaty żelaza
poziom żelaza
lettuce
iron sulfates
iron chelates
iron level
Opis:
W doświadczeniach z sałatą głowiastą (Lactuca sativa L. var. capitata L.) 'Sunny' uprawianą w podłożu torfowym w cyklu wiosennym i jesiennym określono wpływ dwóch mineralnych i pięciu chelatowych źródeł żelaza na plon świeżej masy i zawartość żelaza w liściach. Zawartość żelaza w podłożu zróżnicowano do pięciu poziomów: 25 - kontrola, 50, 75, 100, 150 i 300 mg · dm⁻³ podłoża. Po zastosowaniu żelaza w postaci mineralnej w całym zakresie dawkowania oraz w kombinacjach z chelatami FelDHA oraz FeEDDHMA w zakresie od 50 do 150 mg · dm⁻³ podłoża, chelatem FeDTPA w zakresie od 50 do 100 mg · dm⁻³ podłoża oraz chelatem FeEDTA+DTPA przy poziomie 50 mg · dm⁻³ podłoża nie stwierdzono istotnych różnic w wielkości plonu sałaty w porównaniu do kombinacji kontrolnej. Większe poziomy żelaza w postaci poszczególnych chelatów powodowały osłabienie wzrostu lub zamieranie roślin. Zastosowanie chelatu FeEDTA miało niekorzystny wpływ na wzrost roślin nawet przy najmniejszym poziomie żelaza w podłożu. Zwiększenie poziomu żelaza w podłożu powodowało większą jego zawartość w liściach. Zawartość żelaza w liściach sałaty była istotnie mniejsza po zastosowaniu żelaza w postaci mineralnej niż w postaci chelatowej.
In experiments with head lettuce (Lactuca sativa L. var. capitata L.) 'Sunny' grown in peat substrate in the spring and autumn cycle, the effect of two minerał and five chelated iron sources on the fresh weight yield and iron content in leaves were determined. The iron content in the substrate were differentiated into five levels: 25 - control, 50,75,100,150 and 300 mg · dm⁻³ substrate. After application of minerał form of iron in whole dosage and in combinations with: FeEDDHMA and FelDHA chelates in the dosage of 50 to 150 mg · dm⁻³ substrate, FeDTPA chelate in the dosage of 50 to 100 mg · dm⁻³ substrate and FeEDTA+DTPA chelate at the level of 50 mg · dm⁻³ substrate, no significant differences in yield of lettuce compared to the control combination were found. Higher levels of iron in form of other chelates caused reduction in growth or plant decay. Use of FeEDTA chelate had a negative effect on plant growth, even at the lowest level of iron in substrate. Increasing levels of iron in substrate resulted in its higher content in leaves. The iron content in lettuce leaves was significantly lower with iron in minerał form than in chelate form.
Źródło:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna; 2014, 19, 4; 321-328
2392-1765
Pojawia się w:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wykorzystanie kompostów z odpadów drzewnych w uprawie wybranych gatunków roślin ozdobnych
The use of wood waste compost in the cultivation of selected species of ornamental plants
Autorzy:
Kozik, E.
Wróblewska, H.
Bosiacki, M.
Wojciechowska, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/270692.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Aparatury Badawczej i Dydaktycznej, COBRABiD
Tematy:
komposty
uprawa roślin ozdobnych
composts
ornamental plants
cultivation
Opis:
Oceniono wpływ trzech kompostów otrzymanych z odpadów drzewnych na wzrost i stan odżywienia jastrunia wielkiego 'Snow Lady' (Leucanthemum maximum L.), bodziszka czerwonego 'Compactum' (Geranium sanguineum L.) i cyklamenu bluszczolistnego 'AmazeMeTM (Cyclamen hederifolium Aiton) uprawianych w doniczkach. Komposty uzyskane z odpadów sklejki suchotrwałej, sklejki wodoodpornej lub płyt pilśniowych stosowano jako podłoże jednorodne oraz w mieszankach z glebą mineralną, w stosunku objętościowym 3:1 i 1:1. W zależności od rodzaju i dawki kompostu w podłożach, zawartość makroskładników, pH i EC były zróżnicowane. W podłożach z kompostem z odpadów sklejki suchotrwałej, ze względu na nadmierną zawartość azotu mineralnego, stwierdzono zamieranie roślin. Podłoża z kompostami uzyskanymi z odpadów sklejki wodoodpornej i płyt pilśniowych mogą być stosowane w uprawie roślin ozdobnych w doniczkach. Lepszy wzrost Leucanthemum maximum L. 'Snow Lady' uzyskano w podłożach z kompostem z odpadów sklejki wodoodpornej a Cyclamen hederifolium Aiton 'AmazeMeTM w podłożach z kompostem z odpadów płyt pilśniowych. W uprawie Geranium sanguineum L. 'Compactum' nie stwierdzono istotnego wpływu rodzaju i dawki kompostu.
The impact of three composts obtained from wood waste on the growth and nutritional status of Leucanthemum maximum L. 'Snow Lady', Geranium sanguineum L. 'Compactum' and Cyclamen hederifolium Aiton 'AmazeMeTM' grown in pots was evaluated. Composts derived from interior plywood waste, exterior plywood waste and fiberboard waste were used as substrates homogeneous and mixed with the mineral soil, in a volume ratio 3:1 and 1:1. Depending on the type and dose of compost in the media, the content of macronutrients, pH and EC were varied. In substrates with compost from the interior plywood waste, due to the excessive mineral nitrogen content, plants were found dying. Substrates with composts derived from exterior plywood waste and fiberboard waste can be used in cultivation of ornamental plants in pots. Better growth of Leucanthemum maximum L. 'Snow Lady' was obtained in media with compost from the exterior plywood waste and Cyclamen hederifolium Aiton 'AmazeMeTM' with compost from fiberboard waste. The affect of type and dose of compost in cultivation of Geranium sanguineum L. 'Compactum' was not found significant.
Źródło:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna; 2010, 15, 4; 75-81
2392-1765
Pojawia się w:
Aparatura Badawcza i Dydaktyczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Total and inorganic arsenic in fish, seafood and seaweeds - exposure assessment
Autorzy:
Mania, M.
Rebeniak, M.
Szynal, T.
Wojciechowska-Mazurek, M.
Starska, K.
Ledzion, E.
Postupolski, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/874965.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
Tematy:
total arsenic
inorganic arsenic
fish
seaweed
exposure assessment
marine food
Opis:
Background. According to the European Food Safety Authority (EFSA), fish, seafood and seaweeds are foodstuffs that significantly contribute to dietary arsenic intake. With the exception of some algal species, the dominant compounds of arsenic in such food products are the less toxic organic forms. Both the Joint FAO/ WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) and EFSA recommend that speciation studies be performed to determine the different chemical forms in which arsenic is present in food due to the differences in their toxicity. Knowing such compositions can thus enable a complete exposure assessment to be made. Objectives. Determination of total and inorganic arsenic contents in fish, their products, seafood and seaweeds present on the Polish market. This was then followed by an exposure assessment of consumers to inorganic arsenic in these foodstuffs. Materials and Methods. Total and inorganic arsenic was determined in 55 samples of fish, their products, seafood as well as seaweeds available on the market. The analytical method was hydride generation atomic absorption spectrometry (HGAAS), after dry ashing of samples and reduction of arsenic to arsenic hydride using sodium borohydride. In order to isolate only the inorganic forms of arsenic prior to mineralisation, samples were subjected to concentrated HCl hydrolysis, followed by reduction with hydrobromic acid and hydrazine sulphate after which triple chloroform extractions and triple 1M HCl re-extractions were performed. Exposure of adults was estimated in relation to the Benchmark Dose Lower Confidence Limit (BMDL05) as set by the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) that resulted in a 0.5% increase in lung cancer (3.0 μg/kg body weight (b.w.) per day). Results. Mean total arsenic content from all investigated fish samples was 0.46 mg/kg (90th percentile 0.94 mg/kg), whilst the inorganic arsenic content never exceeded the detection limit of the analytical method used (0.025 mg/kg). In fish products, mean total arsenic concentration was 1.48 mg/kg (90th percentile: 2.42 mg/kg), whilst in seafood they were 0.87 mg/ kg (90th percentile: 2.23 mg/kg), for inorganic arsenic contamination at the 90th percentile was 0.043 mg/kg with most results however being less than 0.025 mg/kg. The highest inorganic arsenic levels were determined in the Hijiki algal species samples (102.7 mg/kg), whereas the other algal samples gave a mean inorganic concentration of 0.41 mg/kg (90th percentile 0.86 mg/kg). The estimated average adults exposure to inorganic arsenic in fish, seafood and seaweeds was less than 0.5% of the lowest BMDL0.5 dose. Only for the Hijiki seaweed it was at 4.9% BMDL0.5. Conclusions. Results demonstrate that dietary arsenic intake from fish, seafood and seaweed along with all their products do not constitute a significant health threat to consumers apart from the seaweed species Hizikia fusiformis in which over 40% of all the inorganic arsenic compounds were found.
Wprowadzenie. Ryby, owoce morza i wodorosty morskie należą do grupy środków spożywczych, które według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) mogą wnosić istotny udział do pobrania arsenu z dietą. W tej grupie produktów za wyjątkiem niektórych gatunków glonów, dominującymi formami arsenu są mniej toksyczne organiczne połączenia. Zarówno Połączony Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Substancji Dodatkowych do Żywności (JECFA) jak i EFSA wskazują na celowość prowadzenia badań specjacyjnych pozwalających określić różne formy chemiczne, w jakich arsen występuje w żywności, mając na uwadze duże różnice w ich toksyczności. Poznanie informacji o zawartości poszczególnych związków pozwala na dokonanie pełnej oceny narażenia. Cel badań. Oznaczenie zawartości arsenu całkowitego i nieorganicznego w rybach i ich produktach, owocach morza i wodorostach morskich dostępnych w obrocie handlowym w Polsce oraz ocena narażenia konsumentów na pobranie arsenu nieorganicznego z tymi grupami środków spożywczych. Materiał i metody. Analizie na zawartość arsenu całkowitego i nieorganicznego poddano 55 próbek ryb, ich produktów, owoców morza oraz glonów pochodzących z obrotu handlowego. Zawartości arsenu całkowitego i nieorganicznego oznaczono po suchej mineralizacji próbek metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z wykorzystaniem generacji wodorków (HGAAS), po uprzedniej redukcji arsenu do arsenowodoru za pomocą borowodorku sodu. W celu wydzielenia nieorganicznych form arsenu próbki przed mineralizacją poddano hydrolizie w środowisku stężonego HCl, a następnie redukcji w obecności kwasu bromowodorowego i siarczanu hydrazyny oraz 3-krotnej ekstrakcji chloroformem i reekstrakcji 1M HCl. Oszacowane narażenie w odniesieniu do osób dorosłych porównano z wartością najniższej dawki wyznaczającej (Benchmark Dose Lower Confidence Limit) BMDL0,5 ustalonej przez The Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) powodującej 0,5%-owy wzrost zachorowań na raka płuc (3,0 μg/kg m.c./dzień). Wyniki. Średnia zawartość arsenu całkowitego w badanych próbkach ryb wyniosła 0,46 mg/kg (90-ty percentyl: 0,94 mg/kg), natomiast arsenu nieorganicznego nie przekraczała granicy wykrywalności stosowanej metody 0,025 mg/kg. W przypadku przetworów rybnych średnie zanieczyszczenie arsenem wyniosło 1,48 mg/kg (90-ty percentyl: 2,42 mg/kg) natomiast owoców morza odpowiednio: 0,87 mg/kg (90-ty percentyl: 2,23 mg/kg), dla arsenu nieorganicznego 90-ty percentyl 0,043 mg/kg przy większości wyników poniżej 0,025 mg/kg. Najwyższym zanieczyszczeniem arsenem nieorganicznym charakteryzowały się glony z gatunku Hijiki (najwyższa zawartość 102,7 mg/kg), w pozostałych próbkach glonów średnia zawartość arsenu nieorganicznego wynosiła 0,41 mg/kg (90-ty percentyl: 0,86 mg/kg). Oszacowane średnie narażenie na arsen nieorganiczny w odniesieniu do osób dorosłych wyniosło dla ryb, owoców morza i wodorostów poniżej 0,5% wartości najniższej dawki wyznaczającej BMDL0,5. Jedynie w przypadku gatunku Hijiki było ono rzędu 4,9 % BMDL0,5. Wnioski. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że pobranie arsenu w wyniku spożycia ryb, ich produktów, owoców morza, oraz wodorostów morskich nie stanowi istotnego zagrożenia dla zdrowia konsumentów poza gatunkiem Hizikia fusiformis zawierającym ponad 40% połączeń nieorganicznych arsenu.
Źródło:
Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2015, 66, 3
0035-7715
Pojawia się w:
Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena stężenia form azotu w zurbanizowanej zlewni na przykładzie Potoku Oliwskiego
Assess concentrations of the forms of nitrogen in urbanized catchment for example Oliwa Stream
Autorzy:
Matej-Łukowicz, K.
Wojciechowska, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/399600.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
zlewnia miejska
stężenie azotu
zmienność sezonowa
azotany
azot amonowy
urban catchment
concentration of nitrogen
seasonal variability
nitrates
ammonia nitrogen
Opis:
W pracy przedstawiono wyniki analizy stężeń związków azotu w formie azotu amonowego i azotanów (III) i (V) w Potoku Oliwskim. Badania zrealizowano w latach 2016–2017, analizując wpływ opadu atmosferycznego w zlewni miejskiej. Wybrano sześć charakterystycznych punktów i sprawdzono oddziaływanie zagospodarowania zlewni na zmianę wskaźników zanieczyszczeń wywołanych epizodem opadowym. Stwierdzono wzrost azotu amonowego po wystąpieniu opadu w okresie wiosennym, w porównaniu do jesiennego. Wyniki stężenia azotanów (III) dla wszystkich punktów przekroczyły graniczne wartości II klasy czystości, zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. W pracy przedstawiono także wyniki stężenia związków azotu w Potoku Oliwskim po wystąpieniu opadu nawalnego, który spowodował powódź w Gdańsku, w lipcu 2016 r.
In the article the results of nitrogen compounds (NH4, NO2-, NO3-) in water samples collected at six locations (sampling points) at the Oliwa Stream will be presented. The study was carried out in 2016–2017, analyzing the changes caused by rainfall in the urban catchment. After the spring rain the concentration of ammonia nitrogen is considerably higher than in autumn. The results were compared with the Regulation of the Minister of the Environment, which describes two main classes of water purity. In addition, the article describes the results of the nitrogen compounds after the rainfall of 15th July 2016 will be presented.
Źródło:
Inżynieria Ekologiczna; 2017, 18, 3; 91-98
2081-139X
2392-0629
Pojawia się w:
Inżynieria Ekologiczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies