- Tytuł:
-
Czternastowieczna nieznana pieczęć Wieruszowa. Przyczynek do badań nad najstarszą heraldyką miasta i jego właścicieli
Das unbekannte Siegel von Wieruszów aus dem 14. Jahrhundert Ein Beitrag zur Forschung über die älteste Heraldik der Stadt und ihrer Besitzer
The unknown fourteenth-century seal of Wieruszów: A contribution to research on the oldest coats of arms of the town and of its owners - Autorzy:
- Wójcik, Marek L.
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1018625.pdf
- Data publikacji:
- 2020-12-15
- Wydawca:
- Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
- Tematy:
-
Wieruszów
rodzina Wieruszów
herb
pieczęć
kozioł
jeleń
the family of Wierusz
coat of arms
seal
goat
stag - Opis:
-
Artykuł dotyczy pieczęci herbowej miasta Wieruszowa wyciśniętej przy dokumencie z 28 stycznia 1426 roku. Jest ona punktem wyjścia do analizy heraldyki tego miasta oraz jego właścicieli, którymi od przełomu XIII i XIV wieku aż do 1467 roku byli przedstawiciele familii Wieruszów herbu Wieruszowa. W historiografii pieczęć ta nie była dotychczas znana, a za najstarszy herb miasta powszechnie uchodził kładziony w srebrnym polu wizerunek czarnego, kroczącego w prawą stronę kozła stojącego na zielonej murawie i dźwigającego na grzbiecie czerwony kościół z dwiema wieżami, którego przedstawienia pochodzą dopiero z pieczęci z końca XVIII wieku. Odnaleziona pieczęć, datowana na lata 1368–1426, eksponuje dwudzielną w słup tarczę herbową z szachownicą sześciorzędową w trzy cegły na polu prawym i wspiętym poł kozłem na polu lewym, w otoku zaś napis: + · S(igillum) · C(ivitatis) · WERVSC[HOW]IENSIS. Jej ikonografia nawiązuje ewidentnie do herbu właścicieli miasta, którzy pieczętowali się kozłem na poły czarnym, na poły szachowanym w czerwono-srebrne cegły. Na podstawie analizy artefaktu z 1426 roku oraz pieczęci herbowych panów Wieruszowa z lat 1395–1448 autor wykazuje, że brak uzasadnienia dla forsowanej ostatnio w literaturze opinii, jakoby rodzina kładła w herbie jelenia zamiast kozła. Nieznana dotąd pieczęć była używana przypuszczalnie do końca XV wieku. Po pożarze miasta, jaki wybuchł w 1497 lub 1498 roku, została wymieniona na nową, z uaktualnioną treścią ikonograficznego przekazu, który z jednej strony łączył symbolikę odwołującą się bezpośrednio do założycieli miasta i reprezentującą zwierzchność feudalną (kozioł), z drugiej zaś był formą manifestacji miejskiej samodzielności (fasada kościoła z dwiema wieżami). W takim kształcie herb funkcjonuje do dziś.
The article has as its subject the coat of arms seal of Wieruszów that was used to authenticate a document from 28th January 1426. The seal is a point of departure for analysing the coat of arms of the town and of its owners. From the turn of the fourteenth century till 1467 the owners were representatives of the Wierusz family, who used Wieruszowa coat of arms. In historiography the seal had not been known before this discovery. The oldest coat of arms of Wieruszów was thought so far to be the following image: argent, a goat sable standing on the grass vert, bearing church gules with two towers of the same on the back. The representations of the goat originate from the seal as late as the end of the eighteenth century. The older seal recently discovered is dated for 1368—1426 and displays a coat of arms shield, party per pale, the dexter side checky of three and six gules and argent, on the sinister argent a demi-goat passant sable. In the rim there is the inscription “+ · S(igillum) · C(ivitatis) · WERVSC[HOW]IENSIS”. The iconography of the seal visibly relates to the coat of arms of the town’s owners. They used the Wieruszowa coat of arms: argent, a goat half sable half checky gules and of the field. The artefact from 1426 and the coat of arms seals of the Wieruszów owners that they used between 1395 and 1448 have been analysed. The article demonstrates that the opinion that the owners laid a stag in their coat of arms instead of a goat is unfounded. This opinion has recently been put forward a lot in the research. The seal, unknown until recently, probably kept being used till the end of the fifteenth century. After the fire of the town, which broke out in 1497 or 1498, the seal was replaced with a new one. The iconography of the new seal was an updated one, since it combined the symbols associated with the town’s founders and with feudal allegiance (a goat) and with manifesting the town’s independence (a church façade with two towers). This is the current shape of the town’s coat of arms.
Der Artikel ist dem Siegel der Stadt Wieruszów (dtsch. Weruschau) gewidmet, das auf einer Urkunde vom 28. Januar 1426 abgedruckt wurde. Der Siegelabdruck bietet einen Ausgangspunkt für die Analyse der Heraldik dieser Stadt, die vom Ende des dreizehnten Jahrhunderts bis 1467 den Vertretern der Familie Wierusz gehörte. In der Geschichtsschreibung blieb das Siegel bisher unbekannt. Als das älteste Stadtwappen galt allgemein die Abbildung des schwarzen, rechts schreitenden Ziegenbocks auf silbernem Grund, der auf dem grünen Rasen steht und eine rote zweitürmige Kirche auf dem Rücken trägt, dessen Darstellungen erst aufden Siegeln vom Ende des achtzehnten Jahrhunderts zu sehen waren. Das aufgefundene, für die Jahre 1368—1426 datierte Siegel stellt einen gespaltenen Wappenschild mit dem sechsreihigen Schachbrett zu drei Ziegeln rechts, einem halben aufgerichteten Ziegenbock links und folgender Umschrift dar: + · S(igillum) · C(ivitatis) · WERVSC[HOW]IENSIS. Seine Ikonografie bezieht sich eindeutig auf das Wappen der Stadtbesitzer, die sich mit dem einen halb schwarzen, halb rot-silber geschachten Ziegenbock darstellenden Siegel legitimierten. Auf der Grundlage der Analyse des Artefakts aus dem Jahre 1426 und der Wappensiegel der Herren von Wieruszów aus den Jahren 1395—1448 deutet der Autor darauf hin, dass es keine Begründung für die in der letzten Zeit in der Literatur verbreitete Meinung gibt, dass die Familie in ihremWappen einen Rehbock anstelle des Ziegenbocks getragen hätte. Das unbekannte Siegel wurdehöchstwahrscheinlich bis Ende des fünfzehnten Jahrhunderts verwendet. Nach dem Stadtbrand im Jahre 1497 bzw. 1498 wurde es gegen ein neues getauscht, mit dem aktualisierten ikonografischen Inhalt, der einerseits eine sich direkt auf die Gründer der Stadt beziehende und die Feudalherrschaft vertretende Symbolik (Ziegenbock) verband, andererseits die Stadtunabhängigkeit manifestierte (Kirchenfassade mit zwei Türmen). In dieser Form funktioniert das Wappen bis zum heutigen Zeitpunkt. - Źródło:
-
Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2020, 12; 69-95
2080-492X
2353-9720 - Pojawia się w:
- Średniowiecze Polskie i Powszechne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł