Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Skowroń, Jolanta" wg kryterium: Autor

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 17
Tytuł:
Priorytet: bezpieczne warunki pracy
Priority: safe working conditions
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2162778.pdf
Data publikacji:
2019-07-16
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
rozporządzenie w sprawie NDS i NDN
dyrektywa 2017/164/UE
dyrektywa 2017/2398/UE
wartości dopuszczalnych stężeń
wskaźnikowe dopuszczalne wartości narażenia zawodowego
wiążące dopuszczalne wartości narażenia zawodowego
regulation for MAC and MAI
Directive 2017/164/EU
Directive 2017/2398/EU
maximum admissible concentration
for chemicals
indicative occupational exposure level
binding occupational exposure level
Opis:
Przygotowanie nowego Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wynikało z konieczności wdrożenia do prawa krajowego postanowień Dyrektywy Komisji (UE) 2017/164 z dnia 31 stycznia 2017 r. ustanawiającej czwarty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego zgodnie z dyrektywą Rady 98/24/WE oraz zmieniającej dyrektywy Komisji 91/322/EWG, 2000/39/WE i 2009/161/UE, której postanowienia państwa członkowskie musiały wprowadzić do 21 sierpnia 2018 r., a także częściowo dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2017/2398/UE z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy. Rozporządzenie uwzględnia 13 wniosków skierowanych w latach 2014−2017 do ministra właściwego ds. pracy przez Międzyresortową Komisję do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy. Komisja ta została powołana rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r., a do jej zadań należy m.in. przedkładanie ministrowi właściwemu ds. pracy wniosków dotyczących wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Med. Pr. 2019;70(4):497–509
The drawing up of a new regulation of the Minister of Family, Labour and Social Policy regarding the maximum admissible concentrations and intensities of agents harmful to health in the working environment resulted from the obligatory implementation into national law the provisions of Commission Directive (EU) 2017/164 of 31 January 2017 establishing a fourth list of indicative occupational exposure limit values pursuant to Council Directive 98/24/EC, and amending Commission Directives 91/322/EEC, 2000/39/EC and 2009/161/EU, the provisions of which Member States had to introduce by 21 August 2018, and partly Directive 2017/2398/EU of the European Parliament and of the Council of 12 December 2017 amending Directive 2004/37/EC on the protection of workers from the risks related to exposure to carcinogens or mutagens at work. The Regulation takes into account 13 applications submitted in the years 2014−2017 by the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment to the minister competent for labour issues. The Commission was appointed by way of the regulation of the Prime Minister of 15 December 2008 (Journal of Laws 2015, item 1772, as amended), and its tasks include submitting to the minister competent for labour issues applications regarding the value of the maximum admissible concentrations and intensities for agents harmful to health in the working environment. Med Pr. 2019;70(4):497–509
Źródło:
Medycyna Pracy; 2019, 70, 4; 497-509
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Narażenie zawodowe na związki chromu(VI)
Occupational exposure to chromium(VI) compounds
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Konieczko, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2165392.pdf
Data publikacji:
2015-07-13
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
narażenie zawodowe
wartości dopuszczalnych stężeń
ocena ryzyka
związki chromu(VI)
rakotwórczość
occupational exposure
occupational exposure level
risk assessment
chromium(VI) compounds
carcinogen
Opis:
W artykule omówiono wpływ związków chromu(VI) (Cr(VI)) na zdrowie człowieka w warunkach ostrego i przewlekłego narażenia w środowisku pracy. Związki chromu(VI) jako substancje rakotwórcze i mutagenne są zagrożeniem dla życia osób narażonych na ich działanie. Jeżeli nie można ich wyeliminować ze środowiska pracy i życia, narażenie na nie należy ograniczyć do minimum. Zaproponowana w Unii Europejskiej wartość wiążąca dopuszczalnego stężenia chromu(VI) w środowisku pracy (binding occupational exposure limits – BOELV), wynosząca 0,025 mg/m³, jest nadal związana z dużym ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej u osób narażonych. Zgodnie z rekomendacją Komitetu Naukowego ds. Dopuszczalnych Norm Zawodowego Narażenia na Oddziaływanie Czynników Chemicznych (Scientific Commitee of Occupational Exposure Limits – SCOEL) narażenie na Cr(VI) o stężeniu 0,025 mg/m³ wiąże się ze wzrostem liczby przypadków raka płuc u 2–14 pracowników na 1000 osób narażonych. Narażenie pracowników na związki chromu(VI) (w przeliczeniu na Cr(VI)) na poziomie 0,01 mg Cr(VI)/m³ jest związane ze wzrostem przypadków raka płuca u 1–6 pracowników wśród 1000 osób zatrudnionych w narażeniu na Cr(VI) o tym stężeniu przez cały okres aktywności zawodowej. Med. Pr. 2015;66(3):407–427
This article discusses the effect of chromium(VI) (Cr(VI)) on human health under conditions of acute and chronic exposure in the workplace. Chromium(VI) compounds as carcinogens and/or mutagens pose a direct danger to people exposed to them. If carcinogens cannot be eliminated from the work and living environments, their exposure should be reduced to a minimum. In the European Union the proposed binding occupational exposure limit value (BOELV) for chromium(VI) of 0.025 mg/m³ is still associated with high cancer risk. Based on the Scientific Commitee of Occupational Exposure Limits (SCOEL) document chromium(VI) concentrations at 0.025 mg/m³ increases the risk of lung cancer in 2–14 cases per 1000 exposed workers. Exposure to chromium(VI) compounds expressed in Cr(VI) of 0.01 mg Cr(VI)/m³ is responsible for the increased number of lung cancer cases in 1–6 per 1000 people employed in this condition for the whole period of professional activity. Med Pr 2015;66(3):407–427
Źródło:
Medycyna Pracy; 2015, 66, 3; 407-427
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zasady ustalania dopuszczalnych poziomów narażenia dla czynników rakotwórczych w środowisku pracy w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Principles of establishing occupational exposure limits for carcinogens in Poland and in other EU countries
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Czerczak, Sławomir
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2166330.pdf
Data publikacji:
2014-11-04
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
czynniki rakotwórcze
klasyfikacja
wartości dopuszczalnych stężeń
ocena ryzyka
carcinogens
classification
occupational exposure level
risk assessment
Opis:
W artykule omówiono zasady ustalania wartości dopuszczalnych stężeń dla czynników rakotwórczych przyjęte w Polsce, Unii Europejskiej i wybranych państwach WE. Substancje rakotwórcze i/lub mutagenne stanowią bezpośrednie zagrożenia życia osób narażonych na ich działanie. Jeżeli nie można ich wyeliminować ze środowiska pracy i życia, narażenie na nie należy ograniczyć do minimum. Ocena ryzyka zdrowotnego ze strony substancji rakotwórczych polega na określeniu prawdopodobieństwa zachorowania na chorobę nowotworową lub zgonu z powodu choroby nowotworowej w następstwie narażenia zawodowego na daną substancję rakotwórczą. Med. Pr. 2013;64(4):541–563
The principles of determining exposure limits for carcinogens adopted in Poland, the European Union and in other selected countries of the EC are discussed in this article. Carcinogens and/or mutagens pose a direct health risk to people exposed to them. If carcinogens cannot be eliminated from the work and living environments, their exposure should be kept at the lowest possible level. To assess health risk for carcinogens it is necessary to determine the probability of developing a disease or of death from cancer as a result of occupational exposure to carcinogenic substances. Med Pr 2013;64(4):541–563
Źródło:
Medycyna Pracy; 2013, 64, 4; 541-563
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rules and recent trends for setting health-based occupational exposure limits for chemicals
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Czerczak, Sławomir
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2177380.pdf
Data publikacji:
2015-03-12
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
occupational exposure limit
chemicals
legislation
MAC
OEL
Opis:
The working environment is the special case of the non-natural environment created by man in which the increased production activity brings about the concentration of stimulators particularly aggressive to the human organism, such as chemical hazards, noise, vibration, extreme temperatures, and finally, intensified psychological and emotional stress. Depending on the nature and intensity, working environment factors have been classified into dangerous, harmful and annoying. The workers are more and more frequently exposed to dangerous chemicals in the working environment. The chemicals cause many diseases including, in the 1st place, respiratory insufficiency, inflammatory skin conditions, psychoneurological disorders and neoplastic diseases. Occupational exposure limit values (OELs), the main criteria for occupational exposure assessment, constitute an important factor for the safe use of chemicals in the working environment. In Poland, to date there are 524 chemical substances and 19 dusts for which maximum admissible concentrations (MAC) have been established.
Źródło:
International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health; 2015, 28, 2; 243-252
1232-1087
1896-494X
Pojawia się w:
International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Furan : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Furan : documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Konieczko, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1845086.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
furan
toksyczność
środowisko pracy
narażenie zawodowe
NDS
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
toxicity
working environment
occupational exposure
OEL
MAC
health sciences
environmental engineering
Opis:
Furan jest stosowany w syntezie organicznej, przy produkcji lakierów, leków, stabilizatorów, zamienników detergentów, środków chemicznych stosowanych w rolnictwie, laminatów odpornych na temperaturę, jako rozpuszczalnik żywic i odczynnik w laboratoriach. Furan jest zaklasyfikowany do substancji rakotwórczych kategorii zagrożenia 1B. W latach 2005-2017 wzrastała liczba zakładów pracy zgłaszających furan do Centralnego Rejestru Danych o Narażeniu na Substancje, Czynniki i Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym w Środowisku Pracy. W 2017 r. 9 zakładów zgłosiło 183 narażonych pracowników. Dotychczas w Polsce nie ustalono wartości NDS dla furanu. W warunkach narażenia zawodowego furan wchłania się do organizmu drogą inhalacyjną i dermalną. Jako skutek krytyczny narażenia na furan przyjęto działanie hepatotoksyczne. Wartość NDS na poziomie 0,05 mg/m³ powinna zabezpieczyć pracowników również przed działaniem rakotwórczym. Dodatkowe ryzyko białaczki u osób zatrudnionych przez 40 lat na furan o stężeniu 0,05 mg/m³ jest poniżej 10-3 i nie przekracza wartości ryzyka akceptowalnego w środowisku pracy. Ze względu na działanie drażniące furanu ustalono wartość chwilową NDSCh na poziomie 0,1 mg/m³ . Substancja powinna być oznakowana: „Carc. 1B” (substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1B), „I” (substancja o działaniu drażniącym) oraz „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową). Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Furan is used in the organic synthesis, in the production of varnishes, drugs, stabilizers, detergent substitutes, chemicals used in agriculture, temperature-resistant laminates, as a solvent for resins and in laboratories. Furan is classified as a carcinogen category 1B. In 2005-2017, the number of enterprises reporting furan to the Central register of occupational carcinogens or mutagens increased. In 2017, 9 enterprises reported 183 exposed people. So far, the MAC value for furan has not been established in Poland. Under occupational exposure conditions, furan is absorbed into the body by inhalation and dermal route. The hepatotoxic effect was assumed as a critical effect of exposure to furan. The OEL value at the level of 0.05 mg/m³ should also protect employees against carcinogenic effects. The additional risk of leukaemia in people exposed to furan at a concentration of 0.05 mg/m³ for 40 years is less than 10-3 and does not exceed the acceptable risk value in the working environment. The STEL value was proposed at the level of 0.1 mg/m³ . The substance should be labeled: “Carc. 1B ”(carcinogenicity category 1B), “I” (irritant) and “Skin” (skin absorption can be as important as inhalation). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2020, 4 (106); 107-141
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2018 r. oraz plan pracy w 2019 r.
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2018 and the work plan in 2019
Autorzy:
Koradecka, Danuta
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/138215.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy
wartości dopuszczalne
sprawozdanie
dyrektywa 2017/164/EC
dyrektywa 2019/130/EC
Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment
occupational exposure limits
directive 2017/164/EC
directive 2019/130/EC
Opis:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2018 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano 9 dokumentacji proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego przygotowanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych. Ponadto Komisja w 2018 r. obradowała nad: – systemem powiadamiania: przedsiębiorców, pracowników oraz organów kontroli o propozycjach nowych lub weryfikowanych wartościach wiążących (dla substancji rakotwórczych i mutagennych) lub wskaźnikowych w odniesieniu do szkodliwych czynników chemicznych w postaci komunikatów, – zasadami ustalania wartości dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, – programem poprawy warunków pracy w kopalniach miedzi KGHM Polska Miedź SA. – metodyką ustalania normatywów higienicznych dla substancji czynnych cytostatyków z uwzględnieniem współczynnika niepewności „F”. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia MRPiPS z dnia 12.06.2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; DzU 2018, poz. 1286) w następującym zakresie: – dostosowania polskiego wykazu wartości NDS do dyrektywy 2017/2398/UE z dnia 12.12.2017 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy dla 3 substancji (tj.: chloroeten, o-toluidyna oraz 1,3-butadien), – dostosowania wartości NDS dla trimetyloaminy do wartości ujętej w projekcie dyrektywy ustalającej piąty wykaz wskaźnikowych wartości narażenia zawodowego, – wprowadzenia zmian w wykazie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia dla wymienionych substancji, – wprowadzenia następujących substancji do wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia: fenoloftaleina (Carc. 1B), etopozyd (Carc. 1B), fluorouracyl (Muta. 1B, skóra), 2-nitroanizol (Carc. 1B), N-nitrozodimetyloamina (Carc. 1B). W 2018 r. opracowano i wydano XXXIV rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy. W numerach: 1(95), 2(96), 3(97) i 4(98) tworzących XXXIV rocznik czasopisma opublikowano: 4 artykuły problemowe, 11 monograficznych dokumentacji wraz z uzasadnieniem zaproponowanych wartości i ich najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS, NDSCh), 11 metod oznaczania stężenia w powietrzu środowiska pracy, sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w 2017 r. oraz indeksy opublikowanych w latach 2000-2018: artykułów problemowych, monograficznych dokumentacji dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego oraz metod oznaczania stężeń substancji chemicznych w powietrzu. W 2019 r. są planowane trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą omawiane i ustalane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla około 10 substancji chemicznych. W Komisji oraz zespołach Komisji będą kontynuowane prace nad dostosowaniem polskiego wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń do: – propozycji wartości wiążących dla substancji chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, – propozycji wartości dopuszczalnych stężeń opracowanych przez Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC) oraz prac prowadzonych w SCOEL.
In 2018 the Commission met at three sessions, during which 9 documentations for recommended exposure limits of chemical substances were discussed. Moreover the Commission discussed: a system for notifying entrepreneurs, employees and inspection bodies of proposals for new or verified binding values (for carcinogenic and mutagenic substances) or indicator values for harmful chemicals in the form of messages, rules for setting limit values for harmful to health chemicals in the working environment, a program to improve working conditions in copper mines of KGHM Polska Miedź SA. and the methodology for determining hygiene standards for active substances of cytostatics, taking into account the uncertainty factor „F”. The Commission suggested to the Minister of Family, Labour and Social Policy the following changes in the list of MAC values: adaptation of the Polish list of maximum admissible concentration (MAC-NDS) to Directive 2019/130/EC of 31/1/2019 amending Directive 2004/37/EC on the protection of workers from the risks related to exposure to carcinogens or mutagens at work (these are: chloroethene, o-toluidine and 1,3-butadiene), adjusting the MAC value for trimethylamine to the value included in the draft directive setting the fifth list of indicative occupational exposure limits, introducing changes in the list of the maximum admissible concentration of chemicals and dust harmful to health for the substances mentioned, introducing the following substances into the list of maximum admissible concentrations of chemical agents harmful to health: phenolphthalein (Carc. 1B), etoposide (Carc. 1B), fluorouracil (Muta. 1B, skin), 2-nitroanisole (Carc. 1B), N-nitrosodimethylamine (Carc. 1B). Four issues of the „Principles and Methods of Assessing the Working Environment” were published in 2018. The issues included: 11 documentations of occupational exposure limits, 11 methods for the determination of chemical concentrations in the working environment, 4 articles, a report on the activities of the Interdepartmental Commission for MACs and MAIs in 2017 and the indexes of the documentations, methods and articles published in 2000-2018. Three sessions of the Commission are planned for 2019. MAC values for 10 chemical substances will be discussed at these meetings. The Commission and the Group of Experts will continue to work on adapting the Polish list of the maximum admissible concentrations to: proposals for binding values for carcinogenic or mutagenic substances, proposed concentration limit values developed by the Committee for Risk Assessment (RAC) and work carried out at SCOEL.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2019, 1 (99); 107-126
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w latach 2017-2019
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2017-2019
Autorzy:
Koradecka, Danuta
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137372.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy
wartości dopuszczalne
sprawozdanie
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment
occupational exposure limits
environmental engineering
Opis:
W ramach IV etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” w latach 2017-2019 odbyło się 10 posiedzeń Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których rozpatrywano: – 37 monograficznych dokumentacji dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego dla substancji chemicznych wraz z propozycjami ich wartości dopuszczalnych, – stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie: smogu, wartości dopuszczalnego stężenia tlenku azotu w sektorze górnictwa podziemnego i budowy tuneli, wartości wiążącej dla 1,2-dichloroetanu oraz wprowadzenia oznakowania „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową), – zasady ustalania wartości dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz dla substancji czynnych cytostatyków, – programy poprawy warunków pracy w kopalniach miedzi KGHM Polska Miedź S.A. w celu ograniczenia narażenia na tlenek azotu na stanowiskach pracy do wartości 2,5 mg/m3 przyjętej w dyrektywie 2017/164/UE z okresem przejściowym do dnia 21.08.2023 r. (Dz. Urz. UE L 27 z dnia 01.02.2017, s. 115), – dostosowanie polskiego wykazu wartości NDS do dyrektywy 2017/164/UE ustalającej 4. wykaz wskaźnikowych wartości narażenia zawodowego, do projektu dyrektywy ustalającej 5. wykaz wskaźnikowych wartości narażenia zawodowego oraz do dyrektyw: 2017/2398/UE, 2019/130/UE, 2019/983/UE zmieniających dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy, – stanowisko Izby Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyklingu w sprawie zmniejszenia wartości NDS dla kadmu i jego związków, – zapisy do projektu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dla pyłów drewna oraz związków chromu(VI) w odniesieniu do środków przejściowych ujętych w dyrektywie 2019/130/UE z dnia 16 stycznia 2019 r. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN przyjęła 10 wniosków do przedłożenia ministrowi właściwemu ds. pracy w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w następującym zakresie: – wprowadzenia do załącznika nr 1 „Substancje chemiczne” zapisów dla pyłów czynników szkodliwych dla zdrowia, – wprowadzenia oznakowania „skóra” dla 195 substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia, – wprowadzenia do załącznika nr 1 wartości dopuszczalnych stężeń dla 11 nowych substancji chemicznych oraz zmianę obowiązujących wartości NDS/NDSCh dla 22 substancji chemicznych. Prace prowadzone przez Międzyresortową Komisję ds. NDS i NDN w latach 2017-2019 pozwoliły na dostosowanie prawa krajowego do dyrektywy UE w tej dziedzinie w terminie przewidzianym w dyrektywach. Opracowano i wydano dwa rozporządzenia ministra właściwego ds. pracy uwzględniające zapisy ww. dyrektyw oraz dodano wartości dopuszczalnych stężeń dla 11 nowych czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Wyniki prac Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN były upowszechnione w latach 2017-2019 w 12 numerach kwartalnika „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
In the fourth phase of the National Programme “Improvement of safety and working conditions”, 10 meetings of the Commission took place, during which the following items were discussed: – 37 documentations for recommended exposure limits of chemical substances prepared by the Expert Group for Chemical and Dust Agents – the position of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI regarding: smog, nitric oxide limit value in the underground mining and tunneling sector, binding value for 1,2-dichloroethane and the introduction of the „skin” label (absorption of the substance through the skin may be just as important, as if inhaled) – rules for determining occupational exposure limits of chemical and dust harmful to health in the working environment and for active substances of cytostatics – programmes for improving working conditions in KGHM Polska Miedź S.A. copper mines in order to limit exposure to nitric oxide at workstations to the value of 2.5 mg/m3 adopted in Directive 2017/164/EU with a transitional period until August 21, 2023 (Official Journal of the EU L 27 of 1.2.2017, p. 115) – adaptation of the Polish list of MAC values to Directive 2017/164/EU establishing the 4th list of indicative occupational exposure values, to the draft directive establishing the 5th list of indicative occupational exposure values and to directives 2017/2398 /EU, 2019/130/EU and 2019/983/EU amending Directive 2004/37/EC on the protection of workers from the risks related to exposure to carcinogens or mutagens at work – the position of the Economic Chamber of Non-Ferrous Metals and Recycling regarding the reduction of the MAC value for cadmium and its compounds – the notations in the draft ordinance of the Minister of Family, Labour and Social Policy amending the ordinance on maximum admissible concentrations and intensities of agents harmful to health in the working environment for wood dust and chromium (VI) compounds in relation to transitional measures included in Directive 2019/130/EU of January 16, 2019. The Interdepartmental Commission for MAC and MAI adopted 10 proposals and presented them to the minister responsible for work on a revision of the list of maximum admissible concentrations and intensity of agents harmful to health in the working environment in the following areas: – introduction to Annex 1 „Chemical substances” of records on dusts – the introduction of the „skin” notation for 195 chemicals – introduction to Annex No. 1 maximum admissible concentrations for 11 new chemicals and changes for 22 chemicals. The work carried out by the Interdepartmental Committee of MAC and MAI in 2017-2019 made it possible to adaptat to national law the EU directive in this field within the period provided for in the directives. Two ordinances of the Minister of Family, Labour and Social Policy were prepared and published, including the provisions of the abovementioned directives and added concentration limits for 11 new chemical agents harmful to health in the working environment. The results of the Commission’s work in 2017-2019 were disseminated in 12 issues of Principles and Methods of Assessing the Working Environment. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2020, 1 (103); 5-34
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Związki chromu(VI) – w przeliczeniu na Cr(VI) : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Chromium (VI) compounds – as Cr(VI) : documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)
Autorzy:
Broda, Anna
Konieczko, Katarzyna
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1845099.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
rakotwórczość
ocena ryzyka
NDS
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
carcinogenicity
risk assessment
TLV
MAC
OEL
health sciences
environmental engineering
Opis:
Związki chromu(VI) są ciałami stałymi o budowie krystalicznej, o zróżnicowanej rozpuszczalności w wodzie. Związki Cr(VI) są stosowane w obróbce powierzchni metalowych w celu zabezpieczenia przed korozją lub w celach dekoracyjnych (chromowanie, anodowanie), jako dodatek do stali nierdzewnej chromowej, w syntezie chemicznej jako silny środek utleniający i jako katalizator, do produkcji niektórych pigmentów, inhibitorów korozji, środków do ochrony drewna. Powstają również podczas spawania i cięcia plazmowego. Pracownicy mogą być narażeni na związki Cr(VI) w środowisku pracy drogą inhalacyjną, pokarmową i przez skórę. Na terenach uprzemysłowionych możliwe jest narażenie pozazawodowe, np. przez wodę do picia, kontakt z glebą lub innymi mediami zanieczyszczonymi tymi związkami. W Polsce w latach 2005-2018 na podstawie informacji przesłanych do Centralnego Rejestru Danych o Narażeniu na Substancje, Preparaty, Czynniki lub Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym prowadzonego przez IMP w Łodzi w środowisku zawodowym najbardziej rozpowszechniony był dichromian(VI) potasu (zgłaszało go ponad 500 zakładów pracy, a liczba narażonych osób przekraczała 5 tys.). Ponad 1 tys. narażonych osób zgłaszano również w przypadku tlenku chromu(VI), chromianu(VI) potasu oraz innych związków chromu(VI). Zdecydowaną większość zgłoszonych do rejestru stanowisk pracy, na których występowały związki Cr(VI), stanowiły stanowiska laboratoryjne (75%), ponad 10% stanowiska pracy związane z galwanizacją lub trawieniem powierzchni, a około 4% stanowiska spawaczy. W 2018 r. rozporządzeniem MRPiPS wprowadzono dla wszystkich związków Cr(VI) wartość NDS wynoszącą 0,01 mg/m³. W 2019 r. zgodnie z danymi GIS na stężenia >0,1 NDS ÷ 0,5 NDS było narażonych 640 pracowników, >0,5 NDS ÷ NDS – 146 pracowników, a powyżej wartości NDS – 48 pracowników. Przewlekłe narażenie zawodowe na związki Cr(VI) może powodować skutki związane ze żrącym i drażniącym działaniem tych substancji (zmiany skórne, objawy ze strony dróg oddechowych, zaburzenia funkcji nerek) oraz wystąpienie raka płuca i zatok przynosowych. Okres latencji wystąpienia raka płuca u pracowników narażonych zawodowo na związki Cr(VI) wynosi około 20 lat. U ludzi dowody działania związków Cr(VI) na rozrodczość są niejednoznaczne, chociaż są badania wskazujące na ryzyko zmniejszenia jakości nasienia, które odnotowano w grupie spawaczy. Przy ustalaniu wartości NDS za skutek krytyczny działania związków Cr(VI) przyjęto działanie rakotwórcze na płuca. Dla związków Cr(VI) przyjęto wartość NDS na poziomie 0,005 mg Cr(VI)/m³ bez ustalenia wartości chwilowej NDSCh. Zaproponowana wartość NDS 0,005 mg Cr(VI)/m³ zabezpieczy pracowników również przed działaniem drażniącym związków Cr(VI) obecnych w powietrzu środowiska pracy. Przyjęto następujące oznakowanie związków Cr(VI): Carc.*, Muta.*, Ft (Repr.)*, C(r-r)*, I* oraz A*, których kategorię należy ustalić zgodnie z tabelą 3. załącznika VI do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. (Dz. Urz. WE L 353, 1-1355 z późn. zm.).
Chromium (VI) compounds are solids with a crystalline structure of varying solubility in water. Chromium (VI) compounds are used in the treatment of metal surfaces to protect against corrosion or for decorative purposes (chrome plating, anodizing), as an additive to chrome stainless steel, in chemical synthesis as a strong oxidizing agent and as a catalyst, for the production of certain pigments, inhibitors corrosion, wood preservatives. They are also formed during welding and plasma cutting. Workers can be exposed to Cr(VI) compounds in the working environment by inhalation, oral and dermal route. In industrialized areas, non-occupational exposure, e.g., through drinking water, contact with soil or other media contaminated with these compounds is possible. In Poland, in 2005-2018, based on information sent to the Central Registry conducted by the Nofer Institute of Occupational Medicine in Łódź, the most common was potassium dichromate (VI) (it was reported by over 500 workplaces, and the number of exposed people exceeded 5,000). Over one thousand exposed persons have been reported for chromium (VI) oxide, potassium chromate (VI) and other chromium (VI) compounds. The vast majority of workplaces with chromium (VI) compounds reported to the register were laboratory stands (75%), over 10% of workplaces related to electroplating or surface etching, and about 4% were welders. In 2018, the regulation of ministry introduced a TLV (MAC) value of 0.01 mg/mᶾ for all chromium(VI) compounds. In 2019, according to Sanitary Inspection data, 640 workers were exposed to concentrations > 0.1 MAC ÷ 0.5 MAC, > 0.5 MAC ÷ MAC – 146 workers, and above the MAC value – 48 workers. Chronic occupational exposure to chromium (VI) compounds may cause effects related to the corrosive and irritating action of these substances (skin lesions, respiratory symptoms, renal dysfunction) and the occurrence of lung cancer and paranasal sinuses. The latency period for lung cancer in workers who are occupationally exposed to Cr(VI) compounds is approximately 20 years. In humans, evidence of the effects of chromium (VI) compounds on reproduction is inconclusive, although there are studies showing a risk of reduced semen quality, which has been reported in the group of welders. Lung carcinogenicity was assumed as a critical effect of Cr(VI) compounds when establishing the MAC value. For chromium (VI) compounds, the MAC value was assumed at the level of 0.005 mg Cr(VI)/m³ without establishing the short-term (STEL, NDSCh) value. The proposed MACV value of 0.005 mg Cr(VI)/m³ will also protect employees against the irritating effects of chromium(VI) compounds present in workplace air. The following labeling of chromium (VI) compounds has been adopted: Carc.*, Muta.*, Ft (Repr.)*, C (rr)*, I* and A*, the category of which should be determined in accordance with table 3 of Annex VI to the Regulation of the European Parliament and EC Council No. 1272/2008 of December 16, 2008 (OJEU L 353, 1-1355 as amended).
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2021, 3 (109); 29-145
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Transpozycja dyrektywy 2019/1831/UE z dnia 24 października 2019 r. ustanawiającej piąty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego do prawa krajowego
The transposition of directive 2019/1831/EU of October 24, 2019 establishing a fifth list of indicative occupational exposure limit values into national law
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2082524.pdf
Data publikacji:
2022-02-18
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
wskaźnikowe dopuszczalne wartości narażenia zawodowego
IOELV
dyrektywa 2019/1831/UE
rozporządzenie w sprawie NDS i NDN z dnia 12 czerwca 2018 r. ze zm
wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń
czynniki chemiczne i pyłowe
indicative occupational exposure level
directive 2019/1831/EU
regulation for MAC and MAI of 12 June 2018 with amendments
maximum admissible concentrations
chemicals and dusts
Opis:
Wydanie rozporządzeń zmieniających rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wynikało z konieczności wdrożenia do prawa krajowego postanowień dyrektywy Komisji (UE) 2019/1831 z dnia 24 października 2019 r. ustanawiającej piąty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego zgodnie z dyrektywą Rady 98/24/WE oraz zmieniającej dyrektywę Komisji 2000/39/WE, której postanowienia państwa członkowskie musiały wprowadzić do 20 maja 2021 r. Rozporządzenia uwzględniają 3 wnioski skierowane przez Międzyresortową Komisję do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy do ministra właściwego do spraw pracy w latach 2017–2020. Komisja ta została powołana rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. (DzU z 2015 r., poz. 1772 z późn. zm.), a do jej zadań należy m.in. przedkładanie ministrowi właściwemu do spraw pracy wniosków dotyczących wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
The issue of the regulations amending the Regulation of the Minister of Family, Labour and Social Policy on the maximum admissible concentrations and intensities of agents harmful to health in the working environment resulted from the requirement to implement into national law the provisions of Commission Directive (EU) 2019/1831 of 24 October 2019 establishing a fifth list of indicative occupational exposure limit values pursuant to Council Directive 98/24/EC, and amending Commission Directive 2000/39/EC, the provisions of which Member States had to introduce by 20 May August 2021. The Regulation takes into account 3 motions submitted by the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment to the minister of labour in the years 2017–2020. The Commission was appointed by the Regulation of the Prime Minister of December 15, 2008 (Journal of Laws of 2015, item 1772, with amendments), and its tasks include submitting to the minister of labour motions on the value of the maximum admissible concentrations and intensities for agents harmful to health in the working environment.
Źródło:
Medycyna Pracy; 2022, 73, 1; 43-50
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2021 r. oraz plan pracy w 2022 r.
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2021 and the work plan in 2022
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2146839.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
środowisko pracy
wartości dopuszczalne
substancje reprotoksyczne
działalność Komisji w 2021 r.
plan w 2022 r.
working environment
occupational exposure limits
reprotoxic chemicals
the activity of Polish Commission in 2021
plan in 2022
Opis:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2021 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: 7 dokumentacji wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego, analizę właściwości fizykochemicznych i toksycznych wybranych ftalanów w świetle obowiązujących uregulowań prawnych oraz wniosek Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN o usunięcie z pozycji 456 wykazu NDS odnośnika „7) Obowiązuje jednoczesne oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki” ujętego w rozporządzeniu MRPiPS z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz zmianę zapisu odnośnika w brzmieniu „7) Obowiązuje oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki” przypisanego do następujących pozycji wykazu NDS: 27, 79, 198, 305, 466, 538, 539, 541. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w następującym zakresie: wprowadzenia wartości dopuszczalnych stężeń dla 4 nowych substancji chemicznych, tj.: dekan-1-olu i jego izomerów, 2-metoksypropan-1-olu, 2,6-di-tert-butylo-4-metylofenolu oraz 5-chloro-2-metylo-2H-izotiazol-3-onu i 2-metylo-2H-izotiazol-3-onu; zmiany obowiązujących wartości dla 3 substancji chemicznych: 1-naftyloaminy, ftalanu dibutylu i ftalanu bis(2-etyloheksylu) oraz usunięcia odnośnika „7)” z poz. 456 wykazu NDS oraz pozostawienie go w brzmieniu „7) Obowiązuje oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki”. W 2021 r. wydano XXXVII rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano 24 artykuły oraz sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w 2020 r. W 2022 r. są planowane trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą ustalane wartości NDS/NDSCh dla około 10 substancji chemicznych. Zadania te wpisują się w kierunki działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
In 2021 the Commission met at three sessions, in which 7 documentations for recommended exposure limits of chemical substances were discussed. Moreover, the Commission discussed: the frequency of tests and measurements in relation to works in which the respirable fraction of crystalline silica is produced, changes in Annex 2 to the Regulation on MAC and MAI, point C.1: “Hot microclimate” and updating Directive 2020/739/EC based on the Standard No. PN-EN ISO 7243: 2018-01. The Commission suggested to the Minister of Family and Social Policy the following changes in the list of MAC and MAI values: adding 4 substances to the list of MAC values [decan-1-ol and its isomers, 2-methoxypropan-1-ol, 2,6-ditert-butyl-4-methylphenol (BHT) and 5- chloro-2-methyl-2H-isothiazol-3-one and 2-methyl-2H-isothiazol-3-one (postreaction mass 3: 1, CIT / MIT)], changing current values for 3 chemical substances: 1-naphthylamine and two substances toxic to reproduction: dibutyl phthalate and bis (2-ethylhexyl) phthalate and deletion of the reference “7)” from item 456 of the MAC (NDS) list (Dusts not classified due to toxicity) and keeping it in the list entries: 27, 79, 198, 305, 466, 538, 539, 541 with the wording “7) The respirable crystalline silica fraction must be determined”. Three sessions of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI are planned for 2022. During the meetings, the MAC/MAC-STEL values for about 10 chemicals will be discussed. These tasks are in line with the activities of the European Agency for Safety and Health at Work.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2022, Nr 1 (111); 5--22
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w latach 2020-20221
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2020-2022
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352089.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
wartości dopuszczalne czynników szkodliwych
środowisko pracy
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy
sprawozdanie
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
occupational exposure limits
working environment
Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment
health sciences
Opis:
W ramach V etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” w latach 2020-2022 odbyło się 9 posiedzeń Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których rozpatrywano: 26 dokumentacji wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego, zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w punkcie „Mikroklimat gorący”, aktualizację dyrektywy 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. oraz dostosowanie polskiego wykazu wartości NDS do dyrektywy 2019/1831/UE oraz dyrektyw: 2017/2398/UE, 2019/130/UE, 2019/983/UE i 2022/431/UE zmieniających dyrektywę 2004/37/WE. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy 9 wniosków w sprawie zmiany wykazu NDS i NDN w następującym zakresie: wprowadzenia wartości dopuszczalnych stężeń dla 15 nowych substancji chemicznych, zmianę obowiązujących wartości NDS/NDSCh dla 9 substancji chemicznych, zmian w zakresie mikroklimatu gorącego, usunięcia odnośnika „7)” z poz. 456 wykazu oraz zmiany jego brzmienia, zmiany zapisu w poz. 315 wykazu odnośnie do krzemionki krystalicznej oraz wprowadzenia dodatkowo dla substancji ujętych w załączniku do dyrektyw: 2017/164/UE, 2017/2398/UE oraz 2022/431/UE jednostki „ppm” do wykazu wartości NDS. W latach 2020-2022 ukazały się 2 rozporządzenia ministra właściwego ds. pracy: z dnia 9 stycznia 2020 r. (DzU 2020, poz. 61) oraz z dnia 8 lutego 2021 r. (DzU 2021, poz. 325). Wydano 12 numerów kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w których opublikowano: 14 artykułów problemowych, 23 monograficzne dokumentacje, 31 metod oznaczania stężenia w powietrzu środowiska pracy czynników szkodliwych dla zdrowia oraz 3 roczne sprawozdania z działalności Komisji. Wyniki działalności Komisji w latach 2020-2022 przedstawiono w 4 publikacjach, 9 materiałach informacyjnych i 5 komunikatach oraz zaprezentowano na 3 konferencjach krajowych.
In the fifth phase of the National Programme “Improvement of safety and working conditions”, 9 meetings of the Commission took place, during which the following items were discussed: 26 documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs), changes in Annex No. 2 to the Regulation on MAC and MAI point C.1: “Hot microclimate”, updating Directive 2000/54/EC,adapting the Polish list of MAC values to Directive 2019/1831/EU and to the following directives: 2017/2398/ EU, 2019/130/EU, 2019/983/EU and 2022/431/EU amending Directive 2004/37/EC. The Commission suggested to the Minister of Family and Social Policy the following changes of MAC and MAI values: adding 15 new chemical substances to the list of MAC, changing current values for 9 chemical substances, changing in Annex 2 regarding to the hot microclimate, deletion of reference “7)” from pos. 456 of the MAC list and changing its wording, changing in pos. 315 “Crystalline silica” and introduction of the “ppm” unit for substances included in the annex to the Directives: 2017/164/EU, 2017/2398/EU and 2022/431/EU to the list of MAC. Two ordinances of the Minister responsible for work were prepared and issued in 2020-2022. The results of the Commission’s work in 2020-2022 were propagated in 12 issues of Principles and Methods of Assessing the Working Environment, in which was published: 14 articles, 23 documents of occupational exposure levels for chemicals, 31 methods for determining the concentrations of chemicals in the working environment, and annual reports on the activities of the Commission. The results of the Commission’s activities in 2020-2022 were presented in 4 publications, 9 information materials, 5 communications and 3 national conferences.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 1 (115); 177--188
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ biopaliw na częstość występowania mikrojąder w komórkach CHO-9 i A5491
Effect of biofuels on frequency of micronuclei in CHO-9 and A549 cells
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352090.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
biopaliwa
genotoksyczność
test mikrojądrowy
in vitro
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiskowa
biofuels
genotoxicity
micronucleus assay
health sciences
environmental engineering
Opis:
Biopaliwa mają wiele zalet, które czynią je atrakcyjnym źródłem energii, jednak ich wpływ na organizm człowieka nie został jeszcze w pełni poznany. W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych różnymi metodami w warunkach in vitro nad działaniem genotoksycznym czterech biopaliw otrzymanych w procesie transestryfikacji tłuszczów odpadowych. Badania uszkodzeń DNA (badanie mikrojąder) powodowanych przez biopaliwa przeprowadzono na komórkach nabłonka płuc pochodzenia nowotworowego (A549) oraz komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO-9). Badane biopaliwa powodowały statystycznie istotny wzrost częstości występowania mikrojąder w komórkach CHO-9 (p < 0,05) w zależności od zastosowanych stężeń. Nie powodowały one jednak statystycznie znaczącego wzrostu częstości występowania mikrojąder w komórkach A549. Wyniki przeglądu baz danych (głównie MEDLINE i EMBASE) pozwoliły wskazać cztery główne źródła zagrożeń dla zdrowia ludzkiego, które są związane ze stosowaniem biopaliw: ryzyko zawodowe, zanieczyszczenie wody/gleby, zanieczyszczenie powietrza związane z produkcją i stosowaniem biopaliw oraz wpływ na ceny żywności. Wyniki przedstawionych badań stanowią jedynie etap oceny toksykologicznej biopaliw, których wpływ na komórki zależy od ich składu chemicznego i od rodzaju komórek stosowanych do badań. Biopaliwo II, otrzymywane z tłuszczu zwierzęcego i zawierające największe stężenie estrów metylowych kwasów tłuszczowych, wykazało działanie genotoksyczne (częstość występowania mikrojąder) w komórkach jajnika chomika chińskiego CHO-9. Przedstawione wyniki badań pozwolą producentom i użytkownikom biopaliw zapoznać się z ryzykiem związanym z ich produkcją i stosowaniem. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.
Biofuels have a number of advantages that make them an attractive source of energy. However, their effect on the human body has not been fully understood. The article presents the results of studies on the genotoxic effect of four biofuels obtained in the process of transesterification of waste fats with in vitro methods. DNA damage tests (micronucleus test) of biofuels were carried out on the cells of: neoplastic lung epithelium (A549) and Chinese hamster ovary (CHO-9). The tested biofuels caused a statistically significant increase in the frequency of micronuclei in CHO-9 cells (p < 0.05), depending on the concentrations used. However, they did not induce a statistically significant increase in the frequency of micronuclei in A549 cells. The results of the database review (mainly MEDLINE and EMBASE) identified four main sources of human health risks from biofuels: occupational hazards, water / soil contamination, air pollution from biofuel production and use, and the impact on food prices. The results of the presented studies are only a step in the toxicological assessment of biofuels, the effect of which on cells depends on their chemical composition and the type of cells used for the tests. Biofuel II, obtained from animal fat, containing the highest concentration of fatty acid methyl esters showed the strongest genotoxic effect (induced frequency of micronuclei) on CHO-9 Chinese hamster ovary cells. The presented research results could familiarize the producers and users of biofuels with the risks associated with their use. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 1 (115); 27--43
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. oraz plan pracy w 2021
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2020 and the work plan in 2021
Autorzy:
Koradecka, Danuta
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1845108.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
wartości dopuszczalne
działalność Komisji w 2020 r.
dyrektywa 2017/2398/UE
dyrektywa 2020/739/UE
occupational exposure limits
activity of Polish Commission in 2020
directive 2017/2398/EU
directive 2020/739/EU
Opis:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: 9 dokumentacji proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego przygotowanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych, stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie częstotliwości wykonywania badań i pomiarów w odniesieniu do prac, w których powstaje frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, wprowadzenie zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN pkt. C.1: „Mikroklimat gorący” na podstawie normy PN-EN ISO 7243:2018-01. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286, zm. DzU 2020, poz. 61) w następującym zakresie: wprowadzenia zmian w wykazie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia dla 5 nowych substancji chemicznych, tj.: 4-chloro-2-toliloaminy i jej chlorowodoru, czerwieni zasadowej 9, furanu, kwasu nitrylotrioctowego i jego soli, N-metyloformamidu oraz zmiany obowiązujących wartości dla 3 substancji chemicznych, dostosowując polski wykaz wartości NDS do dyrektywy 2017/2398/UE – pyły drewna oraz związki chromu(VI) i 4. projektu dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE (akrylonitryl). Wnioskowano także zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w zakresie mikroklimatu gorącego. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN poparła ponadto wniosek Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych o umieszczenie koronawirusa SARS-CoV-2 w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, co wdraża do prawa polskiego dyrektywę Komisji (UE) 2020/739 z dnia 3 czerwca 2020 r. W 2020 r. wydano XXXVI rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano: artykuł problemowy dotyczący koronawirusów, 10 monograficznych dokumentacji na temat szkodliwego oddziaływania określonych czynników chemicznych na organizm człowieka w środowisku pracy wraz z uzasadnieniem zaproponowanych wartości najwyższych dopusz-czalnych stężeń (NDS) i najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) tych czynników, 9 metod oznaczania stężeń substancji chemicznych w powietrzu środowiska pracy, w tym metodę oznaczania węgla elementarnego w spalinach emitowanych z silników Diesla, a także sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w latach 2017-2019. W 2021 r. planowane są trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą dyskutowane i ustalane wartości NDS/NDSCh dla około 10 substancji chemicznych. W Komisji oraz zespołach Komisji będą kontynuowane prace nad dostosowaniem krajowych przepisów do propozycji wartości wiążących dla substancji chemicznych o działaniu: rakotwórczym, mutagennym lub działających szkodliwie na rozrodczość, opracowanych przez Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC). Zadania te wpisują się także w kierunki działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
In 2020, the Commission met at three sessions, in which 9 documentations for recommended exposure limits of chemical substances were discussed. Moreover, the Commission discussed: the frequency of tests and measurements in relation to works in which the respirable fraction of crystalline silica is produced, changes in Annex 2 to the Regulation on MAC and MAI, point C.1: “Hot microclimate” and updating Directive 2020/739/EC based on the Standard No. PN-EN ISO 7243: 2018-01. The Commission suggestes to the Minister of Labour and Social Policy the following changes in the list of MAC and MAI values: adding 5 substances to the list of MAC values (4-chloro-2-tolylamine and its hydrochloride, basic red 9, furan, nitrilotriacetic acid and its salts, N-methylformamide), changing current values for 3 chemical substances and adaptation of the Polish list of OEL (MAC) values to the directives: 2017/2398/EU [wood dust, chromium (VI) compounds] and the fourth draft directive amending Directive 2004/37/EC (acrylonitrile). The Commission also proposed changes to Annex 2 to the hot microclimate. The Interdepartmental Commission for MAC and MAI supported the request of the Group of Experts on Biological Agents to include the SARS-CoV-2 coronavirus in Annex 1 to the Regulation of the Minister of Health on harmful biological agents for health in the work environment and health protection of workers professionally exposed to these factors that implement into Polish law the Commission Directive (EU) 2020/739 of June 3, 2020. Four issues of the quarterly Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy were published in 2020. The following were published: article on coronaviruses, 10 monographic documentations with justification of proposed values and their maximum allowable concentrations (NDS, NDSCh), 9 methods for assessing the concentration of harmful factors in the working environment, including the method of determining elemental carbon in exhaust gases emitted from diesel engines and report on the activities of the Interdepartmental Committee for MAC and MAI in 2017-2019. Three sessions of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI are planned in 2021. During the meetings, the MAC/MAC-STEL values for about 10 chemicals will be discussed and work will be continued on the adaptation to national regulations the proposed binding values for chemicals with carcinogenic, mutagenic or reprotoxic effects prepared by the Risk Assessment Committee (RAC). These tasks are also in line with the activities of the European Agency for Safety and Health at Work.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2021, 1 (107); 117-135
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Drogi ekspozycji mikro- i nanoplastiku oraz potencjalne toksyczne efekty ich działania na zdrowie człowieka
The exposure routes of micro- and nanoplastics and their potential toxic effects on human health
Autorzy:
Sawicka, Dorota
Chojnacka-Puchta, Luiza
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29432133.pdf
Data publikacji:
2024-03-22
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
narażenie
środowisko pracy
toksyczność
zdrowie ludzi
mikroplastik
nanoplastik
exposure
work environment
toxicity
human health
microplastic
nanoplastic
Opis:
W niniejszym artykule omówiono klasyfikację mikro- i nanoplastiku (MNP), drogi ich ekspozycji oraz skutki oddziaływania na układy rozrodczy, oddechowy, pokarmowy i immunologiczny na podstawie badań in vitro oraz in vivo, jak również dostępnych danych epidemiologicznych. Cząstki MNP mogą wniknąć do każdego organizmu drogą inhalacyjną, pokarmową lub dermalną. Wykazano obecność mikroplastiku (MP) w wodzie kranowej, butelkowanej oraz głębinowej, a także soli morskiej, owocach i warzywach. Ze względu na małe rozmiary cząstki MNP mogą być wchłonięte i łatwo rozprowadzone poprzez system naczyń krwionośnych oraz limfatycznych do tkanek i narządów. Najnowsze badania dostarczyły dowodów na gromadzenie się MNP w ludzkich płucach, a nawet w łożysku. Akumulacja MNP w organizmie może mieć długofalowe skutki i prowadzić do wystąpienia u ludzi problemów zdrowotnych, takich jak zapalenie oskrzeli lub rozwój astmy, zwłóknienia płuc, stanów zapalnych i chorób nowotworowych. Informacje zamieszczone w artykule dają częściowy wgląd w to, jak MNP może oddziaływać na organizm człowieka. Do pełnej oceny toksyczności MNP konieczne są jednak kompleksowe badania obejmujące standaryzacje technik jego wykrywania oraz określenia jego zawartości w żywności i w wodzie. Wskazana jest również ocena parametrów toksykokinetycznych, jak też ustalenie dziennej dawki ekspozycji i interakcji MNP z różnymi komórkami. Zbyt mała liczba danych dotyczących bezpośredniego narażenia na MNP w środowisku pracy, a także innych miejscach użyteczności publicznej jest czynnikiem utrudniającym wprowadzenie odpowiednich norm prawnych. W 2024 r. powinny zakończyć się prace nad ustaleniem pierwszego aktu prawa unijnego umożliwiającego monitoring MP w wodzie pitnej, co budzi duże nadzieje na to, że w przyszłości zostaną również ustalone dopuszczalne stężenia dla MNP w wodzie i żywności oraz w miejscach zatrudnienia.
This article discusses the classification of micro- and nanoplastics (MNP), the routes of their exposure and the effects of MNP on the reproductive, respiratory, digestive and immune systems based on in vitro and in vivo studies, as well as available epidemiological data. The MNP can enter our body through inhalation, food or skin. The presence of microplastics (MP) in tap, bottled and deep sea water, as well as in sea salt, fruit and vegetables has been demonstrated. Due to their small size, MNP can be absorbed and easily distributed through the blood and lymphatic vessel system to tissues and organs. Recent studies have provided evidence of the accumulation of MNP in human lungs and even in the placenta. The accumulation of MNP in the body may have long-term effects and lead to health problems in humans, such as bronchitis, development of asthma, pulmonary fibrosis, inflammation and cancer. The information included in the article gives partial insight into how MNP may affect the human body. However, to fully assess the toxicity of MNP, comprehensive research is necessary, including standardization of MNP detection techniques and determination of the MNP content in food and water. It is also advisable to assess toxicokinetic parameters, as well as to determine the daily dose of exposure and interaction of MNP with various cells. Insufficient data on direct exposure to MNP in the work environment, as well as in other public places, constitutes a factor hindering the establishment of appropriate legal standards. In 2024, work on establishing the first act of EU law enabling the monitoring of MP in drinking water should be completed, which raises great hopes that in the future limit values for MNP in water and food and in workplaces will also be established.
Źródło:
Medycyna Pracy. Workers’ Health and Safety; 2024, 75, 1; 81-96
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy. Workers’ Health and Safety
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena wpływu nanocząstek platyny na steroidogenezę na podstawie oznaczania poziomu testosteronu i 17β-estradiolu w komórkach Leydiga (R2C)
Evaluation of platinum nanoparticles effect on steroidogenesis based on the determination of testosterone and 17β-estradiol levels in Leydig cells (R2C)
Autorzy:
Zapór, Lidia
Skowroń, Jolanta
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Choknacka-Puchta, Luiza
Sawicka, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352093.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
nanocząstki platyny
testosteron
17β-estradiol
komórki Leydiga (R2C)
platinum nanoparticles
testosterone
Opis:
Coraz popularniejsze zastosowanie nanocząstek platyny (Pt-NPs) powoduje, że mogą one systematycznie uwalniać się do środowiska, przede wszystkim do powietrza (w tym powietrza środowiska pracy), ale także do wody, ścieków i gleby, zarówno z procesów produkcyjnych, jak i podczas ich przetwarzania i stosowania oraz w wyniku utylizacji odpadów. Dane dotyczące toksyczności Pt-NPs są ograniczone. Biorąc pod uwagę zdolność Pt-NPs do bioakumulacji w organizmach żywych, ważne jest poznanie długotrwałych skutków narażenia, jakim jest wpływ na funkcje rozrodcze, w tym produkcję hormonów (testosteronu i 17β-estradiolu). Celem pracy była ocena wpływu Pt-NPs na sekrecję hormonów steroidowych w komórkach Leydiga. W komórkach Leydiga linii R2C pochodzących z jąder szczura oceniano działanie cytotoksyczne Pt-NPs <50 nm, badając ich wpływ na aktywność metaboliczną komórek (test MTT) oraz uszkodzenie błon komórkowych (test NRU). Zaburzenia steroidogenezy w komórkach oceniano poprzez oznaczanie sekrecji testosteronu (T) i 17β-estradiolu (E2), stosując kompetencyjny test ELISA. Pt-NPs działały cytotoksycznie na komórki R2C zależnie od stężenia, ale efekt ten był widoczny tylko w teście MTT (zmniejszenie przeżywalności komórek o 50% notowano przy stężeniach powyżej 250 μg/ml). Pt-NPs w stężeniach nie działających cytotoksycznie (8 ÷ 125 μg/ml) powodowały zwiększenie sekrecji T i E2 w porównaniu z kontrolą. Stężenie E2 utrzymywało się na poziomie porównywalnym z działaniem induktora (forskoliny). Uzyskane wyniki, chociaż mają charakter przesiewowy, mogą wskazywać na potencjalne działanie modulujące proces steroidogenezy w gonadach pod wpływem Pt-NPs.
Due to the increasingly popular application of platinum nanoparticles (Pt-NPs), they can be continuously released to the environment, mainly to the air (including the air in the working environment), but also to water, wastewater and soil, both from production processes, during their processing and use, and as a result of waste disposal. Pt-NPs toxicity data are limited. Given the ability of Pt-NPs to bioaccumulate in living organisms, it is important to know the long-term effects of exposure, such as the impact on reproductive functions, including hormone (testosterone and 17β-estradiol) production. The aim of this study was to assess the effect of Pt-NPs on steroid hormone secretion in Leydig cells. Cytotoxicity of Pt-NPs < 50 nm was assessed in the R2C Leydig cell line derived from rat testicles by examining their effects on cellular metabolic activity (MTT assay) and cell membrane damage (NRU assay). Abnormalities of steroidogenesis in cells were evaluated by determination of testosterone (T) and 17β-estradiol (E2) secretion with the competitive ELISA test. Pt-NPs exerted a cytotoxic effect on R2C cells depending on the concentration, but this effect was seen only in the MTT assay (50% reduction in cell survival was noted at concentrations above 250 µg/ml). Pt-NPs at non-cytotoxic concentrations (8–125 µg/ml) increased the secretion of T and E2 as compared with control. The E2 concentration was maintained at a level comparable to the effect of an inducer (forskolin). The results, yet having a screening nature, may indicate a potential steroidogenesis-modulating effect of Pt-NPs in gonads.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 2 (116); 5--28
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 17

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies