- Tytuł:
-
Dziedzictwo architektury powojennej Polski jako zapis przemian politycznych, społecznych i ekonomicznych
The legacy of post-war architecture in Poland as a record of political, social and economic changes - Autorzy:
- Rozbicka, Małgorzata
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/113879.pdf
- Data publikacji:
- 2017
- Wydawca:
- Politechnika Lubelska. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków
- Tematy:
-
polska architektura powojenna
kontekst społeczny
kontekst polityczny
kontekst ekonomiczny
faza rozwoju
charakterystyka zasobów
post-war Polish architecture
social political and economic context
development phase
resource characteristic - Opis:
-
Poland’s postwar architecture and urban planning is a phenomenon that is remarkably diverse both formally and in terms of content. Although Polish architects were never completely isolated from European and world architecture following 1945, their architectural creativity up to 1989 was strongly influenced by political, social, and economic changes taking place in Poland. Seen by the Polish people in a negative light in certain cases and in a positive one in others, this parallels the very diverse emotions and feelings tied to these changes in material heritage that range from outright opposition, through dissent, up to pronounced support, including with respect to the idea of heritage protection of the architectural legacy born of various phases of the postwar development of Poland. The article encompass a discussion of principle or characteristic architectural achievements starting with the 1945–1949 period when Polish architecture was not yet subject to the total nationalization and centralization introduced by the communists. These few years when Polish architecture was relatively free to develop in direct correspondence to interwar Modernism was followed by a period of strong ideological injection. As in the case of other countries remaining within the sphere of influence of the Soviet Union, the 1949–1955 period saw a Polish architecture marked by the combating of cosmopolitan Modernism by a totalitarian neo–Classicism intent on reflecting the social and economic transformations of socialism (Social Realism). The 1956–1960 period, known as the “post–October thaw”, saw Poland’s brief turn towards the course in architectural development taken by the world in general, only to be followed by the nineteen–sixties decade of Socialist Modernism (“socmodernism”) that proved to be a key to Poland’s postwar modernization in political and social terms. The architecture of some public facilities was still marked by ambitious and experimental designs in the spirit of the avant–garde. At the same time, especially in the case of housing, it was witness to the first extremely standardized building construction efforts completely subservient to the technocratic dogmas of “Real Socialism,” especially rigorous economic and utilitarian standards. The successive section of the article characterize the Socialist Modern architecture of the years 1970–1980 when there was a considerable opening up of Poland to the West in both a political and economic sense. Decade of exceptionally dynamic development in housing (already partially liberated of the dogma of standards and extreme standardization) combined with loans resulted in a whole array of ambitious public facilities, including very many very interesting churches that should be seen against the backdrop of other countries of what was known as the Eastern Bloc. The architectural achievements of the nineteen–eighties are also presented. This was a period of growing social and political crisis and the ongoing dismantling of the Soviet model of communism and its replacement by more democratic structures. In Polish architecture, this was marked by a freeing of the architectural market and a return of the position of individual architectural creativity. The consequence of this was unprecedented development mainly inspired by the ideology of Postmodernism and stylistic pluralism. The nineteen–nineties added to this the intensely expanding commercialization and neoliberalism of the architectural dialogue that, in practice, marked the end of the social ethos of the architecture of Modernism in Poland.
Polska powojenna architektura i urbanistyka to fenomen, który jest niezwykle zróżnicowany zarówno formalnie, jak i pod względem treści. Chociaż polscy architekci nie byli nigdy całkowicie odizolowani od architektury europejskiej i światowej, od 1945 do 1989 roku ich kreatywność architektoniczna była silnie uzależniona od przemian politycznych, społecznych i gospodarczych zachodzących w Polsce. Zjawisko to postrzegane przez jednych w negatywnym świetle, a pozytywnym dla innych, obrazuje różnorodne emocje i uczucia związane ze zmianami w materialnym dziedzictwie, obejmującymi również skrajne podejścia do idei ochrony dziedzictwa powojennego Artykuł omawia osiągnięcia architektoniczne w okresie 1945-1949, kiedy polska architektura nie była jeszcze poddana totalnemu nacjonalizmowi i centralizacji wprowadzonej przez komunistów. W ciągu tych kilku lat, kiedy polska architektura była stosunkowo swobodna i pozostawała w bezpośredniej relacji z międzywojennym modernizmem, nastąpił okres silnego rozwoju ideologicznego. Podobnie jak w przypadku innych krajów pozostających w sferze wpływów Związku Radzieckiego, w latach 1949-1955 polska architektura naznaczona była walką kosmopolitycznego modernizmu przez totalitarny, neoklasycystyczny zamiar odzwierciedlenia społecznych i gospodarczych przemian socjalizmu (Socjalny Realizm). W okresie 1955-1960, znanym jako "odwilż październikowa", nastąpił krótki zwrot Polski w kierunku rozwoju architektury podjętego przez świat, natomiast w latach sześćdziesiątych w stronę socjalistycznego modernizmu (‘soc-modernizm’), który okazał się kluczem do powojennej modernizacji Polski w wymiarze politycznym i społecznym.Architektura niektórych obiektów publicznych była wciąż naznaczona eksperymentalnymi elementami awangardy. W tym samym czasie, szczególnie w przypadku budownictwa mieszkaniowego, pojawiały się pierwsze wystandaryzowane obiekty całkowicie podporządkowane technokratycznym dogmatom ‘realnego socjalizmu’, szczególnie rygorystycznym pod względem ekonomicznym i użytkowym. Kolejna część artykułu opisuje nowoczesną architekturę socjalistyczną lat 1970-1980, kiedy to nastąpiło znaczne otwarcie Polski na Zachód zarówno w sensie politycznym, jak i ekonomicznym. Dekada wyjątkowo dynamicznego rozwoju w budownictwie mieszkaniowym (już częściowo uwolniona od dogmatu norm i skrajnej standaryzacji) w połączeniu z kredytami zaowocowała szeregiem ambitnych obiektów publicznych, w tym wielu bardzo interesujących kościołów, które powinny być wymieniane i opisywane na tle krajów tak zwanego Bloku Wschodniego. Zaprezentowano również osiągnięcia architektoniczne z lat osiemdziesiątych. Był to okres narastającego kryzysu społecznego i politycznego oraz trwająca likwidacja radzieckiego modelu komunizmu i zastąpienie go przez bardziej demokratyczne struktury. W polskiej architekturze oznaczało to uwolnienie rynku architektonicznego i powrót indywidualnej twórczości architektonicznej. Konsekwencją tego był bezprecedensowy rozwój, inspirowany głównie przez ideologię postmodernizmu i pluralizm stylistyczny. W latach dziewięćdziesiątych dodano do tego intensywnie rozszerzającą się komercjalizację i neoliberalizm dialogu architektonicznego, który w praktyce oznaczał koniec etosu społecznego architektury Modernizm w Polsce. - Źródło:
-
Ochrona Dziedzictwa Kulturowego; 2017, 3; 45-68
2543-6422 - Pojawia się w:
- Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł