Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Rogula-Kozlowska, W." wg kryterium: Autor


Wyświetlanie 1-17 z 17
Tytuł:
Chemical composition and mass closure of ambient particulate matter at a crossroads and a highway in Katowice, Poland
Autorzy:
Rogula-Kozłowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/207973.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Tematy:
soil pollution
carbon
chemical analysis
organic carbon
trace elements
transportation
chemical composition
exhaust emission
photochemical transformations
secondary aerosols
traffic emission
zanieczyszczenie gleby
węgiel
analiza chemiczna
węgiel organiczny
mikroelementy
transport
skład chemiczny
emisja spalin
prekursory gazowe
przemiany fotochemiczne
aerozole wtórne
Opis:
The concentration, chemical composition, and mass closure of various fractions of ambient particulate matter (PM) were analyzed at crossroads and at a highway in Katowice (Poland). It was shown that at both sites organic carbon can constitute even 57% of the fine PM mass, about 20% of the fine PM mass can originate from the photochemical transformations of inorganic gaseous precursors, and that the coarse PM was mainly the organic matter (up to 39%) and crustal matter (up to 24%). Traffic emissions in Katowice can affect the formation of secondary aerosol (organic and inorganic), the contributions to PM and ambient concentrations of soil matter, NaCl, and trace elements. At the highway, the greatest impact on the concentrations and chemical composition of fine particles was probably due to exhaust emissions. At the crossroads, in the center of the city, the non-exhaust traffic emissions probably affected the coarse PM.
Źródło:
Environment Protection Engineering; 2015, 41, 2; 15-29
0324-8828
Pojawia się w:
Environment Protection Engineering
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w pyle zawieszonym w miastach Górnego Śląska
Polycyclic aromatic hydrocarbons in particulate matter in the cities of Upper Silesia
Autorzy:
Kozielska, B.
Rogula-Kozłowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/357256.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Politechnika Śląska
Tematy:
WWA
PM
benzo(a)piren
powietrze atmosferyczne
Aglomeracja Górnośląska
PAHs
benzo(a)pyrene
ambient air
Silesian agglomeration
Opis:
Z uwagi na swoje właściwości mutagenne i kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) są najszerzej badanymi trwałymi połączeniami organicznymi związanymi z aerozolem atmosferycznym. W pracy zaprezentowano i przeanalizowano historyczne, sięgające lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku i dostępne z ostatnich lat, dane o ich stężeniach w całkowitym pyle zawieszonym na terenie Aglomeracji Górnośląskiej. Po ogromnej redukcji zanieczyszczenia powietrza, jaka miała miejsce na przełomie XX i XXI wieku, zmniejszył się znacząco poziom stężeń, zarówno pyłu zawieszonego jak i związanych z nim WWA. O ile pod koniec lat 90-tych średnioroczne stężenie sumy WWA osiągały wartości z przedziału od 260 do 590 ng/m3, to po roku 2000 w zimie nie przekracza wartości 160 ng/m3 a latem 10 ng/m3. W odróżnieniu od innych regionów, na Górnym Śląsku, wciąż emisje przemysłowe, a w szczególności, emisja komunalna odpowiedzialne są za kształtowanie stężeń WWA w powietrzu.
Due to their mutagenic and carcinogenic properties, polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) are the most widely researched persistent organic compounds linked with the particulate matter (PM). The following paper presents the analysis of the historical data embracing the period since 1970s. It concerns the information on the PAH concentrations in the total PM in the Upper Silesia urban area. As the air pollution was largely reduced at the turn of the 20th and 21st centuries, the concentrations of PM and the related PAHs also considerably decreased. In the late-1990s, the mean yearly concentration of the PAHs sum ranged between 260 and 590 ng/m3. The winter and summer values obtained after the year 2000 have not exceeded 160 ng/m3 and 10 ng/m3, respectively. When compared to other regions, the PAH concentrations in the air in Upper Silesia are still affected by industrial and, particularly, municipal emissions.
Źródło:
Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska; 2014, 16, 2; 75-84
1733-4381
Pojawia się w:
Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rozkład frakcyjny rtęci aerozolowej przy drogach oraz w warunkach tła miejskiego - badania wstępne
Size distribution of particulate mercury by the roads and in the urban background conditions - preliminary study
Autorzy:
Pyta, H.
Rogula-Kozlowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/886567.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:
miasta
szlaki komunikacyjne
rtec
aerozol atmosferyczny
rozklad frakcyjny
zagrozenia zdrowia
Opis:
Próbki aerozolu pobierano w Katowicach i Zabrzu, równolegle na stanowisku komunikacyjnym i tła miejskiego za pomocą 13-stopniowych impaktorów kaskadowych (DLPI fi rmy Dekati). Zawartość rtęci Hgp oznaczono metodą CVAAS (MA-2 fi rmy NIC). Rozkład masy Hgp względem wielkości cząstek miał zasadniczo charakter bimodalny. Główna wartość modalna rozkładu (maksimum) występowała w przedziale cząstek 0,4–1 μm (tzw. frakcja akumulacji). Natomiast druga mniejsza moda była zorientowana lokalnie i występowała w przedziale cząstek drobnych (0,108– –0,17 μm – Zabrze) lub grubych (2,5–4,4 μm – Katowice), zależnie od źródła pochodzenia Hgp.
The aerosol was sampled simultaneously at two measurement sites (i.e. traffi c and urban background sites) in Katowice and Zabrze. The sampling was performed with 13-stage DLPI cascade impactors (manufactured by Dekati). The Hgp content was determined with the CVAAS method (MA-2 analyzer manufactured by NIC). The Hgp mass size distribution was generally bimodal. The main modal value of the distribution (maximum) was observed for the particle range of 0.4–1 μm (so-called accumulation fraction). The other lower mode was locally oriented and observed for fi ne (0.108–0.17 μm – Zabrze) or coarse (2.5–4.4 μm – Katowice) particles, which depended on the Hgp source.
Źródło:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences; 2014, 23, 1[63]
1732-9353
Pojawia się w:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Hazardous Compounds in Urban Pm in the Central Part of Upper Silesia (Poland) in Winter
Niebezpieczne związki w miejskim pyle zawieszonym w centralnej części Górnego Śląska w zimie
Autorzy:
Rogula-Kozłowska, W.
Kozielska, B.
Klejnowski, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/204935.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
pył zawieszony
pył PM2,5
pył PM1
metale ciężkie
WWA
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
związki rakotwórcze
jakość powietrza
Zabrze
PM1
PM2,5
heavy metals
PAH
benzo(a)pyrene
carcinogenicity
hazardous compounds
toxicity equivalency factor
BEQ
Opis:
Thirteen fractions of ambient dust were investigated in Zabrze, a typical urban area in the central part of Upper Silesia (Poland), during a heating season. Fifteen PAH and Cr, Mn, Co, Ni, As, Se, Cd, Pb contents of each fraction were determined. The dust was sampled with use of a cascade impactor and chemically analyzed with an energy dispersive X-ray fl uorescence spectrometer (PANalytical Epsilon 5) and a gas chromatograph with a fl ame ionisation detector (Perkin Elmer Clarus 500). The concentrations of PM1 and the PM1-related PAH and elements were much higher than the ones of the coarse dust (PM2.5-10) and the substances contained in it. The concentrations of total PAH and carcinogenic PAH were very high (the concentrations of PM1-, PM2.5-, and PM10-related BaP were 16.08, 19.19, 19.32 ng m-3, respectively). The municipal emission, resulted mainly from hard coal combustion processes, appeared to be the main factor affecting the air quality in Zabrze in winter.
Próbki trzynastu frakcji pyłu zawieszonego były pobierane w Zabrzu w okresie grzewczym (centralna część Górnego Śląska, Polska). Punkt poboru jest charakterystyczny dla obszaru miejskiego. Zbadano zawartość 15 WWA oraz Cr, Mn, Co, Ni, As, Se, Cd, Pb w każdej frakcji pyłu. Do poboru pyłu zastosowano impaktor kaskadowy, a do analizy chemicznej – spektrometr fl uorescencji rentgenowskiej z dyspersją energii (PANalytical Epsilon 5) oraz chromatograf gazowy z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (Perkin Elmer Clarus 500). Zarówno stężenia pyłu PM1 jak i stężenia związanych z nim WWA i pierwiastków były znacznie wyższe niż stężenia pyłu grubego (PM2.5-10) i związanych z nim substancji. Stężenia sumy WWA, a w szczególności kancerogennych związków tej grupy były bardzo wysokie (np. stężenia dla BaP związanego z PM1- i PM2.5- oraz PM10- wynosiły odpowiednio: 16.08, 19.19, 19.32 ng m-3). Na podstawie uzyskanych wyników badań dla ww. zanieczyszczeń stwierdzono, że za stan jakości powietrza w Zabrzu, w zimie, odpowiedzialna jest emisja komunalna – stacjonarne źródła spalania, głównie spalanie węgla.
Źródło:
Archives of Environmental Protection; 2013, 39, 1; 53-65
2083-4772
2083-4810
Pojawia się w:
Archives of Environmental Protection
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metals distribution on the surface of quartz fiber filters used for particulate matter collection
Rozkład metali na powierzchni filtrów kwarcowych stosowanych do poboru pyłu zawieszonego
Autorzy:
Widziewicz, K.
Loska, K.
Rogula-Kozłowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/204939.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
particulate matter
PM2.5
metals
quartz fiber filters
homogeneity
distribution
pył zawieszony
rozkład metali
filtr kwarcowy
spektroskopia atomowa
Opis:
Presented study aimed to determine metals distribution on the quartz fiber filters surface coated with particulate matter by using high and low-volume samplers. The distribution pattern was tested using two different sub-sampling schemes. Each sub-sample was mineralized in the nitric acid in a microwave oven. An analysis was performed by means of atomic absorption spectroscopy with electrothermal atomization GF-AAS technique, and the determined elements were: As, Cd, Pb and Ni. A validation of the analytical procedure was carried out using NIES 28 Urban Aerosols standard reference material. It was assumed that metal is distributed uniformly if its normalized concentrations on a single sub-sample is within ±15% of the mean concentration over the whole filter. The normalized concentrations values exceed this range, indicating a non-homogenous metals distribution. There were no statistically significant differences in metals concentrations between particular sub-samples in the function of its position along the filters diameter.
Praca miała na celu zbadanie rozkładu metali na powierzchni filtrów kwarcowych pokrytych pyłem zawieszonym zebranym przy użyciu wysoko- oraz niskoprzepływowych analizatorów powietrza. Rozkład badano przy użyciu dwóch różnych systemów podpróbkowania filtrów. Każdą podpróbkę mineralizowano w kwasie azotowym w piecu mikrofalowym. Analizę przeprowadzono techniką absorpcyjnej spektroskopii atomowej z atomizacją elektrotermiczną GT–AAS, za pomocą której oznaczano następujące pierwiastki: As, Cd, Pb i Ni. Walidację procedury analitycznej przeprowadzono przy użyciu certyfikowanego materiału odniesienia NIES28 Urban Aerosols. Założono, że metal jest rozłożony na powierzchni filtra równomiernie, jeśli jego znormalizowane stężenie na pojedynczej podpróbce mieści się w zakresie ±15% średniego stężenia na całym filtrze. Ponieważ wartości znormalizowanych stężeń metali przekraczały ten zakres, wskazywało to jednoznacznie na nierównomierny ich rozkład na powierzchni filtrów. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w stężeniach metali pomiędzy poszczególnymi fragmentami filtrów w funkcji ich położenia względem średnicy filtrów.
Źródło:
Archives of Environmental Protection; 2015, 41, 4; 3-10
2083-4772
2083-4810
Pojawia się w:
Archives of Environmental Protection
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena zawartości wtórnego węgla organicznego w drobnym pyle zawieszonym w wybranych obszarach województwa śląskiego
Assessment of secondary organic carbon content in fine particulate matter in selected place of Silesian Province
Autorzy:
Klejnowski, K.
Rogula-Kopiec, P.
Rogula-Kozlowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/886468.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:
woj.slaskie
pyly drobne
wegiel organiczny
sadza
zawartosc wegla organicznego
Źródło:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences; 2014, 23, 4[66]
1732-9353
Pojawia się w:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Udokumentowane skutki oddziaływania aerozolu atmosferycznego na środowisko
Proven effects of ambient aerosols on the environment
Autorzy:
Rogula-Kozlowska, W.
Rogula-Kopiec, P.
Majewski, G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/886183.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:
aerozol atmosferyczny
skutki zdrowotne
toksycznosc
dawki
klimat
zanieczyszczenia powietrza
emisja pylow
Źródło:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences; 2014, 23, 3[65]
1732-9353
Pojawia się w:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ emisji komunikacyjnej na stężenie dwóch form węgla i rozkład ich masy względem wielkości cząstek w aerozolu atmosferycznym obszaru miejskiego
Influence of Vehicular Traffic on Ambient Concentration and Mass Size Distribution of Two Fractions of Carbon in an Urban Area Atmospheric Aerosol
Autorzy:
Rogula-Kozłowska, W.
Rogula-Kopiec, P.
Klejnowski, K.
Błaszczyk, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819029.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
obszar miejski
emisja komunikacyjna
particulate air-pollution
diesel exhaust particles
chemical composition
elemental carbon
organic carbon
road
vehicles
matter
Opis:
Ambient particulate matter (PM) is a component of the natural environment and a certain number of particles that varies with time, having many different properties which also change over time, is constantly present in the air. It can be assumed that the scope of environmental effects of PM is the broadest among all air pollutants: it affects the human health, climate, ecological conditions and visibility. Organic carbon (OC) and elemental carbon (EC) are the two most important components of suspended dust. The continuously increasing road traffic intensity is highly correlated with increasing concentrations of both of these components in the air of urbanized areas all over the world. In spite of this, the amount of data on OC and EC concentrations in Poland is still insufficient, especially in the case of areas located close to busy roads. The aim of this study was to determine the influence of vehicular traffic on ambient concentrations of PM-related OC and EC, and their mass size distribution in a typical urban area of the Upper Silesia. PM samples were collected simultaneously at two sites located in the Katowice city. One of the selected measurement points was situated in the city centre and characterized so-called urban background. The second measurement point, located near the A4 motorway, was in the area directly exposed to the influence of traffic emission. Dust was sampled during two measurement periods (2–10 August and 15–22 September 2011) using thirteen-stage impactors – DEKATI Ltd. (DLPI, Dekati Low Pressure Impactor). Analysis for the content of OC and EC in the collected dust samples was carried out by means of a thermo-optical method with the use of a Sunset Laboratory OC/EC carbon analyzer. During the entire measurement program strict adherence to the rigorous requirements for quality control of the obtained results was ensured. Concentrations of PM1-, PM2.5- and PM10-related OC and EC in Katowice, near the A4 motorway, were close to values obtained in other parts of the world in different measurement periods, at traffic sites of similar characteristics. Also values of the concentration ratio of OC bound to PM10 and PM2,5 (or PM2,5) were similar to quantities determined in different locations. In Katowice, due to municipal emission and poor quality of vehicles travelling the roads, also the coarse fraction of dust was enriched in EC. This situation is unusual in comparison to other regions. The effect of emission from engines of the cars travelling the motorway manifested itself mainly by elevated EC concentrations compared to the urban background site. For TSP the EC concentration was higher, five times in the beginning of August and two times in the second half of September. The largest differences between EC concentrations in the location near the motorway and in the urban background area were observed for the PM0.06–0.108, PM0.108–0.17 and PM0.17–0.26 fractions. In both measurement periods, at the traffic site in Katowice, the maxima of mass size distribution of EC were in the diameter range characteristic for soot emitted from Diesel engines (0.108–0.26µm). The fact that the influence of exhaust emission from vehicles travelling the motorway on EC concentrations was more pronounced in the second half of September than in the first half of August, was caused by larger EC emission from various sources in Katowice during the period following summer holidays. Concentrations of organic carbon bound to TSP in both measurement periods in Katowice was only 10% higher in the urban traffic site than in the urban background site. The largest differences between OC concentrations near the motorway and in the urban background are observed in the ranges 0.06–0.17 and 1.0–2.5 µm. Maxima of the mass size distribution of PM-related OC, both at the urban traffic site and at the background site, were similar in both measurement periods. It was inferred that the small differences between OC concentrations in the traffic and the background site are caused by the process of secondary aerosol formation, less intensive near the motorway than in the urban site.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2013, Tom 15, cz. 2; 1623-1644
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Effects of road traffic on the ambient concentrations of three PM fractions and their main components in a large Upper Silesian city
Wpływ ruchu drogowego na stężenia trzech frakcji pyłu zawieszonego (PM) i jego główne składniki w dużym mieście Górnego Śląska
Autorzy:
Rogula-Kozlowska, W.
Rogula-Kupiec, P.
Mathews, B.
Klejnowski, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/81827.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Opis:
The study concerns the assessment of the traffic influence on the concentrations of three particulate matter (PM) fractions and their basic components. The PM samples were collected simultaneously at two receptors in Katowice. The measurement sites represented the so-called urban background and traffi c points. The contents of the organic and elementary carbon as well as water-soluble ions were determined in the samples. It has been observed that the traffic (car engines) pollution emissions enrich the submicron and fine PM particles with the elementary carbon at a typical urban background in southern Poland. On the other hand, the infl uence of the re-suspension of the road and soil dust, caused by traffic, on the concentrations and chemical composition is observed for the coarse PM fraction.
W pracy oceniono wpływ ruchu drogowego na stężenia trzech frakcji pyłu i ich podstawowych składników. Próbki pyłu pobrano równolegle w parze receptorów w Katowicach. Jeden z punktów pomiarowych zlokalizowany w punkcie tzw. tła miejskiego; drugi reprezentował tzw. punkt komunikacyjny. W próbkach oznaczono zawartość węgla organicznego i elementarnego oraz jonów rozpuszczalnych w wodzie. Stwierdzono, że w typowym obszarze miejskim południowej Polski wpływ emisji zanieczyszczeń z silników samochodowych ujawnia się w przypadku pyłu submikronowego i drobnego poprzez wzbogacenie ich cząstek w węgiel elementarny. Wpływ resuspensji pyłu drogowego i glebowego wywołanej ruchem samochodowym na kształtowanie stężeń i składu chemicznego widoczny jest natomiast w przypadku frakcji pyłu grubego.
Źródło:
Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Land Reclamation; 2013, 45, 2
0208-5771
Pojawia się w:
Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Land Reclamation
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w różnych frakcjach pyłu zawieszonego w powietrzu obszarów zdominowanych emisją komunikacyjną
Polycyclic aromatic hydrocarbons in various franctions of ambient particulate matter at areas dominated by traffic emission
Autorzy:
Kozielska, B.
Rogula-Kozłowska, W.
Rogula-Kopiec, P
Jureczko, I.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/401701.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
powietrze atmosferyczne
pył zawieszony
benzo[a]piren
narażenie zdrowotne
wskaźniki diagnostyczne
atmospheric air
ambient particulate matter
benzo(a)pyrene
exposure to health
diagnostic ratios
Opis:
W pracy zaprezentowano wyniki badań 16 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) związanych z czterema frakcjami pyłu zawieszonego (PM, PM10, PM2,5 i PM1; frakcje cząstek, których średnica aerodynamiczna mieści się w przedziałach od 30 nm do odpowiednio: 100; 10; 2,5 i 1 μm) prowadzonych w punktach zlokalizowanych na poboczu autostrady i przy ruchliwym skrzyżowaniu w Katowicach. Badania przy autostradzie prowadzono wiosną, a przy skrzyżowaniu latem 2012 roku. Próbki pobierano niskociśnieniowym impaktorem firmy DEKATI. Analizę WWA w próbkach pyłu wykonano metodą chromatografii gazowej. Średnie stężenie sumy 16 WWA związanych z PM, wiosną wynoszące 14,6 ng/m3, było dwa razy wyższe niż latem. Stężenie to było kilku, a nawet kilkunastokrotnie niższe niż stężenia notowane wcześniej w miastach Polski Południowej w zimie. Tymczasem wskaźniki toksyczności, mutagenności i kancerogenności obliczone dla WWA przy autostradzie i skrzyżowaniu były wysokie. Świadczy to o dużym zagrożeniu zdrowotnym generowanym obecnością WWA w powietrzu Katowic także w okresie wiosenno-letnim. Wartości wskaźników diagnostycznych, wskazujące z grubsza na pochodzenie WWA związanych z PM, potwierdziły, że w okresie badań komunikacja była głównym źródłem WWA w obu punktach Katowic.
The paper presents the results of the research of 16 polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) associated with four fractions of particulate matter (PM, PM10, PM2,5 and PM1; fractions of particles whose aerodynamic diameter ranges from 30 nm to respectively: 100, 10, 2.5 and 1 μm) conducted at points located on the side of a highway and at a busy crossroads in Katowice. The highway research was carried out in the spring, and the crossroads research in the summer of 2012. Samples were taken by low pressure impactor DEKATI. The analysis of PAHs in ambient particulate matter samples was performed by gas chromatography. The average concentration of the sum of 16 PAH associated with PM, which amounted to 14.6 ng/m3 in the spring, was two times higher than in the summer. This concentration was a few or even several times lower than the levels recorded earlier in the cities of southern Poland in the winter. Meanwhile, indicators of toxicity, mutagenicity and carcinogenicity calculated for PAH at the highway and the crossroads were high. This indicates high health risk generated by the presence of PAHs in the Katowice air also in spring and summer time. The values of diagnostic ratio, roughly showing the origin of PAHs associated with the PM, confirmed that during the period of the research transportation was the main source of PAHs in both points of Katowice.
Źródło:
Inżynieria Ekologiczna; 2016, 49; 25-32
2081-139X
2392-0629
Pojawia się w:
Inżynieria Ekologiczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Seasonal variations of PM2.5 and PM10 concentrations and inhalation exposure from PM-bound metals (As, Cd, Ni) : first studies in Poznań (Poland)
Analiza zmienności stężeń PM2.5 i PM10 wraz z oceną narażenia inhalacyjnego na metale ciężkie w PM10 (As, Cd i NI) : pierwsze badania w Poznaniu
Autorzy:
Sówka, I.
Chlebowska-Styś, A.
Pachurka, Ł.
Rogula-Kozłowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/205482.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
PM2.5
PM10
cancer risk
Poznań
PM-bounds
PM2,5
ryzyko raka
średnie roczne stężenia PM
Opis:
Results of measurements of suspended particulate matter concentrations – PM10 and PM2..5 (ambient particles with aerodynamic diameter not greater than 10 and 2.5 μm respectively) in Poznań, Poland in years 2010–2016 alongside the results of cancer risk assessment analysis in relation to inhalation exposure to selected heavy metals: As, Cd and Ni related to PM103 in 2010 at the measurement station on Szymanowskiego street to 39 μg/m3 in 2016 at measurement stations on Polanka and Dąbrowskiego streets. Mean concentrations in the heating season were twice higher than in non-heating season at stations on Szymanowskiego street, Polanka street and Dąbrowskiego street. In the case of heavy metals, the highest average seasonal concentrations were: 3.34 ng/m3 for As in the heating season of 2016 (Chwiałkowskiego street), 0.92 ng/m3 for Cd in the heating season of 2012 (Chwiałkowskiego street), 10.82 ng/m3 for Ni in the heating season of 2016 (Szymanowskiego street). We have shown that the presence of As in PM in Poznań is connected with fossil fuel emission from home fireplaces. Road traffic and industry were a potential source of Cd and Ni. The highest risk values for residents of Poznań were acquired for average concentrations in the heating seasons from 2012–2016 of As and they were: 24.27·10-6 for children, 11.87·10-6 for women and 9.94·10-6 for men. Received risk value on an acceptable level according to US EPA is 1·10-6.
Celem pracy była analiza zmienności sezonowej stężeń PM2.5 i PM10 w Poznaniu wraz z oceną wpływu inhalacyjnego wybranych metali ciężkich związanych z PM10 (As, Cd i Ni) na mieszkańców. W pracy przedstawiono wyniki pomiarów stężenia pyłu zawieszonego PM10 i PM2.5 w Poznaniu w latach 2010-2016 oraz wyniki analizy oceny ryzyka zachorowania na raka w odniesieniu do ekspozycji inhalacyjnej na wybrane wartości PM: As, Cd, Ni. Dane wykorzystane w zestawieniu pochodzą z pomiarów WIOŚ i badań własnych. Przedstawione zostały średnie roczne stężenia PM w rozpatrywanym okresie wraz z analizą jego sezonowej zmienności. W celu określenia ryzyka autorzy wykorzystali metodologię oceny ryzyka US EPA. Średnie roczne stężenia PM10 kształtowały się w przedziale od 21 g/m3 w 2010 r. (ul. Szymanowskiego) do 39 g/m3 w 2016 roku (ul. Polanka i Dąbrowskiego). W przypadku metali ciężkich najwyższą wartość stężenia As (3,34 ng/m3) określono w sezonie grzewczym 2016 r. (ul. Chwiałkowskiego), stężenia Cd (0,92 ng/m3) w sezonie grzewczym w 2012 r. (ul. Chwiałkowskiego) oraz stężenia Ni (10,82 ng/m3) w sezonie grzewczym 2016 roku (ul. Szymanowskiego) Przeprowadzone obliczenia wskazały na najwyższe wartości ryzyka dla danych zebranych w latach 2012-2016 w sezonie grzewczym i wyniosły odpowiednio dla dzieci: 24,27-10-6, kobiet: 11,87 10-6 i mężczyzn: 9,9410-6. Wartość ryzyka na poziomie akceptowalnym zgodnie z US EPA wynosi 1‧10-6.
Źródło:
Archives of Environmental Protection; 2018, 44, 4; 86-95
2083-4772
2083-4810
Pojawia się w:
Archives of Environmental Protection
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analysis of the data set from a two-year observation of the ambient water-soluble ions bound to four particulate matter fractions in an urban background site in Southern Poland
Autorzy:
Rogula-Kozłowska, W.
Majewski, G.
Czechowski, P. O.
Rogula-Kopiec, P
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/207331.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Tematy:
chemical composition
inorganic ions
PM2.5
air
precipitation
atmosphere
Southern Poland
skład chemiczny
powietrze
paliwa stałe
zanieczyszczenie
Południe Polski
Opis:
Ten water-soluble ions (F, Cl, NO3, PO43–, SO42–, Na+, NH4+, K+, Ca2+, Mg2+), distributed among four fractions of particulate matter, PM, were investigated in an urban background site. The PM was sampled twice a week during a two-year sampling period. Mass distribution among the PM fractions and ambient concentrations of the ten PM-bound ions in the heating and non-heating periods, the seasonal effects in the PM fraction-bound ion concentrations (generalized regression model), and the principal components of all the resulting sets of ambient concentrations (principal component analysis) were determined, discussed, and interpreted in the terms of source apportionment of PM emissions. The formation of secondary inorganic aerosol in transformations of gaseous precursors (e.g., SOx, NOx, NH3) appeared to be most probable and significant source of PM2.5, especially of its sub-fraction PM1–2.5, in the non-heating period. In the heating period, PM and PM2.5 bound water-soluble ions originated mainly from combustion of coal and other solid fuels, or waste. Coarse particles (PM2.5–10 and PM10–40) and some PM2.5–40-bound ions (e.g. Na+, K+, Mg2+) may come from re-suspension of mineral matter and road dust. In some part, coarse PM may consist of mineral and salt particles containing gaseous and semi-volatile compounds.
Źródło:
Environment Protection Engineering; 2017, 43, 1; 137-149
0324-8828
Pojawia się w:
Environment Protection Engineering
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena krótkoterminowego wpływu stężeń pyłu zawieszonego na zdrowie mieszkańców Wrocławia
Assessment of the Short-term Influence of Particulate Matter Concentrations on the Health of the Inhabitants of Wroclaw
Autorzy:
Sówka, I.
Pachurka, Ł
Przepiórka, M.
Zwoździak, A.
Rogula-Kozłowska, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1818060.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
model AirQ
PM25
pył drobny
AirQ model
fine dust
Opis:
Atmospheric pollution caused by particulate matter is a major problem of urban agglomerations and big cities, both in Poland and in Europe. Almost 83% of the population living in major European cities is exposed to the adverse effects of air pollution, due to the presence of concentrations exceeding acceptable levels. The aim of the study was to analyze the seasonal variation of the fine particulate matter concentration and the assessment of its impact on the health of the inhabitants of Wroclaw. Measurement results of research on PM concentrations from Wroclaw in 2013-2015 conducted by the authors, as well as the Regional Inspectorate of Environment Protection (RIEP)were used in this study. The analysis showed that daily concentrations of particulate matter PM2.5 (station situated in the vicinity of Al. Wisniowa) in 2015 were in the range of 6-110 µg/3, whereas the concentrations registered on Na Grobli street were in the range of 5-88 µg/3. The averaged concentration on Na Grobli street recorded in 2014 was:32 µg/3 in the heating season and 16 µg/3in the rest of the year , whereas in the case of Al. Wisniowa: 40 µg/3 and 17 µg/3, respectively. In order to determine the potential impact of selected air pollutants on the health of the inhabitants of Wroclaw, the AirQ 2.2.3 model (The Air Quality Health Impact Assessment Tool) was used. AirQ model allows the assessment of the impact of air pollution on human health in two categories: morbidity and mortality. Analyses showed that the estimated number of cases of mortality per 100 000, relating to the short-term impact of the concentration of dust at the average value of the relative risk of 1.14 for the PM2.5 concentration measured at Al. Wisniowa and at Na Grobli street in 2014 amounted to 166.0 cases and 150.2 cases, respectively.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2016, Tom 18, cz. 2; 603-615
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Particulate matter in indoor spaces: known facts and the knowledge gaps
Pył zawieszony w pomieszczeniach: znane fakty i luki w stanie wiedzy
Autorzy:
Rogula-Kopiec, P.
Pastuszka, J.S.
Rogula-Kozlowska, W.
Majewski, G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/81785.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Opis:
As people spend most of the time in closed spaces (flats, workplaces, schools etc.), the indoor air has been researched for many years all over the world. Particulate matter (PM) is one of the most often examined pollutants in the indoor and outdoor air. The following study presents the facts about PM in closed spaces and the most often taken actions. The least known aspects related to the indoor air pollution with PM are demonstrated. The indoor space of various service and office buildings/facilities (not related to production, i.e. offices, shops, beauty parlours, restaurant kitchens, restaurants, pubs etc.) seem to be an unrecognized area in the air pollution studies. Importantly, a great number of people work in such spaces all over the world and thus spend there a large part of their lives.
Ponieważ większość życia ludzie spędzają w pomieszczeniach zamkniętych (mieszkania, miejsca pracy, szkoły, itp.), powietrze wewnętrzne jest od wielu lat przedmiotem zainteresowania grup badaczy na całym świecie. Jednym z najczęściej badanych zanieczyszczeń w powietrzu wewnętrznym jest, podobnie jak w powietrzu zewnętrznym, pył zawieszony, PM. W pracy przedstawiono udokumentowane fakty dotyczące PM w pomieszczeniach zamkniętych i najczęściej podejmowane kierunki działań w tym zakresie. Wskazano również obszar najsłabiej rozpoznany pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym. Przestrzeń wewnętrzna różnego rodzaju obiektów usługowo - biurowych (nieprodukcyjnych, tj. biura, sklepy, salony urody, kuchnie restauracyjne, restauracje, puby itp.) wydaje się być zupełnie nierozpoznanym obszarem jeżeli chodzi o zanieczyszczenie powietrza. Tymczasem, właśnie w takich obiektach pracuje i tym samym spędza dużą część swojego życia mnóstwo osób na całym świecie.
Źródło:
Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Land Reclamation; 2015, 47, 1
0208-5771
Pojawia się w:
Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Land Reclamation
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania składu chemicznego aerozolu w Uzdrowisku Kopalnia Soli „Wieliczka” metodą „płuczkową”
Chemical composition testing of aerosol spray in the “Wieliczka” Salt Mine using the “scrubbing” method
Autorzy:
Kostrzon, M.
Latour, T.
Badyda, A. J.
Rogula-Kozłowska, W.
Leśny, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2192090.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego
Tematy:
subterraneoterapia
speleoterapia
aerozol solny
kopalnia soli
subterraneotherapy
speleotherapy
salt aerosol
salt mine
Opis:
Subterraneoterapia (speleoterapia) stosowana jest w leczeniu przewlekłych chorób układu oddechowego. Jednym z czynników leczniczych występujących w atmosferze podziemnej Uzdrowiska Kopalnia Soli „Wieliczka” jest obecność aerozolu solnego. Ma on działanie osmotyczne, zwiększa aktywność ruchu migawkowego rzęsek nabłonka oskrzeli i pobudza czynność wydzielniczą dróg oddechowych. W dniach 29.03 – 04.04.2017 roku w kompleksie komór Uzdrowiska Kopalnia Soli „Wieliczka” przeprowadzono badanie powietrza metodą aspiracyjną z wykorzystaniem płuczek. W pobranych próbkach dokonano pomiaru stężenia jonów: Cl-, NO3 -, PO4 3-, SO4 2-, F-, Na+, NH4 +, K+, Ca2+, Mg2+. Stężenie składników mineralnych w powietrzu podziemnym wyniosło od 2,7 – 8,1 mg/m3 - średnio we wszystkich próbach 4,4 mg/m3. W pobranych próbkach powietrza dochodzącego do kompleksu komór uzdrowiskowych wśród oznaczonych składników dominowały: sód, potas, wapń i chlorki. Stężenie aerozolu w granicach oznaczonych aktualnie jest porównywalne z aerozolem nadmorskim. Aerozol wytwarzany obiektach subterraneoterapii charakteryzuje bardzo niska zawartość składników nierozpuszczalnych. Warunki panujące w podziemnym kompleksie komór uzdrowiskowych, sprzyjają działalności leczniczej ukierunkowanej na leczenie przewlekłych schorzeń układu oddechowego.
Subterraneotherapy (speleotherapy) is used in the treatment of chronic respiratory diseases. Salt aerosol is one of the therapeutic agents that occur in the underground atmosphere of the “Wieliczka” Salt Mine. It has an osmotic effect, increases the activity of the ciliary movement of the bronchial epithelium and stimulates respiratory secretion. In the period between 29th March and 4th April 2017, the air in the complex of the “Wieliczka” Salt Mine chambers was tested using the aspiration method with scrubbers. The measurements of ionic concentrations for Cl-, NO3 -, PO4 3-, SO4 2-, F-, Na+, NH4 +, K+, Ca2+, Mg2+ were followed by an analysis of the elements in the samples. In all samples, the concentration of minerals in the underground air was from 2.7 to 8.1 mg/m3- 4.4 mg/m3 on average. Sodium, potassium, calcium and chloride were dominant in the samples of air coming from the complex of spa chambers. The currently determined concentration of aerosol is comparable to coastal aerosol. Aerosol produced by subterraneotherapy objects has a very low content of insoluble constituents. The conditions in the underground complex of the spa chambers are beneficial to therapeutic activities aimed at treating chronic respiratory diseases.
Źródło:
Przegląd Solny; 2017, 13; 107--114
2300-9349
Pojawia się w:
Przegląd Solny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania nad występowaniem węgla w powietrzu wewnętrznym wybranych uczelni w Polsce
Research on carbon occurrence in indoor air of selected universities in Poland
Autorzy:
Kociszewska, K.
Rogula-Kopiec, P.
Majewski, G.
Rogula-Kozlowska, W.
Mucha, W.
Mathews, B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/887267.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:
Polska
szkoly wyzsze
powietrze wewnetrzne
wegiel organiczny
wegiel elementarny
zawartosc wegla
zanieczyszczenia powietrza
zawartosc pylu drobnego
stezenie zanieczyszczen
Opis:
Badania nad występowaniem węgla w powietrzu wewnętrznym wybranych uczelni w Polsce. Prezentowane badania miały na celu rozpoznanie stężeń submikronowego pyłu (PM1) i związanego z nim węgla organicznego (OC) i elementarnego (EC) w sali wykładowej i tzw. laboratorium studenckim. W pracy omówiono zmienność 24-godzinnych stężeń PM1, OC i EC w obu pomieszczeniach (I, ang. indoor) oraz w powietrzu atmosferycznym (O, ang. outdoor), a także przeanalizowano stosunek I do O. Na przełomie wiosny i lata, niezależnie od lokalizacji (Gliwice – laboratorium studenckie, Warszawa – sala wykładowa), stężenie węgla elementarnego (EC) i organicznego (OC) wewnątrz sal dydaktycznych kształtowała intensywność migracji tych zanieczyszczeń wraz z powietrzem atmosferycznym. Tym samym można uznać, że w żadnym z badanych pomieszczeń dydaktycznych nie występuje istotne źródło OC i EC. Mimo to należy zauważyć, że warunki sprzyjające sorpcji różnych zanieczyszczeń, w tym zwłaszcza związków organicznych tworzących grupę OC na cząstkach pyłu, zmieniają się dynamicznie w czasie i przestrzeni. Wydaje się, że w innym okresie pomiarowym, na przykład w zimie, kiedy wietrzenie sal jest rzadsze a pył atmosferyczny ma inny skład, kumulacja zanieczyszczeń, w tym OC, wewnątrz sal może być większa niż w okresie ciepłym.
Research on carbon occurrence in indoor air of selected universities in Poland. The research presented herein aimed at recognition of submicrone particulate matter concentration as well as organic (OC) and elemental (EC) carbon bound to it in a lecture room and students’ laboratory. The 24-h variability of PM1, OC and EC concentration in both rooms were also discussed along with I : O ratio. In the analysed period – the turn of spring and summer – independent of the location (Gliwice – students’ laboratory, Warsaw – lecture room) the indoor concentration of elemental carbon EC was conditioned by the intensity of those contaminants migration along with atmospheric air. Because of this, it can be concluded that in neither of the rooms there was an important source of OC and EC. However, it should be noted, that conditions favourable for different contaminant sorption, in particular those belonging to OC bound to particulate matter, vary in time and space. It is expected, that for other measurement period – for instance in winter, when rooms are ventilated seldom and PM has different composition, the cummulation of indoor contaminants, including OC, may be higher than for warm period.
Źródło:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences; 2017, 26, 1[75]
1732-9353
Pojawia się w:
Scientific Review Engineering and Environmental Sciences
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Masowy rozkład pierwiastków w próbkach pyłu zawieszonego pobranych w obszarze tła miejskiego: wyniki ośmiomiesięcznych badań w Zabrzu
Mass Size Distribution of PM-bound Elements at an Urban Background Site: Results of an Eight-month Study in Zabrze
Autorzy:
Rogula-Kozłowska, W.
Klejnowski, K.
Rogula-Kopiec, P.
Błaszczak, B.
Mathews, B.
Szopa, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819065.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
rozkład pierwiastków
próbki pyłu
particulate air-pollution
trace elements
source identification
atmospheric aerosol
fine particles
heavy metals
source apportionment
Opis:
The analysis of elemental composition of ambient dust can help not only evaluate the environmental and health effects due to the air pollution but also identify emission sources. However, the whole number of projects and studies on concentrations and elemental composition of ambient (especially fine) dust hardly concern these issues in Eastern Europe. Neither is the chemical (and elemental) composition of the submicron ambient dust in Poland well recognized. There is also a shortage of data from long-term and parallel studies of the elemental composition of separate dust fractions. In the heavily polluted areas, the elemental composition of atmospheric aerosol and the dependence of elemental composition of particles on their size can appear essential for analyzing the toxicity of dust and its environmental effects. This study presents the results of determination and comparison of the elemental composition of four fractions of ambient dust in Zabrze (Poland), an urban area typical of the exposure of the Upper-Silesian Agglomeration population to the polluted air. The samples of the four dust fractions (fine: ≤1 µm – PM1, 1–2.5 µm – PM1-2.5, coarse: 2.5–10 µm – PM2.5-10, and 10–40 µm – PM10-40,) were collected during eight months (January–August 2009) with the use of a DEKATI-PM10 cascade impactor. All the dust samples (204 samples) were analyzed using a PANalytical Epsilon 5 spectrometer (EDXRF – energy dispersive X-Ray fluorescence spectroscopy). The minimum, maximum and average concentrations, for winter (January–April, heating season) and summer (May–August, non-heating season), of 38 elements from each of the four examined dust fractions were calculated. The influence of anthropogenic sources on the ambient concentrations of elements from each dust fraction was determined by analyzing the enrichment factors (EF). The strength of linear relationships (Pearson’s linear correlation coefficients) between each pair of elements was determined separately for fine and coarse dust. The highest ambient concentrations were assumed by two nonmetals – sulfur and chlorine; their concentrations were significantly lower in summer than in winter. Both sulfur and chlorine were mainly bound onto the finest particles. Their share in the coarse dust, even in summer, was small. They came from anthropogenic sources. Ambient, typical crustal, Si, Al, Fe, Mg, K, Ca, Ti, Sr, Rb in Zabrze came from natural sources regardless of the fraction they were bound to. Small seasonal variations in ambient concentrations of these elements or some of the concentrations higher in summer than in winter confirmed the fact. A significant portion of the mass of the crustal elements, especially of Al, Si and Fe, was concentrated in the coarse fractions. However, the mass distribution among the dust fractions indicates some of them (K, Ca, Mg, Rb, Sr) as coming partly from anthropogenic sources. It particularly concerns their part bound to fine dust in winter. The mass contribution of crustal matter to ambient dust was about 6.8 in winter and 9.7% in summer; the contribution to PM1 was half of it. Almost all remaining 27 elements (except for Mn, Zn, Ge, Sb, La) had the ambient concentrations not greater than 100 ng m-3, usually higher in winter. The average mass shares of each of these 27 elements in PM1, PM1-2.5, PM2.5-10, and PM10-40, were different and depended on the season of a year. Co, Cu, Zn, Pb and As were cumulated mostly in fine dust, while V, Mn, Co, Cr, Ni, Ag, Cd and Ba in coarse dust. The former, in fine dust, were assumed to be rather of anthropogenic origin and closely associated with combustion. The later originated partly from combustion (especially in winter) but their greater part was secondary and came from road dust. The largest contributors to the mass of the elements in fine dust in Zabrze are domestic furnaces and car engines, i.e. combustion of fossil fuels, biomass, and waste. The possible effect of industrial sources was also identified. The elemental composition of coarse dust is due to re-suspension of soil and road dust, and to a lesser extent, to municipal emission.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2013, Tom 15, cz. 2; 1022-1040
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-17 z 17

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies