Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna" wg kryterium: Autor


Wyświetlanie 1-11 z 11
Tytuł:
Cytotoxic Effects of Two Parabens Determined in Surface Waters and Sewage Sludge on Normal (Senescent) Human Dermal Fibroblasts
Cytotoksyczne działanie dwóch parabenów oznaczanych w wodach powierzchniowych i osadach ściekowych na normalne (starzejące się) ludzkie fibroblasty skórne w badaniach in vitro
Autorzy:
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1813613.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
preservatives
methylparaben
propylparaben
cytotoxicity
senescent cells
in vitro
konserwanty
paraben metylu
paraben propylu
cytotoksyczność
starzejące się komórki
Opis:
The aim of the study was to compare the cytotoxic effects of (methyl and propyl) parabens likely to be environmental contaminants on early and late passage fibroblasts isolated from human skin. The study was carried out on senescent diploid cell lines, namely normal (senescent) dermal fibroblasts CCD-1136Sk (ATCC® CRL-2697TM). In order to assess the cytotoxic effect, the MTT test which determines the cells' metabolic activity and the neutral red uptake assay which assesses the cell membrane integrity (NRU test) were applied. Propyl paraben (PrPB) appeared to be more cytotoxic to the analysed dermal fibroblasts (since it reached lower IC50 values); however, none of the tests found a consistent trend for a change in the cells’ sensitivity to the analysed parabens as they age, that would be reflected in the determined IC50 values. On the other hand, having analysed the course of the curves of relationships between the cell viability and the preservative concentration, it was found that at the exposure of CCD-1136Sk fibroblasts to propyl paraben, none of the two tests observed different sensitivity of late and early cell passages; however, the exposure of dermal fibroblasts to methyl paraben, determined using the NRU test, indicated a stronger effect of the preservative at a concentration of 50 and 200 µg/ml on the earliest cells passage (no. 8), compared to the subsequent passages of these cells. At the same time, the compound with a concentration of 50 and 800 µg/ml was the least toxic to the latest cells passage (no. 20). The presented results indicate that the analysed parabens used in the cosmetic and pharmaceutical industries may be toxic to skin cells; moreover, it is not excluded that with consecutive passaging, differences in the susceptibility to cytotoxic effects may occur. It therefore appears necessary to take into account the possibility of different later and earlier passages cells' reactivity when interpreting the results of studies into the effects of preservatives on the living body. Furthermore, it should be borne in mind that humans may be exposed to preservatives due to environmental contamination.
Celem badań było porównanie cytotoksycznego działania parabenów (metylu i propylu), mogących stanowić zanieczyszczenie środowiska naturalnego, na wczesne oraz późne pasaże fibroblastów wyprowadzonych ze skóry człowieka. Badania wykonano na starzejących się diploidalnych liniach komórkowych: fibroblastach skórnych CCD-1136Sk (ATCC® CRL-2697TM). Do oceny cytotoksycznego działania zastosowano test MTT, który określa aktywność metaboliczną komórek oraz test pochłaniania czerwieni obojętnej oceniający integralność błon komórkowych (test NRU). Bardziej cytotoksyczny (osiągający niższe wartości IC50) dla badanych fibroblastów skórnych okazał się propyloparaben (PrPB), jednak w żadnym z testów nie stwierdzono spójnej tendencji zmiany wrażliwości komórek na badane parabeny w miarę ich starzenia się, która znalazłaby odzwierciedlenie w wyznaczonych wartościach IC50. Analizując natomiast przebieg krzywych zależności żywotności komórek od stężenia konserwantu stwierdzono, że przy narażeniu fibroblastów CCD-1136Sk na paraben propylowy nie zaobserwowano zróżnicowanej wrażliwości komórek późnych i wczesnych pasaży w żadnym z dwóch testów, natomiast narażenie fibroblastów skórnych na paraben metylowy oceniane testem NRU wskazało na silniejsze działanie konserwantu o stężeniu 50 i 200 μg/ml na komórki najwcześniejszego pasażu (nr 8) w porównaniu z kolejnymi pasażami tych komórek. Jednocześnie, związek o stężeniu 50 i 800 μg/ml był najmniej toksyczny dla komórek najpóźniejszego pasażu (nr 20). Przedstawione wyniki wskazują, iż badane parabeny stosowane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym mogą działać toksycznie na komórki skóry, nie wyklucza się także, że wraz z ich starzeniem się mogą być występować różnice w podatności na działanie cytotoksyczne. Konieczne zatem wydaje się uwzględnianie przy interpretacji wyników badań nad odziaływaniem substancji konserwujących na żywy organizm również możliwości odmiennej reaktywności komórek późniejszych i wcześniejszych pasaży. Nie należy ponadto zapominać o możliwości narażenia człowieka na substancje konserwujące wynikające z zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2019, Tom 21, cz. 2; 1217-1226
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ narażenia zawodowego na rozpuszczalniki organiczne oraz metale i ich związki na rozrodczość
The impact of the occupational exposure to organic solvents, metals and their compounds on reproduction
Autorzy:
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2202797.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
narażenie zawodowe
metale
rozpuszczalniki organiczne
rozrodczość
occupational exposure
metals
organic solvents
reproduction
Opis:
W artykule zaprezentowano przegląd danych literaturowych, które obrazują skutki narażenia zawodowego na wybrane metale oraz rozpuszczalniki organicznego pochodzenia. Zarówno prezentowane w tekście ołów, rtęć i kadm, jak i opisywane rozpuszczalniki to substancje, które występują wciąż często w środowisku pracy, zwłaszcza w przemyśle, chociażby w branżach: recyklingowej, kosmetycznej, tekstylnej czy elektronicznej, żeby wymienić tylko kilka przykładów. Narażenie zawodowe na obie te grupy związków chemicznych, które przekracza wartości referencyjne, wywołuje poważne skutki zdrowotne – m.in. w odniesieniu do płodności i rozrodczości, ale i takie, które mogą się ujawnić dopiero po wielu latach.
The article presents an overview of literature-based data which paint the picture of the results of occupational exposure to selected metals and organic solvents. Both presented in the article lead, mercury and cadmium, and the mentioned solvents are substances that can often frequent work environment, especially in industrial domain, i.e. in branches such as: recycling, cosmetics, textile or electronics, to name just a few. Occupational exposure to these two groups of chemical compounds, which exceeds reference values, leads to serious adverse health effects - even if only in relation to reproduction and fertility, however also the ones that may reveal themselves years after the fact.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2020, 10; 13-17
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działanie łączne substancji chemicznych wpływających szkodliwie na rozrodczość - charakterystyka problemu
Combined exposure to chemical substances toxic to abilities to propagate - characteristics of the problem
Autorzy:
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2202802.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
działanie łączne
„koktajl” chemikaliów
interakcje
substancje działające szkodliwie na rozrodczość
dysruptory endokrynne
combined chemicals action
“cocktail” of chemicals
interactions
substances toxic to reproduction
endocrine disruptors
Opis:
Substancje wpływające szkodliwie na rozrodczość (również te, które działają poprzez zaburzanie gospodarki hormonalnej organizmu) są klasyfikowane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008. W tym rozporządzeniu zostały ustalone zasady, na jakich klasyfikuje się również mieszaniny takich substancji, jednak w dalszym ciągu problemem pozostaje ocena skutków łącznego narażenia na substancje pochodzące z wielu różnych źródeł bądź rozprzestrzeniających się różnymi drogami. W artykule omówiono zagadnienia związane z oddziaływaniem na organizm mieszanin substancji chemicznych, wśród których istnieje możliwość wzajemnych interakcji, co powoduje, że mieszaniny mogą stwarzać nieoczekiwanie duże zagrożenie dla zdrowia narażonego na ich działanie człowieka.
Substances toxic to ability to propagate (including those acting by disrupting the endocrine system) are classified in accordance with Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council. Pursuant to this regulation, the rules on classification mixtures of such substances are also established, however, the assessment of the effects of combined exposure to substances from many different sources or spread through different routes remains are still a problem. This article discusses the problem of exposure to chemical substances mixtures, among which there is a possibility of mutual interaction, causing that mixtures may pose unexpectedly high hazards to human health.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2021, 1; 14-17
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ biopaliw na częstość występowania mikrojąder w komórkach CHO-9 i A5491
Effect of biofuels on frequency of micronuclei in CHO-9 and A549 cells
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352090.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
biopaliwa
genotoksyczność
test mikrojądrowy
in vitro
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiskowa
biofuels
genotoxicity
micronucleus assay
health sciences
environmental engineering
Opis:
Biopaliwa mają wiele zalet, które czynią je atrakcyjnym źródłem energii, jednak ich wpływ na organizm człowieka nie został jeszcze w pełni poznany. W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych różnymi metodami w warunkach in vitro nad działaniem genotoksycznym czterech biopaliw otrzymanych w procesie transestryfikacji tłuszczów odpadowych. Badania uszkodzeń DNA (badanie mikrojąder) powodowanych przez biopaliwa przeprowadzono na komórkach nabłonka płuc pochodzenia nowotworowego (A549) oraz komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO-9). Badane biopaliwa powodowały statystycznie istotny wzrost częstości występowania mikrojąder w komórkach CHO-9 (p < 0,05) w zależności od zastosowanych stężeń. Nie powodowały one jednak statystycznie znaczącego wzrostu częstości występowania mikrojąder w komórkach A549. Wyniki przeglądu baz danych (głównie MEDLINE i EMBASE) pozwoliły wskazać cztery główne źródła zagrożeń dla zdrowia ludzkiego, które są związane ze stosowaniem biopaliw: ryzyko zawodowe, zanieczyszczenie wody/gleby, zanieczyszczenie powietrza związane z produkcją i stosowaniem biopaliw oraz wpływ na ceny żywności. Wyniki przedstawionych badań stanowią jedynie etap oceny toksykologicznej biopaliw, których wpływ na komórki zależy od ich składu chemicznego i od rodzaju komórek stosowanych do badań. Biopaliwo II, otrzymywane z tłuszczu zwierzęcego i zawierające największe stężenie estrów metylowych kwasów tłuszczowych, wykazało działanie genotoksyczne (częstość występowania mikrojąder) w komórkach jajnika chomika chińskiego CHO-9. Przedstawione wyniki badań pozwolą producentom i użytkownikom biopaliw zapoznać się z ryzykiem związanym z ich produkcją i stosowaniem. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.
Biofuels have a number of advantages that make them an attractive source of energy. However, their effect on the human body has not been fully understood. The article presents the results of studies on the genotoxic effect of four biofuels obtained in the process of transesterification of waste fats with in vitro methods. DNA damage tests (micronucleus test) of biofuels were carried out on the cells of: neoplastic lung epithelium (A549) and Chinese hamster ovary (CHO-9). The tested biofuels caused a statistically significant increase in the frequency of micronuclei in CHO-9 cells (p < 0.05), depending on the concentrations used. However, they did not induce a statistically significant increase in the frequency of micronuclei in A549 cells. The results of the database review (mainly MEDLINE and EMBASE) identified four main sources of human health risks from biofuels: occupational hazards, water / soil contamination, air pollution from biofuel production and use, and the impact on food prices. The results of the presented studies are only a step in the toxicological assessment of biofuels, the effect of which on cells depends on their chemical composition and the type of cells used for the tests. Biofuel II, obtained from animal fat, containing the highest concentration of fatty acid methyl esters showed the strongest genotoxic effect (induced frequency of micronuclei) on CHO-9 Chinese hamster ovary cells. The presented research results could familiarize the producers and users of biofuels with the risks associated with their use. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 1 (115); 27--43
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Transpozycja dyrektywy 2019/1831/UE z dnia 24 października 2019 r. ustanawiającej piąty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego do prawa krajowego
The transposition of directive 2019/1831/EU of October 24, 2019 establishing a fifth list of indicative occupational exposure limit values into national law
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2082524.pdf
Data publikacji:
2022-02-18
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
wskaźnikowe dopuszczalne wartości narażenia zawodowego
IOELV
dyrektywa 2019/1831/UE
rozporządzenie w sprawie NDS i NDN z dnia 12 czerwca 2018 r. ze zm
wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń
czynniki chemiczne i pyłowe
indicative occupational exposure level
directive 2019/1831/EU
regulation for MAC and MAI of 12 June 2018 with amendments
maximum admissible concentrations
chemicals and dusts
Opis:
Wydanie rozporządzeń zmieniających rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wynikało z konieczności wdrożenia do prawa krajowego postanowień dyrektywy Komisji (UE) 2019/1831 z dnia 24 października 2019 r. ustanawiającej piąty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego zgodnie z dyrektywą Rady 98/24/WE oraz zmieniającej dyrektywę Komisji 2000/39/WE, której postanowienia państwa członkowskie musiały wprowadzić do 20 maja 2021 r. Rozporządzenia uwzględniają 3 wnioski skierowane przez Międzyresortową Komisję do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy do ministra właściwego do spraw pracy w latach 2017–2020. Komisja ta została powołana rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. (DzU z 2015 r., poz. 1772 z późn. zm.), a do jej zadań należy m.in. przedkładanie ministrowi właściwemu do spraw pracy wniosków dotyczących wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
The issue of the regulations amending the Regulation of the Minister of Family, Labour and Social Policy on the maximum admissible concentrations and intensities of agents harmful to health in the working environment resulted from the requirement to implement into national law the provisions of Commission Directive (EU) 2019/1831 of 24 October 2019 establishing a fifth list of indicative occupational exposure limit values pursuant to Council Directive 98/24/EC, and amending Commission Directive 2000/39/EC, the provisions of which Member States had to introduce by 20 May August 2021. The Regulation takes into account 3 motions submitted by the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment to the minister of labour in the years 2017–2020. The Commission was appointed by the Regulation of the Prime Minister of December 15, 2008 (Journal of Laws of 2015, item 1772, with amendments), and its tasks include submitting to the minister of labour motions on the value of the maximum admissible concentrations and intensities for agents harmful to health in the working environment.
Źródło:
Medycyna Pracy; 2022, 73, 1; 43-50
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2021 r. oraz plan pracy w 2022 r.
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2021 and the work plan in 2022
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2146839.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
środowisko pracy
wartości dopuszczalne
substancje reprotoksyczne
działalność Komisji w 2021 r.
plan w 2022 r.
working environment
occupational exposure limits
reprotoxic chemicals
the activity of Polish Commission in 2021
plan in 2022
Opis:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2021 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: 7 dokumentacji wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego, analizę właściwości fizykochemicznych i toksycznych wybranych ftalanów w świetle obowiązujących uregulowań prawnych oraz wniosek Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN o usunięcie z pozycji 456 wykazu NDS odnośnika „7) Obowiązuje jednoczesne oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki” ujętego w rozporządzeniu MRPiPS z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz zmianę zapisu odnośnika w brzmieniu „7) Obowiązuje oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki” przypisanego do następujących pozycji wykazu NDS: 27, 79, 198, 305, 466, 538, 539, 541. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w następującym zakresie: wprowadzenia wartości dopuszczalnych stężeń dla 4 nowych substancji chemicznych, tj.: dekan-1-olu i jego izomerów, 2-metoksypropan-1-olu, 2,6-di-tert-butylo-4-metylofenolu oraz 5-chloro-2-metylo-2H-izotiazol-3-onu i 2-metylo-2H-izotiazol-3-onu; zmiany obowiązujących wartości dla 3 substancji chemicznych: 1-naftyloaminy, ftalanu dibutylu i ftalanu bis(2-etyloheksylu) oraz usunięcia odnośnika „7)” z poz. 456 wykazu NDS oraz pozostawienie go w brzmieniu „7) Obowiązuje oznaczanie frakcji respirabilnej krystalicznej krzemionki”. W 2021 r. wydano XXXVII rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano 24 artykuły oraz sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w 2020 r. W 2022 r. są planowane trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą ustalane wartości NDS/NDSCh dla około 10 substancji chemicznych. Zadania te wpisują się w kierunki działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
In 2021 the Commission met at three sessions, in which 7 documentations for recommended exposure limits of chemical substances were discussed. Moreover, the Commission discussed: the frequency of tests and measurements in relation to works in which the respirable fraction of crystalline silica is produced, changes in Annex 2 to the Regulation on MAC and MAI, point C.1: “Hot microclimate” and updating Directive 2020/739/EC based on the Standard No. PN-EN ISO 7243: 2018-01. The Commission suggested to the Minister of Family and Social Policy the following changes in the list of MAC and MAI values: adding 4 substances to the list of MAC values [decan-1-ol and its isomers, 2-methoxypropan-1-ol, 2,6-ditert-butyl-4-methylphenol (BHT) and 5- chloro-2-methyl-2H-isothiazol-3-one and 2-methyl-2H-isothiazol-3-one (postreaction mass 3: 1, CIT / MIT)], changing current values for 3 chemical substances: 1-naphthylamine and two substances toxic to reproduction: dibutyl phthalate and bis (2-ethylhexyl) phthalate and deletion of the reference “7)” from item 456 of the MAC (NDS) list (Dusts not classified due to toxicity) and keeping it in the list entries: 27, 79, 198, 305, 466, 538, 539, 541 with the wording “7) The respirable crystalline silica fraction must be determined”. Three sessions of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI are planned for 2022. During the meetings, the MAC/MAC-STEL values for about 10 chemicals will be discussed. These tasks are in line with the activities of the European Agency for Safety and Health at Work.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2022, Nr 1 (111); 5--22
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w latach 2020-20221
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2020-2022
Autorzy:
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352089.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
wartości dopuszczalne czynników szkodliwych
środowisko pracy
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy
sprawozdanie
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
occupational exposure limits
working environment
Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment
health sciences
Opis:
W ramach V etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” w latach 2020-2022 odbyło się 9 posiedzeń Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których rozpatrywano: 26 dokumentacji wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego, zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w punkcie „Mikroklimat gorący”, aktualizację dyrektywy 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. oraz dostosowanie polskiego wykazu wartości NDS do dyrektywy 2019/1831/UE oraz dyrektyw: 2017/2398/UE, 2019/130/UE, 2019/983/UE i 2022/431/UE zmieniających dyrektywę 2004/37/WE. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy 9 wniosków w sprawie zmiany wykazu NDS i NDN w następującym zakresie: wprowadzenia wartości dopuszczalnych stężeń dla 15 nowych substancji chemicznych, zmianę obowiązujących wartości NDS/NDSCh dla 9 substancji chemicznych, zmian w zakresie mikroklimatu gorącego, usunięcia odnośnika „7)” z poz. 456 wykazu oraz zmiany jego brzmienia, zmiany zapisu w poz. 315 wykazu odnośnie do krzemionki krystalicznej oraz wprowadzenia dodatkowo dla substancji ujętych w załączniku do dyrektyw: 2017/164/UE, 2017/2398/UE oraz 2022/431/UE jednostki „ppm” do wykazu wartości NDS. W latach 2020-2022 ukazały się 2 rozporządzenia ministra właściwego ds. pracy: z dnia 9 stycznia 2020 r. (DzU 2020, poz. 61) oraz z dnia 8 lutego 2021 r. (DzU 2021, poz. 325). Wydano 12 numerów kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w których opublikowano: 14 artykułów problemowych, 23 monograficzne dokumentacje, 31 metod oznaczania stężenia w powietrzu środowiska pracy czynników szkodliwych dla zdrowia oraz 3 roczne sprawozdania z działalności Komisji. Wyniki działalności Komisji w latach 2020-2022 przedstawiono w 4 publikacjach, 9 materiałach informacyjnych i 5 komunikatach oraz zaprezentowano na 3 konferencjach krajowych.
In the fifth phase of the National Programme “Improvement of safety and working conditions”, 9 meetings of the Commission took place, during which the following items were discussed: 26 documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs), changes in Annex No. 2 to the Regulation on MAC and MAI point C.1: “Hot microclimate”, updating Directive 2000/54/EC,adapting the Polish list of MAC values to Directive 2019/1831/EU and to the following directives: 2017/2398/ EU, 2019/130/EU, 2019/983/EU and 2022/431/EU amending Directive 2004/37/EC. The Commission suggested to the Minister of Family and Social Policy the following changes of MAC and MAI values: adding 15 new chemical substances to the list of MAC, changing current values for 9 chemical substances, changing in Annex 2 regarding to the hot microclimate, deletion of reference “7)” from pos. 456 of the MAC list and changing its wording, changing in pos. 315 “Crystalline silica” and introduction of the “ppm” unit for substances included in the annex to the Directives: 2017/164/EU, 2017/2398/EU and 2022/431/EU to the list of MAC. Two ordinances of the Minister responsible for work were prepared and issued in 2020-2022. The results of the Commission’s work in 2020-2022 were propagated in 12 issues of Principles and Methods of Assessing the Working Environment, in which was published: 14 articles, 23 documents of occupational exposure levels for chemicals, 31 methods for determining the concentrations of chemicals in the working environment, and annual reports on the activities of the Commission. The results of the Commission’s activities in 2020-2022 were presented in 4 publications, 9 information materials, 5 communications and 3 national conferences.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 1 (115); 177--188
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. oraz plan pracy w 2021
The activity of the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentrations and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment in 2020 and the work plan in 2021
Autorzy:
Koradecka, Danuta
Skowroń, Jolanta
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1845108.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
wartości dopuszczalne
działalność Komisji w 2020 r.
dyrektywa 2017/2398/UE
dyrektywa 2020/739/UE
occupational exposure limits
activity of Polish Commission in 2020
directive 2017/2398/EU
directive 2020/739/EU
Opis:
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: 9 dokumentacji proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego przygotowanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych, stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie częstotliwości wykonywania badań i pomiarów w odniesieniu do prac, w których powstaje frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, wprowadzenie zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN pkt. C.1: „Mikroklimat gorący” na podstawie normy PN-EN ISO 7243:2018-01. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286, zm. DzU 2020, poz. 61) w następującym zakresie: wprowadzenia zmian w wykazie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia dla 5 nowych substancji chemicznych, tj.: 4-chloro-2-toliloaminy i jej chlorowodoru, czerwieni zasadowej 9, furanu, kwasu nitrylotrioctowego i jego soli, N-metyloformamidu oraz zmiany obowiązujących wartości dla 3 substancji chemicznych, dostosowując polski wykaz wartości NDS do dyrektywy 2017/2398/UE – pyły drewna oraz związki chromu(VI) i 4. projektu dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE (akrylonitryl). Wnioskowano także zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w zakresie mikroklimatu gorącego. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN poparła ponadto wniosek Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych o umieszczenie koronawirusa SARS-CoV-2 w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, co wdraża do prawa polskiego dyrektywę Komisji (UE) 2020/739 z dnia 3 czerwca 2020 r. W 2020 r. wydano XXXVI rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano: artykuł problemowy dotyczący koronawirusów, 10 monograficznych dokumentacji na temat szkodliwego oddziaływania określonych czynników chemicznych na organizm człowieka w środowisku pracy wraz z uzasadnieniem zaproponowanych wartości najwyższych dopusz-czalnych stężeń (NDS) i najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) tych czynników, 9 metod oznaczania stężeń substancji chemicznych w powietrzu środowiska pracy, w tym metodę oznaczania węgla elementarnego w spalinach emitowanych z silników Diesla, a także sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w latach 2017-2019. W 2021 r. planowane są trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą dyskutowane i ustalane wartości NDS/NDSCh dla około 10 substancji chemicznych. W Komisji oraz zespołach Komisji będą kontynuowane prace nad dostosowaniem krajowych przepisów do propozycji wartości wiążących dla substancji chemicznych o działaniu: rakotwórczym, mutagennym lub działających szkodliwie na rozrodczość, opracowanych przez Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC). Zadania te wpisują się także w kierunki działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
In 2020, the Commission met at three sessions, in which 9 documentations for recommended exposure limits of chemical substances were discussed. Moreover, the Commission discussed: the frequency of tests and measurements in relation to works in which the respirable fraction of crystalline silica is produced, changes in Annex 2 to the Regulation on MAC and MAI, point C.1: “Hot microclimate” and updating Directive 2020/739/EC based on the Standard No. PN-EN ISO 7243: 2018-01. The Commission suggestes to the Minister of Labour and Social Policy the following changes in the list of MAC and MAI values: adding 5 substances to the list of MAC values (4-chloro-2-tolylamine and its hydrochloride, basic red 9, furan, nitrilotriacetic acid and its salts, N-methylformamide), changing current values for 3 chemical substances and adaptation of the Polish list of OEL (MAC) values to the directives: 2017/2398/EU [wood dust, chromium (VI) compounds] and the fourth draft directive amending Directive 2004/37/EC (acrylonitrile). The Commission also proposed changes to Annex 2 to the hot microclimate. The Interdepartmental Commission for MAC and MAI supported the request of the Group of Experts on Biological Agents to include the SARS-CoV-2 coronavirus in Annex 1 to the Regulation of the Minister of Health on harmful biological agents for health in the work environment and health protection of workers professionally exposed to these factors that implement into Polish law the Commission Directive (EU) 2020/739 of June 3, 2020. Four issues of the quarterly Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy were published in 2020. The following were published: article on coronaviruses, 10 monographic documentations with justification of proposed values and their maximum allowable concentrations (NDS, NDSCh), 9 methods for assessing the concentration of harmful factors in the working environment, including the method of determining elemental carbon in exhaust gases emitted from diesel engines and report on the activities of the Interdepartmental Committee for MAC and MAI in 2017-2019. Three sessions of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI are planned in 2021. During the meetings, the MAC/MAC-STEL values for about 10 chemicals will be discussed and work will be continued on the adaptation to national regulations the proposed binding values for chemicals with carcinogenic, mutagenic or reprotoxic effects prepared by the Risk Assessment Committee (RAC). These tasks are also in line with the activities of the European Agency for Safety and Health at Work.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2021, 1 (107); 117-135
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The effects of 2-methoxyethanol and 2-ethoxyethanol on hematological changes induced by 2-butoxyethanol
Wpływ 2-metoksyetanolu i 2-etoksyetanolu na zmiany hematologiczne indukowane przez 2-butoksyetanol
Autorzy:
Starek-Świechowicz, Beata
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Budziszewska, Bogusława
Starek, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2165383.pdf
Data publikacji:
2015-08-12
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
szczury
2-butoksyetanol
2-metoksyetanol
2-etoksyetanol
interakcje
narażenie łączne
rats
2-butoksyethanol
2-methoxyethanol
2-ethoxyethanol
interactions
combined exposure
Opis:
Background Alkoxyethanols (ethylene glycol alkyl ethers) are used as mixtures in a variety of industrial and household products. The aim of this study has been to evaluate the effects of 2-methoxyethanol (ME) and 2-ethoxyethanol (EE) on hematological changes induced by 2-butoxyethanol (BE) in rats. Material and Methods Experiments were performed on male Wistar rats treated subcutaneously with BE, ME, and EE alone (in the dose of 0.75 mM/kg/day and 1.25 mM/kg/day) and their mixtures with the molar ratio 1:1, for 4 weeks. Hematological analyses were performed on the day 0, 4, 11, 18, and 29. Hemoglobin (HGB) concentration in the urine was also determined in the rats treated with BE alone and co-exposed to BE and ME and also BE and EE. Results The rats co-exposed to BE and ME or BE and EE demonstrated significantly less pronounced hematological changes in comparison with animals treated with BE alone at the beginning of exposure. At the later period the hematological alterations in the same animals were markedly pronounced and progressing with exposure time. The rats co-exposed to BE and ME or BE and EE did not demonstrate hemoglobinuria. Conclusions ME or EE co-administered to rats with BE lead to the amelioration in the majority of the hematological parameters at the beginning of the exposure. The hematological changes at the end of the co-exposure to BE and ME or BE and EE were markedly pronounced. The effects observed in this study appear to be related with metabolic interactions of the examined ether. Med Pr 2015;66(3):303–315
Wstęp Alkoksyetanole (etery alkilowe glikolu etylowego) są stosowane jako mieszaniny w różnych produktach przemysłowych i domowych. Celem badania była ocena wpływu 2-metoksyetanolu (ME) i 2-etoksyetanolu (EE) na zmiany hematologiczne indukowane przez 2-butoksyetanol (BE) u szczurów. Materiał i metody Samce szczurów rasy Wistar narażano drogą podskórną na BE, ME lub EE (w dawce 0,75 mM/kg/dzień i 1,25 mM/kg/dzień) oraz na ich mieszaniny w stosunku molowym (1:1) przez 4 tygodnie. Badania hematologiczne krwi obwodowej przeprowadzono w 0., 4., 11., 18. i 29. dniu doświadczenia. Ponadto na początku narażenia oznaczono stężenie hemoglobiny w moczu szczurów otrzymujących tylko BE oraz tylko jego mieszaninę z ME lub EE. Wyniki Szczury narażone łącznie na badane związki wykazywały na początku ekspozycji słabiej zaznaczone zmiany hematologiczne niż zwierzęta otrzymujące tylko BE. W późniejszym okresie zmiany te były wyraźne i narastały wraz z czasem trwania narażenia. U szczurów eksponowanych na mieszaniny alkoksyetanoli nie zaobserwowano hemoglobinurii charakterystycznej dla działania samego BE. Wnioski Poprawa parametrów hematologicznych na początku narażenia może być spowodowana hamującym działaniem ME i EE na metabolizm BE. Z kolei akumulacja kwasów metoksyoctowego i etoksyoctowego, czyli metabolitów odpowiednio ME i EE, może być przyczyną wyraźnych zmian hematologicznych na końcu ekspozycji. Med. Pr. 2015;66(3):303–315
Źródło:
Medycyna Pracy; 2015, 66, 3; 303-315
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Drogi ekspozycji mikro- i nanoplastiku oraz potencjalne toksyczne efekty ich działania na zdrowie człowieka
The exposure routes of micro- and nanoplastics and their potential toxic effects on human health
Autorzy:
Sawicka, Dorota
Chojnacka-Puchta, Luiza
Zapór, Lidia
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Skowroń, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29432133.pdf
Data publikacji:
2024-03-22
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
narażenie
środowisko pracy
toksyczność
zdrowie ludzi
mikroplastik
nanoplastik
exposure
work environment
toxicity
human health
microplastic
nanoplastic
Opis:
W niniejszym artykule omówiono klasyfikację mikro- i nanoplastiku (MNP), drogi ich ekspozycji oraz skutki oddziaływania na układy rozrodczy, oddechowy, pokarmowy i immunologiczny na podstawie badań in vitro oraz in vivo, jak również dostępnych danych epidemiologicznych. Cząstki MNP mogą wniknąć do każdego organizmu drogą inhalacyjną, pokarmową lub dermalną. Wykazano obecność mikroplastiku (MP) w wodzie kranowej, butelkowanej oraz głębinowej, a także soli morskiej, owocach i warzywach. Ze względu na małe rozmiary cząstki MNP mogą być wchłonięte i łatwo rozprowadzone poprzez system naczyń krwionośnych oraz limfatycznych do tkanek i narządów. Najnowsze badania dostarczyły dowodów na gromadzenie się MNP w ludzkich płucach, a nawet w łożysku. Akumulacja MNP w organizmie może mieć długofalowe skutki i prowadzić do wystąpienia u ludzi problemów zdrowotnych, takich jak zapalenie oskrzeli lub rozwój astmy, zwłóknienia płuc, stanów zapalnych i chorób nowotworowych. Informacje zamieszczone w artykule dają częściowy wgląd w to, jak MNP może oddziaływać na organizm człowieka. Do pełnej oceny toksyczności MNP konieczne są jednak kompleksowe badania obejmujące standaryzacje technik jego wykrywania oraz określenia jego zawartości w żywności i w wodzie. Wskazana jest również ocena parametrów toksykokinetycznych, jak też ustalenie dziennej dawki ekspozycji i interakcji MNP z różnymi komórkami. Zbyt mała liczba danych dotyczących bezpośredniego narażenia na MNP w środowisku pracy, a także innych miejscach użyteczności publicznej jest czynnikiem utrudniającym wprowadzenie odpowiednich norm prawnych. W 2024 r. powinny zakończyć się prace nad ustaleniem pierwszego aktu prawa unijnego umożliwiającego monitoring MP w wodzie pitnej, co budzi duże nadzieje na to, że w przyszłości zostaną również ustalone dopuszczalne stężenia dla MNP w wodzie i żywności oraz w miejscach zatrudnienia.
This article discusses the classification of micro- and nanoplastics (MNP), the routes of their exposure and the effects of MNP on the reproductive, respiratory, digestive and immune systems based on in vitro and in vivo studies, as well as available epidemiological data. The MNP can enter our body through inhalation, food or skin. The presence of microplastics (MP) in tap, bottled and deep sea water, as well as in sea salt, fruit and vegetables has been demonstrated. Due to their small size, MNP can be absorbed and easily distributed through the blood and lymphatic vessel system to tissues and organs. Recent studies have provided evidence of the accumulation of MNP in human lungs and even in the placenta. The accumulation of MNP in the body may have long-term effects and lead to health problems in humans, such as bronchitis, development of asthma, pulmonary fibrosis, inflammation and cancer. The information included in the article gives partial insight into how MNP may affect the human body. However, to fully assess the toxicity of MNP, comprehensive research is necessary, including standardization of MNP detection techniques and determination of the MNP content in food and water. It is also advisable to assess toxicokinetic parameters, as well as to determine the daily dose of exposure and interaction of MNP with various cells. Insufficient data on direct exposure to MNP in the work environment, as well as in other public places, constitutes a factor hindering the establishment of appropriate legal standards. In 2024, work on establishing the first act of EU law enabling the monitoring of MP in drinking water should be completed, which raises great hopes that in the future limit values for MNP in water and food and in workplaces will also be established.
Źródło:
Medycyna Pracy. Workers’ Health and Safety; 2024, 75, 1; 81-96
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy. Workers’ Health and Safety
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena wpływu nanocząstek platyny na steroidogenezę na podstawie oznaczania poziomu testosteronu i 17β-estradiolu w komórkach Leydiga (R2C)
Evaluation of platinum nanoparticles effect on steroidogenesis based on the determination of testosterone and 17β-estradiol levels in Leydig cells (R2C)
Autorzy:
Zapór, Lidia
Skowroń, Jolanta
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Choknacka-Puchta, Luiza
Sawicka, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23352093.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
nanocząstki platyny
testosteron
17β-estradiol
komórki Leydiga (R2C)
platinum nanoparticles
testosterone
Opis:
Coraz popularniejsze zastosowanie nanocząstek platyny (Pt-NPs) powoduje, że mogą one systematycznie uwalniać się do środowiska, przede wszystkim do powietrza (w tym powietrza środowiska pracy), ale także do wody, ścieków i gleby, zarówno z procesów produkcyjnych, jak i podczas ich przetwarzania i stosowania oraz w wyniku utylizacji odpadów. Dane dotyczące toksyczności Pt-NPs są ograniczone. Biorąc pod uwagę zdolność Pt-NPs do bioakumulacji w organizmach żywych, ważne jest poznanie długotrwałych skutków narażenia, jakim jest wpływ na funkcje rozrodcze, w tym produkcję hormonów (testosteronu i 17β-estradiolu). Celem pracy była ocena wpływu Pt-NPs na sekrecję hormonów steroidowych w komórkach Leydiga. W komórkach Leydiga linii R2C pochodzących z jąder szczura oceniano działanie cytotoksyczne Pt-NPs <50 nm, badając ich wpływ na aktywność metaboliczną komórek (test MTT) oraz uszkodzenie błon komórkowych (test NRU). Zaburzenia steroidogenezy w komórkach oceniano poprzez oznaczanie sekrecji testosteronu (T) i 17β-estradiolu (E2), stosując kompetencyjny test ELISA. Pt-NPs działały cytotoksycznie na komórki R2C zależnie od stężenia, ale efekt ten był widoczny tylko w teście MTT (zmniejszenie przeżywalności komórek o 50% notowano przy stężeniach powyżej 250 μg/ml). Pt-NPs w stężeniach nie działających cytotoksycznie (8 ÷ 125 μg/ml) powodowały zwiększenie sekrecji T i E2 w porównaniu z kontrolą. Stężenie E2 utrzymywało się na poziomie porównywalnym z działaniem induktora (forskoliny). Uzyskane wyniki, chociaż mają charakter przesiewowy, mogą wskazywać na potencjalne działanie modulujące proces steroidogenezy w gonadach pod wpływem Pt-NPs.
Due to the increasingly popular application of platinum nanoparticles (Pt-NPs), they can be continuously released to the environment, mainly to the air (including the air in the working environment), but also to water, wastewater and soil, both from production processes, during their processing and use, and as a result of waste disposal. Pt-NPs toxicity data are limited. Given the ability of Pt-NPs to bioaccumulate in living organisms, it is important to know the long-term effects of exposure, such as the impact on reproductive functions, including hormone (testosterone and 17β-estradiol) production. The aim of this study was to assess the effect of Pt-NPs on steroid hormone secretion in Leydig cells. Cytotoxicity of Pt-NPs < 50 nm was assessed in the R2C Leydig cell line derived from rat testicles by examining their effects on cellular metabolic activity (MTT assay) and cell membrane damage (NRU assay). Abnormalities of steroidogenesis in cells were evaluated by determination of testosterone (T) and 17β-estradiol (E2) secretion with the competitive ELISA test. Pt-NPs exerted a cytotoxic effect on R2C cells depending on the concentration, but this effect was seen only in the MTT assay (50% reduction in cell survival was noted at concentrations above 250 µg/ml). Pt-NPs at non-cytotoxic concentrations (8–125 µg/ml) increased the secretion of T and E2 as compared with control. The E2 concentration was maintained at a level comparable to the effect of an inducer (forskolin). The results, yet having a screening nature, may indicate a potential steroidogenesis-modulating effect of Pt-NPs in gonads.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2023, 2 (116); 5--28
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-11 z 11

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies