- Tytuł:
-
Etyka codzienności – czy można być dobrym po prostu? Społeczno-polityczna analiza moralności jako towaru, oręża i dystynkcji
Everyday ethics – can you simply be good? - Autorzy:
-
Zarzycki, Roland
Budyta-Budzyńska, Małgorzata
Chmielewski, Adam
Kostyszak, Maria - Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/books/1810982.pdf
- Data publikacji:
- 2021-10-29
- Wydawca:
- Collegium Civitas
- Opis:
-
„Etyka codzienności – czy można być dobrym po prostu?" to praca wyrastająca z refleksji nad kondycją współczesnej debaty etycznej, jak również nad praktyką moralności oraz polityką moralności, które obserwujemy i których doświadczamy w życiu codziennym na początku XXI wieku. U podłoża prezentowanych badań spoczywa przekonanie, że etyczny wymiar rzeczywistości, w której żyjemy i którą tworzymy, pozostaje głęboko spleciony z codzienną formą i praktyką naszego życia. Jednocześnie stanowisko to nie musi, nie powinno i nie oznacza rezygnacji z ideałów, które narodziły się w łonie rozmaitych kultur i rozumów tę codzienność współkształtujących. W tym sensie jest to także zapis poszukiwań ścieżki pomiędzy konsumpcjonistycznym nihilizmem a fundamentalistycznym uniwersalizmem, dwiema ideologiami współczesnego świata, które w nim dominują i wiodą go w przeciwstawnych kierunkach.
Praca broni tezy, że każda moralność jest projekcją formy życia, w tym języka formę tę tworzącego oraz praktyki owe życie ucieleśniającej. W tym kontekście podstawowym celem badawczym staje się konstrukcja narracji pozwalającej ugruntować przekonania moralne w faktycznym miejscu ich pochodzenia – a więc codzienności – w sposób, który jednocześnie eliminuje typowe kompleksy subiektywności i lokalności. Perspektywa ta pozwala z kolei na nawiązanie dialogu pomiędzy autentycznymi wartościami obecnymi w życiu jednostki z tyranią systemów etycznych roszczących pretensje do głębi i uniwersalności. Jest to więc także próba ucieczki od przemocy symbolicznej dominujących dyskursów ideologicznych oraz przywrócenia moralności do jej zwyczajnego użycia w zgodzie z Wittgensteinowskim postulatem powrotu do codzienności.
Wśród pytań badawczych, które organizują całość namysłu, najistotniejsze dotykają surowej praktyki życia, a więc związków lokalnej formy życia z lokalnie obowiązującą moralnością. Jak formy życia wyznaczają reguły gier w moralność? Jaki związek zachodzi między dzisiejszą formą życia konsumpcjonistycznego społeczeństwa i jego zglobalizowanej rzeczywistości, a funkcjonującymi współcześnie grami w moralność? Jakim sposobem w nurcie codziennej praktyki, w mechanizmie społecznej tresury, wyłania się mistyczny wymiar etyki? W jaki sposób dokonuje się ewolucja świadomości, która przekracza nie tylko wartość życia jednostkowego, ale i samą siebie w autodestrukcyjnym akcie zakwestionowania kryterium mechanizmu doboru naturalnego, stworzenia wartości wyższej niż przetrwanie gatunku? Czy arbitralność, egoizm i subiektywność przekonań są właściwymi dla rozważań nad moralnością kategoriami analitycznymi? W jaki sposób fantazja i ideologia penetrują sferę refleksji moralnej, a w szczególności czy możliwy jest spójny ogląd moralności, który wolny jest od pojęć wolności, godności i celowości? Czy uwzględnienie cierpienia Innego jest niezbywalnym elementem wszelkiej możliwej moralności? A jeśli tak, to kim ów Inny miałby być?
Książka poświęcona jest także analizie pojawiających się w toku tego namysłu sprzężeń i próbie zrozumienia dzisiejszych form życia w perspektywie problemów moralnych trapiących współczesność. Zwieńczeniem tej wędrówki staje się refleksja nad kondycją człowieka współczesnego. W tle tych dociekań spoczywa bowiem poczucie głębokiego dysonansu, jaki zachodzi między abstrakcyjną sferą moralności deklarowanej a codziennymi praktykami, między intencją lub pozorem intencji a jej codziennym przełożeniem, także więc między fantazją moralną, ideologią moralną i realnością moralną.
Struktura pracy oparta jest o trzy rozdziały, z których pierwszy poświęcony jest rekonstrukcji filozofii moralności Ludwiga Wittgensteina, drugi naświetleniu wybranych aspektów socjologii moralności, w tym zwłaszcza koncepcji z obszaru socjologii Pierre'a Bourdieu, trzeci zaś syntezie rozważań poprzedzających, wyznaczeniu nowych narzędzi opisu oraz narracji, jak również analizie praktycznych aspektów funkcjonowania systemów przekonań moralnych w świecie dzisiejszym.
Rozdział pierwszy zawiera swego rodzaju filozoficzne preliminaria ukierunkowane na zwięzłe nakreślenie i wyjaśnienie tych aspektów myśli Wittgensteina, które będą odgrywać rolę kluczową w namyśle nad etyką. W szczególności więc wprowadzone zostają w nim centralne dla całej pracy kategorie gier językowych, widzenia jako oraz form życia, stanowiące zarazem swoistą konceptualizację Wittgensteinowskich rozważań dotyczących antropologii, socjologii i historii kultury. Zasygnalizowany zostaje gramatyczny związek świadomości z wszelką możliwą etyką w kontekście dyskusji nad możliwym rozumieniem arbitralności moralności oraz inwariantów etycznych. Wyjaśnienie konsubstancjalności języka oraz ludzkich oglądów i przekonań moralnych pozwala na ukazanie komplementarnej roli codzienności oraz świadomości dla rozwijanej koncepcji etycznej.
Rozdział drugi opisuje etykę codzienności z perspektywy socjologicznej, formułując szeroki wachlarz ujęć wobec niej tak afirmatywnych, jak i krytycznych. Dzięki sprzężeniu tych wielu spojrzeń wypracowana zostaje z kolei perspektywa pozwalającą sproblematyzować rozważane zagadnienia w wymiarze kategorii celowości, godności oraz wolności. Ostatnia z tych kategorii otwiera także szerokie pole refleksji nad rolą, determinizmem oraz swobodą samych modeli poznawczych. Ostatecznie kluczowym etapem tej części rozważań jest zastosowanie socjologii refleksyjnej Pierre'a Bourdieu oraz jego koncepcji gier społecznych do sformułowania koncepcji kapitału moralnego oraz dalszych badań nad etyką codzienności. W szczególności pozwala to wyjaśnić, jak w kontekście społeczno-politycznym moralność funkcjonuje jako tytułowy towar, oręż oraz dystynkcja. Ważnym wątkiem jest także ujęcie polityki małych spraw Jeffreya Goldfarba jako dyskursu właściwego etyce codzienności.
Część ostatnia zawiera zarówno podsumowanie, wnioski z dociekań wcześniejszych, jak i autonomiczne rozważania zmierzające do pełniejszej konceptualizacji etyki codzienności oraz określenia miejsca koncepcji formy życia w praktyce współczesnych nauk społecznych. Kolejno rozważane są praktyczno-teoretyczne warunki możliwości etyki codzienności oraz mechanizmy, dzięki którym manifestuje się jej autentycznie i immanentnie społeczny oraz codzienny charakter. Wyniki te stanowią asumpt do dalszych badań nad teorią względności moralności. Następnie zarysowane zostają wybrane aspekty interferencji etyki i polityki, kluczowe dla zrozumienia fenomenu moralności, w tym wpływ zasłon fantazji i ideologii na samo polityczne funkcjonowanie moralności. W obszarze refleksji nad ekonomią moralności wskazuje się na odległość moralną, odległość lojalnościową oraz rachunek uznania jako trzy komponenty wyznaczające wektor działania moralnego. Końcowa partia tekstu zawiera próbę rozpoznania osiowych cech współczesnych form życia, które stanowią nie tylko o kształcie współczesnej moralności, ale i świata: tyranii indywidualizmu, interpasywności, a następnie wynikającej z nich atrofii zaufania, napędzającej z kolei mechanizmy właściwe dla utowarowienia moralności oraz rozwoju form hipermoralności.
"Everyday ethics - can you simply be good?" is a work arising from reflection on the condition of contemporary ethical debate, as well as on the practice of morality and the policy of morality, which we observe and experience in everyday life at the beginning of the 21st century. The presented research is based on the belief that the ethical dimension of the reality in which we live and which we create remains deeply intertwined with the everyday form and practice of our life. At the same time, this position does not have to, should not and does not mean giving up the ideals born in the bosom of various cultures and minds that co-shape this everyday life. In this sense, it is also a record of the search for a path between consumerist nihilism and fundamentalist universalism, two ideologies of the modern world that dominate it and lead it in opposite directions. The work defends the thesis that every morality is a projection of a form of life, including language that creates this form and practices that embody this life. In this context, the basic research goal is the construction of a narrative that allows to ground moral beliefs in their actual place of origin - i.e. everyday life - in a way that at the same time eliminates the typical complexes of subjectivity and locality. This perspective, in turn, allows for establishing a dialogue between the authentic values present in the life of an individual with the tyranny of ethical systems claiming profundity and universality. It is therefore also an attempt to escape from the symbolic violence of the dominant ideological discourses and to restore morality to its ordinary use in accordance with Wittgenstein's postulate to return to everyday life. Among the research questions that organize the whole reflection, the most important ones concern the strict practice of life, i.e. the relationship between the local form of life and the local morality. How do life forms dictate the rules of morality games? What connection is there between the present-day form of consumerist society and its globalized reality, and the morality games that function today? How does the mystical dimension of ethics emerge in the current of everyday practice, in the mechanism of social training? How does consciousness evolve that exceeds not only the value of individual life, but also itself in the self-destructive act of questioning the criterion of the mechanism of natural selection, of creating a value higher than the survival of the species? Are arbitrariness, egoism and the subjectivity of beliefs appropriate analytical categories for considering morality? How do fantasy and ideology penetrate the sphere of moral reflection, and in particular, is it possible to have a coherent view of morality that is free from the notions of freedom, dignity and purposefulness? Is taking into account the suffering of the Other an indispensable part of all possible morality? If so, who would the Other be? The book is also devoted to the analysis of the feedback emerging in the course of this reflection and an attempt to understand today's forms of life from the perspective of moral problems plaguing the present day. The culmination of this journey is reflection on the condition of modern man. In the background of these investigations there is a sense of a deep dissonance between the abstract sphere of declared morality and everyday practices, between the intention or appearance of intention and its everyday translation, also between moral fantasy, moral ideology and moral reality. The structure of the work is based on three chapters, the first of which is devoted to the reconstruction of Ludwig Wittgenstein's philosophy of morality, the second to highlighting selected aspects of the sociology of morality, including in particular Pierre Bourdieu's concept of sociology, and the third to the synthesis of the preceding considerations, the designation of new tools of description and narration as well as the analysis of practical aspects of the functioning of moral belief systems in today's world. The first chapter contains a kind of philosophical preliminaries aimed at briefly delineating and explaining those aspects of Wittgenstein's thought that will play a key role in considering ethics. In particular, therefore, it introduces the categories of language games, vision as and forms of life, central to the whole work, which at the same time constitute a peculiar conceptualization of Wittgenstein's considerations on anthropology, sociology and the history of culture. The grammatical connection of consciousness with all possible ethics is signaled in the context of the discussion on the possible understanding of the arbitrariness of morality and ethical invariants. Explaining the consubstantiality of language and human views and moral beliefs allows us to show the complementary role of everyday life and awareness for the developed ethical concept. The second chapter describes the ethics of everyday life from a sociological perspective, formulating a wide range of approaches to it, both affirmative and critical. Thanks to the coupling of these many views, a perspective is developed that allows to problematize the issues under consideration in terms of the categories of purpose, dignity and freedom. The last of these categories also opens up a wide field of reflection on the role, determinism and freedom of the cognitive models themselves. Ultimately, the key stage of this part of the discussion is the application of Pierre Bourdieu's reflective sociology and his concept of social games to formulate the concept of moral capital and further research into the ethics of everyday life. In particular, it helps to explain how, in the socio-political context, morality functions as the title commodity, weapon and distinction. An important theme is also the approach to Jeffrey Goldfarb's policy of small matters as a discourse appropriate to the ethics of everyday life. The last part contains both a summary, conclusions from previous investigations, as well as autonomous considerations aimed at a more complete conceptualization of everyday ethics and determining the place of the concept of a form of life in the practice of contemporary social sciences. The practical and theoretical conditions of the possibilities of everyday ethics as well as the mechanisms by which its authentically and immanently social and everyday character are manifested are consecutively considered. These results are a stimulus for further research into the theory of relativity of morality. Then, selected aspects of the interference of ethics and politics are outlined, crucial for understanding the phenomenon of morality, including the influence of the veils of fantasy and ideology on the very political functioning of morality. In the area of reflection on the economy of morality, moral distance, loyalty distance and the calculation of recognition are indicated as three components that define the vector of moral action. The final part of the text attempts to identify the pivotal features of contemporary life forms, which shape not only the shape of contemporary morality, but also the world: the tyranny of individualism, interpassivity, and then the resulting atrophy of trust, which in turn drives the mechanisms specific to the commodification of morality and the development of forms of hypermorality. - Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Książka