- Tytuł:
- Rozum w filozofii średniowiecznej
- Autorzy:
- Chmiel, Bogumił
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/643950.pdf
- Data publikacji:
- 2013
- Wydawca:
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Tematy:
-
Rationalismus
Verstand
Mittelalter
medieval philosophy
rationalism
reason
theology
racjonalizm
rozum
średniowiecze - Opis:
-
Der Artikel bespricht grundlegende Aspekte der mittelalterlichen Auffassung des theoretischen Verstandes. Der Hauptakzent wurde auf die Beziehung zwischen dem Verstand als der autonomen Erkenntniskraft und der Autorität der Kirche, des Glaubens und der Theologie gelegt. Die Autonomie des Verstandes in der mittelalterlichen Philosophie beruhte nicht auf ihrer absoluten Unabhängigkeit von den erwähnten Autoritäten, sondern verwirklichte sich im Bereich des unter ihrem Einfluss geformten religiösen Denkens. Die Glaubensdogmen wurden im Mittelalter nicht als „äußere“, aufgezwungene Beschränkungen der Rationalität der Forschung betrachtet, die von allein die Überschreitung und die Anfechtung religiöser Wahrheiten anstreben sollte, sondern als ein Rahmen, der den Umfang und die Ziele der möglichen Forschung bestimmte. In Konfliktsituationen unterlagen die Philosophen keinesfalls passiv den Autoritäten, sondern sie griffen zu gewissen Maßnahmen, die es ihnen erlaubten, kontroverse Thesen zu unterrichten, ohne in Konflikt mit kirchlichen Institutionen zu geraten. Die Abweichungen in der Beurteilung der Rationalität von Historikern ergeben sich vor allem daraus, dass die Rationalitätsvorstellungen der Aufklärungszeit auf frühere Jahrhunderte übertragen werden.
The purpouse of this paper is to examine main factors determining the medieval understanding of reason and explain differences among contemporary historians in their evaluation of medieval rationalism. According to this interpretation proper characteristic of scholastic thought should take into account teleological orientation of medieval culture. Religious faith and revelation were considered by most of philosophers not as external authority but rather as a internal ,,frame” which settled either aim and boundaries for rational investigations. This ,,frame” appoined by revelation pointed out scope not only for philosophical investigations but organised whole medieval culture providing its unity. Medieval reason was independent within this theological limitations in a similar manner as contemporary analitic philosophy is independent from science and scientific rationalism. Contemporary criticism toward medieval rationalism is caused by transposition of Enlighment's criterions of rationality on medieval thought.
W artykule omawiam zasadnicze aspekty średniowiecznego pojmowania natury rozumu teoretycznego. Główny nacisk położony został na relację między rozumem jako autonomiczną władzą poznawczą a autorytetami Kościoła, wiary i teologii. Autonomia rozumu w filozofii średniowiecznej nie polegała na jej absolutnej niezależności od wspomnianych autorytetów, ale realizowała się w obrębie myślenia religijnego ukształtowanego pod ich wpływem. Dogmaty wiary nie są w wiekach średnich postrzegane jako ,,zewnętrzne” i narzucone ograniczenia dla racjonalności dociekań, które same z siebie miałyby dążyć do przekroczenia i podważenia prawd religijnych, ale jako ramy wyznaczające zakres i cele możliwych dociekań. W sytuacjach konfliktów filozofowie nie poddawali się biernie autorytetom, lecz uciekali się do szeregu zabiegów pozwalających im nauczać kontrowersyjnych tez filozoficznych bez popadania w konflikt z instytucjami kościelnymi. Rozbieżność w ocenie racjonalności pojawiające się wśród historyków wynikają przede wszystkim z przenoszenia kanonów racjonalności właściwych dla myśli Oświecenia na wieki wcześniejsze. - Źródło:
-
Kultura i Wartości; 2013, 7
2299-7806 - Pojawia się w:
- Kultura i Wartości
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł