Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "skarbowość" wg kryterium: Wszystkie pola


Wyświetlanie 1-12 z 12
Tytuł:
Skarbowość w ujęciu instytucjonalnej teorii kontraktów
Public Finance in the Context of Institutional Contract Theory
Autorzy:
Zbroińska, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/575598.pdf
Data publikacji:
2012-03-31
Wydawca:
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Kolegium Analiz Ekonomicznych
Tematy:
skarbowość
instytucje
kontrakty
state finance
institutions
contracts
Opis:
The article focuses on public finance as a mechanism for raising funds for public budgets, a mechanism made up of tax and lending contracts. The author applies an institutional analysis method in which the basic analysis unit is the transaction. The method classifies institutions and organizations and identifies the parties to transactions and transaction attributes. The parties to a tax contract are the State Treasury, local government authorities and taxpayers, and the contract involves the levying, setting and collection of taxes. Public agreements and market transactions with entities in the real economy and banks are made as part of a tax contract. The parties to a Treasury loan contract, on the other hand, are the State Treasury (on account of its demand for loan funds), buyers of Treasury debt securities and municipal bonds, and banks as either lenders or buyers of securities. Market transactions and public contracts are made between the government and entities in the real economy and banks. Such transactions concern the servicing of trade in Treasury securities. The author defines the institutional attributes of individual transactions, such as the nature of assets, and the frequency and uncertainty of a transaction. In the case of tax contracts, transactions with the highest level of institutional attributes include an agreement on the drafting and implementation of tax laws, the terms and conditions of eligibility for tax breaks, and tax collection. In the case of Treasury loan contracts, on the other hand, transactions with the highest level of institutional attributes include agreements on the sale of Treasury securities in all forms and agreements on Treasury guarantees and rating services. A comparison of the contracts shows that, in a Treasury loan contract, there are more transactions, contractual parties, transactions with a high level of institutional attributes, but also more opportunities for negotiation. Both types of contracts involve a fundamental transformation: competition steadily evolves into bilateral cooperation and a bilateral monopoly as the level of asset specificity grows when the contract is carried out.
Celem artykułu jest przedstawienie skarbowości jako mechanizmu pozyskiwania i gromadzenia pieniądza w budżetach publicznych, złożonego z kontraktów podatkowego i pożyczkowego. Zastosowano metodę analizy instytucjonalnej, polegającą na przyjęciu transakcji za podstawową jednostkę analizy, usystematyzowaniu instytucji i organizacji, wytypowaniu stron i atrybutów transakcji. Stronami kontraktu podatkowego są Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, podatnicy, a przedmiotem nakładanie, wymiar i pobór podatków. W ramach kontraktu zawierane są umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami. Stronami skarbowego kontraktu pożyczkowego są Skarb Państwa, zgłaszający zapotrzebowanie na pieniądz pożyczkowy, nabywcy skarbowych papierów wartościowych i obligacji komunalnych, banki jako kredytodawcy lub nabywcy papierów wartościowych. Państwo zawiera umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami, na obsługę obrotu skarbowych papierów wartościowych. Określono cechy instytucjonalne poszczególnych transakcji: specyficzność aktywów umowy, częstotliwość, niepewność. W kontrakcie podatkowym, do transakcji o największym natężeniu cech instytucjonalnych należą: umowa na tworzenie i wdrażanie prawa podatkowego, warunki korzystania z ulg podatkowych, pobór podatków. W skarbowym kontrakcie pożyczkowym są to umowy na sprzedaż skarbowych papierów wartościowych we wszystkich formach oraz umowy na udzielenie poręczenia przez Skarb Państwa i usługi ratingowe. Porównanie kontraktów wskazuje, że w skarbowym kontrakcie pożyczkowym jest więcej transakcji, stron kontraktu, transakcji o wysokim natężeniu cech instytucjonalnych, ale też więcej możliwości negocjacji. W obu kontraktach dochodzi do fundamentalnej transformacji. Początkowe warunki konkurencyjne przekształcają się w bilateralną współpracę i dwu- stronny monopol, kiedy wraz z realizacją kontraktu rośnie poziom specyficzności aktywów. Transformacja polegająca na związaniu umów zachodzi, gdy warunkiem zawarcia umowy jest zaangażowanie specyficznych aktywów, wykorzystanych następnie w kolejnych umowach niższego rzędu.
Źródło:
Gospodarka Narodowa. The Polish Journal of Economics; 2012, 254, 3; 85-105
2300-5238
Pojawia się w:
Gospodarka Narodowa. The Polish Journal of Economics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Reformy ceł i podatków w Rzeczypospolitej w latach 1764–1766
Autorzy:
Woźnicki, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/607615.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
18th century
duties and taxes
exchequer
wiek XVIII
cła i podatki
skarbowość
Opis:
In the middle of 18th century situation of Poland-Lithuania Commonwealth was very difficult. The Commonwealth was losing its position in Europe, and was facing with internal weakness. Therefore its no wonder, that after the death of August III main political fraction – The (Czartoryski’s) Family – launched an ambitious reform program of the state. One of the most serious problem of the Commonwealth was that Saxons reign left the Polish-Lithuanian treasury badly underfinanced, with income of about 8,5 million zlotys. Tax levels were low, and privileged groups remained mostly untaxed.The preelection “convocation” parliament of 1764, controlled by The Family supporters, reformed existing taxes and enacted several new taxes and duties. A general custom duty, paid also by the nobles and clerics, brought in about 2,3 million zlotys in crown provinces in 1765. Unfortunately, Friedrich II of Prussia founded that the duty violated the Treaty of Wehlau of 1657 and started collecting his own illegal duties from Polish boats on the Vistula. In 1766, Poland-Lithuania had to withdraw the general duty and bring back the duty privileges of nobles, but simultaneously put in a new alcohol tax. The review of crown estates allowed to grow the income from military “quarter tax”. Parliament also increased the Jewish pool tax.In the result, the annual income the Polish-Lithuanian treasury increased to 13 million zlotys. Savings of treasury went up from 19 000 zlotys to 1 800 000 zlotys per year. The reforms of duties and taxes in 1764–1766 had a significant influence to strengthener the Polish-Lithuanian state. King Stanislaw August Poniatowski and The Family wanted to continue the state reform program, but the plans was interrupted by the War of the Bar Confederation and the First Partition of Commonwealth.
W połowie XVIII w. sytuacja Rzeczypospolitej Obojga Narodów była bardzo trudna. Rzeczpospolita traciła swoją pozycję w Europie i musiała zmierzyć się z problemami wewnętrznymi. Stąd też nie jest zaskoczeniem, że po śmierci króla Augusta III główna frakcja polityczna – Familia (Czartoryskich) – rozpoczęła ambitny program reformy państwa. Jednym z najpoważniejszych problemów Rzeczypospolitej było to, że rządy saskie pozostawiły skarb państwa polsko-litewskiego w opłakanym stanie, dochody skarbu wynosiły ok. 8,5 mln zł. Poziom podatków był niski, a stany uprzywilejowane były w dużej mierze zwolnione z płacenia podatków.Przedelekcyjny Sejm konwokacyjny w 1764 r., kontrolowany przez zwolenników Familii, zreformował istniejące podatki oraz wprowadził nowe podatki i cła. Cło generalne, obejmujące również szlachtę i duchowieństwo, przyniosło w 1765 r. przychód rzędu 2,3 mln zł w Koronie. Niestety, król pruski Fryderyk II uznał, że cło generalne narusza postanowienia traktatu welawskiego z 1657 r. i zaczął pobierać własne nielegalne cła od polskich statków płynących Wisłą. W 1766 r. Rzeczpospolita musiała wycofać się z cła generalnego i przywrócić przywileje celne szlachty, ale jednocześnie wprowadziła nowy podatek od produkcji alkoholu (czopowe). Dokonanie lustracji królewszczyzn pozwoliło na zwiększenie wpływów z kwarty przeznaczonej na wojsko. Sejm zwiększył również wysokość pogłównego żydowskiego.W rezultacie roczny dochód skarbu państwa polsko-litewskiego wzrósł do 13 mln zł. Oszczędności skarbowe wzrosły w ciągu roku z 19 000 złp do 1 800 000 złp. Reformy ceł i podatków z lat 1764–1766 miały istotny wpływ na wzmocnienie państwa polsko-litewskiego. Król Stanisław August Poniatowski i stronnictwo Familii chcieli kontynuować program reform państwa, lecz te plany zostały przerwane przez działania wojenne konfederacji barskiej i I rozbiór Rzeczypospolitej.
Źródło:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia; 2014, 69
0239-4251
Pojawia się w:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z dziejów skarbowości związków komunalnych. Skarbowość miast Polski w początkach odrodzonej państwowości (1919–1923)
Autorzy:
Adamczyk, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/603096.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
gminy miejskie
wpływy podatkowe
wydatki
budżety
inflacja
municipalities
tax revenues
expenditures
budgets
inflation
Opis:
Artykuł dotyczy kształtowania przez polskie władze państwowe finansów komunalnych w sytuacji funkcjonowania różnorodnych rozwiązań ustrojowych i systemów finansów samorządowych, odziedziczonych po rządach zaborczych. Trudne położenie finansów państwowych, chaos w przepisach regulujących dochody komunalne, ogrom zadań stojący przed samorządami, w szczególności większymi miastami, postawił je w sytuacji wręcz katastrofalnej. Niniejszy tekst stanowi przyczynek do problematyki z zakresu stosunku władz centralnych do samorządu. Pokazuje naturę tych relacji, przejawiającą się w przerzucaniu na samorządy zadań bez zapewnienia odpowiednich środków na ich realizację. On the history of local government finances. Finances of Polish municipalities at the beginning of reborn statehood (1919–1923) The article deals with the shaping of municipal finances by the Polish government, in the conditions of the existence of mosaics of central and local government finances, inherited from the period of partitions. Difficulties of the state finances, the chaos in the regulations governing communal income, the enormity of tasks facing local governments, in particular of the larger cities, put them in a catastrophic situation. This text contributes to the problem of the relationship between central government and local self-governments. It demonstrates the nature of this relationship, manifesting itself in the delegation of tasks to local governments without providing adequate funds for their implementation.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2017, 78
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wybrane aspekty reform skarbowości Imperium Osmańskiego w latach 1839–1876
Selected aspects of the tax reform of the Ottoman Empire between 1839 and 1876
Autorzy:
Szulc, Dawid G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14964674.pdf
Data publikacji:
2022-07-10
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Ottoman Empire
state treasury
Tanzimat
reforms
constitutionalism
Imperium Osmańskie
skarbowość
reformy
konstytucjonalizm
Opis:
Artykuł stanowi przegląd wybranych aspektów prawa skarbowego Imperium Osmańskiego w latach 1839–1876. Nacisk położono w nim na zbadanie ewolucji podatków państwowych w kontekście ustrojowym oraz instytucji budżetu państwa, które we wczesnym etapie państwowości osmańskiej oparte zostały na regułach prawa szariatu, zaś od 1839 r. widoczna stała się tendencja do ich westernizacji.
The paper provides an overview of the selected aspects of the fiscal law of the Ottoman Empire between 1839 and 1876. In particular, the emphasis is placed on examining the evolution of state taxes in the context of the system as well as the institutions of the state budget, which were based on the rules of Sharia law in the early stages of the Ottoman statehood, while a general tendency towards their westernization was noticeable from 1839 onwards.
Źródło:
Czasopismo Prawno-Historyczne; 2022, 74, 1; 301-320
0070-2471
Pojawia się w:
Czasopismo Prawno-Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kryzys skarbowości na przykładzie Polski w XVII wieku
Crisis of the Treasury by the Example of Poland in the 17th Century
Autorzy:
Kuśmierz, Lukasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1803174.pdf
Data publikacji:
2019-10-28
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
skarbowość
finanse publiczne
kryzys gospodarczy
Polska XVII wieku
treasury
public finance
economic crisis
17th century Poland
Opis:
Opracowanie opisuje kryzys finansów publicznych, jakiego doświadczyła Polska w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XVII w. Analizie zostają poddane wpływy oraz wydatki skarbu państwa. Artykuł opisuje problemy instytucjonalne Rzeczypospolitej, m.in.: decentralizację administracji podatkowej i decentralizację planowania finansowego państwa. Opracowanie przedstawia okoliczności wprowadzenia podatków: powszechnego pogłównego oraz akcyzy. W artykule podjęto także próbę wykazania przyczyn kryzysu skarbowości.
The paper describes the crisis of the treasury of Poland in the sixties and the seventies of the 17th century. The paper provides the analysis of the government revenue and spending. The article describes the institutional problems of the Polish Commonwealth, such as: the decentralization of the fiscal apparatus and the fiscal managing and planning. The paper depicts the circumstances of the introduction of the: “powszechne pogłówne” and “akcyza” taxes. The article also attempts to point out the causes of the economic crisis of the treasury.
Źródło:
Roczniki Nauk Prawnych; 2019, 28, 2; 51-66
1507-7896
2544-5227
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Prawnych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Relikty staropolskiej skarbowości na ziemiach polskich po rozbiorach – rekonesans
The relics of the Old Polish finances in the post-partition Polish territories: reconnaissance
Autorzy:
Pilarczyk, Piotr M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39989259.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Tematy:
Księstwo Warszawskie
Królestwo Polskie
podatki
skarbowość
historia opodatkowania
Duchy of Warsaw
Kingdom of Poland
taxes
public finances
fiscal history
Opis:
Rozbiory Rzeczpospolitej nie przekreśliły istnienia szeregu dotychczasowych rozwiązań w dziedzinie skarbowości. W początkach XIX wieku w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim zachowano liczne konstrukcje z epoki staropolskiej. Zmiany zaszły przede wszystkim w dziedzinie zarządu finansami państwowymi, lecz już w przypadku poszczególnych podatków wiele z nich przetrwało długo – zmieniane i reformowane, niektóre świadczenia publiczne dotrwały nawet do XX wieku. Również struktura dochodów publicznych nie uległa większym zmianom w epoce porozbiorowej. Dostrzec też można liczne podobieństwa pomiędzy epoką przedrozbiorową a czasami Księstwa i Królestwa w przypadku kształtu wydatków publicznych. W XIX wieku na ziemiach polskich w dziedzinie skarbowości i prawa skarbowego nowe rozwiązania sąsiadowały więc z licznymi reliktami epoki przedrozbiorowej.
The partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth did not cancel out a number of existing solutions in the sphere of public finance. At the beginning of the 19th century, a number of structures from the Old Polish era were preserved in the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland. Changes took place primarily in the area of the management of state finances, but in the case of individual taxes many of them lasted for a long time. Changed and reformed, some public services even survived into the 20th century. The structure of public revenue did not change much in the post-partition era either. One can also see many similarities between the pre-partition era and the times of the Duchy and the Kingdom in the shape of public expenditure. Thus, in the 19th century in the Polish territory in the field of public finance and fiscal law, new solutions were juxtaposed with numerous relics of the pre-partition era.
Źródło:
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego; 2023, XXVI, 26; 13-34
1733-0335
Pojawia się w:
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Na zapłatę ludziom wojewódzkim”. Finansowanie chorągwi policyjnej województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1734–1767
“For the Payment to Provincial People”. Financing of the Police Squadron of the Poznań and Kalisz Provinces in 1734–1767
Autorzy:
Glabisz, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2105737.pdf
Data publikacji:
2022-07-29
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
sejmiks
Poznań and Kalisz provinces
treasury in the eighteenth century
poviat armies
czopowe and szelężne (taxes on the sale and service of alcoholic beverages)
Poznań Treasury Commission
sejmiki
województwa poznańskie i kaliskie
skarbowość w XVIII w.
wojska powiatowe
czopowe i szelężne
Komisja Skarbowa Poznańska
Opis:
Celem artykułu jest ukazanie zagadnienia finansowania chorągwi policyjnej samorządu sejmikowego województw poznańskiego oraz kaliskiego, funkcjonującej w latach 1734–1767, z podatków czopowego i szelężnego. Podstawą tych rozważań będą głównie znakomicie zachowane materiały skarbowe z archiwum Komisji Skarbowej Poznańskiej (asygnacje, kwity, rejestry i rozliczenia), stanowiące ewenement na tle innych skarbów sejmikowych w skali całej Rzeczypospolitej. Dzięki ich analizie udało się uzyskać istotne informacje o tym, jak zarządzano lokalnymi finansami, w jakim czasie chorągiew otrzymywała fundusze oraz jak ówczesna sytuacja polityczno-gospodarcza województw wpływała na jej losy. Należy podkreślić, że w dotychczasowych badaniach nad finansowaniem tzw. wojsk powiatowych właściwe niespotykana była możliwość tak pogłębionych badań.
The article aims to present the financing of the police unit (called in Polish: chorągiew) of the sejmik authorities in the provinces of Poznań and Kalisz. The squadron operated between 1734 and 1767 and was financed by the taxes on the sale and service of alcoholic beverages (the first one called in Polish czopowe and the second szelężne). These reflections are based mainly on excellently preserved treasury sources from the archives of the Poznań Treasury Commission (assignations, receipts, registers, and accounts), which are unique compared to other sejmik treasuries throughout the whole Commonwealth. Their analysis made it possible to obtain important information on how local finances were managed, when the police unit received funds, and how the political and economic situation in the provinces affected its fate. It should be emphasised that such thorough research on financing the so-called ‘county armies’ has not been possible before.
Źródło:
Kwartalnik Historyczny; 2022, 129, 2; 319-371
0023-5903
Pojawia się w:
Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Struktura wydatków skarbu litewskiego w latach sześćdziesiątych XVII wieku w świetle rachunków skarbnego litewskiego Gabriela Karola Kimbara
The structure of expenses of the Lithuanian treasury in the 1660s in the light of accounts of Lithuanian vice-treasurer Gabriel Karol Kimbar
Autorzy:
Bobiatyński, Konrad
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519703.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
skarbowość
rejestry podskarbińskie
wydatki wojskowe
skarbny litewski
dyplomacja
finances
treasury registers
military expenditures
Lithuanian treasurer
diplomacy
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki analizy struktury wydatków skarbu litewskiego w latach sześćdziesiątych XVII w. Jako podstawę źródłową wykorzystano księgę dochodów i rozchodów skarbnego litewskiego Gabriela Karola Kimbara, administrującego skarbem litewskim w zastępstwie podskarbiego w latach 1662–1663. Celem artykułu jest również szersza refleksja nad przydatnością dokumentacji tego typu do badań nad funkcjonowaniem państwa litewskiego w drugiej połowie XVII w.
The article analyses the structure of expenditures of the Lithuanian treasury in the 1660s. The study is based on the book of revenues and expenses of the Lithuanian Gabriel Kimbar, who administered the Lithuanian treasury standing in for the Lithuanian treasurer in 1662–1663. The article’s aim is also a broader reflection on the usefulness of this type of documents for research into the functioning of the Lithuanian state in the second half of the seventeenth century.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 385-407
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Między teorią a wiedzą źródłową. Nowe spojrzenie na rolę saskiej Kamery jako prekursora prób modernizacji Rzeczypospolitej w XVIII wieku
Between Theory and Source Knowledge. A New Perspective at the Role of the Saxon Chamber as a Forerunner of Attempts to Modernise the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Eighteenth Century
Autorzy:
Dygdała, Jerzy
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28765360.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
skarbowość
dobra stołu królewskiego
Kamera saska 1700–1763
treasury
so-called table lands
Saxon Chamber 1700–1763
Opis:
Omówienie treści książki Petera Collmera poświęconej funkcjonowaniu saskiej administracji majątków królewskich w Rzeczypospolitej w latach 1700–1763. Dyskusja z niektórymi tezami Autora. Kwestia modelu modernizacji wczesnonowożytnego państwa europejskiego na przykładzie szlacheckiej Rzeczypospolitej w XVIII w.
A review of Peter Collmer’s book on the functioning of the Saxon administration of the royal estates in the Polish-Lithuanian Commonwealth between 1700 and 1763. It discusses some of the author’s theses and provides a critique of the modernisation model as applied to the early modern European state, drawing on the example of the noble Commonwealth in the eighteenth century.
Źródło:
Kwartalnik Historyczny; 2023, 130, 4; 879-901
0023-5903
Pojawia się w:
Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pieniądz jako narzędzie wojny (florenos breves et integros) w Polsce pierwszej połowy XVI wieku
Money as Tool of War (florenos breves et integros) in Poland in the First Half of the 16th Century
Autorzy:
Bołdyrew, Aleksander
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/46190652.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
późnośredniowieczna historia wojskowości
wczesnonowożytna historia wojskowości
skarbowość (pieniądze, rachunkowość)
„wojna pruska” 1519–1521
late medieval history of warfare
early modern history of warfare
finances (coins, accounting)
Prussian War 1519–1521
Opis:
Pieniądz zawsze był postrzegany jako narzędzie wojny. Przewija się w wielu anegdotach związanych z działaniami zbrojnymi, jego znaczenie było wielokrotnie dostrzegane przez badaczy historii wojskowości. Zazwyczaj jednak poprzestawano na stwierdzeniu, że bez pieniędzy lub ich substytutu nie jest możliwe toczenie jakiegokolwiek konfliktu. Rzadko natomiast sięgano głębiej, by wyjaśnić strukturę finansową działań zbrojnych. Szczególnie w odniesieniu do dawniejszych epok jest to zrozumiałe, zwłaszcza że niestandaryzacyjny charakter mennictwa oraz obowiązujących systemów rachunkowo-pieniężnych jest mało czytelny. Wprowadzenie systemu podwójnej księgowości na przełomie średniowiecza i nowożytności nieco ułatwia takie badania, nadal jednak łatwo o przeinaczenia i pomyłki. Szczególnie interesującym przypadkiem jest moment stopniowego przejścia z systemu grzywny obrachunkowej na system florenowy (nadal jednak mieszczący się w systemie grzywny), co w realiach państwa polskiego miało miejsce na przełomie XV i XVI w. Na to zjawisko nałożyło się rozpowszechnienie funkcjonowania pieniądza w postaci monety i pieniądza „wirtualnego” – zapisanego w rachunkach (również w rachunkach wojskowych), który miał ograniczone przełożenie na jednostki i znaki pieniężne pozostające w obiegu (tzw. link coin). Wśród wielu istotnych i mało rozpoznanych zagadnień warto zwrócić uwagę na możliwości, jakie dawało prowadzenie rachunkowości w postaci spisywanych rejestrów wydatków na wojsko, a wśród nich na manipulowanie kursem monety florenowej. Zagadnienie to zostanie omówione w oparciu o wybrane księgi rachunków wojskowych sporządzone w związku z wojnami prowadzonymi przez ostatnich Jagiellonów na tronie polskim.
Money has always been perceived as a tool of war. This is evoked in many anecdotes connected with military actions, its importance has been repeatedly recognised by military historians. However, they usually settled for the statement within the idea that engaging in any military conflict without money or its substitute was impossible. An attempt to delve deeper and to clarify the financial structure behind military actions was rarely made. Particularly with regard to earlier eras, this is understandable, especially since the non-standardised nature of minting and the accounting and monetary systems in place is rather unclear. The introduction of the double-entry accounting system at the turn of the Middle Ages makes such research somewhat easier, but misrepresentations and mistakes are still easily made. Particularly interesting case is the period of the gradual transition from the “marca” system (grzywna obrachunkowa) to the florin system (which fell within the ambit of the “marca” system) which in the reality of Poland took place at the turn of the 15th and the 16th centuries. This process was accompanied by the prevalence of money existing in both forms – as a physical coin and as a virtual value noted in the accounts (including military accounts) which has a limited bearing on currency units and mediums of exchange in the coins circulation (so-called link coin). Among the many important and little-recognised issues, it is worth noting the possibilities offered by the keeping of accounts in the form of written records of military expenditure, among them the manipulation of the rate of the florin. This question will be discussed based on the chosen military ledgers drown up in connection with the wars waged by the last Jagiellon Kings of Poland.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica; 2023, 114; 57-71
0208-6050
2450-6990
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wojsko koronne suplementowe i komputowe w latach 1648–1652 w świetle rachunków skarbowo-wojskowych z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
The Crown supplemental and comput army in 1648–1652 in the light of treasury and military sources from the Central Archives of Historical Records in Warsaw
Autorzy:
Nagielski, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519716.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
armia koronna
skarb
komisje skarbowo-wojskowe
kadra dowódcza
regestry popisowe
skarbowość
Crown army
treasury
treasury-military commissions
command staff
popis registers
Opis:
Artykuł ukazuje znaczenie akt skarbowo-wojskowych znajdujących się w AGAD w Warszawie dla przedstawienia stanu armii koronnej w latach 1648–1652. Pozwalają one nie tylko na określenie organizacji, struktury czy liczebności poszczególnych jednostek obu zaciągów, tak narodowego, jak cudzoziemskiego, ale także na przedstawienie kadry dowódczej tych oddziałów oraz kosztów ponoszonych przez Rzeczpospolitą na ich utrzymanie. Materiały znajdujące się w poszczególnych działach Archiwum Skarbu Koronnego umożliwiają odtworzenie kadry oficerskiej i podoficerskiej armii koronnej odbierającej zasługi na poszczególnych komisjach skarbowo-wojskowych, których przedstawiciele nie występują w innych leksykonach i słownikach oficerów, a regestrów i rolli jednostek, w których służyli, nie odnajdujemy w dziale 86.
The article shows the importance of the fiscal and military sources kept in the Central Archives of Historical Records in Warsaw for presenting the state of the Crown army in 1648–1652. They make it possible to determine the organisation, structure, and numbers of individual units of both national and foreign regiments, and present their commanders and the costs incurred by the Commonwealth for their upkeep. The documents contained in particular sections of the Crown Treasury Archives make it possible to reconstruct the officer and non-commissioned officer cadres of the Crown army being paid for their service at particular fiscal and military commissions, whose members do not appear in any lexicons and dictionaries of officers and whose registers and rolls of the units in which they served are not to be found in section 86.
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 291-314
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Finansowanie wojny o tron polski w latach 1733–1735 z perspektywy konfederacji partykularnej województw poznańskiego i kaliskiego
Financing of the war for the Polish throne 1733–1735 from the perspective of the particular confederation of the Poznań and Kalisz provinces
Autorzy:
Glabisz, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29519715.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
finances
confederation
economic self-government
sejmiks
Greater Poland
war of Polish succession 1733–1735
Poznań and Kalisz provinces
Treasury Commission of Poznań and Kalisz Provinces
Jan Andrzej Palędzki
Jan Tarło
skarbowość
konfederacja
samorząd gospodarczy
sejmiki
Wielkopolska
wojna o sukcesję polską w latach 1733–1735
województwa poznańskie i kaliskie
Komisja Skarbowa Poznańska
Opis:
Celem artykułu jest ukazanie sposobu finansowania działań militarnych przez konfederację partykularną województw poznańskiego i kaliskiego, zawiązaną w obronie Stanisława Leszczyńskiego po podwójnej elekcji w 1733 r. Głównymi zagadnieniami badawczymi będą: sposoby uchwalania podatków i skala realizacji ich poboru, specyfika wytworzonej wówczas dokumentacji oraz próby sporządzenia bilansu finansów konfederacji partykularnej. Podstawą tych rozważań będą głównie znakomicie zachowane materiały skarbowe z archiwum Komisji Skarbowej Poznańskiej (asygnacje, kwity, rejestry i rozliczenia).
The article aims to show how the particular confederation of the provinces of Poznań and Kalisz, convened in defence of Stanisław Leszczyński after the double election of 1733, financed its military activities. The main research topics include how taxes were enacted and the scale of their collection, the specificity of the documentation that remained after this activity, and attempts to draw up a balance sheet of the finances of the particular confederation. These reflections will be based mainly on excellently preserved treasury materials from the archives of the Poznań Treasury Commission (assignments, receipts, registers, and accounts).
Źródło:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 425-451
0080-3634
Pojawia się w:
Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-12 z 12

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies