Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "interwar architecture" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-26 z 26
    Tytuł:
    Miejska architektura Poznania w modernistycznej interpretacji Stefana Cybichowskiego
    Urban architecture of Poznań in Stefan Cybichowski’s modernist interpretation
    Autorzy:
    Białkiewicz, Joanna Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1841727.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
    Tematy:
    modernizm
    modernizm klasycyzujący
    półmodernizm
    międzywojenna architektura Poznania
    classicizing Modernism
    semi-Modernism
    interwar architecture of Poznań
    Opis:
    Przedmiotem opracowania są poznańskie budowle użyteczności publicznej i architektury przemysłowej zaprojektowane przez Stefana Cybichowskiego w latach 1927–1934 w formach modernistycznych. Pierwsze eksperymenty Cybichowskiego z modernizmem w architekturze świeckiej datują się na połowę lat dwudziestych i wiążą z intensywnym ruchem budowlanym przed PWK oraz ogólnie z rozwojem miasta w okresie międzywojennym. Opisano chronologicznie budynki zróżnicowane pod względem funkcji: Szkołę Handlową, elektrownię na Garbarach, palmiarnię w parku Wilsona, internat Sióstr Urszulanek oraz fabrykę Pebeco. Cybichowski stosował dwa rodzaje „kostiumu modernistycznego”: surowy funkcjonalizm o inspiracjach bauhausowskich dla obiektów przemysłowych oraz modernizm z elementami neoklasycyzmu dla budowli o charakterze bardziej reprezentacyjnym. Należy odnotować jego pionierską rolę we wprowadzeniu funkcjonalizmu w architekturę miejską Poznania.
    The subject of this study are the Poznań public and industrial buildings designed by Stefan Cybichowski in 1927–1934 in Modernist forms. Cybichowski’s first experiments with Modernism in secular architecture date back to the mid-1920s and are connected with the intensive building movement before the General National Exhibition (PWK) and the development of the city in general during the interwar period. Buildings with a diverse range of functions were described: the School of Trade, the power plant on Garbary, the Palm House in Wilson Park, the Ursuline Sisters’ boarding school, and the Pebeco factory. Cybichowski used two types of “Modernistic costumes:” strict Functionalism with Bauhaus inspirations for industrial buildings and Modernism with elements of Neoclassicism for buildings of a more formal character. His pioneering role in introducing Functionalism to the urban architecture of Poznań should be noted.
    Źródło:
    Wiadomości Konserwatorskie; 2021, 66; 37-46
    0860-2395
    2544-8870
    Pojawia się w:
    Wiadomości Konserwatorskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pomiędzy. Archeologia badań nad architekturą międzywojenną w Polsce w perspektywie inkluzywnej demokracji spojrzenia
    In Between: the archaeology of research on interwar architecture in Poland as seen from the perspective of the inclusive democracy of the gaze
    Autorzy:
    Leśniakowska, Marta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2082163.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Opis:
    This article, as part of the “new historiography”, deals with the beginnings of modern research on interwar architecture in Poland. The author considers said starting point to be in the first edition of Adam Miłobędzki’s Outline of the History of Architecture in Poland (1963). Miłobędzki was one of the foremost scholars of architecture in Poland and his book was reprinted three times (1968, 1978, and 1988). Thanks to its modern synthesizing form, it occupied from the start a key position in the Polish literature on the subject, and to this day remains a model academic textbook. A strictly personal work, it used the most up-to-date knowledge of the history of Polish architecture at that time, and underlined Miłobędzki’s individualism and intellectual independence from the authorities. The “outline” was not constructed to be a denotative (unequivocal) collection of objects-facts symbols, but rather a connotative (equivocal/polysemous) text open to interpretations. It had, however, the features of a propaedeutic, using cumulative knowledge in an evolutionist manner and according to a phasic model. The history of architecture is narrated through the description of buildings chosen for their innovative role in history. In the system of historical linearity applied therein, the history of architecture breaks off at the beginning of the First World War, thus excluding the interwar period. Its absence was corrected by the addition of a short appendix to the second edition (1968), entitled “Conclusion. Architecture after the First World War”. According to Leśniakowska, the inclusion of the appendix was the result of influence by the neo-avant-garde movement in art and architecture, activated by a generation of modernist “resistance” to socialist realism (of which Miłobędzki was part), which appeared in the mid-1950s. Leśniakowska acknowledges the added “Conclusion” to be the founding text for the study of interwar architectural culture, and reveals its complex simultaneous synchro-diachronic connections, intersections, contexts and sociocodes. The author analyses the reasons why the Outline initially ended on the caesura of 1914; it was the result of a directive of post-war academic art history which stipulated a one hundred years distance from the subject of research. This ruled out movements from the mid-19th century and excluded contemporary culture from art historical studies as being more suitable for art criticism than history of art. It was not until the last edition (1988) that Miłobędzki shifted this caesura to around 1950, which could be explained by the influence of revisionist tendencies in the humanities after the Second World War. Among others, James S. Acker- man considered the separation of history and criticism as unnatural and harmful, leading to limitations and negative cognitive effects. Looking at this dispute from the perspective of the “new historiography”, so vital for shaping artistic/architectural historiography, Leśniakowska points out that the exclusion of the modern/contemporary art and architecture exposes the mechanism of submitting the studies on art to a system of authority and domination, which teaches the “correct” understanding of the past without the phenomena which could pollute it. The exclusion of the interwar period was therefore a “significant oversight”, a decision rooted in the symbolic order of knowledge-authority, a symptom of the problem of “using” art history by a suitably programmed new memory in accordance with the then doctrine of managing tradition. In the theories of text and of seeing (image as text; text as artefact) and in the system of representation, that which is omitted is part of the message, which, with the help of performative practices, provides knowledge about the author of the information. Hermeneutical reading of the Outline by Miłobędzki, and of his index of architectural values, allows us to see how architecture appears as that which is “visible”, and is filled with (politically desirable) meaning. In the index of values established by Miłobędzki, the work of modernist architects was sanctioned, showing not only (and not as much as) what but why there were various forms of modernism in Poland, and how they shaped the mosaic or patchwork landscape of the interwar architecture. The appendix to the Outline has the characteristics of a subjective “attendance list”, which by questioning the automatism and authoritarianism of the “war” caesuras, points out to a cluster of issues that in the 1960s and the contemporary methodological consciousness outlined the preliminarily image of architecture in Poland. They set out the future direction of research on the arts of the first half of the 20th century, which came to the fore with the “new historiography” and critical history of art/architecture with its inclusive democracy of the gaze.
    Źródło:
    Rocznik Historii Sztuki; 2018, 43; 65-74
    0080-3472
    Pojawia się w:
    Rocznik Historii Sztuki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Konkurs na kościół Św. Rocha w Białymstoku. Idea świątyni i projekty jej realizacji a główne nurty stylistyczne w architekturze sakralnej II Rzeczypospolitej
    Architectural competition for St. Roch’s Church in Bialystok in the context of religious architecture during the interwar period in Poland
    Autorzy:
    Dolistowska, M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/398516.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
    Tematy:
    architektura sakralna
    architektura
    okres międzywojenny
    kościół św. Rocha
    Białystok
    konkurs architektoniczny
    church architecture
    interwar architecture
    polish architectural competitions
    St. Roch’s church
    Opis:
    Kościół św. Rocha w Białymstoku jest jednym z najważniejszych dzieł architektury polskiej XX wieku. Przedmiotem artykułu jest konkurs na projekt świątyni ogłoszony w 1926 roku, rozpatrywany w kontekście głównych nurtów stylistycznych obecnych w architekturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego. Przeprowadzana analiza wskazała, że konkurs ten − pomimo że żadna z nagrodzonych prac nie została wybrana do realizacji − stanowił moment przełomowy, inicjując zwrot w kierunku form modernistycznych, od tej chwili trwale obecnych w architekturze sakralnej II Rzeczypospolitej.
    St. Roch’s church in Bialystok is one of the most important architectural works of the 20th century in Poland. Main subject of the article is an architectural competition for the design of this church, which took place in 1926. The article analyses the competition in the context of polish religious architecture during the interwar period. Despite the fact that none of awarded projects was never realized, the competition was an important stage in evolution of modern church architecture in Poland.
    Źródło:
    Architecturae et Artibus; 2016, 8, 2; 14-31
    2080-9638
    Pojawia się w:
    Architecturae et Artibus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Architektura Brześcia nad Bugiem w latach II Rzeczypospolitej
    Architecture of Brest-on-the-Bug in the Second Polish Republic
    Autorzy:
    Pszczółkowski, M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1366637.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Brześć nad Bugiem
    Kresy Wschodnie
    architektura międzywojenna
    klasycyzm akademicki
    klasycyzm zmodernizowany
    style narodowe
    funkcjonalizm
    Brest
    Eastern Borderlands
    interwar architecture
    academic classicism
    modern classicism
    national styles
    functionalism
    Opis:
    Brześć nad Bugiem to miasto, którego szczególny rozwój przypadł na lata międzywojenne. W tym okresie pełniło ono funkcję stolicy województwa, będąc siedzibą licznych organów administracji wojewódzkiej i powiatowej. Nowa ranga przyczyniła się do rozwoju urbanistycznego i architektonicznego miasta. Zadaniem priorytetowym stało się wprowadzenie zabudowy monumentalnej kształtującej wielkomiejski wizerunek, okazałe formy architektoniczne miały też dowodzić potęgi i stabilności państwa polskiego. Rozwijała się w tym nurcie także architektura mieszkaniowa, związana m.in. z potrzebami kadr urzędniczych. W architekturze międzywojennego Brześcia można doszukać się wszystkich charakterystycznych dla tej epoki zjawisk stylistycznych, począwszy od klasycyzmu akademickiego, poprzez klasycyzm zmodernizowany i style narodowe w różnych odmianach, aż do skrajnego funkcjonalizmu. Pomimo peryferyjnego położenia miasta w skali kraju oraz typowych dla Kresów Wschodnich problemów w zakresie planowania przestrzennego, realizowana tu architektura reprezentowała wysoki poziom artystyczny, szczególnie w odniesieniu do gmachów użyteczności publicznej. Budowle tego okresu cechują się oryginalnością i znaczną różnorodnością form, w wielu przypadkach nie ustępując pod względem klasy architektonicznej gmachom Warszawy czy innych wielkich miast ówczesnej Polski zachodniej. Stolica kraju miała duży wpływ na wyraz architektoniczny Brześcia, przede wszystkim z racji pochodzenia projektujących tu architektów, w większości będących przedstawicielami środowiska warszawskiego.
    In the interwar period Brest developed rapidly. At that time, the city was the capital of the Polesia voivodeship. Therefore, numerous administrative authorities had their headquarters here. It added to urban and architectural development of Brest. The task of great importance was to introduce monumental architecture and, consequently, to establish the urban image of the city. Splendid forms were to demonstrate power and stability of the Polish state. Another significant issue was to design housing estates for the Polish officials who appeared in Brest after 1918. The interwar architecture of Brest presents all the mainstream stylistic phenomena typical of that time: academic classicism, modern classicism, various national styles and, finally, pure functionalism. Even though the city was located in the borderlands and had to face problems of urban planning, its architecture presented quite high artistic level, especially in terms of public buildings. These were characterized with distinguished forms; and certain buildings were almost as impressive as the ones in Warsaw or other important cities in Poland. It is worth noticing that Brest was under influence of Warsaw, mainly because of the fact that several architects working here came from the capital of Poland.
    Źródło:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki; 2014, 59, 3; 5-32
    0023-5865
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ceglane detale elewacyjne w międzynarodowej wielorodzinnej szczecińskiej architekturze mieszkaniowej
    Brick facade details in the Szczecin interwar multifamily residential architecture
    Autorzy:
    Bizio, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/369585.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydawnictwo Uczelniane ZUT w Szczecinie
    Tematy:
    architektura modernistyczna
    Szczecin
    ceramika
    modern architecture
    ceramics
    Opis:
    Tematem artykułu jest omówienie sposobu wykorzystanie cegły w detalach architektonicznych w szczecińskiej modernistycznej wielorodzinnej architekturze mieszkaniowej lat 20. i 30. XX wieku. Przykłady szczecińskich detali ukazano na tle użycia ceramiki w europejskiej architekturze modernistycznej z początków XX wieku.
    The theme of this article is to discuss the ways of brick use in the architectural details in the Szczecin modernist multi-family residential architecture 20s and 30s the twentieth century. Examples of Szczecin details shown on the background of the use of ceramics in the European modernist architecture of the early twentieth century.
    Źródło:
    Przestrzeń i Forma; 2011, 16; 567-576
    1895-3247
    2391-7725
    Pojawia się w:
    Przestrzeń i Forma
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Recepcja idei architektury Bauhausu w przestrzeni Łodzi międzywojennej
    Accepting the idea of bauhaus architecture on interwar lodz
    Autorzy:
    Olenderek, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1403666.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
    Tematy:
    interwar Lodz
    idea of the Bauhaus Architecture
    public space
    apartment building
    Łódź międzywojenna
    idea architektury Bauhausu
    przestrzenie publiczne
    apartamentowiec
    Opis:
    Łódź, podniesiona w okresie międzywojennym do rangi miasta wojewódzkiego, rozwijała się równie burzliwie, ale znacznie bardziej harmonijnie, co na przełomie XIX i XX wieku, tj. w okresie rewolucji przemysłowej. Oprócz nadania Łodzi rangi administracyjnej, w latach 20. XX wieku erygowano diecezję łódzką i utworzono garnizon wojskowy. Wydarzenia te wpłynęły w zasadniczy sposób na kształtowanie struktury przestrzennej i wznoszenie często nowatorskich, a czasami wręcz awangardowych, obiektów architektonicznych, nawiązujących do zasad propagowanych przez znanych artystów – Władysława Strzemińskiego czy Katarzynę Kobro. Współpraca różnych specjalistów w ramach sztuki budowania odcisnęła znaczące piętno w krajobrazie miasta. Do sztandarowych przykładów obiektów zawierających elementy wywodzące się z idei Bauhausu zaliczyć można m.in. gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej „Polska YMCA” czy szpital wojskowy, którego patronem został gen. Sławoj Składkowski. O rozległej współpracy środowisk twórczych poza budynkami o charakterze publicznym świadczą również liczne obiekty o przeznaczeniu mieszkalnym. Wśród nich za najważniejsze należy uznać kolonię mieszkalną na Polesiu Konstantynowskim oraz kolonię mieszkalną ZUS. Obu tym projektom towarzyszyły przestrzenie rekreacyjne w postaci największego w ówczesnej Europie rozrywkowego Parku na Zdrowiu czy osiedlowego zieleńca ZUS. Podniesieniu sprawności fizycznej mieszkańców i zagospodarowaniu ich czasu wolnego służył także nowo utworzony Park 3 Maja. Równie istotne z punktu widzenia potrzeby rozwiązywania problemów społecznych szerokiej rzeszy łódzkich rodzin robotniczych były osiedla szeregowych domków jednorodzinnych zrealizowane przez TOR na Marysinie III i S tokach. Powszechny w Łodzi międzywojennej głód mieszkaniowy oraz zmiana oczekiwań lokatorów, wśród których byli urzędnicy miejscy, lekarze, adwokaci czy oficerowie wymagający podniesienia standardów nowo wznoszonych lokali mieszkalnych, sprzyjały rozwojowi kamienic luksusowych, domów czynszowych czy willi miejskich. Równie istotnym problemem był analfabetyzm. Działacze społeczni i władze miejskie włączyli się aktywnie w ogólnopolską akcję budowy szkół powszechnych. W 1939 roku miasto mogło poszczycić się kilkunastoma nowymi szkołami. Do nowatorskich gmachów możemy zaliczyć szkołę przy ulicy Rokicińskiej połączoną z przedszkolem. Również w tym okresie wzniesiono, przynajmniej częściowo, znakomity budynek Wolnej Wszechnicy Polskiej przy ulicy P.O.W. Na ile podane przykłady architektury mogą uchodzić za równie wartościowe jak te, które wyszły spod ręki twórców Bauhausu; czy i na ile można im przypisać cechy nurtu międzynarodowego?
    Lodz, which was elevated to the regional centre was developing rapidly – much more orderly however – than between the XIXth and XXth century (during the Industrial Revolution). The Lodz Diocese was founded in the 1920s, as well as a military garrison. These activities influenced the shaping of public space and creation of modern, even avant-garde buildings, drawing upon the rules popularized by known artists, such as Władysław Strzemiński or Katarzyna Kobro. The cooperation of various construction specialists made a large impact on the city space. The main examples of architecture with Bauhaus elements are: The Christian Youth Association building (“Polish YMCA”) and Gen. Sławoj Składkowski Military Hospital. Apartment buildings also benefited from this cooperation: Polesie Konstantynowskie and ZUS apartment complexes. These apartments were provided with the biggest entertainment Park (Park na Zdrowiu or ZUS Park) in Europe at that time. The newly constructed Park 3 Maja also served to increase general health and to spend free time. The solution to accommodate many working men and their families was the construction of terraced houses by TOR in Marysin and Stoki districts. The lack of apartments in the interwar Lodz period and demands for better living conditions (lawyers, doctors, officers) fueled the development of luxurious apartments and villas. The other problem was illiteracy. Social activists and city authorities joined in the country wide primary school construction. In 1939 the city had a dozen new schools. The school (connected to a kindergarten) at Rokicińska St. was modern building. Also in this period, an excellent building of The Free Polish University (Wolna Wszechnica Polska) at P.O.W. Stret. An impressive building at P.O.W. St. was partially constructed. Can the provided examples be as valuable as what the Bauhaus authors created? Can they be accepted into the international trend? The author hopes, that these considerations will enrich the knowledge of the process of shaping Lodz city space.
    Źródło:
    Architecturae et Artibus; 2020, 12, 1; 29-50
    2080-9638
    Pojawia się w:
    Architecturae et Artibus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    KOŚCIOŁY DEKANATU SOKOŁOWSKIEGO W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM
    CHURCHES IN THE DECANATE OF SOKOŁÓW IN THE INTERWAR PERIOD
    Autorzy:
    Walicki, Bartosz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/490202.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Instytut Teologiczno-Pastoralny im. św. bpa Józefa Sebastiana Pelczara
    Tematy:
    dekanat sokołowski, kościoły, architektura sakralna, okres międzywojenny
    deanery of Sokołów, churches, sacral architecture, interwar period
    Opis:
    The decanate of Sokołów was formed in 1921. Till 1939 there were eight parishes in it: Górno, Kamień, Medynia Głogowska, Nienadówka, Sokołów Małopolski, Stobierna and Wólka Niedźwiedzka. On this area, there were eight parochial churches and one filial, seven made of brick and two wooden. Two churches, in Górno and Sokołów Małopolski were built on the edge of interwar period. Some of these temples were partly destroyed durimg the first world war. Up to 1939 new churches were finished and all of them got the full furnishing. The priests took care of all these high places together with the prominent help and involvement of congregation, even those, who lived on emigration.
    Źródło:
    Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej; 2017, 24; 509-532
    1234-8880
    Pojawia się w:
    Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dynamika – sposób postrzegania geometrii
    Dynamics as a way of perceiving geometry
    Autorzy:
    Dybczyńska-Bułyszko, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/145985.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    kompozycja przestrzeni architektonicznej
    dynamika przestrzeni architektonicznej
    neoplastycyzm
    rytm w architekturze
    kompozycja otwarta
    narracja w architekturze
    Władysław Strzemiński
    Koszczyc-Witkiewicz Jan
    Edgar Norwerth
    Romuald Gutt
    Christian Norberg-Schulz
    teoria architektury
    polska architektura międzywojenna
    composition
    architectural space
    dynamics of space
    neoplasticism
    architectural rhythm
    open composition
    architectural narrative
    Jan Koszczyc-Witkiewicz
    architectural theory
    Polish interwar architecture
    Opis:
    Architektura modernistyczna w ślad za rozwojem sztuki (malarstwo) wprowadziła dynamikę do kompozycji przestrzennej: neoplastycyzm oparty na rytmie jednostajnym i kompozycji otwartej; funkcjonalizm oparty na komunikacji, czyli sposobie w jaki poruszając się postrzegamy geometrię przestrzeni. W latach 30. XX w. model percepcji przestrzeni zgodny z zasadami fizjologii (rytm jednostajny) zastąpił model percepcji zgodny z zasadami psychologii (teoria bodźców) i bazujący na tworzeniu subiektywnej narracji psychologicznej. Subiektywne wrażenie, niedookreślone, aby umożliwić zróżnicowaną interpretację stworzyło nowy kanon podstawowych elementów kompozycji architektonicznej (Norberg-Schulz): centrum, kierunek, obszar - tym charakterystycznych, że nie definiują granicy formy. Wieloznaczność, czyli swoboda interpretacji przestrzeni dopuszcza (jako opcję zaproponowaną, a nie narzuconą przez architekta) przekaz wartości. Przykładem jest pawilon na światową wystawę w Paryżu w 1937 roku projektu Romualda Gutta, gdzie narracja psychologiczna mimo „formy otwartej” kulminuje się w geometrii konkretnej - czaszy muszli koncertowej. To przekaz architekta, który w 1936 roku uznał, że największą wartością ówczesnej Polski na forum światowym jest jej wartość kulturowa – tu symbolicznie reprezentowana przez koncerty muzyki Chopina.
    In the wake of the developing art (paintings) modernist architecture introduced dynamics into spatial composition. Neoplasticism based it on regular rhythm and open composition, while functionalism based it on movement – the way we perceive geometry while moving through space. In the 1930s the spatial perception model in accordance with physiology principles (regular rhythm) was replaced by the perception model in accordance with the principles of psychology (theory of incentives) and relied on the creation of a subjective psychological narrative. The subjective impression, kept vague on purpose, enabled diverse interpretation and created a new canon of the basic elements of architectural composition (Norberg-Schulz): the center, the direction, an area - characteristic because they did not define borders of the form. Ambiguity or freedom of interpretation of the space allows (as an option proposed rather than imposed by the architect) for a transfer of values. The pavilion at the world exhibition in Paris in 1937 with the design by Romuald Gutt can be viewed as an example where the psychological narrative despite the “open form” culminates in definite geometry - the acoustical shell’s dome. It serves as a message from the architect, who in 1936 had decided that the greatest value of Poland in those times, at the international exhibition, was its cultural value - represented symbolically by concerts with Chopin’s music.
    Źródło:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki; 2016, 61, 2; 35-52
    0023-5865
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Structural morphological analysis of order system in Lviv architecture of interwar period
    Strukturalna analiza morfologiczna porządku architektonicznego w architekturze Lwowa okresu międzywojennego
    Autorzy:
    Pavlova, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/370650.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydawnictwo Uczelniane ZUT w Szczecinie
    Tematy:
    interwar period
    Lviv
    modular analysis
    morphological analysis
    order
    proportional analysis
    analiza modułowa
    analiza morfologiczna
    analiza proporcjonalna
    Lwów
    okres międzywojenny
    porządek architektoniczny
    Opis:
    A structural morphological analysis of architectural order has been conducted with a view to study the specific features of order structure on Lviv buildings of interwar period. The study also includes proportional analysis of the façade and order as well as general modular and comparative analysis. The author researches trends in the development of order structure during the period specified and compares the results obtained with classical samples of the Renaissance period.
    Przeprowadzono strukturalną analizę morfologiczną ładu architektonicznego w celu zbadania specyficznych cech struktury porządkowej budynków Lwowa, okresu międzywojennego. Badanie obejmuje również analizę proporcjonalności fasad i porządku, a także ogólną analizę modułową i porównawczą. Autor bada trendy w rozwoju struktur budynków w podanym okresie i porównuje wyniki uzyskane z klasycznymi wzorcami okresu renesansu.
    Źródło:
    Przestrzeń i Forma; 2019, 37; 17-30
    1895-3247
    2391-7725
    Pojawia się w:
    Przestrzeń i Forma
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Architektura mieszkaniowa międzywojennego Kowna na przykładzie zabudowy ulicy V. Putvinskio
    Residential architecture of interwar Kaunas on the example of buildings at V. Putvinskio street
    Autorzy:
    Niebrzydowski, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/398291.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
    Tematy:
    architektura mieszkaniowa
    historia architektury XX w.
    teoria architektury XX wieku
    Kowno
    residential architecture
    history of the 20th century architecture
    theory of the 20th century architecture
    Kaunas
    Opis:
    Celem artykułu była ogólna charakterystyka architektury mieszkaniowej zrealizowanej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku w centrum Kowna. Był to okres intensywnych przemian i rozwoju związanego z uzyskaniem przez to miasto statusu „przejściowej stolicy” Litwy. W pierwszych rozdziałach przedstawiono uwarunkowania, jakie towarzyszyły tym procesom, oraz ich główne kierunki i skalę. W ogólny sposób omówiono najważniejsze aspekty przekształceń struktury urbanistycznej Kowna, wskazano najbardziej prestiżowe realizacje i czołowych architektów. Następnie skupiono się na budynkach mieszkalnych, które w okresie międzywojennym stanowiły największą grupę nowych obiektów. Zakres szczegółowych badań ograniczono do wielorodzinnych budynków mieszkalnych wzniesionych przy ulicy V. Putvinskio, jako reprezentatywnego przykładu zabudowy w centrum miasta. Metoda badawcza obejmowała studia literatury, wywiady z miejscowymi architektami i badaczami architektury, ogląd obiektów, wykonanie dokumentacji fotograficznej. W trakcie badań wstępnych wyłoniono pięć budynków, które poddano analizom porównawczym, m.in. w zakresie stylistyki architektonicznej oraz kształtowania form i rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych. Wyniki badań przedstawiono w podsumowaniu, w postaci wniosków. Najważniejsze z nich wskazują na: odniesienia historyczne widoczne w budynkach wznoszonych w latach dwudziestych, dominację stylu modernistycznego w latach trzydziestych, regionalny charakter kowieńskiego modernizmu, specyficzne elementy i detale architektoniczne, jednoklatkowe układy budynków, swobodny sposób kształtowania pierzei.
    The purpose of the article was the general characteristics of residential architecture built in the 1920s and 1930s in the centre of Kaunas. It was a period of intense changes and development, which was connected with the new status of the city as “the transitional capital” of Lithuania. The first chapters present the conditions that accompanied these processes and their main directions and scale. The most important aspects of the transformation of the urban structure of Kaunas were discussed in a general way, the most prestigious projects and leading architects were also indicated. Then, the focus was on residential buildings, which in the interwar period constituted the largest group of new facilities. The scope of detailed studies was limited to multi-family buildings constructed on V. Putvinskio street, as a representative example of residential architecture in the city centre. The research method included studies of relevant literature, interviews with local architects and researchers of architecture, inspection of buildings, photographic documentation. During the preliminary studies, five buildings were selected, which were subjected to comparative analyses, including in the field of architectural styles and shaping of architectural forms as well as functional and spatial solutions. The results of the research are presented in the summary in the form of conclusions. The most important of them indicate: historical references visible in buildings constructed in the 1920s, the dominance of the modernist style in the 1930s, the regional character of modernism in Kaunas, specific architectural elements and details, plans of buildings with single-staircase, and a free-style composition of frontages.
    Źródło:
    Architecturae et Artibus; 2019, 11, 2; 26-37
    2080-9638
    Pojawia się w:
    Architecturae et Artibus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Uniqueness of The German Barracks in The Context of The Style of Military Architecture in The Interwar Period
    Autorzy:
    Rudnicka-Bogusz, Marta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27314876.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Oficyna Wydawnicza
    Tematy:
    military architecture
    nationalism
    Heimatstil
    Heimatschutz
    1930s architecture
    architektura militarna
    nacjonalizm
    architektura lat 30. XX wieku
    Opis:
    Investments in military-related facilities have always had important ideological connotations. When studying the styles of barracks complexes in Eastern Europe, one can notice two main periods of heightened militarism and identify two related style trends. The large-scale barracks built in the 1880s represent a style infused with national romanticism. In Prussia, for example, it is Rundbogenstil, which legitimizes monarchical power and is represented by the barracks designs of Karl Friedrich Schinkel. As a result of the defeat in World War I, this style is compromised by its association with the Dolchstoss myth. With the beginning of the 1930s, the tendency to build extensive barracks complexes intensifies again. The buildings erected at that time reflect the tendency to modernize architecture. They are characterized by economy, functional and hygienic layout of rooms and a cubic style. This ideal shines through, for example, the search for a new barracks design carried out in the 1920s in the Second Polish Republic, where modernism had grown into a national style. This tendency is also evident in German barracks, such as those in Wrocław, designed by Otto Salvisberg, and Swiss barracks in Lucerne, designed by Armin Meili. However, due to the tightening of the nationalist rhetoric by the ruling NSDAP, as witnessed by the "Entartete Kunst" exhibition held in Munich in 1937, the international style is rejected in Germany, which was unprecedented at the time. A new style is sought, and the Heimatstil based on vernacular patterns developed in the 1870s fits in with the populist inclinations of the Third Reich. As a result, the design of barracks complexes sees a return to a simplified historicizing style, which then gives way to buildings that represent the biased national style of Heimatschutz, expressiing the polarization of public discourse along the lines of: cosmopolitan "them" and domestic "us" [1].
    Źródło:
    Civil and Environmental Engineering Reports; 2023, 33, 2; 34--54
    2080-5187
    2450-8594
    Pojawia się w:
    Civil and Environmental Engineering Reports
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Zrodzone z duszy ludu”. Ochrona sakralnej architektury drewnianej na międzywojennym Górnym Śląsku a polsko-niemiecki spór o narodowy charakter regionu
    „Born of the Soul of a People:” Protection of religious wooden architecture in the interwar Upper Silesia and the Polish-German dispute over the national character of the region
    Autorzy:
    Gorzelik, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/218029.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
    Tematy:
    drewniane kościoły
    Górny Śląsk
    dziedzictwo kulturowe
    translokacja
    wooden church
    Upper Silesia
    cultural
    heritage
    translocations
    Opis:
    Ochronę pomników drewnianej architektury sakralnej uznano za jedno z najpoważniejszych wyzwań, przed jakimi stanęli konserwatorzy zabytków Prowincji Śląskiej, działający od schyłku XIX w. Wypracowana przez nich strategia postępowania doczekała się weryfikacji po Wielkiej Wojnie na podzielonym polsko-niemiecką granicą Górnym Śląsku, gdy drewniany kościół wykorzystywano jako dowód na polski lub niemiecki charakter kultury regionu. Metody ochrony zabytków stosowane przez polskich i niemieckich konserwatorów były nieco inne. W Prowincji Górnośląskiej dopuszczano daleko idące przekształcenia przestrzeni i bryły obiektów, by zachować ich funkcję i lokalny pejzaż. Podobnie jak przed I wojną światową dokonywano też translokacji. W województwie śląskim, gdzie prawna i finansowa sytuacja służb konserwatorskich była korzystniejsza, egzekwowano obowiązek opieki nad zabytkami, wspierając parafie dotacjami. Planowano też organizację skansenu w Katowicach, przenosząc do miejskiego parku drewniany kościół z Syryni. Inny obiekt trafił z Knurowa do Chorzowa. W ten sposób dwa największe miasta polskiej części regionu doczekały się obiektów, które miały stanowić świadectwo jego odwiecznej polskości.
    Among challenges faced by conservators of the Silesian Province, who operated since the late nineteenth century, protection of monuments of wooden religious architecture was recognized as one of the most important. The strategy, they had elaborated, was verified after the Great War in Upper Silesia divided by the German-Polish border, as the wooden church was used as evidence for Polish or Germanic character of the region’s culture. The methods of monument protection implemented by Polish and German conservators were to some extent different. In the Upper Silesian Province far-reaching transformations of the space and shape of objects were allowed to preserve their original function and a local landscape. As before the First World War, monuments were also translocated. In the Silesian Voivodship, where the legal and financial situation of conservation services was more favorable, parishes were obliged to take care of churches and supported in their efforts with subsidies. There was also a plan to arrange an open-air museum in Katowice, where a wooden church from Syrynia was moved to the city park. Another monument was transferred from Knurów to Chorzów. In this way, the two largest cities of the Polish part of the region obtained objects that were to testify to its eternal Polishness.
    Źródło:
    Wiadomości Konserwatorskie; 2020, 62; 28-41
    0860-2395
    2544-8870
    Pojawia się w:
    Wiadomości Konserwatorskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Lviv school of architecture representatives in the inter-war period and their significance for architectural education at the silesian university of technology after 1945
    Przedstawiciele lwowskiej szkoły architektury w okresie międzywojennym i ich znaczenie dla edukacji architektonicznej na Politechnice Śląskiej po 1945 r.
    Autorzy:
    Linda, Svitlana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2172573.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    PWB MEDIA Zdziebłowski
    Tematy:
    okres międzywojenny
    lwowska szkoła architektury
    Politechnika Śląska
    interwar period
    Lviv school of architecture
    Silesian University of Technology
    Opis:
    The article is devoted to the specifics of the functioning of the Lviv School of Architecture in the interwar period, as well as the activities of professors-architects of the Lviv Polytechnic who continued their work at the Faculty of Architecture of the Silesian University of Technology after the Second World War. Their creative works up to 1945 are shown, as well as their significance for the development of architectural education and the post-war reconstruction of Poland.
    Artykuł poświęcony jest specyfice funkcjonowania lwowskiej szkoły architektury w okresie międzywojennym, a także działalności profesorów-architektów na Politechnice Lwowskiej, którzy po drugiej wojnie światowej kontynuowali swoją pracę na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej. Artykuł prezentuje dorobek twórczy profesorów przed rokiem 1945 oraz znaczenie ich działalności dla rozwoju edukacji architektonicznej i odbudowy powojennej Polski.
    Źródło:
    Builder; 2022, 26, 11; 26--34
    1896-0642
    Pojawia się w:
    Builder
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Visual symbols of new identity in cities of modern Ukraine during the interwar period
    Autorzy:
    Linda, S.
    Mykhaylyshyn, O.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/390342.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Politechnika Lubelska. Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
    Tematy:
    architecture
    identity
    Second Polish Republic
    Soviet Ukraine
    Lviv
    Kyiv
    Kharkov
    interwar period
    Opis:
    In the interwar period western and eastern parts of the modern-day Ukraine were included into two countries – the Second Polish Republic and the Soviet Union. The development of cities of modern-day Ukraine during 1920-30th took place according to various ideological and cultural models. Changes in “cultural models” and ideological guidelines, as well as the departure from forms of traditional society during that period can be viewed as associated but semantically inconsistent targets; those carried out in each region in different sociopolitical conditions and with different directions of socio-cultural transformations; those that can be seen most clearly in the spatial planning of the cities. Approaches to the planning of Western Ukrainian cities, based on the synthesis of historically formed traditional environment, identified urban environment as European integral element of globalization process and were interpreted as an idea, alternative to socialistic internationalism that was consistently implemented in the Soviet Ukraine at that time. The process of formation of national and collective identity was visualized by “blending” and modernization of architectural environment layers, entry or expulsion of architectural sites of different ages, which symbolized the socio-cultural changes, both were part of the interaction of social and cultural systems.
    Źródło:
    Budownictwo i Architektura; 2017, 16, 3; 63-76
    1899-0665
    Pojawia się w:
    Budownictwo i Architektura
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Henryk Bekker (Chaim Beker) – żydowski architekt międzywojennego Lublina. In memoriam
    Henryk Bekker (Chaim Beker) – A Jewish Architect of Interwar Lublin. In memoriam
    Autorzy:
    Żywicki, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1798736.pdf
    Data publikacji:
    2019-10-24
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Henryk Bekker; Chaim Beker; biografie architektów; architekci żydowscy; budowle Lublina i Lubelszczyzny; modernizm
    Henryk Bekker; Chaim Beker; biographies of architects; Jewish architects; history of architecture; history of Lublin; buildings in Lublin and in Lublin region; modernism
    Opis:
    Dotychczasowe publikacje charakteryzowały Henryka Bekkera (1886-1942) jako działacza politycznego i samorządowego oraz prezesa Rady Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Lublinie. Natomiast żadna z nich nie omawiała jego działalności na polu budownictwa i architektury. Urodził się w Białymstoku jako Chaim Beker, przypuszczalnie w rodzinie zasymilowanych Żydów, wśród których nierzadkie było „spolszczanie” imion i nazwisk. Najprawdopodobniej z tego właśnie powodu w późniejszych latach swego życia występował jako Henryk Bekker. Od 1906 r. studiował w Monachium, w Königlich Bayerische Technische Hochschule. W 1911 r. uzyskał tytuł inżyniera budowlanego. O jego życiu w kilkunastu następnych latach wiadomo tylko, że ożenił się lublinianką Heleną Zynger i przebywał z nią we wschodniej Ukrainie, gdzie w 1918 r. urodziła się córka Irena. Najprawdopodobniej w początku 1922 r. rodzina Bekkerów przybyła do Lublina i zamieszkała przy ul. Bernardyńskiej 24/3. W Lublinie H. Bekker pracował jako wolno praktykujący inżynier budowlany. Aktualny stan badań pozwala połączyć z jego architektoniczno-budowlaną aktywnością 27 projektów, w większości wykonywanych na zlecenie żydowskich inwestorów. Dotyczą one obiektów o różnej randze, skali wielkości oraz architektonicznej wartości. Realizował je w Lublinie i na Lubelszczyźnie. Były wśród nich duże kamienice i oficyny mieszkalne, szkoły, łaźnie rytualne, sklepy, warsztaty rzemieślnicze, niewielkie zakłady przemysłowe oraz instalacje wodociągowo-kanalizacyjne. Spośród obiektów wyróżniających się tak skalą wielkości, jak i poziomem architektonicznym należy wymienić obiekty lubelskie, w tym dwa budynki zrealizowane dla żydowskiego Spółdzielczego Stowarzyszenia Mieszkaniowego „Spółdom” (przy ul. Probostwo 19 i Wieniawskiej 6), kamienice czynszowe przy ul. Okopowej 10, Krótkiej 4 i Ogrodowej 19 oraz Dom Pereca. Wymienione obiekty łączyły się z nurtem modernizmu. Ich architekturę charakteryzowało uproszczenie brył, funkcjonalne rozwiązanie wnętrz, a także redukcja dekoracyjnego detalu. Żadna z nich nie odznaczyła się jakąś szczególną awangardowością w zakresie formy czy rozwiązań technicznych, jednak wszystkie przysłużyły się do unowocześnienia architektury międzywojennego Lublina.
    The publications to date have characterized Henryk Bekker (1886-1942) as a political and self-government activist and President of the Council of the Jewish Religious Community. None of them has yet discussed his activities in the field of construction and architecture. He was born in Białystok as Chaim Beker, presumably in a family of assimilated Jews who often “Polonized” their first and last names. It is probably for that reason that in the later years of his life he was known as Henryk Bekker. From 1906 he studied in Munich at the Königlich Bayerische Technische Hochschule, where he received a degree of Construction Engineer in 1911. Little is known about his life during the next dozen or so years except that he married a Lublin resident Helena Zynger and stayed with her in eastern Ukraine, where their daughter Irena was born in 1918. Somewhere at the beginning of 1922 the Bekker family came to Lublin and took up their residence at Bernardyńska St. no. 24/3. In Lublin H. Bekker worked as a freelance construction engineer. The current state of research makes it possible to connect his architectural and construction work with 27 construction designs, mostly commissioned by Jewish investors. They comprise buildings of different status, size and architectural value. He executed the projects in Lublin and the Lublin region: these included large tenement houses and tenement annexes, schools, ritual bathhouses, shops, craftsmen’s workshops, small industrial plants and waterworks/sewage installations. Among the buildings distinguished by both the size scale and the architectural level, we should mention the constructions in Lublin, including two buildings built for the Jewish Cooperative Housing Association “Spółdom” (at Probostwo St. no. 19 and Wieniawska St. no. 6), tenement houses at Okopowa St. no. 10, Krótka St. no. 4 and Ogrodowa St. no. 19 and the Perec House. Those buildings were associated with the trend of modernism. Their architecture was characterized by simplified building bodies, functional interior solutions, and reduction of decorative detail. Although none of them displayed any special avant-garde forms or avant-garde technical solutions, they all contributed to the modernization of the architecture of interwar Lublin.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2019, 67, 4; 141-164
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Troska o utrzymanie kościołów w dekanacie sokołowskim w okresie międzywojennym
    Care for churches in the deanery of Sokołów in the interwar period
    Autorzy:
    Walicki, Bartosz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1189000.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Instytut Teologiczno-Pastoralny im. św. bpa Józefa Sebastiana Pelczara
    Tematy:
    dekanat sokołowski
    kościoły
    architektura sakralna
    okres
    międzywojenny
    deanery of Sokołów
    churches
    sacral architecture
    interwar period
    Opis:
    In the interwar period in the decanate of Sokołów were eight parochial churches and one filial. Two churches, in Górno and Sokołów Małopolski were built on the edge of interwar period. Some of these temples were partly destroyed during the first world war. Up to 1939 new churches were finished and all of them got the full furnishing. Te priests took care of all these high places together with the prominent help and involvement of congregation, even those, who lived on emigration.
    Źródło:
    Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej; 2018, 25; 441-465
    1234-8880
    Pojawia się w:
    Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Problemy drewnianej architektury sakralnej na Lubelszczyźnie z okresu dwudziestolecia międzywojennego
    Problems of Wooden Sacred Architecture in the Lublin Region Coming from the Period Between Two World Wars
    Autorzy:
    Błotnicka-Mazur, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1887741.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    dwudziestolecie międzywojenne
    drewniana architektura sakralna
    Bohdan Kelles-Krauze
    Tadeusz Witkowski
    Franciszek Kopkowicz
    interwar period
    wooden sacred architecture
    Opis:
    Architektura drewniana od kilku stuleci jest nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu. Szczególną rolę odgrywają w nim kościoły, które powoli znikają z architektonicznego pejzażu. Budowle powstałe w okresie dwudziestolecia międzywojennego stanowią odrębną grupę. Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości pojawił się problem wyboru odpowiedniej formy architektonicznej dla nowych świątyń. Zastosowana konstrukcja, układy planistyczne i rozwiązania przestrzenne w połączeniu z preferencjami inwestorów zadecydowały o dominacji tradycyjnych form architektonicznych, odwołujących się do nurtu „swojskiego” i stylów historycznych. Poszukiwania „swojskości”, rozumianej jako nawiązywanie do wzorów przeszłości, przebiegały od popularnego pod koniec XIX wieku stylu zakopiańskiego po typ kościoła charakterystyczny dla ziem górskich, z dominującą wieżą na fasadzie. Przegląd form przedwojennych kościołów drewnianych Lubelszczyzny pozwala uznać je za typowe na tle drewnianej architektury sakralnej, powstającej w omawianym okresie na terenie całego kraju. Na Lubelszczyźnie powstało około czterdziestu drewnianych kościołów, z których blisko połowa już nie istnieje lub przestała pełnić swoją pierwotną funkcję. Do najciekawszych realizacji należą projekty wykonane przez dyplomowanych architektów, związanych z administracją państwową. Bohdan Kelles-Krauze był autorem trzech kościołów drewnianych na Lubelszczyźnie: w Leszkowicach, Kłodnicy Dolnej i Olbięcinie. Tadeusz Witkowski zaprojektował kościół dla dzielnicy Dziesiąta w Lublinie, przeniesiony do Pilaszkowic w latach 80. XX wieku. Interesujący projekt kościoła w Białej Ordynackiej z malowniczymi sobotami i charakterystycznym zakopiańskim dachem, wykonany przez Franciszka Kopkowicza nie doczekał się realizacji. Poważnym problemem jest powolne „umieranie” drewnianych kościołów, powstałych w dwudziestoleciu międzywojennym, które są stosunkowo młodymi zabytkami. Często zbyt ciasne dla potrzeb parafii, nie wytrzymują konkurencji bardziej okazałych, nowych, murowanych budowli. Nawet wpis obiektu do rejestru zabytków nie zawsze stanowi jego skuteczną ochronę.
    Wooden architecture has been a typical element of the Polish landscape for a few centuries. A special role is played by churches that at present are slowly disappearing from the architectural landscape. Ones that were built in the period between the two World Wars are a separate group. After the end of World War I and after Poland regained independence the problem appeared with choosing a proper architectural form for new churches. The structure, planning arrangements, and spatial solutions that were used, combined with the investors’ preferences, decided that traditional architectural forms dominated; they referred to the “familiar” current and historical styles. A search for “familiarity” understood as referring to the patterns from the past, ranged from the Zakopane Style architecture that was popular at the end of the 19th century, to the type of church characteristic of the Polish highlands, with a dominating spire over the façade. A review of the forms of the wooden churches built before the Second World War in the Lublin region allows stating that they are typical against the background of wooden sacred architecture of the whole country. In the Lublin region about forty wooden churches were built; and nearly half of them do not exist at the moment, or they ceased to perform their original function. The most interesting ones include the projects carried out by professional architects, bound up with the state administration. Bohdan Kelles-Krauze was the author of three wooden churches in the region: in Leszkowice, Kłodnica Dolna and Olbiecin. Tadeusz Witkowski designed the church for the Dziesiąta Quarter in Lublin, transferred to Pilaszkowice in the 1980s. An interesting project of a church in Biała Ordynacka with picturesque “sobotas” and a characteristic roof in the Zakopane Style by Franciszek Kopkowicz finally was not carried out. A serious problem is posed by the slow “dying” of wooden churches built in the interwar period that are relatively new monuments of the past. Often they are too small for their parishes and they cannot win a competition with more impressive, new brick or concrete structures. Even if they are entered in the list of vintage buildings, it does not always protect them efficiently.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2014, 62, 4; 111-129
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Health in the Military - Military in Good Health: Prestige and Propaganda in the Architecture of Modernist Military Holiday Houses
    Zdrowie w wojsku - wojsko w zdrowiu. Prestiż i propaganda w architekturze modernistycznych wojskowych domów wczasowych
    Autorzy:
    Rudnicka-Bogusz, Marta M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1848293.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    PWB MEDIA Zdziebłowski
    Tematy:
    obiekt wypoczynkowy
    architektura wojskowa
    dwudziestolecie międzywojenne
    propaganda
    holiday house
    military architecture
    interwar period
    Opis:
    As a result of wartime operations, many citizens of child-bearing and working age either fell or became disabled, and in the best of cases required treatment due to a worsening of hygienic conditions and malnutrition. According to the Polska Zbrojna magazine from 1933, the health of the Fatherland’s defenders required particular attention. For this reason, in the Second Republic of Poland, the officers’ corps had its own holiday system. Military architecture can largely bring to mind standardised urban layouts of barracks complexes filled with repetitive architecture. However, the architecture of holiday houses, sanatoriums and officers’ homes dedicated to recreation and entertainment (pensioners insisted on the hosting of dancing nights) and health treatment/convalescence is something different altogether. Although the first military holiday home in Cetniewo was built in the manorial style, the so-called White Manor (Biały Dworek), successive buildings were largely designed in the Modernist style, which perfectly fit the relaxed atmosphere and was healthy due to its immanent assumptions: it was equipped with impressive glazing, where the clash of masses caused the appearance of open rooftop terraces, etc. Officers, non-commissioned officers and their families had access to year-round holiday facilities such as the Officers’ Holiday Home in Augustów, seasonal facilities (Officers’ Holiday Complex in Jurata), as well as sanatoriums (Military Sanatorium in Otwock). After sailing and kayaking had become popular among officers, facilities dedicated to specific sports club began to appear, such as the Yacht Club in Zegrze. The design of such facilities was the domain of not only military engineers, but also avant-garde civilian designers, such as Edgar Norwerth, Marian Lalewicz, etc. Recreational homes were not only of recreational and integrative significance, but were also important in propaganda: the Officers’ Recreational Home in Cetniewo was to mark Polish presence on the freshly reclaimed Baltic coast through its modern, avant-garde architecture.
    W wyniku działań wojennych wielu obywateli w wieku rozrodczym i produkcyjnym poległo lub zostało inwalidami, a w najlepszym przypadku wymagało poratowania zdrowia w związku z obniżeniem warunków higienicznych oraz niedożywieniem. Szczególnej uwagi, według magazynu „Polska Zbrojna” z 1933 roku, wymagał stan zdrowia obrońców Ojczyzny. Z tej przyczyny w II RP korpus oficerski doczekał się własnego systemu wypoczynku. Architektura wojskowa może kojarzyć się głównie ze stypizowaną urbanistyką zespołów koszarowych wypełnionych powtarzalną architekturą. Jednak odmienna jest architektura domów wypoczynkowych, sanatoryjnych i domów oficerskich przeznaczonych na wypoczynek, rozrywkę (wczasowicze nalegali na organizację wieczorków tanecznych) oraz rekonwalescencję/poratowanie zdrowia. Choć pierwszy wojskowy dom wypoczynkowy w Cetniewie zbudowano w stylu dworkowym, tzw. Biały Dworek, kolejne obiekty w przeważającej mierze projektowano w stylu modernizmu, doskonale pasującym do rozluźnionej atmosfery oraz ze względu na swoje immanentne założenia - zdrowym: wyposażonym w pokaźne przeszklenia, gdzie zderzenie brył skutkowało pojawieniem się otwartych tarasów na dachach itp. Oficerowie, podoficerowie i ich rodziny mieli do dyspozycji ośrodki wypoczynkowe całoroczne (np. Oficerski Dom Wypoczynkowy w Augustowie), sezonowe (Oficerski Zespół Wypoczynkowy w Juracie) i sanatoryjne (Sanatorium Wojskowe w Otwocku). Po rozpropagowaniu żeglarstwa, a także kajakarstwa wśród kadry oficerskiej zaczęły się pojawiać także obiekty dedykowane konkretnym sportom wodnym, jak np. Yacht Club w Zegrzu. Projektowaniem tych obiektów zajmowali się nie tylko inżynierowie wojskowi, ale często awangardowi twórcy cywilni, jak Edgar Norwerth, Marian Lalewicz itp. Domy wypoczynkowe miały bowiem nie tylko znaczenie rekreacyjne i integracyjne, ale również propagandowe: Oficerski Dom Wypoczynkowy w Cetniewie miał służyć zaznaczeniu poprzez nowoczesną, awangardową architekturę polskiej bytności na świeżo odzyskanym wybrzeżu Morza Bałtyckiego.
    Źródło:
    Builder; 2021, 25, 3; 72-76
    1896-0642
    Pojawia się w:
    Builder
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    From Dysfunction to Functionalism: the Evolution of Military Construction in The Interwar Period Poland
    Autorzy:
    Rudnicka-Bogusz, Marta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27314838.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Oficyna Wydawnicza
    Tematy:
    modernist architecture
    Military Accommodations Fund
    military housing
    improvement housing conditions
    architektura modernistyczna
    Fundusz Kwaterunku Wojskowego
    mieszkania wojskowe
    poprawa warunków mieszkaniowych
    Opis:
    The purpose of the article is the general characteristics of military residential architecture built in the 1920s and 1930s in the 2nd Polish Republic. In the newly restored Poland the most pressing problem was the improvement of the housing conditions of the population. The military, who contributed the most to the reinstating of independence held special privilege with the state officials. Therefore, the problem of their quartering was resolved with utmost preference. After an unsuccessful period of trial and error with traditional and light timber frame construction the government addressed this problem systemically establishing the Military Accommodations Fund with a dedicated budget for creating typified, repeatable solutions. The MAF commissioned specific designers, held open as well as limited competitions and hired a cadre of architects and engineers to come up with designs that could rapidly and cost effectively replenish the housing base with functional, hygienic solutions. Because the MAF was well funded, the most prominent polish modernist architects readily cooperated with the organization making Polish interwar architectura militaris an engine of modernization.
    Źródło:
    Civil and Environmental Engineering Reports; 2022, 32, 4; 210--229
    2080-5187
    2450-8594
    Pojawia się w:
    Civil and Environmental Engineering Reports
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rola budynków wielospecjalistycznych przychodni Łódzkiej Kasy Chorych jako elementu nowoczesnej architektury miasta w dwudziestoleciu międzywojennym
    The Role of the Multispecialised Clinics Buildings of the Health-Insurance Fund in Łódź as Part of the Modern Architecture of the City in the InterWar Period
    Autorzy:
    BEDNARKIEWICZ, MAGDALENA
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/530824.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Historii Filozofii i Medycyny
    Tematy:
    Kasa Chorych w Łodzi
    reorganizacja lecznictwa ubezpieczeniowego
    dwudziestolecie międzywojenne
    projekt budowlany ambulatorium wielospecjalistycznego
    architektura modernistyczna
    Witold Szereszewski
    Stefan Krasiłowski
    The Łódź Health-Insurance Fund
    reorganization of treatment insurance
    interwar period
    the construction project of ambulatorium
    the modernist architecture
    Opis:
    Łódzka Kasa Chorych funkcjonowała od 1922 r. i obejmowała opieką medyczną miasto wraz z powiatem łódzkim. Pomocy medycznej mieszkańcom udzielano w ambulatoriach umieszczonych w adaptowanych lokalach i w szpitalach miejskich, z którymi Kasa Chorych miała podpisane umowy. Brak własnych budynków dla lecznictwa ubezpieczeniowego zmusił władze Kas Chorych do budowy placówek: szpitala w Łodzi, dwu budynków ambulatoriów przy ul. Łagiewnickiej nr 34/36 i ul. Leczniczej nr 6 oraz sanatorium w Tuszynie. Powstanie tych gmachów w skali kraju stanowiło pionierskie osiągnięcie łódzkiego oddziału Kasy Chorych. Ambulatorium przy ul. Łagiewnickiej nr 34/36 wybudowano w najbiedniejszej dzielnicy Łodzi. Pomieszczenia przeznaczono dla: ambulatoriów, oddziału położniczego i wodoleczniczego, pokoi obserwacyjnych, gabinetów lekarzy domowych. Gmach wzniesiony w latach 1927–1929 według projektu architekta Witolda Szereszewskiego był przeznaczony dla dużej liczby chorych. Nowością były rozbieralnie przy gabinetach lekarskich i doskonale zorganizowane ambulatoria specjalistyczne. Budynek wolnostojący, murowany powstał na działce o powierzchni 1,5 ha. Rzut opracowano na planie litery H z salami dla pacjentów usytuowanymi wzdłuż traktów zewnętrznych. Główne wejście ozdobiono portalem, wysuniętym przed lico muru. Gmach wieńczyła ścianka attykowa z napisem: KASA CHORYCH M. ŁODZI. Drugim przedwojennym obiektem powstałym na zlecenie Kas Chorych był gmach przychodni przy ulicy Leczniczej nr 6 w Łodzi. Na obiekt ten rozpisano w 1925 r. powszechny konkurs architektoniczny, a zaprojektował go architekt Stefan Krasiłowski. Wybudowano go w latach 1930–1932. Przychodnia była wolnostojąca, trzykondygnacyjna, o rzucie opracowanym na wzór litery A. Wejście główne umieszczono od strony ulicy Leczniczej, przy bocznych skrzydłach zaś usytuowano dodatkowe wejścia od bocznych uliczek. Elewacja przychodni, modernistyczna z klasycystycznymi elementami i łukowato ugiętą pierzeją, tworzy zabudowę ulicy Leczniczej. Te dwa łódzkie przykłady przychodni wielospecjalistycznych dla Kas Chorych wpisują się w nowy rozdział w historii rozwoju lecznictwa ubezpieczeniowego. Dokonano wówczas reorganizacji, polepszyły się warunki leczenia. Budynki wybudowano zgodnie z ówczesnymi wymogami i wzorowo wyposażono w sprzęt diagnostyczno-leczniczy. Prowadzono w nich działalność profilaktyczną i leczniczą, tak potrzebną w przedwojennej Łodzi. Użyte materiały stworzyły architekturę ponadczasową, rozpoznawalną, kształtującą przestrzeń i umiejętnie zabudowującą ulicę, z równoczesnym poszanowaniem dla otaczającej ją zieleni.
    The Łódź Health-Insurance Fund started functioning in 1922 and provided medical services for the citizens of Łódź and the whole province. Initially, medical help was given in dispensaries organised in adapted premises and city hospitals with which the Health-Insurance Fund had signed necessary agreements. With time, the lack of the Fund’s own buildings forced its authorities to erect a hospital in Łódź, a dispensary consisting of two buildings at 34/36 Łagiewnicka Street and at 6 Lecznicza Street, and a sanatorium in Tuszyn. The foundation of these buildings was a pioneering achievement of the Łódź Health-Insurance Fund on the scale of the whole country.The dispensary at 34/36 Łagiewnicka Street was built between 1927 and 1929, in the poorest district of Łódź, according to the design of Witold Szereszewski. It housed a maternity ward, a hydrotherapeutic ward, observation rooms and rooms for family physicians. It could admit a large number of patients at a time offering dressing rooms and perfectly organised and equipped specialised consulting rooms. The building itself was detached, built of bricks and concrete in the shape of the letter H on a piece of land of 1,5ha. Rooms for patients were situated along outer routes. The front elevation of the building was decorated with a protruding portal, an attic wall and a caption “KASA CHORYCH M. ŁODZI” (“THE HEALTH-INSURANCE FUND OF THE CITY OF ŁÓDŹ”).The other pre-war building founded by the Łódź Health-Insurance Fund was the dispensary at 6 Lecznicza Street. Designed by Stefan Krasiłowski and erected between1930 and 1932, it was a detached, three-storey structure designed in the shape of the letter A. The main entrance was at Lecznicza Street, side-entrances led into the building from surrounding smaller streets. The front elevation of the building was modernistic with classical elements and an arched frontage, which made the building one of the most distinctive architectural elements of Lecznicza Street.The two examples of dispensaries mentioned above marked a new era in the history of insurance health care. They brought much improvement to the conditions of patients’ treatment. The buildings were constructed according to strict requirements of those times and provided with modern medical equipment, which allowed effective prevention and medicinal treatment. Materials used during construction made it possible to create timeless, recognizable architecture shaping space skilfully and with respect to surrounding greenery.
    Źródło:
    Archiwum Historii i Filozofii Medycyny; 2013, 76/1; 23-28
    0860-1844
    Pojawia się w:
    Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Szkoła modernizmu – problem wartościowania architektury budynków szkolnych Warszawy okresu 20-lecia międzywojennego na przykładzie dawnej Szkoły Zawodowej Żeńskiej
    School of modernism – the problem of evaluating the architecture of Warsaw school buildings during the interwar period on the example of the former Female Vocational School
    Autorzy:
    Szumiński, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/293454.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
    Tematy:
    modernizm
    dwudziestolecie międzywojenne
    wartościowanie dziedzictwa
    szkoła
    Warszawa
    modernism
    interwar period
    heritage evaluating
    school
    Warsaw
    Opis:
    Celem artykułu jest przedstawienie modelowego postępowania w zakresie rozpoznania i oceny wartości kulturowych modernistycznych budynków szkolnych z okresu 20-lecia międzywojennego. Główną częścią pracy jest studium problemowe przykładowej szkoły z tego okresu, którego architektura została poddana ocenie wartościującej. Pozwoliło to na określenie, w jaki sposób zdefiniowane wartości kulturowe i ich nośniki występujące w zabytku przekładają się na wnioski do opracowania koncepcji dopuszczalnych przekształceń w wybranym zespole zabudowy. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak analiza wartościująca obiekt zabytkowy wpływa na końcowe uczytelnienie zidentyfikowanych wartości przy projektowaniu współczesnych form architektury w historycznym kontekście. Prezentowany proces badawczy powinien stanowić standard postępowania z podobnymi przykładami architektury doby modernizmu.
    The aim of the article is to present a procedure model in the field of recognition and assessment of cultural values of modernist school buildings from the interwar period. The main part of the work is a case study of an exemplary school from this period, whose architecture has been evaluated. This allowed us to determine how the defined cultural values and their carriers appearing in the monument translate into conclusions for the development of permissible transformations in a selected complex of buildings. The article is an attempt to answer the question how the analysis evaluating a monument influences the final presentation of the identified values in contemporary forms of architecture in a historical context. The presented research process should be a standard of conduct with similar examples of architecture of modernism.
    Źródło:
    Architectus; 2018, 4 (56); 89-102
    1429-7507
    2084-5227
    Pojawia się w:
    Architectus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Aleksander Gruchalski – lubelski architekt okresu międzywojennego
    Aleksander Gruchalski — an interwar architect from Lublin
    Autorzy:
    Żywicki, J.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1366593.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Gruchalski Aleksander
    biografie architektów
    historia architektury
    historia Lublina
    ewidencja zabytków
    modernizm
    Aleksander Gruchalski
    biographies of architects
    history of architecture
    history of Lublin
    historical records
    modernism
    Opis:
    Aleksander Gruchalski (1894–1943) pracował jako architekt w latach 1925–1939. Pochodził z Urzędowa i tam został zastrzelony w czasie II wojny światowej. Wykształcenie architektoniczne uzyskał na Politechnice Warszawskiej, gdzie studiował w latach 1916–1923. Po ukończeniu studiów zamieszkał w Lublinie i pracował jako inspektor budowlany w magistracie tego miasta, prowadząc jednocześnie prywatną praktykę architektoniczną. Był autorem ponad trzydziestu obiektów architektonicznych, świątyń, willi, kamienic, a także wielu budynków publicznych. W jego twórczości można dostrzec dwie tendencje związane z fazami modernizmu. Pierwszą – łączącą cechy tego stylu z eksponowaniem pierwiastków „rodzimych”, która dotyczyła takich obiektów, jak kościoły w Ostrówku i Polichnie, kaplica na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie oraz Dom Związku Strzeleckiego w Parczewie. Drugą – reprezentowaną przez większą liczbę obiektów, wiążącą się z modernizmem zrywającym z tradycją historyczną. Tu wymienić można przede wszystkim lubelskie kamienice dochodowe i wille, urzędowski Dom Ludowy, a także szkołę handlową, projektowaną dla Parczewa. Wojna i tragiczna śmierć Gruchalskiego zaprzepaściła prawdopodobnie szansę rozwinięcia innego jeszcze nurtu jego twórczości – nurtu awangardowego, którego zapowiedź można dostrzec w projekcie konstruktywistycznego kiosku do sprzedaży gazet. Chociaż, jak się wydaje, nigdy go nie zrealizowano, to na pewno świadczy o tym, że Gruchalski znał i akceptował najbardziej nowatorskie zjawiska w architekturze.
    Aleksander Gruchalski (1894–1943) worked as an architect in the years 1925–1939. He came from Urzędów, where he was shot during the World War II. He obtained the Architectural Education at the Warsaw Polytechnic, where he studied from 1916 to 1923. After graduation, he moved to Lublin. He worked as a construction inspector in the Magistrate of the Lublin city. His professional career has been linked with architectural design. He was the author of more than thirty buildings for various purposes. These included religious buildings, villas, townhouses, multi-family tenement houses and buildings for public purpose. In Gruchalski’s architectural creativity we can see two trends, both associated with modernism. The first of them - combining the features of this style with the display of the “native” elements - refers to the objects such as churches in Polichna and Ostrówek, the chapel in the cemetery at Unicka Street in Lublin and the Rifle Association House in Parczew. The second - represented by far the greater number of the buildings - already combined with modernism at break with historical tradition. Here an example is primarily the townhouses and villas in Lublin, Urzędów’s People’s House, and the school, which was to stand in Parczew. If not for the war and the tragic death of Gruchalski, maybe we could judge another trend in his work – the avant-garde. Its announcement is a constructivist design of a kiosk, designed to sell newspapers. Although never implemented, it is a great certify that Gruchalski knew and accepted the most innovative developments in architecture.
    Źródło:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki; 2015, 60, 2; 51-76
    0023-5865
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Styk trzech dzielnic Warszawy: Śródmieścia, Mokotowa i Ochoty w okresie międzywojennym – wpływ podziału własnościowego (państwo, wojsko, miasto) na typ realizowanej architektury
    Point of contact of three Warsaw Districts: Śródmieście, Mokotów and Ochota in the interwar period – impact of ownership related division upon the type of implemented architecture
    Autorzy:
    Wagner, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/145919.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Warszawa
    Pole Mokotowskie
    architektura dwudziestolecia międzywojennego
    modernizm
    Warsaw
    architecture of 1920s
    modernism
    Opis:
    Inkorporacja przedmieść Warszawy w 1916 roku oraz odzyskanie niepodległości w 1918 r., a co za tym idzie przywrócenie miastu stołecznej rangi wraz ze wszystkimi jego potrzebami, zaowocowało dynamicznymi przeobrażeniami miasta. W artykule autorka zajmuje się analizą obszaru na styku trzech warszawskich dzielnic: Śródmieścia, Mokotowa i Ochoty, przede wszystkim w oparciu o kryterium własności gruntów, rodzaju użytkownika i typu realizowanej architektury. Prześledzenie przemian i procesów, jakie kształtowały ten rejon, pozwalają na sformułowanie wniosku, iż zasadniczy podział własnościowy na grunty państwowe i miejskie łączy się z rodzajem powstałej zabudowy. Na gruntach miejskich wznoszono przede wszystkim zabudowę mieszkaniową najczęściej w ramach spółdzielni budowlano-mieszkaniowych. Na gruntach należących do Skarbu Państwa - gmachy użyteczności publicznej, zwłaszcza o charakterze naukowym, zgodnie z wytycznymi urbanistycznymi, według których na Polu Mokotowskim planowano stworzenie Dzielnicy Nauki. Z gruntów państwowych należy wyodrębnić obszary należące do wojska, na których powstały zarówno obiekty użyteczności publicznej, jak i mieszkalne w ramach Funduszu Kwaterunku Wojskowego (FKW). Od strony architektonicznej, zrealizowane zespoły i poszczególne gmachy stanowią charakterystyczne, często wybitne przykłady zmian zachodzących w architekturze polskiej na przestrzeni trzech dekad (lata 20., 30. i 40.) Od form, projektowanych w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości, nawiązujących do polskiej architektury historycznej, poprzez upraszczanie, modernizowanie klasycznych kompozycji, aż po nowatorskie, modernistyczne projekty wywiedzione ze strukturalno-funkcjonalnych przesłanek, opartych na nowoczesnych rozwiązaniach materiałowo-konstrukcyjnych i kompozycyjnych. Należy podkreślić, że inwestor, jakim było wojsko, angażował wybitnych architektów, często związanych z Wydziałem Architektury PW, tworzących dzieła nowatorskie w skali architektury Warszawy i kraju.
    The incorporation of Warsaw suburbs in 1916 and the resumption of independence in 1918, and therefore the restitution of its capital status together with the related requirements, resulted in dynamic changes of the city. In this article, the author analyses the area being te point of contact of three districts of Warsaw: Śródmieście, Mokotów and Ochota, primarily based on the ownership criterion of the land, types of land use and implemented architecture. Tracking back changes and processes that influenced this region allows the author to conclude that the fundamental ownership division into state and city land is linked with the type of erected developments. The urban land was dominated by residential developments, primarily in the form of housing cooperatives. The land owned by the State Treasury hosted public utility buildings, in particular of scientific character, in line with town planning guidelines that provided for the development of the Science District by Pole Mokotowskie. From state land one should distinguish the areas belonging to the army, where both public utility and residential buildings were erected within the Army Quartering Fund (AQF). From the architecture point of view the erected complexes, as well as individual buildings, represent characteristic, frequently outstanding, examples of changes taking place in Polish architecture during thirty years (twenties, thirties and forties). This covers forms designed in the first years after resumption of independence, referring to Polish historic architecture, simplification and modernisation of classic composition and innovative modernistic designs deriving from structural and functional circumstances, based on modern material, construction and composition solutions. It should be emphasised that the army as an investor involved outstanding architects, frequently connected with the Architecture Faculty of the Warsaw University of Technology, creating innovative works in Warsaw and Polish architecture.
    Źródło:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki; 2011, 56, 3; 61-92
    0023-5865
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The origins of our “here and now”. Modernisation and museologisation of the warsaw urban space during the interwar period
    Źródła naszego dziś. Modernizacja i muzealizacja przestrzeni miejskiej Warszawy w czasach międzywojnia
    Autorzy:
    Majewski, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1932970.pdf
    Data publikacji:
    2018-02-21
    Wydawca:
    Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
    Tematy:
    modernisation
    museologisation
    architecture
    urban planning
    historic monuments
    modernizacja
    muzeologizacja
    architektura
    urbanistyka
    zabytek
    Opis:
    The article contains both description and analysis of the processes which had been creating the urban space of Warsaw during the Interwar period (1918–1939). On the one hand, they include what is regarded as examples and symbols of modernisation (avant-garde architecture, urban planning, as well as a “state-building” monumentalism), on the other – being developed at the same time, and described as today’s terminology allows – the processes of “musealisation” (reconstruction as a conservation method, restoration of a historic urban ambiance of the town). The article also points to the continuity of both the processes in question and the ideas that constitute them, always present at times of an intense search for collective identity and spatial forms in which it is manifested (e.g. at time of the post-war reconstruction in the years 1945–1956, as well as at the turn of the 19th and the 20th centuries). Poglądy na konserwację i restaurację budynków oraz rewaloryzację zespołów uznawanych za zabytkowe ulegały w XIX i XX w. istotnym przekształceniom. W 1. poł. XIX stulecia wykonano we Francji wiele prac w duchu jedności stylowej, konstruując zarazem nowoczesne pojęcie zabytku.
    Najwybitniejszy z grona ówczesnych restauratorów, Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc, w duchu poszukiwania architektonicznego optimum restaurował kościół w Vézelay, prowadził prace w zespole miejskim w Carcassonne, w zamku w Pierrefonds, nadzorował restaurację kaplicy SainteChapelle oraz kościoła Notre Dame w Paryżu, zmieniając krajobraz Francji a zarazem wyobrażenie Francuzów o jej średniowiecznej przeszłości. Dzięki autorytetowi, wynikającemu tak z praktyki, jak i opublikowanych rozważań teoretycznych, zachęcił do przeprowadzania podobnych co do intencji, acz nie zawsze co do jakości wykonawstwa, restauracji. Viollet-le-Duc uznawał zasadność restaurowania budynku we właściwym – z perspektywy restauratora – stylu, zalecał jednak wnikliwe zbadanie go przed przystąpieniem do robót i elastyczność przy ich ukierunkowaniu.
    Wiedzy o architekturze średniowiecznej przydawał te same właściwości, co normom nauk przyrodniczych, traktując dedukcje przeszłych form architektonicznych niczym wnioski wyprowadzane z paleontologii, przywołując dorobek Georgesa Cuviera, zoologa i paleontologa słynącego z rekonstrukcji zwierząt kopalnych dokonywanych z drobnych ich fragmentów, przeprowadzanych na podstawie zakładanej korelacji narządów.
    Viollet-le-Duc widział w sobie Cuviera, który wskrzesza formy architektoniczne dawnych epok. Wyrażał przekonanie, że konserwować zabytek nie znaczy zachować go, naprawić czy przerobić, znaczy to przywrócić go do stanu integralności, w jakim być może nigdy się nie znajdował1 [to i dalsze wyróżnienia pochodzą od autora]. Praktyki restauratorskie, zwłaszcza w wydaniu naśladowców Viollet-le-Duca, stały się przedmiotem krytyki. Zapoczątkował ją w 1848 r. John Ruskin, który uważał, że podobnie jak niemożliwym jest wskrzeszanie zmarłych (doświadczenie religijne, Ruskinowi nieobce, wskazuje jednak, iż wiara w wyjątki od tej reguły nie jest niemożliwa…), tak niemożliwe jest restaurowanie tego, co było wielkością i pięknem w architekturze, a tym samym restauracja oznacza zniszczenie najradykalniejsze, jakie znieść budowla może (The seven lamps of architecture). W 2. poł. XIX w. nikt bodaj w żadnym kraju europejskim nie wywarł podobnego wpływu na wyobraźnię własnego narodu. Dla Ruskina na miano artysty zasługiwał ten, kto potrafił wyrazić w materii ślady boskiej obecności, zmaterializowane w dobrach natury. Doktryna Ruskina, zdystansowana wobec wszelkich form podtrzymywania dawnej architektury, wykluczała tym samym akty ludzkiej pychy i uzurpacji, jakimi byłoby sięganie po coś, co jest przynależne Stwórcy2. Istotę zabytkowości w sposób fundamentalny, po dziś dzień stanowiący punkt odniesienia w debatach o wartości dziedzictwa, sformułował w 1903 r. austriacki historyk sztuki Alois Riegl. Według niego najważniejsza w zabytku jest wartość dawności (oryg. niem. der Alterswert), konstytuująca przyczynę uznania danego obiektu za zabytek.
    Wychodząc z tych założeń, współpracownik Riegla w C.K. Centralnej Komisji do Badania oraz Opieki nad Sztuką i Zabytkami, czeski historyk sztuki Max Dvořák twierdził, iż odnowiona relikwia nie jest już relikwią. Obaj uczeni stali na stanowisku konieczności obrony zabytków przed zakusami rekonstruktorskimi, traktując je jako rodzaj fałszerstwa źródła historycznego, dlatego też poddali krytyce forsowany przez polskie środowiska artystyczne program restauracji zamku na Wawelu3. Riegl dostrzegał również zmiany w rozumieniu pojęcia zabytek, którym – wraz z rozwojem pojęcia i realnego bytu narodu – stawały się dzieła ludzkie przede wszystkim ze względu na ich wartość historyczną, aksjologiczną a nie tylko artystyczną, estetyczną.
    W kwestii Alterswert zabrał też głos pruski (co nie jest bez znaczenia, gdyż nieobce mu było nacjonalistyczne instrumentalizowanie wartości dziedzictwa) badacz i inwentaryzator Georg Dehio, który wzywał aby konserwować, a nie restaurować4 Zainspirowani tymi rozważaniami byli również polscy konserwatorzy, zwłaszcza ci, mieszkający w cieniu wawelskiego wzgórza. W 1901 r. w Krakowie Ludwik Puszet głosił, że restauracja powinna być jedynie konserwatorska, żadnej stylowości nie [należy] wprowadzać, a w tym, co dodaje [ona] nowego, [winna] być szczerze modernistyczna. Także Józef Muczkowski popularyzował zasadę zachowywania zabytków w zastanym przez daną generację kształcie i domagał się nieprzywracania ich do wyobrażonego pierwotnego stanu.
    Na zjeździe Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w 1909 r. w Warszawie przyjęto uchwałę preferującą konserwację, dopuszczającą zarazem ograniczone, naukowo uzasadnione restauracje51 Praktyka odbiegała jednak od deklaracji, szczególnie wówczas, gdy w wyniku nagłego kataklizmu następowało zniszczenie cennej dla danej zbiorowości, historycznej substancji.
    Kiedy w 1902 r. w Wenecji runęła dzwonnica św. Marka, podjęto decyzję o jej odbudowie w formach historycznych. Dokonano precyzyjnej rekonstrukcji według pierwowzoru – z zachowaniem typu i kolorystyki cegieł – uznano bowiem, że krajobraz miejski nie pozostanie takim samym bez jednego z głównych przestrzennych akcentów.
    Epizod ten stał się szczególnie ważny z perspektywy zniszczeń, które spowodowała wojna światowa, o której wówczas nie wiedziano, że była pierwszą61. Zniszczenie w czasie I wojny światowej nie tylko poszczególnych budynków, jak katedra w Reims, lecz także całych historycznych miast, jak Arras, Louvain, Ypres postawiło pod znakiem zapytania zasadę ograniczonej konserwacji, na rzecz restauracji i restytucji. Wojna trwale weryfikowała formułowane w warunkach pokojowej stabilizacji zasady konserwatorskie71. W czasie I wojny również na ziemiach polskich wiele historycznych budowli, a nawet całych dzielnic miast, legło w gruzach. Zaczęto rozważać nie czy, ale jak odbudowywać zniszczone zabytki. W 1916 r. historyk sztuki Józef Piotrowski stwierdził, że jak to zawsze czynili mistrzowie dawni, należy odbudowywać choćby w kształtach całkiem innych, ale dobrze złączonych z całością zabytku oraz odpowiadających dzisiejszym wymaganiom estetycznym i kierunkom architektonicznym. Wychodząc z tych założeń zdecydowano się na odtworzenie zniszczonego centrum Kalisza8. Tadeusz Szydłowski traktował kwestię przedłużania egzystencji zabytków jako zadanie polityczne; wskazywał na związek poczucia 4 MUZEALNICTWO 59 tożsamości narodowej z ochroną pomników sztuki. Wierny Rieglowskiej doktrynie zgadzał się, że zabytek posiada wartość o tyle, o ile jest istotnie stary, autentyczny. Jednocześnie uznawał konieczność dźwigania z wojennych ruin historycznych budowli9. Dziś więc pod innym [niż Rieglowski] znakiem stanąć nam wypadnie – postulowali Jarosław Wojciechowski, Edward Trojanowski i Zygmunt Otto – nie tylko konserwować, ale i odbudowywać. Jak bajeczny Feniks odrodzą się z popiołów spalone wsie i miasteczka, zostaną odbudowane chaty i dwory, szkoły i kościoły, a z nimi także i zabytki architektury. Wartościowe pomniki architektury, jeśli ruinę ich spowodował nie czas, lecz nagła katastrofa, nie tylko mogą, lecz powinny być odbudowane101. Na marginesie warto zauważyć, iż społeczna i historyczna świadomość spowodowanych Wielką wojną strat dziedzictwa kultury Polski jest nieporównanie mniejsza niż tych, którymi skutkowała II wojna światowa, choć skala faktycznych zniszczeń (pomijając zburzenie Warszawy w 1944 r.) była w obu tych okresach porównywalna111. Pozostając w głównym nurcie ówczesnego dyskursu, w grudniu 1916 r. Koło Architektów Politechniki Warszawskiej opracowało Uwagi do szkicu wstępnego planu regulacyjnego Wielkiej Warszawy, prekursorskiego wobec dokumentów, powstałych w czasach prezydentury Stefana Starzyńskiego.
    Współautor Uwag, wspomniany już Jarosław Wojciechowski, pisał o Warszawie historycznej: Nie w niej miejsce dla monumentalnych poczynań i projektów architektonicznych przyszłości. Te rozwijać się muszą na martwych i bezdusznych terenach Warszawy Nowej (...), na wszystkich tych miejscach, do których prawa swojego nie zgłosiła jeszcze historia121. W odrodzonym państwie polskim konserwatorzy, nie negując Rieglowskich pryncypiów, uczestniczyli w oczyszczaniu przestrzeni urbanistycznej z budynków, które utożsamiano z wynaradawiającymi poczynaniami zaborców, w szczególności zaboru rosyjskiego. Wedle decyzji carskich władz, po upadku powstania styczniowego „Kraj Nadwiślański” miała pokryć sieć świątyń prawosławnych lokowanych tak, by świadczyły o dominującym charakterze imperialnej zabudowy.
    Losy soboru p.w. Aleksandra Newskiego wzniesionego na Placu Saskim w Warszawie były – w tej wojnie o ikonosferę – najdobitniejszym przykładem odreagowania. Po długotrwałych sporach, w których sobór znajdował obrońców odwołujących się do kryteriów artystycznych, w 1920 r. przystąpiono do rozbiórki towarzyszącej mu dzwonnicy, następnie zaś rozpoczęto wyburzanie samego soboru, które trwało w latach 1922–1926. Gruzy cerkwi wykorzystywano przy regulacji Wisły, różowy fiński granit ozdobił elewacje gmachu Państwowego Instytutu Geologicznego zaś kolumny wykorzystano po 1935 r. aranżując kryptę Józefa Piłsudskiego na Wawelu131. Większość teoretyków propagując czystą konserwację, praktykowała zarazem uzupełnianie historycznych budowli współczesnymi elementami. Z tym przekonaniem wykonano w 1928 r. – pod kierunkiem Zofii Stryjeńskiej i Stanisława Ostrowskiego oraz pod patronatem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości – współczesne, i u współczesnych wywołujące wiele wątpliwości, polichromie fasad na Rynku warszawskiej Starówki14.
    Wiele z ówczesnych przypadków rekonstrukcji łączyło się z pragnieniem przywracania do pierwotnego stanu. Na obszarach zniszczonych ośrodków staromiejskich odbudowywanym kamienicom starano się nadawać kształty bliskie dawnym i wprowadzać detale nawiązujące do historycznych, co stanowiło wyraz poszukiwania swojskiego, czy narodowego charakteru architektury, nie bez związku z badaniami etnograficznymi i modnym podówczas (obecnym chociażby w twórczości Stefana Żeromskiego) regionalizmem151. Za podstawową pracę programową dotyczącą filozofii konserwatorskiej uznawano w okresie międzywojennym, wydaną w 1929 r., rozprawę Alfreda Lauterbacha. Autor zwracał uwagę na nieodzowność ograniczonych restauracji żywych zabytków architektury, z poszanowaniem jednak występujących w nich nawarstwień. Podkreślał za Ruskinem, że z teoretycznego punktu widzenia nie ma różnicy między wymianą jednego metra kwadratowego a całej ściany, nie wyciągał jednak Ruskinowskich wniosków. Będzie zawsze nieodzowna mniejsza lub większa restauracja – pisał – którą dzisiejsza wstydliwość, czy też obłuda, nazywa konserwacją. Zdaniem Lauterbacha, czysta konserwacja może mieć zastosowanie jedynie przy obiektach dobrze zachowanych lub martwych, czyli ruinach161. W 1931 r. Alfred Lauterbach i Marian Lalewicz reprezentowali Polskę na międzynarodowym kongresie, który uchwalił Ateńską Kartę Konserwacji Zabytków. Konstatowano w niej tendencję do powstrzymywania się od pełnej restauracji i unikania związanego z nią ryzyka oraz aprobowano obecną w środowiskach konserwatorów i architektów dążność do przekładania interesu społecznego nad prywatny171. Podsumowując w 1938 r., u kresu Międzywojnia, swoje doświadczenia Lauterbach pisał: Konieczność odbudowy po wielkiej wojnie wielu cennych zabytków a nawet całych zespołów zabytkowych wysunęła siłą faktów zasadę historycznej restauracji i rekonstrukcji, a niechęć do tej metody maleje w miarę posiadania ścisłych danych i operowania konkretnymi materiałami, a nie domysłami i fantazją, jak to działo się często przy restauracjach historycznych ubiegłego stulecia181. Polska szkoła konserwacji zabytków nie narodziła się w 1945 roku. Jaki stan prawny obowiązywał w odrodzonej w 1918 r. Polsce w sferze ochrony zabytków architektury? Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z 31 października 1918 r. poddawał ochronie wszelkie nieruchome i ruchome dzieła, świadczące o sztuce i kulturze epok ubiegłych, istniejące nie mniej niż 50 lat.
    W sposób na owe czasy nowoczesny przewidywano uznanie za zabytek zespołów miejskich i wiejskich, dostrzegano wartość zabytkową w historycznym rozplanowaniu miast, w ogrodach i parkach19. Zważywszy na polityczną efemeryczność Rady Regencyjnej, dekret ten pozostał raczej w sferze de lege ferenda niż de lege lata. Aktem prawnym regulującym ochronę dóbr kultury, obowiązującym aż do 1962 r., stało się wydane z mocą ustawy Rozporządzenie Prezydenta RP z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, ze zmianami wprowadzonymi Ustawą z 1933 r. o opiece nad muzeami publicznemi [pisownia www.muzealnictworocznik.com MUZEALNICTWO 59 5 awangarda / niepodległość oryginalna]. Rozporządzenie to definiowało, iż zabytkiem jest każdy przedmiot tak nieruchomy, jak ruchomy, charakterystyczny dla pewnej epoki, posiadający wartość artystyczną, kulturalną, historyczną, archeologiczną lub paleontologiczną, stwierdzoną orzeczeniem władzy państwowej i zasługującym wskutek tego na zachowanie. Za zabytkowe mogło być uznane także otoczenie historycznych budowli oraz ich zespołów. Wobec obiektów architektonicznych w praktyce stosowano kryterium czasu, wartość dawności dostrzegając w stuletnich budynkach. Istotnym elementem obowiązującego porządku prawnego była, postulowana raczej niż realizowana, ochrona pejzażu miejskiego; obszary utworzone przez estetycznie wartościowe miasta i dzielnice uznane zostały za dziedzictwo kulturowe201. Nowa [Rieglowska] filozofia konserwatorska – podsumowywał z perspektywy przełomu stuleci XX i XXI intelektualny dyskurs Międzywojnia Andrzej Tomaszewski – była w swym duchu fundamentalistyczna. Skrajnością zakazów i ograniczeń odpowiadała na skrajności swej purystycznej [a la Viollet-le-Duc] poprzedniczki. (…) Nauka i badania miały służyć – nie jak poprzednio – podbudowie działań rekonstrukcyjnych, lecz naukowemu poznaniu zabytków jako źródła/dokumentu historycznego. Nowa filozofia przyjęła się w Europie połowicznie: wielu było wierzących, nie tak wielu praktykujących. Wiek XIX pozostawił bowiem jej dwa poważne ograniczenia. Była nim edukacja i mentalność ówczesnych architektów, radośnie ingerujących w zabytek przy każdej nadarzającej się okazji, nie umiejących i nie chcących przyjąć postawy ascetycznej. Było nim [również] rozbudzone w czasach romantyzmu nowoczesne poczucie tożsamości narodowej (…). Dlatego wiek XX stanął pod znakiem ostrego konfliktu teorii i praktyki. Był wiekiem konserwatorskiej hipokryzji i dramatycznych prób godzenia sprzeczności211. W czasach Międzywojnia w wielu środowiskach obecne było przekonanie, że nowoczesny świat – w domyśle lepszy, aczkolwiek różnie rozumiany i wyobrażany – można i należy, niczym miasto, zbudować. W opinii modernizujących architektów szczególnej korekty wymagało współczesne im otoczenie miejskie, na które składały się również struktura społeczna i demografia: liczba ludności Warszawy wzrosła z 820 000 w 1919 r. do 1 265 000 dwadzieścia lat później. W tym samym czasie 43% warszawskich mieszkań miało jedną izbę bez żadnych udogodnień sanitarnych i zamieszkiwanych było przez niemal 70% ludności, głównie robotniczej (900 000 osób). W próbach sanacji tego stanu rzeczy spotykały się awangardowe plany Warszawy funkcjonalnej Jana Chmielewskiego i Szymona Syrkusa oraz etatystyczne Warszawy monumentalnej Stefana Starzyńskiego221. Biblią awangardowych architektów była Karta Ateńska przygotowana w 1933 r. przez Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej, znany ze skrótu CIAM (Congrès International d’Architecture Moderne). Większość z ponad trzydziestu miast przebadanych w ramach przygotowań do kongresu, w tym Warszawę, uznano za nieodpowiadające podstawowym potrzebom życiowym ich mieszkańców. Autorzy Karty konstatowali, iż nie można zharmonizować interesów prywatnych i publicznych bez przygotowanego z góry, starannie przestudiowanego programu, który niczego nie zdaje na przypadek. Odnosząc się do dziedzictwa architektonicznego stwierdzali, że cenne elementy spuścizny historycznej powinny być pieczołowicie zachowane, jednak po wnikliwym rozpatrzeniu, które obiekty i zespoły mogą być adaptowane na użytek współczesny bądź jako pomniki kultury. Rozstrzygająca była konkluzja, że w żadnym wypadku nie należy zgadzać się na to, by kult historii i malowniczości zwyciężał kosztem warunków zdrowotnych. Tak więc wyburzenie przestarzałej zabudowy w otoczeniu szczególnie cennych zabytków będzie smutną, lecz nieuniknioną koniecznością likwidacji pewnej całości historycznej231. W Polsce najbardziej reprezentatywna dla tego kierunku myśli architektonicznej była, powstała w 1926 r., grupa Praesens, ściśle współpracująca z CIAM. Do jej założycieli należeli: Bohdan Lachert, Szymon Piotr i Helena Syrkusowie, Jerzy Szanajca. Architekci należący do tego środowiska, bądź z nim sympatyzujący, zaangażowani byli również w realizację idei budownictwa społecznego, współpracując z Warszawską Spółdzielnią Mieszkaniową, Społecznym Przedsiębiorstwem Budowlanym, Towarzystwem Osiedli Robotniczych, Polskim Towarzystwem Reformy Mieszkaniowej, Kołem Architektów przy Klubie Demokratycznym (Adam Kotarbiński, Jan Minorski). Powstające w awangardowych środowiskach projekty rozwoju stolicy, dziedzictwo Warszawy funkcjonalnej, przetrwały kolejną wojnę światową i doczekały swej szansy wskutek wywołanych przez nią zniszczeń. Ludzie dawnego Praesensu oraz grupujący się wokół nich przed wojną i w okresie okupacji w Pracowni Architektoniczno-Urbanistycznej przy WSM stanowili trzon koncepcyjny BOS241. W latach 30. XX w. nieobca była polskiemu środowisku architektów i urbanistów fascynacja miastotwórczymi dokonaniami Benito Mussoliniego, wyrażona przez Stanisława Brukalskiego, studenta politechniki mediolańskiej słowami: W nowym Rzymie nie wybudowano nic nowego, a tylko przez otwarcie jego centrum stworzono z wielkiego chaotycznego miasta nowoczesną dzielnicę.
    Półwysep Apeniński jawił się jako miejsce urzeczywistniania idei nowoczesności w wymiarze społecznym, politycznym, urbanistycznym. W tym kontekście sformułowanie, iż myśl o pewnego rodzaju dyktaturze urbanistyczno-architektonicznej na terenie Warszawy zdaje się być rzeczywiście jedyną, mogącą zaradzić obecnemu pohańbieniu stolicy nie było zaskakujące251. Owa fascynacja nie ograniczała się jedynie do form przestrzeni miejskiej, obejmując również praktykowany we Włoszech i leżący u źródeł jej kształtowania model mecenatu państwowego. Twórcy oczekiwali państwowych zamówień, subsydiów, ustawowych gwarancji przeznaczania określonej części kosztów inwestycji budowlanych na współczesne dekoracje malarskie. Kryzys ekonomiczny lat 30. jeszcze te oczekiwania wyostrzył. W 1934 r. zaangażowani w tworzenie sztuki oficjalnej artyści wystąpili z postulatem wprowadzenia scentralizowanego nadzoru nad życiem artystycznym, poczynając od zakupów i tworzenia galerii, na opiece nad twórcą kończąc. Artyści deklarowali zarazem gotowość służenia państwu; zawierający powyższe postulaty 6 MUZEALNICTWO 59 memoriał Rady Naczelnej Związków Zawodowych Polskich Artystów Plastyków podpisał m.in. Adolf Szyszko-Bohusz. Niebezpieczeństwo związane z promowaniem w Polsce totalitarnego w swej istocie systemu opieki nad sztuką dostrzegał proroczo Henryk Gotlib. W artykule Faszystowska ofensywa na sztukę przestrzegał przed niebezpieczeństwem, jakie niosą ingerencje władzy, centralizacja związków twórczych i odgórne zarządzanie kulturą261. Obiektem pozytywnego zainteresowania był nie tylko śródziemnomorski model opieki nad twórcami, ale – co może wydać się w pierwszym odruchu zaskakujące z ahistorycznej perspektywy XXI w. – także sowiecki socrealizm, traktowany jako stylistyczna emanacja polityki kulturalnej. Pierwsze spotkanie polskich twórców z socrealizmem miało miejsce nie w roku 1949, ale szesnaście lat wcześniej. W marcu 1933 r. została otwarta w Instytucie Propagandy Sztuki „Wystawa Sztuki Sowieckiej ZSRR” inspirująca dyskusje o miejscu twórcy w społeczeństwie, podstawach jego bytu, funkcji sztuki w dziele zmiany rzeczywistości. Jak pisał Waldemar Baraniewski socrealizm przybiera w tych dyskusjach postać argumentu używanego we własnych sporach, nie rozstrzygającego, ale traktowanego jako coś możliwego do przyjęcia. Potencjalna akceptacja socrealizmu wiązała się w szczególności z nadzieją na uzyskanie przez twórców właściwego, w ich pojęciu, statusu w społeczeństwie271. Nie sposób stawiać na jednej płaszczyźnie Polski Piłsudskiego z Polską Bieruta, tym niemniej zachowania zbiorowe właściwe tej drugiej nie zrodziły się w historycznej próżni, wkomponowując się również w odwieczny schemat relacji między mecenasem a klientem. Procesom modernizacyjnym, którym niezbędne było wskazanie ideowego kontekstu, towarzyszyły działania nazwane w bliższych nam czasach polityką historyczną, polityką pamięci, obejmujące w tym wypadku zespoły urbanistyczne. Przeszłość, obok kreowania projektów Warszawy ostatecznie niezaistniałej, zajęła poczesne miejsce w wizji Warszawy monumentalnej prezydenta Stefana Starzyńskiego28. Warszawa posiada dosyć zabytków, które wymagają tylko poważnego trudu, aby wydobyć je z ukrycia i udostępnić ludności – mówił Starzyński. Antoni Wieczorkiewicz, organizator Muzeum Dawnej Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy), publicysta „Kuriera Warszawskiego”, był promotorem idei odsłaniania zabytków, sugerował obniżanie poziomu terenu wokół pałaców, aby optycznie wysmuklać ich sylwetki. Zalecaną metodą były również rozbiórki prowincjonalnych domków lub ruder, usuwanie nowszych warstw architektonicznych, rekonstrukcja starszych elementów oraz całych budynków. Zadaniem, jakie postawiono przed powołaną w 1935 r. Miejską Komisją Opieki na Zabytkami Warszawy, organem doradczym prezydenta, było porządkowanie i odsłonięcie linii murów obronnych Starego Miasta. Regotyzacja kościoła Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście, akcentowanie pozostałości gotyckich, takich jak odsłonięta przez Kazimierza Skórewicza elewacja Zamku Królewskiego czy wspomniane mury obronne rekonstruowane pod kierunkiem Zachwatowicza do 1938 r., podkreślały dawność Warszawy, legitymizowały jej metropolitarność i stołeczność291. Architektura historyczna była sferą, na której wyciskała piętno swych kreatywnych ambicji władza. Po przewrocie majowym 1926 r. wzrosło zainteresowanie władz państwowych gmachem symbolicznym, Zamkiem Królewskim w Warszawie, jako siedzibą prezydenta Ignacego Mościckiego. Skutkiem tego potrzeby reprezentacji stopniowo brały górę nad priorytetami konserwatorskimi, na straży których stał niepozbawiony wszak pragmatyzmu w podejściu do postulatów prezydenckiego dworu, wspomniany Kazimierz Skórewicz. Miejsce Skórewicza zajął ostatecznie Adolf Szyszko-Bohusz – architekt skłonny sprostać najdalej idącym wymaganiom władz, akceptujący i stosujący, jako wyraz swego artystycznego indywidualizmu, kreacje we wnętrzach zabytkowych. Czy nasz restaurator – pytał retorycznie – nie powinien być przede wszystkim artystą? Czyż nie powinien dbać o to, aby w restaurowanym gmachu złożyć na wsze czasy jakąś pamiątkę naszej kultury i sztuki?301. Już w 1915 r. w broszurze Potrzeby estetyczne Warszawy Alfred Lauterbach krytykował kamienice czynszowe powstałe na przełomie XIX i XX wieku. Wskazywał, że wysokość budynków na poszczególnych ulicach Warszawy należałoby ujednolicić. W 1938 r., na zjeździe urbanistów w Zamościu, Jan Zachwatowicz postulował konieczność programowania funkcji zespołów staromiejskich jako elementu całościowego planu urbanistycznego (wspomniana sanacja średniowiecznych obwarowań miejskich na warszawskim Starym Mieście była tego przykładem). Nawiązujący do pomysłów Lauterbacha program uzdrowienia warszawskich ulic Zachwatowicz upublicznił na kursie planowania miast zorganizowanym przez Związek Miast Polskich w lutym 1939 r. (referat: Dzielnice i obiekty zabytkowe w planie zabudowy miast). Rewitalizacja obszarów historycznych polegać miała na zastosowaniu całościowego programu plastycznego dla elewacji w ramach jednej ulicy; zabudowa miała być ujednolicona pod względem stylistyki i wysokości. Za godne ochrony konserwatorskiej uznano budynki frontowe, oficyny zaś podlegać mogły wyburzeniu, by poprawić warunki życia mieszkańców, zaprojektować dziedzińce, wprowadzić zieleń, niczym na powojennym Nowym Świecie311. Żaden kraj nie może sobie pozwolić na luksus zburzenia istniejących miast i wzniesienia na ich miejsce nowych. Nie oznacza to, iż nie powstają plany, wizje, nie rodzą się marzenia, na wypadek, gdyby ten luksus stał się realny. Kiedyś niewątpliwie Warszawa będzie musiała przejść okres burzenia, jak Paryż, Rzym, lub inne miasta – mówił Starzyński. Zdążył zobaczyć Warszawę piękną we wrześniu 1939 roku321. W 1938 r. opublikowano zdjęcie Tadeusza Przypkowskiego przedstawiające fragment murów obronnych Warszawy, z podpisem: druga część mostu oraz barbakanu znajduje się obudowana w widocznej na zdjęciu kamienicy, która jak najprędzej winna ulec zburzeniu. Już wkrótce – jak napisał Grzegorz Piątek – przedwojenna akcja odsłaniania przeszłości stolicy nabrała przyspieszenia, (…) otwierając architektom i konserwatorom pole do kształtowania obrazu dawnej Warszawy331. Jeden z najwybitniejszych antropologów społecznych Bronisław Malinowski doszedł w czasach pokoju między dwiema wojnami światowymi do wniosku, iż wojna może mieć www.muzealnictworocznik.com MUZEALNICTWO 59 7 awangarda / niepodległość znaczenie kulturotwórcze. W okresie II wojny światowej miał ten pogląd zmienić. Okazała się ona bowiem szczególnym zagrożeniem dla kultury, nie przestając być jednak tejże kultury konsekwencją; stanowiąc żywioł destrukcyjny, stworzyła dla twórczości warunki swego rodzaju kulturalnego darwinizmu341. Skutki II wojny światowej spowodowały, iż – jak pisał Carlo Ceschi – Karta Ateńska [konserwatorska] i normy restauracji zabytków stały się nieaktualne. Nie można było myśleć o zachowaniu jedynie tego, co pozostało 351. Skutkiem wojny było też stworzenie warunków spełnienia marzeń architektów i urbanistów o lepszym mieście przyszłości. Destrukcja czasu wojny stała się generacyjnym wyzwaniem dla osób ze świata kultury Polski, etycznym i ideologicznym wezwaniem do odbudowy warsztatów pracy, zabytków architektury – w realiach politycznych innych, niż można było prognozować pracując w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego w czasie niemieckiej okupacji. Był to także czas samouświadomienia, iż wskutek wojennych dewastacji całe obszary narodowej przeszłości pozostaną na zawsze martwe, w tym zaś kontekście cenniejsze stać się mogą te jej dokumenty, jak zabytki architektury, możliwe do odtworzenia mocą konserwatorskich zabiegów361.
    Artykuł poświęcony jest opisowi i analizie procesów kształtujących przestrzeń Warszawy w okresie dwudziestolecia międzywojennego (1918–1939). Składają się na nie z jednej strony działania postrzegane jako przykłady i symbole modernizacji (architektura awangardowa, planowanie przestrzenne, również „państwowotwórczy” monumentalizm) ale także – rozwijające się równolegle, określane wedle dzisiejszej terminologii – procesy „muzealizacji” (rekonstrukcje konserwatorskie, przywracanie historycznej atmosfery urbanistycznej miasta). Artykuł wskazuje również na ciągłość tytułowych procesów i konstytuujących je idei, aktualnych zawsze w okresach intensywnego poszukiwania zbiorowej tożsamości i przestrzennych form jej uwidaczniania (np. w okresie powojennej odbudowy w latach 1945–1956, jak również w okresie przełomu stuleci XIX i XX).
    Źródło:
    Muzealnictwo; 2018, 59; 2-8
    0464-1086
    Pojawia się w:
    Muzealnictwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Architekci powiatowi w powiecie bialskim (1918-1939). Przyczynek do badań nad dziejami architektury województwa lubelskiego
    The Powiat Architects of the Biała Podlaska Powiat (1918-1939): A Contribution to the Research on the History of the Architecture of the Lublin Voivodship
    Autorzy:
    Żywicki, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1787940.pdf
    Data publikacji:
    2021-05-10
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    architekci powiatowi
    budowniczowie powiatowi
    powiat bialski
    powiat konstantynowski
    okres międzywojenny
    powiat architects
    powiat chief builders
    Biała Podlaska powiat
    Konstantynów powiat
    interwar period
    Opis:
    Architektom powiatowym urzędującym w Białej Podlaskiej w okresie międzywojennym powierzano pracę w dwóch powiatach: bialskim i konstantynowskim. Urząd ten sprawowali Zygmunt Krasiński (1920), Tadeusz Prauss (1921-1922), Konstanty Srokowski (1922-1925), Bronisław Makowski (1925-1926), Adam Dzięciołowski (1926-1931) oraz Eugeniusz Eberle (1932-1939). Daty podane przy nazwiskach sugerują ciągłość obsadzenia urzędu. Tak jednak nie było, bowiem często pomiędzy opuszczeniem go przez jednego architekta, a zajęciem go przez kolejnego mijały miesiące. Architektom powiatowym przysługiwała pomoc budowniczego powiatowego. Architekci powiatowi byli często jedynymi przedstawicielami fachowych sił architektoniczno-budowalnych na terenie swego urzędowania. Z tego powodu mieli spore szanse na działalność projektową i zwykle je wykorzystywali. Ważne jest też to, że ich nazwiska występują na projektach budowlanych przy potwierdzeniu zgodności z rzeczywistością zamieszczonych na nich planów sytuacyjnych. W przypadku projektów pozbawionych datacji wiedza o okresie urzędowania architekta może być pomocą w ustaleniu czasu ich powstania.
    During the interwar period of 1918-1939, powiat (county) architects in Biała Podlaska were also entrusted with tasks in the neighbouring powiat of Konstantynów. The position of powiat architect was filled by Zygmunt Krasiński (1920), Tadeusz Prauss (1921-1922), Konstanty Srokowski (1922-1925), Bronisław Makowski (1925-1926), Adam Dzięciołowski (1926-1931) and Eugeniusz Eberle (1932-1939). The dates suggest a continuity of office; however, this was not always the case, as it sometimes happened that months passed between the departure of one architect and the assumption of the office by the next. The powiat architect was assisted in turn by a powiat chief builder. These architects were often the only representatives of professional architectural and construction expertise in their area of authority. For this reason, they had a good chance of being involved in design projects and usually took such opportunities when they arose. It was also important that their names appeared on construction projects when confirming their compliance with the actual site plans attached to them. In the case of undated building projects, information about the term of office of the powiat architect can help determine the date their design was developed.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2021, 69, 4; 305-324
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Bramy triumfalne na powitanie wojsk polskich w Toruniu w 1920 roku jako preludium zmian ikonosfery miasta w okresie międzywojennym
    Triumphal gates to welcome the Polish army in Toruń in 1920 asaprelude to changes in the city’s iconosphere in the interwar period
    Triumphbögen zur Begrüßung der polnischen Truppen in Thorn 1920 als Vorspiel zur Veränderung der Ikonosphäre der Stadt in der Zwischenkriegszeit
    Autorzy:
    Birecki, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/529384.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Towarzystwo Miłośników Torunia
    Tematy:
    Pomorze
    Prusy
    architektura okazjonalna
    II Rzeczypospolita
    wyzwolenie Torunia 1920
    Pommern
    Preußen
    Gelegenheitsarchitektur
    Zweite polnische Republik
    Befreiung Thorns 1920
    Pomerania
    Prussia
    occasional architecture
    Second Polish Republic
    liberation of Toruń 1920
    Opis:
    Artykuł prezentuje przygotowania do przywitania wojsk polskich w Toruniu wkraczających do miasta w styczniu 1920 roku. Autor koncentruje się na obrazie toruńskich malarzy Brunona i Feliksa Gęstwickich, którzy namalowali obraz przedstawiający powitanie wojsk tzw. Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera przez burmistrza Otto Steinborna. Przedstawiono na nim jedną z bram triumfalnych, która była elementem wystroju miasta przygotowanego na powitanie polskich żołnierzy. Kilka takich bram stanęło na trasie ich przemarszu z dworca miejskiego na Rynek Staromiejski. Artykuł omawia okoliczności i czas ich powstania oraz przypomina osoby zaangażowane w przygotowanie dekoracji okazjonalnej oraz wystroju kamienic na trasie przemarszu armii. W drugiej części artykułu omówione zostały zmiany, jakie poczyniono w międzywojennym Toruniu likwidując w przestrzeni publicznej pomniki związane z niemieckim zaborcą oraz z wprowadzeniem do ikonosfery miasta symboli polskiej państwowości. Autor przytacza przykłady likwidowanych w Toruniu i nowo wznoszonych pomników.
    Der Artikel zeigt die Vorbereitungen auf die Begrüßung der polnischen Truppen, die im  Januar 1920 in die Stadt einrückten. Der Autor konzentriert sich auf ein Bild der Thorner Maler Brunon und Feliks Gęstwicki, die ein Bild malten, das die Begrüßung  der Truppen der sog. Blauen Armee von General Josef Haller durch den Bürgermeister Otto Steinborn darstellt. Darauf ist einer der Triumphbögen zu sehen, der ein Element des Schmucks der Stadt war, die sich auf die Begrüßung der polnischen Soldaten vorbereitet hatte. Mehrere solcher Bögen standen auf ihrem Durchzugsweg vom städtischen Bahnhof zum Altstadtmarkt. Der Artikel behandelt die Umstände und Zeit ihrer Entstehung und erinnert an die Personen, die bei der Vorbereitung der Gelegenheitsdekoration und bei der Ausschmückung der Häuser am Durchzugsweg der Armee beteiligt waren. Im zweiten Teil des Artikels geht es um die Veränderungen, die im Thorn der Zwischenkriegszeit vorgenommen wurden, als man Denkmäler, die mit der deutschen Teilungsmacht in Verbindung standen, aus dem öffentlichen Raum entfernte und Symbole der polnischen Staatlichkeit in die Ikonosphäre der Stadt einführte. Der Autor gibt Beispiele für Denkmäler, die in Thorn entfernt oder neu errichtet wurden.
    The article presents preparations to welcome Polish troops  entering the city of Toruń in January 1920. The author focuses on the picture of Toruń’s  painters Bruno and Feliks Gęstwicki, who painted a picture showing the welcome of the so-called Blue Army of General Józef Haller by Mayor Otto Steinborn. It depicted one of the triumphal gates that was part of the decor of the city prepared to welcome Polish soldiers. Several such gates stood on the route of the soldiers’ march from the city station to the Old Town Square. The article discusses the circumstances and time of their creation and recollects people involved in the preparation of occasional decorations and interior design of burgher houses along the army's route. The second part of the article discusses the changes introduced  in the interwar Toruń, which consisted in   liquidating monuments related to the German partition and the introduction of symbols of the Polish state into the city's iconosphere. The author gives examples of both liquidated and newly erected monuments in Toruń.
    Źródło:
    Rocznik Toruński; 2019, 46; 355-374
    0557-2177
    Pojawia się w:
    Rocznik Toruński
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-26 z 26

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies