Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Westpreußen" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-17 z 17
    Tytuł:
    Johannesbote Rundbrief des Heimatwerkes der Katholiken aus der Freien Prälatur Schneidemühl (Grenzmark Posen-Westpreussen), Weihnachten 65 (2013)
    Autorzy:
    Ceynowa, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/570727.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
    Źródło:
    Rocznik Skrzatuski; 2014, 2; 141-143
    2300-8296
    Pojawia się w:
    Rocznik Skrzatuski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johannesbote Rundbrief des Heimatwerkes der Katholiken aus der Freien Prälatur Schneidemühl (Grenzmark Posen–Westpreussen), Weihnachten 68(2016)
    Autorzy:
    Ceynowa, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973007.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
    Źródło:
    Rocznik Skrzatuski; 2017, 5; 221-223
    2300-8296
    Pojawia się w:
    Rocznik Skrzatuski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johannesbote Rundbrief des Heimatwerkes der Katholiken aus der Freien Prälatur Schneidemühl (Grenzmark Posen–Westpreussen), Weihnachten 67(2015)
    Autorzy:
    Ceynowa, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973008.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
    Źródło:
    Rocznik Skrzatuski; 2016, 4; 173-175
    2300-8296
    Pojawia się w:
    Rocznik Skrzatuski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johannesbote Rundbrief des Heimatwerkes der Katholiken aus der Freien Prälatur Schneidemühl (Grenzmark Posen-Westpreußen), Pfingsten 65(2013)
    Autorzy:
    Ceynowa, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/570777.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
    Źródło:
    Rocznik Skrzatuski; 2013, 1; 151-153
    2300-8296
    Pojawia się w:
    Rocznik Skrzatuski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johannesbote Rundbrief des Heimatwerkes der Katholiken aus der Freien Prälatur Schneidemühl (Grenzmark Posen Westpreussen), Weihnachten 69(2017)
    Autorzy:
    Ceynowa, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973026.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
    Źródło:
    Rocznik Skrzatuski; 2018, 6; 237-239
    2300-8296
    Pojawia się w:
    Rocznik Skrzatuski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Isaak Gottfried Goedtke, Kirchengeschichte der evangelischen kleinen Städte im Polnischen Preußen herausgegeben von Hans-Christoph Surkau und Martin Conitzer, Hamburg: Verein für Familienforschung in Ost- und Westpreußen 2010. VIII. XXXIX + 316 S. (Sonderschriften des Vereins für Familienforschung in Ost- und Westpreußen e.V. Nr. 112)
    Autorzy:
    Jasiński, Grzegorz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1195226.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Parafia Ewangelicko-Augsburska w Gdańsku z siedzibą w Sopocie
    Źródło:
    Gdański Rocznik Ewangelicki; 2013, 7; 347-351
    1898-1127
    Pojawia się w:
    Gdański Rocznik Ewangelicki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    "Polnische Patrioten?" Einige Anmerkungen zum frühen Polenbild in Westpreußen um 1700
    „Polscy patrioci?” Kilka uwag do wczesnego wizerunku Polski w Prusach Zachodnich około roku 1700
    Autorzy:
    Steffen, Frank
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16530387.pdf
    Data publikacji:
    2002
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Opis:
    Poniższa praca odnosi się głównie do tezy Huberta Orłowskiego, według której „niemiecka dyskusja o Polsce miała legitymujące, nic do pominięcia znaczenie dla wynalezienia niemieckiego narodu”. Wobec rozmiarów i rozdrobnienia społeczno-wyznaniowego Rzeszy Niemieckiej ok. 1700 r. temat ten ograniczony jest do Prus Zachodnich i głównego problemu (teoria państwowości, religia, historia) debaty o przyczynach funkcjonowania powstałego obrazu Polski. Koncentracja na Prusach Zachodnich wynika z modalnego charakteru, jaki musiał mieć „problem Polski” jako odzwierciedlenie procesów tworzenia się granic na danym obszarze, którego niemiecki rejon kulturalny miał polską przynależność państwową. Przedstawia się tu sposób, w jaki nowa, w dyskusyjnych ramach europejskiego wczesnego Oświecenia powstająca świadomość wnosiła stopniowy odwrót od rozpadającej się polskiej Republiki Szlacheckiej, a tym samym konieczność poszukiwania nowej władzy ochronnej. Wynikała z tego pewna opcja narodowa, która następnie zmieniła regionalnie obraz Polski. Ta trafnie podkreślana przez Orłowskiego konceptualizacja obrazu Polski służyła do przekształcenia stanowo uformowanej boruskiej świadomości regionalnej w nowożytną (pozytywnie lub negatywnie) skupioną na Prusach świadomość państwową. Punktem wyjścia poniższych rozważań jest spór o to, czy forma państwa polskiej Republiki Szlacheckiej w drugiej połowie XVII w. mogła jeszcze być wystarczającą dla ekonomicznych i politycznych potrzeb mieszczaństwa. Rozważania te wskazują zarówno z obcej jak też z własnej perspektywy na ten w tamtym okresie z mieszczańskiego punktu widzenia mało atrakcyjny obraz Polski. Obcy znaczy tu jednak nie tyle trochę specyficzny „polski”, ile nie do zaakceptowania jako patriotyczny i nierozsądny ekonomicznie dla mieszczanina sposób postępowania polskiego szlachcica. W tymże sensie informuje zrekonstruowana tu debata o wczesnym mieszczańskim (nie zabarwionym jeszcze narodowo) obrazie Polski. Przedstawia ona jednocześnie, w jak wielkim stopniu konstruowany był portret własny mieszczaństwa w kulturalnie niemiecko ukształtowanych miastach Polski, według etosu protestanckiego w przeciwieństwie do katolickiej szlachty polskiej. Rozwijający się z tego późny pruski obraz Polski jest następnie podejmowany jako kompleks dalej działających i umacniających się uprzedzeń, które powstają na początku XVIII w. i oddzielają się stopniowo od ich prawdziwych kulis. Jako stereotyp ma to więc swoje korzenie w przeciwieństwie mieszczańsko-boruskich i polskich, skierowanych na konstelacje władzy w Republice Szlacheckiej interesów i poczynań. Teza ta uwidacznia też, że nie chodziło tylko o opis stereotypowej struktury dziś rozprzestrzenionych opinii o Polsce. Dużo większe zainteresowanie skierowane zostało na „ziarenko prawdy”, które, z historycznego punktu widzenia, zawarte jest w każdym stereotypie.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica; 2002, 03; 79-97
    2449-6820
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ziemianie okolic Torunia wobec powrotu Pomorza do Polski
    Autorzy:
    Łaszkiewicz, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/529370.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Towarzystwo Miłośników Torunia
    Tematy:
    ziemiaństwo
    rady ludowe
    Organizacja Wojskowa Pomorza
    Pomorze
    Prusy Zachodnie
    Gutsbesitzer
    Volksräte
    Pommersche Militärorganisation
    Pommern
    Westpreußen
    gentry
    people's councils
    Military Organization of Pomerania
    Pomerania
    Western Prussia
    Opis:
    Ziemiaństwo polskie odgrywało ważną rolę w ruchu narodowym zaboru pruskiego. W dużej mierze dzięki aktywności ziemian udało się zaszczepić społeczeństwu polskiemu idee pracy organicznej, które oparte o solidaryzm narodowy stały się jego paradygmatem politycznym. Utworzenie instytucji o charakterze gospodarczym, kulturalnym i naukowym przyczyniło się do partycypacji w życiu politycznym szerszych kręgów społecznych. Paradoksalnie, w dłuższej perspektywie, doprowadziło to do osłabienia roli politycznej i społecznej ziemiaństwa. Sprzyjały temu procesy modernizacyjne państwa pruskiego, a jeszcze bardziej zdynamizowała I wojna światowa. Dlatego autor artykułu przyjrzał się postawom ziemian w okresie walki i starań o przyłączenie Pomorza do odradzającego się państwa polskiego.Ziemianie okolic Torunia – głównego oprócz Gdańska ośrodka regionalnego na Pomorzu – aktywnie włączyli się we wszystkie formy działań na rzecz powrotu Pomorza do Macierzy. Współtworzyli powiatową radę ludową, konspirację wojskową, ochotniczo zasilali oddziały formowane na Kujawach, reprezentowali mieszkańców regionu na forum Sejmu Dzielnicowego oraz w strukturach politycznych Naczelnej Rady Ludowej, wreszcie – po traktacie wersalskim – zaangażowali się w tworzenie zrębów przyszłej, polskiej administracji. Potrafili wyczuć nastroje społeczne włączając się w działalność rad ludowych (w pewnym zakresie także robotniczo-żołnierskich i chłopskich). Skutecznie powstrzymali  je przed radykalizacją, ogniskując na postulatach narodowych. Dzięki temu współdecydowali o kształcie ruchu narodowego i odegrali istotną rolę w przebiegu procesu, który doprowadził do restytucji Pomorza. Posiadając zaplecze finansowe i przygotowanie intelektualne oddali nieocenione usługi w tzw. okresie przejściowym, gdy należało zadbać o żywotne interesy regionu, nadzorując i współpracując z administracją niemiecką.Modyfikacja własnego programu i celów politycznych, jakie wyrażali liderzy miejscowego środowiska ziemiańskiego z Janem Donimirskim i Adamem Czarlińskim na czele, było kontynuacją długiego procesu zbliżania się do siebie różnych warstw społecznych. W okresie międzywojennym umożliwiło to współpracę pomiędzy chłopami i ziemiaństwem zarówno na gruncie zawodowym, jak i politycznym, współpracę, o którą było trudno w innych regionach Polski.
    Die polnischen Gutsbesitzer spielten eine wichtige Rolle in der Nationalbewegung des preußischen Teilungsgebiets. Es war zu einem großen Teil ihnen zu verdanken, dass es gelang, die Vorstellung von der organischen Arbeit in der polnischen Gesellschaft zu verankern. Die Gründung von Institutionen wirtschaftlichen, kulturellen und wissenschaftlichen Charakters führte zur Teilnahme von breiteren Kreisen der Gesellschaft am politischen Leben. Paradoxerweise führte das auf Dauer zur Schwächung der politischen und gesellschaftlichen Rolle der Gutsbesitzer. Dies wurde durch die Modernisierungsprozesse im preußischen Staat gefördert und erhielt eine noch größere Dynamik durch den 1. Weltkrieg. Deshalb behandelt der Autor die Haltung der Gutsbesitzer zur Zeit der Kämpfe um den Anschluss Pommerns an den wieder entstehenden polnischen Staat.            Die Gutsbesitzer in der Umgebung von Thorn, des wichtigsten regionalen Zentrums in Pommern neben Danzig, schalteten sich aktiv in alle Formen von Aktivitäten für die Rückkehr Pommerns zum Mutterland ein. Sie schufen einen Kreisvolksrat, eine militärische Konspiration, sie verstärkten freiwillig Einheiten, die in Kujawien gebildet worden waren, sie repräsentierten die Einwohner der Region im Forum des Bezirkslandtags und in den politischen Strukturen des obersten Volksrats, und schließlich engagierten sie sich nach dem Versailler Vertrag bei der Schaffung der Grundlagen der künftigen, polnischen Verwaltung. Sie waren in der Lage, die gesellschaftlichen Gefühle zu erspüren, indem sie sich in die Tätigkeit der Volksräte einschalteten (eine Zeitlang auch der Arbeiter- und Soldatenräte und der Bauernräte). Sie hielten diese erfolgreich von einer Radikalisierung ab, indem sie sich auf nationale Forderungen konzentrierten. Dadurch entschieden sie über die Gestalt der nationalen Bewegung mit und spielten eine wesentliche Rolle im Verlauf des Prozesses, der zur Rückgabe Pommerns führte. Durch ihren finanziellen Rückhalt und ihre intellektuelle Vorbereitung leisteten sie in der sog. Übergangsphase unschätzbare Dienste, als die vitalen Interessen der Region auf dem Spiel standen, indem sie die deutsche Verwaltung beaufsichtigten und mit ihr zusammenarbeiteten.            Die Modifizierung des eigenen Programms und der politischen Ziele, zu denen sich die Führer der örtlichen Gutsbesitzerszene mit Jan Donimirski und Adam Czarliński an der Spitze bekannten, war die Fortsetzung eines langen Prozesses der Annäherung von verschiedenen sozialen Gruppen. In der Zwischenkriegszeit ermöglichte dies die Zusammenarbeit zwischen den Bauern und den Gutsbesitzern, sowohl auf beruflicher wie auf politischer Ebene, eine Zusammenarbeit, die in anderen Regionen Polens schwer zu bewerkstelligen war.
    The Polish landed gentry played an important role in the national movement of Poles from the Prussian partition. To a large extent, the landed gentry managed to instil the ideas of organic work among Poles, which, based on national solidarity, became their political paradigm. The establishment of institutions of an economic, cultural and scientific nature contributed to the wider social circles’ participation in the political life.  Paradoxically, in the long run, this weakened the political and social role of the landed gentry, which was reinforced by the modernization processes of the Prussian state. The World War I made the process  even more dynamic. Therefore, the author of the article looked at the attitudes of landowners during the struggle to incorporate Pomerania into the reviving Polish state.The landowners from the vicinities of  Toruń - the main regional center in Pomerania besides Gdańsk - actively contributed to all forms of activities the aim of which was to incorporate Pomerania  into the Polish Motherland. The landed gentry  were members of  the county’s people's council and military underground; they  voluntarily supplied military units formed in Kuyavia; they represented the inhabitants of the region at the District Sejm and in the political structures of the Supreme People's Council. Finally, after the Treaty of Versailles they became involved in the construction of  the framework of the future Polish administration. They were able to sense social moods  as members of  people's councils (to some extent also as members of workers 'and soldiers' councils and  peasants’ councils). They successfully stopped them from radicalizing, focusing their attention on national demands. As a result, they co-decided on the shape of the national movement and played an important role in the the process that led to the restitution of Pomerania. With financial resources and intellectual preparation, they gave invaluable services in the so-called transition period, when vital interests of the region had to be taken care of while supervising and cooperating with the German administration.The modification of their own program and political goals expressed by the leaders of the local community of landowners, headed by Jan Donimirski and Adam Czarliński , was a continuation of the long process of bringing together different social strata. In the interwar period, this enabled cooperation between peasants and landowners both professionally and politically. Such cooperation  was difficult to find in other regions of Poland.
    Źródło:
    Rocznik Toruński; 2019, 46
    0557-2177
    Pojawia się w:
    Rocznik Toruński
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Allgemeine Kartensammlung : Provinz Westpreussen : Spezialinventar
    Współwytwórcy:
    Tomczak, Andrzej. Recenzja
    Bliss, Winfried. Opracowanie
    Data publikacji:
    2000
    Wydawca:
    Köln ; Weimar ; Wien
    Tematy:
    Archiwum Państwowe (Berlin, Niemcy, Republika Federalna) zbiory inwentarz recenzja
    Kartografia wojskowa 17-20 w. inwentarz recenzja
    Twierdze Prusy Zachodnie 17-20 w. mapy inwentarz recenzja
    Opis:
    Inwentarz map (w tym wojskowych) Prus Zachodnich ze zbiorów Archiwum Państwowego w Berlinie.
    Dostawca treści:
    Bibliografia CBW
    Książka
    Tytuł:
    Polacy na terenie Marchii Granicznej (Grenzmark Posen-Westpreussen) wobec zdobycia i utrwalania władzy przez nazistów w latach 1933-1939
    Poles in the Border March (Grenzmark Posen West Prussia) in the face of the Nazi seizure and consolidation of power from 1933 to 1939
    Autorzy:
    Nodzyński, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/30146194.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    Poles
    Union of Poles in Germany (ZPwN)
    Border March (Grenzmark Posen West Prussia-GPW)
    Borderlands
    power
    Nazis (NSDAP)
    years 1933–1939
    Polacy
    Związek Polaków w Niemczech (ZPwN)
    Marchia Graniczna (Grenzmark Posen-Westpreussen – GPW)
    Pogranicze
    władza
    naziści (NSDAP)
    lata 1933–1939
    Opis:
    W artykule podjęto próbę przedstawienia stosunku i postaw Polaków w prowincji Grenzmark Posen-Westpreussen do procesu przejmowania, a następnie utrwalania władzy nazistowskiej partii NSDAP Adolfa Hitlera w latach 1933–1939. Końcowa cezura rozważań uzasadniona jest tym, że po ataku Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku skończyły się możliwości legalnego i formalnie niezależnego działania polskich organizacji i instytucji w Niemczech, w tym szczególnie Związku Polaków w Niemczech. Ukazano, jak Polacy reagowali na zmiany polityczno-ustrojowe w Niemczech poprzez udział, a następnie bojkot udziału w wyborach parlamentarnych, jak wykorzystywali istniejące do sierpnia 1939 roku możliwości wyrażania poglądów w polskich gazetach czy składania oficjalnych skarg na działania władz lokalnych do pruskiego ministerstwa spraw wewnętrznych. Z przeanalizowanych źródeł wyłania się obraz postępującego zastraszenia polskiej społeczności, w której stopniowo zwyciężały postawy dostosowawcze, konformistyczne – przy utrzymujących się protestach Związku Polaków w Niemczech i jego najaktywniejszych działaczy.
    The article attempts to present the attitudes and positions of Poles in the province of Grenzmark Posen West Prussia towards the process of the Nazi NSDAP party led by Adolf Hitler taking and consolidating power from 1933 to 1939. The final part of the discussion is justified by the fact that after Germany’s attack on Poland in September 1939, the possibility of legal and formally independent activities of Polish organizations and institutions in Germany, especially the Union of Poles in Germany, came to an end. The article shows how Poles reacted to political and structural changes in Germany by participating and later boycotting participation in parliamentary elections, utilizing the opportunities for expressing their views in Polish newspapers until August 1939, and lodging official complaints with the Prussian Ministry of Internal Affairs about the actions of local authorities. The analysis of sources reveals an image of increasing intimidation of the Polish community, in which adaptive and conformist attitudes gradually prevailed, despite the continued protests of the Union of Poles in Germany and its most active activists.
    Źródło:
    Przegląd Zachodniopomorski; 2023, 38; 244-268
    0552-4245
    2353-3021
    Pojawia się w:
    Przegląd Zachodniopomorski
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Żandarm w służbie Selbstschutzu. Otto Oberländer i zbrodnia niemiecka w Sadkach koło Nakła nad Notecią w 1939 r.
    Autorzy:
    Ceran, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/608426.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    zbrodnie niemieckie w Polsce w 1939
    żandarmeria niemiecka
    Intelligenzaktion
    Sadki
    Pomorze Gdańskie
    Selbstschutz Westpreussen
    zbrodnia masowa
    czystka etniczna
    ludobójstwo
    German crimes in Poland in 1939
    German gendarmerie
    Opis:
    W 1939 r. do okupowanej Polski wysłano ok. 750 niemieckich żandarmów. Część z nich wzięła udział w eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Jednym z nich był Otto Oberländer, żandarm z Sadek, który przyczynił się do śmierci 86 Polaków. Do tej pory w historiografii dotyczącej niemieckiego aparatu represji brakuje opisu ich działalności w okupowanej Polsce. In 1939 ca. 750 German military policemen or gendarmes were sent to occupied Poland. Some of them took part in the extermination of Polish civilians. One of those was Otto Oberländer, a military policeman from the village of Sadki, who contributed to the killing of 86 Poles. There has been no study so far in the Polish historiography on the German apparatus of repression in Poland that describes their operations in the occupied Polish country.
    Źródło:
    Dzieje Najnowsze; 2018, 50, 1
    0419-8824
    Pojawia się w:
    Dzieje Najnowsze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przemiany struktury ludności Torunia i powiatu toruńskiego od połowy XIX wieku do drugiej wojny światowej
    Autorzy:
    Zielińska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/529376.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Towarzystwo Miłośników Torunia
    Tematy:
    Toruń
    wyznanie
    narodowość
    powiat toruński
    Prusy Zachodnie
    I wojna światowa
    zabory
    Thorn
    Konfession
    Nationalität
    Landkreis Thorn
    Westpreußen
    1. Weltkrieg
    Teilungen
    religion
    nationality
    the county of Toruń
    West Prussia
    World War I
    partitions
    Opis:
    Artykuł omawia zagadnienie przemian struktur ludności Torunia i powiatu toruńskiego od II połowy XIX wieku do okresu międzywojennego włącznie. Artykuł zawiera analizę materiału statystycznego pozyskanego z różnych typów źródeł. Dla okresu II połowy XIX wieku do 1914 roku wykorzystano zestawienia statystyczne dla poszczególnych powiatów Prus Zachodnich za lata 1871, 1885, 1895, 1905 i 1910. Wykorzystane także zostały informacje ze statystyk pruskich za okres XIX i początku XX wieku. Dla okresu międzywojennego niezwykle pomocne były spisy ludności z 1921 i 1931 roku. Omówiono tutaj sytuację ludnościową, wyznaniową, narodowościową i społeczno-gospodarczą w tym okresie na terenie Torunia i powiatu. Toruń przez cały ten okres był ważnym ośrodkiem przemysłowym, ale był też twierdzą i posiadał garnizon, co miało duży wpływ na rozwój miasta jak i jego charakter już od okresu pruskiego. Gminy wiejskie i obszary dworskie były terenami głównie rolniczymi, zróżnicowanymi pod względem struktury wyznaniowej i narodowościowej. Z krótkiego przeglądu informacji statystyczno-demograficznych wyłania się obraz ogromnych zmian w strukturze wyznaniowej i narodowościowej ludności, gdzie kluczową granicą była I wojna światowa i odzyskanie przez Polskę niepodległości. Był to efekt procesu repolonizacji, który dokonywał się na terenie całego powiatu w latach dwudziestych XX wieku. Zwiększenie liczby ludności polskiej i katolickiej, oraz wyraźny spadek liczby ludności niemieckiej i ewangelickiej (choć wyznania i narodowości nie można wprost utożsamiać) odzwierciedlał zmiany polityczne i tworzenie państwa polskiego na nowo po ponad stu latach.  
    Der Artikel behandelt die Veränderungen in der Bevölkerungsstruktur Thorns und des Landkreises Thorn von der 2. Hälfte des 19. Jahrhunderts bis einschließlich zur Zwischenkriegszeit. Er enthält eine Analyse von statistischem Material, das aus verschiedenen Arten von Quellen gewonnen wurde. Für den Zeitraum von der 2. Hälfte des 19. Jahrhunderts bis zum Jahr 1914 wurden statistische Zusammenstellungen für einzelne Landkreise Westpreußens aus den Jahren 1871, 1885, 1895, 1905 und 1910 ausgewertet. Ebenfalls ausgewertet wurden Informationen aus preußischen Statistiken für den Zeitraum des 19. und den Beginn des 20. Jahrhunderts. Für die Zwischenkriegszeit waren die Bevölkerungsregister von 1921 und 1931 sehr hilfreich. Darin geht es um die Situation der Bevölkerung, der Konfessionen, der Nationalitäten und der sozialen und wirtschaftlichen Verhältnisse in diesem Zeitraum auf dem Gebiet von Thorn und des Landkreises. Thorn war während dieses gesamten Zeitraums ein wichtiges Industriezentrum, aber es war auch eine Festung und besaß eine Garnison, was schon seit der preußischen Zeit großen Einfluss auf die Entwicklung der Stadt und ihren Charakter hatte. Die Landgemeinden und die Gutsbezirke waren hauptsächlich landwirtschaftliches Terrain, das in seiner konfessionellen und nationalen Struktur differenziert war. Eine kurze Betrachtung der statistisch-demografischen Informationen ergibt ein Bild von enormen Veränderungen in der konfessionellen und nationalen Struktur der Bevölkerung, wobei der 1. Weltkrieg und die Wiedererlangung der Unabhängigkeit durch Polen eine Schlüsselgrenze bilden. Dies war eine Folge des Prozesses der Repolonisierung, der in den zwanziger Jahren des 20. Jahrhunderts auf dem Gebiet des gesamten Landkreises stattfand. Die zahlenmäßige Vergrößerung der katholischen Bevölkerung und der deutliche Abfall der deutschen und evangelischen Bevölkerung (auch wenn Bekenntnis und Nationalität nicht einfach identifiziert werden dürfen) spiegelten die politischen Veränderungen und die Neuschöpfung des polnischen Staats nach über 100 Jahren wider.
    The article discusses the issue of changes in the structure of the population of Toruń and the Toruń county from the second half of the 19th  century to the interwar period. The article contains an analysis of statistical material obtained from various types of sources. For the period of the second half of the 19th century to 1914, statistical summaries were used for individual counties  of West Prussia for the years 1871, 1885, 1895, 1905 and 1910. Information from Prussian statistics for the period of the 19th and early 20th  centuries was also used. For the interwar period the censuses of 1921 and 1931 were extremely helpful. The population, denomination, nationality and socio-economic situation in this period in Toruń and the county were discussed here. Throughout this period Toruń was not only an important industrial centre, but it was also a fortress and it  had a garrison, which had affected  the development of the city and its character since the Prussian period. Rural communes and court territories were mainly agricultural areas, diversified in terms of religious and national structure. From the short review of statistical and demographic information, there emerges a picture of huge changes in the denominational and national structure of the population, where the key chronological boundaries were  World War I and the time when Poland regained independence. It was the result of the repolonization process that took place throughout the county  in the 1920s. The increase in the number of Polish and Catholic inhabitants, along with a clear decrease in the number of the German and Evangelical populations (although denominations and nationalities cannot be directly identified) reflected political changes and the creation of the Polish state again after more than a hundred years.
    Źródło:
    Rocznik Toruński; 2019, 46
    0557-2177
    Pojawia się w:
    Rocznik Toruński
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polskie Pomorze czy Prusy Zachodnie? Kwestia przynależności państwowej regionu w latach 1918-1920
    Autorzy:
    Kłaczkow, Jarosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/529398.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Towarzystwo Miłośników Torunia
    Tematy:
    Pomorze Gdańskie
    ziemie: chełmińska
    michałowska
    lubawska
    Prusy Zachodnie
    Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej
    Rady Ludowe, Organizacja Wojskowa Pomorza
    Danziger Pommern, Kulmer Land, Michelauer Land, Land Löbau, Westpreußen
    Unterkommissariat des Obersten Volksrats
    Volksräte
    Pommersche Militärorganisation
    Gdańsk Pomerania
    lands of Chełmno
    Michałów
    Lubawa
    West Prussia
    Subcommittee of the Supreme People's Council
    People's Councils
    Military Organization of Pomerania
    Opis:
    Obszar Pomorza Gdańskiego i powiązanych z nim historycznie ziem: chełmińskiej, michałowskiej i lubawskiej funkcjonował w II Rzeszy jako obszar administracyjny Prusy Zachodnie. Przez wieki przenikały się na tym terenie wpływy polskie i niemieckie, a teren przechodził z rąk do rąk. Pierwotnie należący do Królestwa Polskiego, w XIII i XIV wieku zajęty przez Zakon Krzyżacki, od 1466 do 1772 r. ponownie w ramach Polski przeszedł następnie w wyniku rozbiorów do państwa pruskiego. W 1914 r. u progu wybuchu Wielkiej Wojny wydawało się, że tę kilkuwiekową rywalizację wygrała strona niemiecka. Tendencje demograficzne były bowiem bardziej korzystne dla Niemców. Według oficjalnych danych pochodzących ze spisu ludności z 1910 roku ówczesną prowincję Prusy Zachodnie zamieszkało 65% ludności niemieckiej i 35 % polskiej. Cztery lata Wielkiej Wojny odmieniły tę sytuację. W listopadzie 1918 r. Niemcy przegrały wojnę, a na arenę międzynarodowych rokowań powróciła sprawa niepodległości Polski i jej powrotu nad Bałtyk. Miejscowe koła polskie podjęły również działania mające na celu zorganizowanie lokalnych struktur polskich. Tak powstał Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej z siedzibą w Gdańsku, a w każdym powiecie lokalne Rady Ludowe. Powstawały również struktury konspiracyjne, w tym przede wszystkim Organizacja Wojskowa Pomorza. Jej struktury były szczególnie aktywne w Borach Tucholskich oraz na terenie ziemi chełmińskiej. O ostatecznym kształcie granic i przynależności spornych ziem zadecydował traktat wersalski podpisany w dniu 28 czerwca 1919 r. Na jego mocy 62 % terenu prowincji Prusy Zachodnie zostało przyznane Polsce. Poza Polską pozostała jednak stolica ziemi pomorskiej – Gdańsk, który przez kolejne pokolenie wiódł życie wolnego miasta. To zadecydowało, że nową stolicą polskiego Pomorza został Toruń, który powrócił do Polski 18 stycznia 1920 r.
    Das Gebiet des Danziger Pommerns und der mit ihm historisch verbundenen Länder von Kulm, Michelau und Löbau bildete im Deutschen Kaiserreich das Verwaltungsgebiet Westpreußen. Jahrhundertelang durchdrangen sich auf diesem Gebiet polnische und deutsche Einflüsse und das Gebiet wechselte ständig den Besitzer. Ursprünglich gehörte es zum Königreich Polen, im 13. und 14. Jahrhundert wurde es vom Deutschen Orden besetzt, 1466-1772 war es erneut bei Polen und kam danach infolge der Teilungen an den preußischen Staat. 1914, vor Beginn des 1. Weltkriegs hatte es den Anschein, als sei diese jahrhundertelange Rivalität von der deutschen Seite gewonnen worden. Denn die demografischen Tendenzen entwickelten sich zugunsten der Deutschen. Nach den offiziellen Angaben aus der Volkszählung von 1910 wohnte in der damaligen Provinz Westpreußen 65% deutsche und 35% polnische Bevölkerung. Die vier Jahre des Großen Kriegs veränderten diese Situation. Im November 1918 verlor Deutschland den Krieg und die Frage der Unabhängigkeit Polens und seiner Rückkehr an die Ostsee kehrte auf die Tagesordnung der internationalen Verhandlungen zurück. Örtliche polnische Kreise wurden aktiv, um lokale polnische Strukturen zu organisieren. Auf diese Weise entstanden das Unterkommissariat des Obersten Volksrats mit Sitz in Danzig sowie lokale Volksräte in jedem Landkreis. Ebenso entstanden konspirative Strukturen, darunter vor allem die Pommersche Militärorganisation. Ihre Strukturen waren vor allem in der Tucheler Heide und auf dem Gebiet des Kulmer Landes aktiv. Über den endgültigen Verlauf der Grenzen und die Zugehörigkeit strittiger Gebiete entschied der Versailler Vertrag, der am 28. Juni 1919 unterschrieben wurde. Nach seinen Bestimmungen wurden 62% des Gebiets der Provinz Westpreußen Polen zugesprochen. Außerhalb von Polen blieb jedoch die Hauptstadt von Pommern, Danzig, das während der folgenden Generation als Freie Stadt existierte. Das führte dazu, dass zur neuen Hauptstadt des polnischen Pommerns Thorn wurde, das am 18. Januar 1920 zu Polen zurückkehrte.
    The area of Gdańsk Pomerania and the historically related lands of Chełmno, Michałów and Lubawa functioned in the Second Reich as the administrative area of West Prussia. For centuries, Polish and German influences had affected the territory, which tended to change its owners. Originally, the territory belonged to the Kingdom of Poland; in the 13th and 14th centuries it was occupied by the Teutonic Order, while from 1466 to 1772 it remained again under the authority of Poland only to become part of  the Prussian state as a result of partitions. In 1914, at the beginning of the outbreak of the Great War, it seemed that the German party had won this competition lasting  for several centuries. Demographic trends were more favorable for the Germans. According to the official data of the 1910 census, the then province of West Prussia was inhabited by 65% of the German and 35% of the Polish population. Four years of the Great War changed this situation. In November 1918, Germany lost the war, and the issue of Poland's independence and its return to the Baltic came back  to the arena of international negotiations. Local Polish circles also took actions to organize local Polish structures. This is how the Subcommittee of the Supreme People's Council based in Gdańsk was established; what is more, local People's Councils were set up in each county. Underground structures were also emerging, including above all the Military Organization of Pomerania. Its structures were particularly active in the Tuchola Forest and in the Chełmno region. The final shape of the borders and the political  belonging of the disputed lands was decided by the Versailles Treaty signed on 28 June 1919. Upon the strength of the Versailles Treaty, 62% of the area of the province of  West Prussia was granted to Poland. However, the capital of Pomerania - Gdańsk, which was declared  the free city, remained outside Poland. All this  influenced the fact that Toruń, which returned to Poland on 18 January  1920, became the new capital of Polish Pomerania.
    Źródło:
    Rocznik Toruński; 2019, 46
    0557-2177
    Pojawia się w:
    Rocznik Toruński
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-17 z 17

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies