Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "WANIAKOWA, JADWIGA" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-24 z 24
    Tytuł:
    Mandragora i belladonna – nazwy dwóch roślin magicznych
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/634432.pdf
    Data publikacji:
    2007
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Opis:
    Mandragora (Mandragora officinarum L.) i pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna L.) zostały tu połączone, ponieważ ich nazwy były splecione przez wieki i nie sposób rozpatrywać je osobno z językoznawczego, a także kulturowego punktu widzenia. Celem artykułu jest przedstawienie nazw obu roślin w powiązaniu z ich właściwościami, licznymi przesądami i legendami łączącymi się z nimi. W wyniku analizy możemy stwierdzić, że wiele nazw mandragory przeszło na pokrzyk. Nazwy obu roślin w większości odbijają wiarę w magiczne ich właściwości i przechowują pamięć o ludowych zwyczajach związanych z nimi. Niektóre z nazw łączą się z rzeczywistym wyglądem i cechami rośliny. Wiele nazw przestrzega przed śmiertelnym zagrożeniem ze strony obu roślin.
    Źródło:
    Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis; 2007, 124
    2083-4624
    Pojawia się w:
    Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Norma językowa w praktyce dydaktycznej. Opinie studentów filologii obcych na temat normy języka polskiego
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2083614.pdf
    Data publikacji:
    2019-10
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Opis:
    This paper is underlain by the teaching experiences gained while running classes for students of foreign philologies, who will be translators/interpreters not only from Polish into a foreign language but also from a foreign language into Polish, and therefore need to be well-familiar with the grammatical rules of Polish and apply them. This text is dedicated to a range of vital problems, which have emerged at the classes. They include: the issue of changeability (evolution) of the norm over time, the relation between the norm and usage and the language system; the issue of the extent to which textbooks on proper language use and online advice of this kind refl ect the contemporary norm. There are also the emerging questions about the consistency between the contemporary norm and the language system (in particular in the historical aspect of language), and about the accuracy of the prescriptive fi ndings. Student show keen interest in all these problems, ask logical questions, often seek answers to them on their own, engage in debates, and boldly express their own judgments. Students’ approach to the discussed issues demonstrates, fi rstly, their sensitivity to departures from the language norm, secondly, their attitude to prescriptive guidance, and thirdly, the state of their language awareness.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2019, 767, 8; 58-71
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    On the origin of the Polish word farmacja
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2054303.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    etymology
    loanwords
    borrowings
    meaning
    Opis:
    The aim of this paper is to discuss the origin of the Polish word farmacja and establish its deep‑rooted etymology. The author provides an outline of the history of the word in Polish and presents its direct source, i.e. the Latin word pharmacia, describes the word family in Latin and indicates that the Greek etymon φαρμακεία provided the basis of the Latin form. The analysis of the word family, to which the Greek word belongs, showed a close relationship with semantic fields such as making poison and practising magic. The key expression turned out to be the Greek form φάρμακον, the origin of which remains unclear. Many hypotheses have been proposed, none of which, unfortunately, is satisfactory.
    Źródło:
    Linguistica Silesiana; 2021, 42; 95-106
    0208-4228
    Pojawia się w:
    Linguistica Silesiana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pochodzenie i znaczenie wyrazu szkulepa
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676382.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    history of the word
    etymology
    word szkulepa
    meaning
    dialect
    Opis:
    The origin and meaning of the word szkulepaThe article deals with the history and etymology of the word szkulepa ‘jade’, ‘old cow’, ‘old, ugly woman’. It exists in the Doroszewski’s dictionary as an old word with no etymology. The author presents the lexicographical history of the word in Polish and reflects on its origin and morphological structure. She explores for this purpose various dictionaries of foreign languages as follows: Russian, Byelorussian and Lithuanian. She confirms that probably related words appear only in Lithuanian. Then she analyses the morphology of the discussed word. Finally, she comes to a conclusion that the word szkulepa comes into existence on the Lithuanian-Byelorussian borderland and makes a hybrid consisting of the Lithuanian lexical morpheme škùl-, which exists in a few Lithuanian words, and the unproductive Byelorussian suffix -ep-a.  Происхождение и значение лексемы szkulepaСтатья посвящена этимологическому анализу лексемы szkulepa ‘дряхлая коняга’, ‘старая корова’, ‘старая, некрасивая женщина’. Данное слово отмечено в словаре под редакцией Дорошевского с пометой устарелое и без этимологии. Автор представила лексикографическую историю слова, обсуждая его происхождение и морфологическую структуру. Для этого использовались разные словари: русские, белорусские, литовские. Оказывается, что родственные слова можно найти лишь в литовском языке. На основе морфологического анализа можно сделать вывод, что слово szkulepa образовалось на литовско-белорусском пограничье и является гибридом, состоящим из литовской лексической морфемы škùl-, встречающейся в нескольких литовских словах, и непродуктивного белорусского суффикса -ер-а.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2010, 34
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Skąd pochodzi pacynka?
    Where does pacynka come from?
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459473.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    etymologia
    rozwój semantyczny
    zapożyczenia leksykalne
    dialekty
    etymology
    semantic development
    loanwords
    dialects
    Opis:
    The article offers an insight into the etymology of the Polish word pacynka with various meanings. There are several proposals for determining the origin of pacynka with the meaning ‘hand puppet’. These proposals are presented here after tedious historicallanguistic, dialectal and non-linguistic research. Many possibilities were considered, many premises were examined. Unfortunately, the presented analyses show, however, that none of the solutions is satisfactory. Every one of them has serious flaws. It is also very doubtful that the rightful, well-documented, and credible etymology of pacynka will be found soon.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 298-307
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Etymology and ethnolinguistics: Different methodologies with a common goal
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2081398.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    etymology
    ethnolinguistics
    semantic motivation
    calques
    loanwords
    etymologia
    etnolingwistyka
    motywacja semantyczna
    kalki
    zapożyczenia
    Opis:
    The article focuses on the relationship between etymology and ethnolinguistics. The two fields come to foreground in analyses of dialectal plant names, especially of their origin. It is concluded that both fields should function in symbiosis and use each other’s achievements. Therefore, etymologists make ample use of ethnolinguistic findings in their semantic analyses. Those findings help determine the historical semantic motivation of the words being studied. Ethnolinguists, in turn, on the basis of etymological findings, arrive at the original senses of words, helpful in analysing their subjective meanings.
    Autorka skupia uwagę na relacjach między etymologią a etnolingwistyką, które uwidoczniają się przy analizie gwarowych nazw roślin, zwłaszcza przy ustalaniu ich pochodzenia. Ostatecznie dochodzi do wniosku, że obie dziedziny powinny pozostawać w symbiozie i wzajemnie korzystać ze swoich osiągnięć. W związku z tym etymolodzy podczas analiz semantycznych mogą korzystać obficie z wyników pracy etnolingwistów. Analizy etnolingwistyczne pomagają etymologom ustalić historyczną motywację semantyczną badanych wyrazów. Etnolingwiści z kolei, opierając się na ustaleniach etymologów, mogą docierać do pierwotnych sensów form wyrazowych, które są pomocne przy analizie subiektywnego znaczenia słów.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 21-34
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Próba usystematyzowania polskiej terminologii kosmonomastycznej
    An attempt to systematize Polish cosmonomastic terminology
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1992247.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-29
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    kosmonomastyka
    termin
    terminologia kosmonomastyczna
    kosmonim
    cosmonomastics
    term
    cosmonomastic terminology
    cosmonym
    Opis:
    Celem artykułu jest próba usystematyzowania polskiej terminologii kosmononastycznej. Zaproponowano rozdział między kosmonomastyką, jako działem onomastyki zajmującym się nazwami obiektów kosmicznych, a chrematonomastyką astronomiczną, jako działem chrematonomastyki, dotyczącym nazw własnych wytworów człowieka, które służą do badań kosmosu. Dokonano również analizy istniejącej już terminologii pod kątem jej zgodności z zasadami tworzenia terminów, uściślono pewne terminy oraz zaproponowano szereg nowych. Przyjęto przy tym, że terminy kosmonomastyczne powinny być pochodzenia obcego, podobnie jak terminy astronomiczne, które są ich podstawą. W ten sposób wskazano wytyczne do ewentualnego tworzenia przyszłych terminów kosmonomastycznych.
    The aim of the article is an attempt to systematize Polish cosmonomastic terminology. A separation was proposed between cosmonomastics as a part of onomastics dealing with the names of cosmic objects, and astronomical chrematonomastics as a part of chrematonomastics dealing with the names of human products that are used to research the cosmos. The existing terminology was analyzed from the point of view of the rules of creation of scientific terms. Moreover, certain terms were clarified and a number of new ones proposed. It was also assumed that cosmonomastic terms should be of foreign origin, like the astronomical terms on which they are based. Thus, guidelines for the possible formation of future cosmonomastic terms were suggested.
    Źródło:
    Onomastica; 2021, 65, 2; 75-86
    0078-4648
    Pojawia się w:
    Onomastica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    What the pencil and the sweet flag have in common or the migration of words and meanings
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/634566.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    etymology, borrowings, meaning
    Opis:
    The Gr. κάλαμος ‘cane, a thing made of cane: pen, rural pipe, fishing rod etc.’ is the primary source of certain terms for the sweet flag (Acorus calamus L.) and numerous names for a pencil in many different languages. Namely, the Greek word was borrowed by Latin in the form calamus, with the same meaning, whence originated many Germanic terms for the sweet flag. What is more, the dialectal Pol. kalmus is a loanword from the Germ. Kalmus ‘sweet flag’. Additionally, the Gr. κάλαμος was borrowed by Arabic in the form qalam, whence the Osm. kalém. The forms in other Turkic languages are borrowings from Turkish. Some Albanian, Bulgarian and Macedonian terms for a pencil are also loanwords from the Turk. kalem ‘pen, thin brush, oblong bone’. The terms in many Caucasian languages are Arabisms. Moreover, the Russ. карандаш ‘pencil’, as well as many other contemporary forms from Altaic, Uralic and other languages, which constitute new borrowings from Russian today, are in fact compounds consisting of kalam ‘cane’ and daš ‘stone’.
    Źródło:
    Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis; 2015, 130, 4
    2083-4624
    Pojawia się w:
    Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesne badania etymologiczne – nowe możliwości i perspektywy
    Contemporary etymological research – new possibilities and perspectives
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1375718.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    etymology
    etymological dictionaries
    Internet
    Slavic languages
    etymologia
    słownik etymologiczny
    języki słowiańskie
    Opis:
    The article offers an insight into the Slavonic contemporary etymological research and its new possibilities. Modern etymology has witnessed a sea change that can be referred to as a digital breakthrough. Thanks to the Internet and electronic media the etymologists today have easier access to historical linguistic, dialectal and onomastic sources as well as to etymological dictionaries. They also better access to many monographs and studies. Moreover, today the etymologist has no problems making use of analogous materials published in foreign languages, the obtaining of which in the past had posed a major problem. This will clearly accelerate progress in etymological research, thereby opening up new vistas for etymology. We can research effectively the origins of dialectal and colloquial words as well as words no longer in use, a task which had earlier been very difficult.1`19-142
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2018, 67; 129-142
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwiska w nazwach roślin
    Surnames in plant names
    Autorzy:
    WANIAKOWA, JADWIGA
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/597836.pdf
    Data publikacji:
    2017-12-29
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    nazwy roślin
    nazwiska
    łacińskie naukowe nazwy roślin
    motywacja semantyczna
    plant names
    surnames
    Latin scientific plant names
    semantic motivation
    Opis:
    The article offers an insight into the plant names connected with surnames. There are four general groups of such plant names: 1) Latin scientific names with abbreviations of botanists’ surnames, 2) L L atin scientific names containing references to surnames, 3) names of plants containing surnames, 4) plant names derived from surnames. The last group is particularly interesting because it is the most variegated. What is more, these names do not “betray” the surnames at first glance. The plant names and their analysis show that scientific botanical names are often motivated by surnames. Such names become a peculiar monument to certain individuals, in the great majority of botanists who are well-deserved in research on particular species of plants. The names of people outside of the sphere of botanic research are quite rarely the motivation of plant names. It can also be stated that the plant names connected with surnames usually refer to genera and species that are relatively late-discovered and described (often also newly-grown ornamental plants), so they are usually exotic, and native to sparsely populated areas.
    Źródło:
    Onomastica; 2017, 61/2; 401-412
    0078-4648
    Pojawia się w:
    Onomastica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Semantyczna historia obieżyświata
    Semantic history of obieżyświat
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459179.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    etymologia
    rozwój semantyczny
    motywacja semantyczna
    zapożyczenia
    kalki językowe
    etymology
    semantic development
    semantic motivation
    loanwords
    calques
    Opis:
    The article concerns the semantic development of the compositum obieżyświat ‘a person who likes to travel a lot’. It is interesting that the first attestation of the word in Old Polish (from the 15 th century) had a botanical meaning ‘Bupleurum rotundifolium L.’. The form obieżyświat was then the translation of the Old Latin plant names garowaga and girambula meaning ‘something that moves around’. The contemporary meaning of the compositum obieżyświat appeared only in the second half of the 19 th century.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2019, 14; 262-267
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwarowe nazwy roślin jako odbicie nastawienia użytkowników gwar do przyrody (ujęcie historyczno-porównawcze)
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2152041.pdf
    Data publikacji:
    2021-03
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    folk names of plants
    semantic motivation
    origin of plant names
    metaphor
    taboo
    Opis:
    This text discusses Polish dialectal names of plants, which refl ect the human attitude towards the world of fl ora. Therefore, the basic issue is the motivation behind plant names. These names are motivated by species characteristics. The motivations where the human attitude towards the nature are particularly visible have been taken into consideration. These are primarily medicinal properties and the attributed (positive or negative) magical properties, harmfulness of certain species, application and purpose in the homestead, and annoying negative characteristics. The relation between plant names and folk beliefs and legends are analysed, religious references are also made. The signifi cant role of taboos and metaphors in the plant denomination process is emphasised in the discussions. The names are examined from the historical and comparative perspective, which is illustrated with examples.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2021, 782, 3; 45-59
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kerygmat - czyli o modzie w kościelnej odmianie języka
    Kerygmat — or on fashion in ecclesiastical language
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/475493.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    moda językowa
    kościelna odmiana języka
    zapożyczenia
    częstość użycia (frekwencja)
    linguistic fashion
    ecclesiastical language
    loanwords
    frequency
    Opis:
    Artykuł jest poświęcony zjawisku mody językowej w kościelnej odmianie języka. Autor bada to zagadnienie na przykładzie zapożyczonego z greki terminu kerygmat. Śledzi historię wyrazu, obserwując początki pojawienia się kerygmatu w języku polskim, bada przyczyny jego występowania, jego znaczenie i obserwuje wzrost częstości użycia. Na koniec formułuje ogólne wnioski dotyczące przyczyn mody językowej w kościelnej odmianie języka.
    The article discusses the phenomenon of fashion in ecclesiastical language. It studies this question on the example of the term kerygmat, borrowed from Greek. First a sketch of the history of the word is presented, observing the first attestations of the word in the Polish language, followed by an exploration of its meaning and the reasons for its use, and the recent growth in its frequency of occurrence. The final part presents general conclusions concerning reasons for fashion in ecclesiastical language.
    Źródło:
    Socjolingwistyka; 2015, 29; 219-226
    0208-6808
    Pojawia się w:
    Socjolingwistyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ekwiwalencja a zjawisko „false friends w słowiańskich nazwach roślin
    Equivalence and false friends in Slavic plant names
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2158331.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-29
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    false friends
    equivalence
    plant name identification
    polysemy
    homonymy
    ekwiwalencja
    identyfikacja roślin
    polisemia
    homonimia
    Opis:
    Artykuł dotyczy podobieństw międzyjęzykowych i zjawiska false friends w słowiańskich nazwach roślin. We wszystkich słowiańskich dialektach i w historii języków słowiańskich można zaobserwować, że jedna nazwa może odnosić się do kilku gatunków roślin, a dany gatunek może mieć nawet kilkadziesiąt nazw. Jak pokazują analizy, nierzadko nazwy te są zgodne formalnie i semantycznie na dużych obszarach, na których mówi się językami słowiańskimi. W podsumowaniu artykułu zasugerowano, że badania porównawcze materiałów słowiańskich zawsze wymagają dużej ostrożności, aby zapobiec ewentualnym błędom w identyfikacji. Podobieństwo formalne nie gwarantuje adekwatności treści, czyli prawdziwego znaczenia, gdyż w niektórych przypadkach mamy do czynienia z całkowitą równoważnością nazw i ich desygnatów w danych językach słowiańskich, a czasem nazwy takie stanowią false friends.
    The article deals with interlingual similarities and the phenomenon of false friends in Slavic plant names. In all Slavic dialects and in the history of Slavic languages it is observed that one name may refer to several species of plants, and a given species may have even dozens of names. As analyses show, it is not uncommon for these names to be formally and semantically compatible across large areas where Slavic languages are spoken. In the conclusion of the paper, it is suggested that comparative studies of Slavic materials always require great caution to prevent possible mistakes in identification. Formal similarity does not guarantee the adequacy of the content, i.e. the true meaning, as in some cases we deal with complete equivalence of the names and their designates in the given Slavic languages, and sometimes the names constitute false friends.
    Źródło:
    Polonica; 2021, 41; 39-49
    0137-9712
    2545-045X
    Pojawia się w:
    Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nad pierwszym tomem atlasu leksykalnego ludowych gwar rosyjskich
    On the first volume of the lexical atlas of the Russian folk dialects
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1375733.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    areal linguistics
    dialects
    lexical atlas
    dialectal vocabulary
    Russian dialects
    dialekty
    atlas leksykalne
    słownictwo dialektalne
    dialekty rosyjskie
    Opis:
    The text is an overview of the first volume of the lexical atlas of the Russian folk dialects. It presents modern cartographic methods used in the volume and types of maps contained therein. In order to better present the volume, one exemplary map is analysed, indicating its advantages and drawbacks. In conclusion the richness of the Russian dialectal lexical material, which was precisely geographically located, is stressed. This is the biggest merit of the atlas.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2018, 67; 198-208
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Odolan – zagadkowa polska gwarowa nazwa kozłka lekarskiego (Valeriana officinalis L.)
    Odolan – the mysterious Polish dialectal name of valerian (Valeriana officinalis L.)
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850430.pdf
    Data publikacji:
    2023-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    odolan
    nazwy roślin
    etymologia
    motywacja semantyczna
    plant names
    etymology
    semantic motivation
    Opis:
    The aim of the article is to investigate the origin of the Polish dialectal name odolan, which refers to valerian (Valeriana officinalis L.). On the basis of historical‑comparative analysis of the Slavic language material, it can be concluded that the name odolan is probably a late borrowing from Ukrainian dialects. It is related to the Proto‑Slavic form *odolěn, which is a derivative of the verb *odolěti ‘to defeat, to win’, derived from the Proto‑Slavic *dolja ‘success or failure, good or bad fate, destiny’. The Proto‑Slavic form *odolěn is motivated by the widely known healing and magical properties of valerian, but it is not a calque of Med. Lat. valeriana, because this Latin name is unlikely to be related to the verb valēre ‘to be strong, powerful; have an advantage, dominate’, and is most likely an adjectival derivative from the name of the Roman province of Valeria.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2023, 18; 313-325
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polskie słownictwo gwarowe w kontekście etymologicznym (na przykładzie nazw roślin)
    Polish dialectal vocabulary in an etymological context (the example of plant names)
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2008042.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-15
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    dialectal vocabulary
    etymology
    dialectal plant names
    semantic motivation
    słownictwo gwarowe
    etymologia
    gwarowe nazwy roślin
    motywacja semantyczna
    Opis:
    W artykule przedstawiono problematykę słownictwa gwarowego z etymologicznego punktu widzenia. Zwrócono uwagę na konieczność badania leksyki gwarowej pod względem etymologicznym, wskazując na wieloaspektowe potrzeby w tym zakresie. Wszystkie prezentowane zagadnienia omówiono na przykładzie gwarowych nazw roślin, uwypuklając konieczność znajomości wszelkich cech botanicznych poszczególnych gatunków w celu ustalenia właściwej motywacji semantycznej nazw. Podkreślono, że w sferze etymologii gwarowych nazw roślin ogromnie ważne są nie tylko ich formy, ale też motywacja semantyczna i historia. To po ich zbadaniu (za pomocą metody historyczno-porównawczej) można wywodzić wnioski etymologiczne, gdzie kluczową rolę odgrywa końcowe stwierdzenie, czy dana nazwa gwarowa rośliny jest autentycznie gwarowa, czy jest odziedziczona lub zapożyczona. Stwierdzono ponadto, że metodologia etymologicznych badań gwarowych, oprócz zwykłych zasad stosowanych w dociekaniach etymologicznych, musi także brać pod uwagę wpływrealiów wiejskich, wierzeń, zwyczajów itd., innymi słowy, całokształtu kultury wiejskiej na motywację semantyczną słownictwa gwarowego. Stąd badania etymologiczne nad słownictwem gwarowym wymagają dużo bogatszego niż zazwyczaj warsztatu etymologicznego i dodatkowej wiedzy z zakresu dialektologii, historii kultury wiejskiej oraz etnologii.
    The article presents the issues of dialectal vocabulary from the etymological point of view. Attention has been drawn to the need of studying dialectal vocabulary with regard to the etymology, pointing to the multi-faceted requirements in this respect. All the presented issues have been discussed by using the example of dialectal plant names. Emphasis has been placed on the fact that one should know all the botanical features of individual species in order to determine the proper semantic motivation behind the names. It has been stressed that in the etymology of dialectal names of plants, not only their forms but also the semantic motivation and history are of extreme importance. After examining them (using the historical-comparative method), etymological conclusions can be drawn whether a given dialectal name of a plant is authentically dialectal, inherited or borrowed. Moreover, it has been found out that the methodology of etymological dialectal research, in addition to the typical principles used in etymological surveys, must take into account the influence of rural life, beliefs, customs, etc. In other words, the entire rural culture of the semantic motivation of the dialectal vocabulary needs to be considered. Hence, etymological research into dialectal vocabulary requires more sophisticated etymological techniques and additional knowledge of dialectology, history of rural culture and ethnology.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2020, 12; 247-255
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Etymologiczny słownik polskich gwarowych nazw roślin jako kontynuacja badań zespołu profesora Eugeniusza Pawłowskiego
    The Etymological Dictionary of Polish Dialectal Plant Names: As a Continuation of the Research by Professor Eugeniusz Pawłowski’s Team
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459224.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    nazwy roślin
    etymologia
    nazwy gwarowe
    Eugeniusz Pawłowski
    names of plants
    etymology
    dialect names
    Opis:
    The primary aim of the prospective etymological dictionary of Polish dialectal plant names is to trace the origin of selected Polish dialectal wild plant names in the context of other Slavic and European languages. What is more, the dictionary will present the history of Polish dialectal plant names, their chronology, semantic motivation as well as their semantic evolution. The beginnings of entries will consist of two elements: the Latin scientific plant names and the Polish scientific plant names, which are necessary for the identification of the species. Each entry will comprise all dialectal names for a given species, which will be grouped (together with metaphorical names) according to their semantic motivation. The publication will encompass various registers of plant names (Latin scientific names, Polish scientific names, Polish dialectal names, Slavic names, European names).
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2015, 10; 190-202
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwarowe nazwy roślin jako przykład słownictwa ginącego — próba analizy zjawiska
    Dialectal plant names as an example of disappearing vocabulary — an attempt of analysis of a phenomenon
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/475521.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    gwarowe nazwy roślin
    słownictwo ginące
    autentycznie gwarowe nazwy roślin
    dialectal plant names
    disappearing vocabulary
    authentic dialectal plant names
    Opis:
    Autorka rozpatruje gwarowe nazwy roślin z perspektywy socjolingwistycznej. Stwierdza, że nazwy te należą do słownictwa ginącego w gwarach. Młode pokolenie użytkowników gwar nie rozróżnia gatunków roślin ani nie zna ich gwarowych nazw. Autorka docieka przyczyn tej sytuacji.
    The author discusses dialectal plant names from a sociolinguistic perspective concluding that they belong to disappearing dialectal vocabulary. It is observed that contemporary young speakers of dialects are not familiar with the different species of plants, let alone their dialectal names. Additionally, the paper focuses on the reasons for this situation.
    Źródło:
    Socjolingwistyka; 2014, 28; 215-224
    0208-6808
    Pojawia się w:
    Socjolingwistyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polish Etymology: Past, Present, Future
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/52911543.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    etymology
    etymological dictionaries
    dialectal and historical vocabulary in etymology
    etymologia
    słowniki etymologiczne
    gwarowe i historyczne słownictwo w etymologii
    Opis:
    The aim of the article is to describe and analyse the tasks and perspectives within contemporary etymological research in Poland. The article begins with a brief outline of the first Slavic etymological dictionaries. Next, contemporary etymological dictionaries in Poland and the contemporary methodology of etymological research are briefly discussed. Then the author refers to the digital breakthrough in etymological research and describes the present-day model of linguistic education in Poland. A sharp decline in the number of specialists in etymology is argued to be a result of the withdrawal of historical-linguistic and historical-comparative subjects in university curricula and the author suggests various ways of encouraging students to study etymology. The article finishes with a discussion of the challenges facing etymologists, including research into the roots of ancient, dialectal, colloquial, and sociolectal vocabulary, as well as the origins of the vocabulary of endangered languages, followed by suggestions for how these can be overcome in the future.
    Celem artykułu jest opis i analiza zadań oraz perspektyw współczesnych badań etymologicznych w Polsce. Artykuł rozpoczyna się krótkim zarysem historii pierwszych słowiańskich słowników etymologicznych. Następnie omówiono pokrótce współczesne słowniki etymologiczne w Polsce oraz współczesną metodologię badań etymologicznych. Potem autor odwołuje się do przełomu cyfrowego w badaniach etymologicznych i opisuje współczesny model edukacji językowej w Polsce. Uważa się, że gwałtowny spadek liczby specjalistów w zakresie etymologii jest wynikiem wycofania przedmiotów historyczno-językowych i historyczno-porównawczych z programów uniwersyteckich. Autor proponuje różne sposoby zachęcania studentów do studiowania etymologii. Artykuł kończy się omówieniem wyzwań stojących przed etymologami, w tym badań nad pochodzeniem słownictwa dawnego, gwarowego, potocznego i środowiskowego oraz etymologią słownictwa języków zagrożonych, a także sugestiami, jak można tym wyzwaniom sprostać w przyszłości.
    Źródło:
    Studies in Polish Linguistics; 2022, 17, 2; 75-92
    1732-8160
    2300-5920
    Pojawia się w:
    Studies in Polish Linguistics
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Litewskie pochodzenie jednej z polskich gwarowych nazw wrotyczu pospolitego (Tanacetum vulgare L.)
    The Lithuanian Origin of One of the Polish Dialectal Names of Tansy (Tanacetum vulgare L.)
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38585684.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    nazwy wrotyczu
    etymologia
    zapożyczenia
    motywacja semantyczna
    names of tansy
    etymology
    loanwords
    semantic motivation
    Opis:
    This article attempts to establish the etymology of the Polish dialectal name czyżma, which refers to common tansy, Tanacetum vulgare L. This name occurs in the Suwałki region. The analysis conducted shows that the Polish dial. czyżma ‘tansy’ and Polish ciżma ‘type of shoe used in the old days’ have nothing to do with each other. The Suwałki dialectal name of tansy is a loanword from Lithuanian. It comes from the Lithuanian čižmà ‘common tansy, Tanacetum vulgare L.’. The Lithuanian form is most likely a derivative of the verb čìžti, and its semantic motivation is the density (compactness) of the plant’s inflorescences or stiffness of its stems.
    Celem niniejszego tekstu jest próba ustalenia etymologii polskiej gwarowej nazwy czyżma, która odnosi się do wrotyczu pospolitego, Tanacetum vulgare L. Nazwa ta występuje na Suwalszczyźnie. Przeprowadzona analiza wykazuje, że pol. gw. czyżma ‘wrotycz pospolity’ i pol. ciżma ‘rodzaj buta używanego w dawnych czasach’ nie mają ze sobą nic wspólnego. Suwalska gwarowa nazwa wrotyczu jest zapożyczeniem z litewskiego. Pochodzi od lit. čižmà ‘wrotycz pospolity, Tanacetum vulgare L.’. Forma litewska zaś jest najprawdopodobniej derywatem od czasownika čìžti, a jej motywację semantyczną stanowi gęstość (zbitość) kwiatostanów rośliny lub sztywność jej łodyg.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2023, 47
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rec.: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, T. 1: A–D, Sofija 2012, ss. 1055
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Bijak, Urszula
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678545.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    review
    Bulgarian language
    dictionary
    ideography
    dialectology
    Opis:
    Review: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, Vol. 1: A–D, Sofija 2012, 1055 pp.The article is a review of the first volume of An ideographic dialectal dictionary of the Bulgarian language. One of the crucial distinguishing features of the dictionary are the entry words, which are lexemes of literary Bulgarian naming the particular concepts. The entries are listed alphabetically but in keeping with the conceptual, onomasiological order. The particular entries contain all the registered dialectal forms along with their phonetic and morphological variants and information on the variants’ geographical distribution. Such way of presentation is supposed to provide a full picture of the equivalents of the general-language lexeme (concept) and demonstrate the diversity, lexical richness and nominational capabilities of Bulgarian dialects, while the choice of particular motivational features in the formation of words is supposed to reflect the specifics of the language users’ culture. The dictionary also contains words with no equivalents in the general language, a fact that allows for establishing the thematic groups (or semantic circles) in which Bulgarian dialects developed lexis that is peculiar to them. Rec.: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, T. 1: A–D, Sofija 2012, ss. 1055Artykuł stanowi recenzję pierwszego tomu Ideograficznego słownika dialektów języka bułgarskiego. Jednym z podstawowych wyróżników omawianego słownika są wyrazy hasłowe – leksemy języka literackiego, nazywające poszczególne pojęcia. Artykuły hasłowe są uporządkowane alfabetycznie, ale z zachowaniem układu pojęciowego, onomazjologicznego. Poszczególne hasła zawierają zarejestrowane formy gwarowe i ich warianty fonetyczne oraz morfologiczne z uwzględnieniem rozmieszczenia terytorialnego danych postaci. Taka prezentacja ma dawać pełny obraz ekwiwalentów gwarowych danego leksemu (pojęcia) z języka ogólnego oraz pokazać różnorodność, leksykalne bogactwo i możliwości nominacyjne gwar bułgarskich, a wybór określonych cech motywacyjnych w kreacji wyrazów ma oddawać specyfikę kulturową użytkowników języka. W słowniku można też odnaleźć szereg specyficznych wyrazów, które nie mają odpowiedników w języku ogólnym, co pozwala ustalić, w jakich grupach tematycznych (czy też kręgach semantycznych) gwary wykształciły swoją własną leksykę.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Słownik stereotypów i symboli ludowych. Recenzja książki Jerzego Bartmińskiego i Stanisławy Niebrzegowskiej-Bartmińskiej (red.). „Słownik stereotypów i symboli ludowych”, t. II: Rośliny, cz. 5: Drzewa owocowe i iglaste (ss. 299), cz. 6: Drzewa liściaste (ss. 430), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2020–2021.
    Autorzy:
    Kurek, Halina
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2167411.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-30
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Źródło:
    Polonica; 2022, 42; 171-175
    0137-9712
    2545-045X
    Pojawia się w:
    Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leksyka specjalistyczna w Informacyi matematycznej Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku
    Specialist lexis in the Informacyja matematyczna (Mathematical Information) by Wojciech Bystrzonowski of 1749 against the Polish language of the 18th century
    Autorzy:
    Szczaus, Agnieszka
    Biniewicz, Jerzy
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/books/46098213.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Opis:
    This treatise provides reflections on the specialist lexis extracted from the encyclopaedic text entitled Informacyja matematyczna (1st edition 1743, 2nd edition 1749), prepared and published by Wojciech Bystrzonowski, a Jesuit. This monograph is composed of an introduction, two principal parts and a conclusion. The introduction presents Bystrzonowski’s profile and discusses his literary output. The further part of the introduction provides methodological assumptions and outlines the objectives, which are as follows: a) presentation of the words and collocations with a specialist meaning from the Informacyja matematyczna; b) semantic, structural and genetic (comparative) analysis of the excerpted lexis; c) determination of the popularisation degree of that lexis in the Polish language of the first half of the 18th century. The main part of this treatise is a presentation and analysis of the specialist lexis selected from the Informacyja matematyczna (2186 lexemes). The analysed vocabulary was divided into two basic groups, according to the substantive key being derived just form antiquity. The first group presents the lexis of liberal arts (including arithmetic and geometric, optical, cosmographic, astronomic, chronographic, geographic, medical and musical lexis). The second group presents the lexis of mechanical sciences (including architectural and building, military, commercial and nautical lexis). Each of the subsections dedicated to he vocabulary of one domain has a tripartite structure: it starts with an introduction where respective communication spheres are being briefly characterised, reasons for the interest of Polish Jesuits in different branches of science are being discussed, and Polish- and Latin texts used by Bystrzonowski are being indicated. The primary part of subsections presents the analysed lexis: a meaning of respective lexemes is being defined, number of their uses is being given, exemplary citations illustrating the use of words are being excerpted, and the fact of their recording in the lexicons registering the Polish language of the first half of the 18th century is being determined. In case of loanwords (or collocations), also etymological information is being given. The recapitulation of subsections, semantic fields built by the analysed vocabulary are being separated, methods for creation of the analysed specialist lexis are being discussed, and reasons for development of redundant names are being explained. Also the vocabulary for which attestations in other Polish written texts of the mid-18th century had not been found was singled out. In the conclusion of this treatise, a comprehensive review of the methods for creation of the specialist lexis being found in the Informacyja matematyczna was made, separating indigenous vocabulary (1101 lexemes; 50% of the whole material) and loan-words (1078 lexemes; 49% of the whole material). In the group of indigenous names, syntactic derivatives were indicated (439 lexemes; 20% of this material), as well as morphological derivatives (320 lexemes; 14.5% of this material) and semantic derivative (342 lexemes; 16.0% of this material). In the group of cited borrowed names, cited loan-words were separated (79 lexemes; 3.5% of this material), as well as proper loan-words (675 lexemes; 31% of this material), structural loan-words (290 lexemes; 13% of this material) and semantic loan-words (34 lexemes; 1.5% of this material). It was shown that Latin loan-words (264 lexemes; 39%) and Greek-Latin ones (132 lexemes, 20%) prevailed among foreign names, which is reasoned by the fact that Latin was the language of science. Also German loan-words are fairly numerous (123 lexemes; 18%), whereas Italian (37 lexemes; 5.5%, and French 20 lexemes, 3%, loan-words constitute a clearly smaller group respectively). The influence of other languages on the analysed lexis is small; we have here Czech loan-words (14 lexemes; 2%), Ruthenian loan-words (14 lexemes; 2%), Turkish loanwords (9 lexemes; 1.5%), Hungarian loan-words (4 lexemes; 0.5%) and Chinese loan-words (3 lexemes; 0.5%). In case of 55 names (8%), it was not possible to determine unambiguously which languages they had come to the Polish language from. Due to the assimilation degree of borrowed names, it is possible to indicate among them, as follows: a) borrowed specialist vocabulary, non-assimilated and functioning in the Polish language of the mid-18th century as citation, b) borrowed specialist vocabulary but not fully assimilated, such as the one undergoing only just the adaptation process, which had led, among others, to loosening of the spelling or to occurrence of the morphological by-forms of a word, c) borrowed specialist vocabulary settled in the Polish language of the 18th century, fully assimilated with respect of inflexion, phonetics and orthography. The popularisation degree of the specialist vocabulary in the Polish language of the 18th century, attested in the Informacyja matematyczna, differed. It is possible to indicate here, as follows: a) lexis commonly known in the Polish language of the mid-18th century (both indigenous and borrowed lexis), b) lexis with a narrow extension, being present only in the specialist texts of the 17th and the 18th century of various knowledge domains, c) specialist vocabulary which probably appeared in the Informacyja matematyczna for the first time, i.e. the names attested not before texts of the second half of the 18th century or later ones. A wide array of the problems being discussed in the Informacyja matematyczna had caused Bystrzonowski to be pitted against numerous terminological problems and scarcities of the Polish specialist lexis of that time. The accomplished review of the specialist vocabulary selected from that encyclopaedia allows Bystrzonowski to be regarded as the author who had played a prominent role in the process of preparing the ground for linguistic changes which would take place in the Polish scientific literature of the second half of the 18th century. Translated by Jerzy Stępień
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Książka
      Wyświetlanie 1-24 z 24

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies