Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Borsuk, M." wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 31
Tytuł:
Sur un problème de M. J. Schreier
Autorzy:
Borsuk, Karol
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1384997.pdf
Data publikacji:
1935
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Matematyczny PAN
Źródło:
Fundamenta Mathematicae; 1935, 24, 1; 59-64
0016-2736
Pojawia się w:
Fundamenta Mathematicae
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The early phylogeny of Anguimorpha as implicated by craniologlcal data
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22759.pdf
Data publikacji:
1983
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
The problem of homology versus analogy of different craniological character states shared by Anguimorpha and Scincomorpha is analyzed. Only two character states, if any, may be tentatively considered as synapomorphies in both taxa. These are: low, tubular skull shape and broad, flat frontals. Other craniological features displaying similar states in both infraorders are regarded as parallel structures. Morphoclinal sequences of states of different craniological characters are proposed. The derived pattern of tooth replacement is regarded as the earliest and the most important achievement of the anguimorphan lizards which is probably the only autapomorphy of this infraorder. A certain pattern of the brain case is regarded as synapomorphic in the Platynota and Diploglossa, the two superfamilies that probably do not cover the range of the infraorder.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1983, 28, 1-2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Priscagaminae, a new subfamily of the Agamidae (Sauria) from the Late Cretaceous of the Gobi Desert
Priscagaminae, nowa podrodzina Agamidów (Sauria) z kredy górnej pustyni Gobi
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Moody, S.M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/19992.pdf
Data publikacji:
1984
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
Several new and well preserved lizard skulls from the Late Cretaceous of the Gobi Desert of Mongolia, referred to as Mlmeosaurus crassus Gilmore, 1943 in the literature, are assigned to two new genera and species, Priscagama gobiensis and Pleurodontagama aenigmatodes. They, together with Mimeosaurus crassus, comprise a newly described subfamily Priscagaminae of the family Agamidae. Assignement of Mimeosaurus to this subfamily is tentative since the new specimens of M. crassus are fragmentary. Comparative analysis of skull characters in different iguanian families and those of the lizards here described suggests existence of a monophyletic taxon including agamids, Uromastix-Leiolepis group and Priscagama group but not chamaelonids. Familial status and the name Agamidae are retained for this taxon. Agamids, uromasticids and priscagamids are consequently given subfamilial status until new evidence comes.
Materiał opisany w niniejszej pracy, zebrany przez Polsko-Mongolską Ekspedycję paleontologiczną na pustynię Gobi w latach 1963—71, obejmuje siedem czaszek, w tym kilka prawie kompletnych okazów z żuchwami, oraz kilka fragmentów czaszek i żuchw. Materiał ten był cytowany w literaturze pod nazwą Mimeosaurus crassus Gilmore 1943 (Moody 1980, Estes 1983). Jednak niniejsze opracowanie wykazało, że tylko dwa uzębione fragmenty szczęk, górnej i dolnej, można zaliczyć do Mimeosaurus. Pozostały materiał reprezentuje dwa nowe rodzaje i gatunki, Priscagama gobiensis i Pleurodontagama aenigmatodes, należące do nowej podrodziny jaszczurek agamidowych, Priscagaminae. Mimeosaurus crassus został zaliczony do tej samej podrodziny na podstawie niezredukowanego spleniale a więc cechy plezjomorficznej. Zaliczenie to, aczkolwiek nie całkiem pewne, jest jednak znacznie prawdopodobniejsze niż zaliczenie go do Chamaeleonidae przez Gilmore’a (1943), oparte na obecności uzębienia akrodontowego i guzowatego urzeźbienia powierzchni kości, które nie są cechami właściwymi wyłącznie kameleonom. Opisany tu materiał pochodzi z dwóch stanowisk należących do dwóch różnych formacji górnej kredy. Bajn Dzak należy do formacji Dżadochta (? d. santon lub g. koniak), a Chermin Caw do formacji stanowiącej biostratygraficzny odpowiednik późnosantońskiej formacji Barun Gojot (Karczewska i Ziembińska-Tworzydło 1983). Formacje te były uważane za młodsze przez wcześniejszych autorów (Gradziński et al. 1977). Nowa podrodzina Priscagaminae jest zdefiniowana przez zespół cech plezjomorficznych wyróżniający je zdecydowanie od reszty agamidów. W skład tego zespołu wchodzi: bardzo długie spleniale, w obrębie którego znajduje się tylny foramen mylohyoideum, znaczna zmienność sposobu osadzenia zębów, który waha się od subpleurodontowego do typowo akrodontowego; obecność uzębienia skrzydłowego; kość szczękowa nie sięgająca poziomu szwu czołowo-ciemieniowego; koronoid mający wargowy wyrostek nakładający się na kość zębową; brak foramen epioticum; brak ograniczenia dołu żuchwowego przez przyśrodkową, pionową ściankę kostną. Następujące cechy łączące priskagamy ze znanymi dotąd przedstawicielami agamidów uznane zostały za synapomorficzne dla rodziny Agamidae: (1) Uzębienie akrodontowe określone przez sposób osadzenia i wymiany zębów oraz ich charakterystyczne zróżnicowanie wzdłuż szeregu zębów (przednie zęby pleurodontowe często ulegają przerostowi, całkowicie zlana seria zębów młodocianych i dorastające do nich od tyłu zęby większe o zmiennym stopniu zrostu ze szczękami i z sobą nawzajem, malejącym ku tyłowi szczęki); (2) Przesunięcie szczęki wraz z uzębieniem pod oczodół, w kierunku szwu czołowo-ciemieniowego lub poza poziom tego szwu; (3) Połączenie wyrostków przedszczękowych w linii środkowej, między kośćmi przedszczękowymi a lemieszami; (4) Zaklęśnięcie ściany puszki mózgowej między kanałami półkolistymi w ten sposób, że prooticum tworzy szeroką półkę w płaszczyźnie poziomego kanału półkolistego i niewielki wyrostek skrzydłowy. Zagłębienie to wydaje się predysponować ścianę puszki mózgowej do perforacji (for. epioticum), która jest cechą bardzo powszechną u agamidów. Grupa Uromastix-Leiolepis wyodrębniona przez Moodiego (1980) w osobną rodzinę Uromasticidae dzieli z priskagamami i agamami wszystkie cztery wyżej wymienione synapomorfie, a ponadto dzieli z agamidami kilka cech pochodnych, których brak priskagamom. Są to: zredukowane spleniale, brak wargowego wyrostka koronoidu i ograniczenie dołu żuchwowego przez pionową blaszkę. Podtrzymanie rodzinowej rangi grupy Uromastix-Leiolepis pociągnęłoby za sobą konieczność nadania takiej samej rangi priskagamom i stworzenie wspólnej dla trzech rodzin jednostki o randze nadrodzinowej. Dwa argumenty przemawiają przeciwko temu posunięciu: niejasne stanowisko kameleonów, które dzielą co najwyżej trzy z wymienionych synapomorfii oraz niewielkie znaczenie taksonomiczne, przy dużej liczbie, cech wyróżniających grupę Uromastix-Leiolepis spośród agamidów. Obie te sprawy wymagają wyjaśnienia zanim dojdzie do rozbicia tej, skądinąd jednolitej grupy jaką są agamidy i stworzenia taksonu wyższej rangi obejmującego lub wykluczającego kameleony. Włączenie priskagam do agamidów oznaczające ich przynależność do Iguania pozwala na zweryfikowanie zespołu cech uznanego wcześniej (Borsuk-Białynicka 1983, 1984) za charakterystyczny dla Iguania i uzupełnienie go cechami nowymi. Są to: (1) Rozwartokątny kształt szwu klinowo-potylicznego; (2) Kości skrzydłowe i podniebienne tworzą szerokie i płaskie blaszki kostne w obrzeżeniu otworów podoczodołowych; (3) Lemiesze nie zwężają się w tylnej części; (4) Podniebienie załamane jest na poziomie otworów nosowych wewnętrznych w ten sposób, że lemiesze i przednia część kości podniebiennych tworzą kąt rozwarty z tylną częścią kości podniebiennych; (5) Zazwyczaj występuje długi, sterczący wyrostek stawowy wewnętrzny; (6) Puszka mózgowa jest krótka, przedni kanał półkolisty tworzy jej przednią krawędź, wyrostek skrzydłowy jest mały i skierowany ku górze; (7) Szeroki trójkątny recessus jugularis zwrócony jest dobrzusznie; (8) Kości ciemieniowe są stosunkowo krótkie, z czym przypuszczalnie związane jest położenie otworu ciemieniowego w obrębie szwu czołowo-potylicznego. Przyjęcie hipotezy o pokrewieństwie priskagam z agamidami pociąga za sobą wniosek o homoplastycznym charakterze redukcji spleniale u Iguanidae i Agamidae, który może być przedmiotem dalszego testowania. Praca była finansowana przez Polską Akademię Nauk w ramach problemu MR II. 6.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1984, 29, 1-2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Carolinidae a new family of xenosaurid-like lizards from the Upper Cretaceous of Mongolia
Carolinidae, nowa rodzina ksenozauroidalnych jaszcurek z górnej Kredy Mongolii
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22093.pdf
Data publikacji:
1985
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
Two lizards, Carolina intermedia gen. et sp. n. and Shinisauroides latipalatum gen. et sp. n. from the Late Cretaceous (? Middle Campanian) of the Gobi Desert are assigned to the new family Carolinidae. A hypothesis of a scincomorphan affiliation of this family is supported by two synapomorphies: the dentary overlap on the lateral surface of the coronoid, and the finger-like descensus parietalis, as well as by some other characters which best correspond with this affiliation. Xenosaurid characters displayed by the described lizards: the hour-glass shaped frontals and the diffuse osteodermal skull covering, are considered as homoplasy.
Materiał do niniejszej pracy pochodzi z osadów g. kredy (? śr. kampan) (Gradziński et al 1968, Gradziński and Jerzykiewicz 1972 i Gradziński et al 1977) Mongolii. Materiał ten zebrany został przez Polsko-Mongolskie Ekspedycje Paleontologiczne na pustynią Gobi w latach 1963—71 i przechowywany jest w Zakładzie Paleobiologii PAN w Warszawie. W pracy opisano dwie nowe jaszczurki: Carolina intermedia gen. et sp. n. (pl. 1: 1; 2: 1; 3: 5; 4: 2; fig. 1B, 2B, ЗА,A’; 4A; 5C; 6L) i Shinisauroides latipalatum gen. et sp. n. (pl. 2: 3, 4; 3: 1—4; 4: 1; fig. 1A; 2A; 3B,B’; 4B; 5B; 6K; 7A) ze stanowisk Chermin Caw, Chulsan i Nemegt, podobne na pierwszy rzut oka do Xenosaurus, współczesnego, amerykańskiego rodzaju należącego do Xenosauridae (Anguimorpha). Uznano jednak, że cechy, które upodobniają do siebie te rodzaje: przewężone kości czołowe i pokrycie osteodermalne złożone z licznych drobnych elementów, nie wystarczają do zaliczenia ich do Xenosauridae, tym bardziej, że cechy te są przypuszczalnie sprzężone (Borsuk-Białynicka 1984). Zgodnie z preferowaną tu hipotezą są one uznane za homoplazje (fig. 8B: 1, 2). Również krótka i silnie sklepiona część przedoczodołowa czaszki upodobniająca opisane rodzaje do Shinisaurus crocodilurus (fig. 5), współczesnego azjatyckiego przedstawiciela Xenosauridae, będącego południowochińskim (Kwangsi) endemitem, uznana została za homoplazję (fig. 8B: 4) wobec głębokich różnic, jakie dzielą nowe rodzaje Carolina i Shinisauroides od Anguimorpha. Różnice te są następujące: Wydłużenie kości zębowej poza kość koronową i nakładanie się wyrostka kości zębowej na powierzchnię zewnętrzną kości koronowej (5), szeroko otwarty dół żuchwowy (6), brak wyrostka skrzydłowego kości przedusznej puszki mózgowej (7), parzyste kości przedszczękowe (8), szeroki kontakt kości lemieszowych z podniebiennymi (9), występowanie półki podzębowej w żuchwie (10) i długiego, wąskiego wyrostka zstępującego kości ciemieniowych (11). Tak liczne różnice względem rodziny Xenosauridae i całego podrzędu Anguimorpha wskazują na odrębność opisanych rodzajów od tego podrzędu oraz wzajemne bliskie pokrewieństwo, które dodatkowo potwierdzają nieliczne cechy ksenozauridowe obu rodzajów (cechy 1, 2 i 4). Uprawnia to do utworzenia nowej, wspólnej dla Carolina i Shinisauroides rodziny Carolinidae. Wiele z wymienionych wyżej cech rodziny Carolinidae (5, 6, 8, 9, 10, 11) spotyka się u rozmaitych przedstawicieli Scincomorpha, a niektóre z nich uważane są (Estes et al 1985) za synapomorfie tego podrzędu. Są to cechy następujące: nakładanie się kości zębowej na zewnętrzną powierzchnię kości koronowej (5) i obecność długiego, wąskiego wyrostka kości ciemieniowej (11). Szeroko otwarty dół żuchwowy (6) i parzyste kości przedszczękowe (8) to dwie cechy, które mogą również okazać się synapomorfiami Scincomorpha. Szeroki kontakt lemieszowo-podniebienny (9A) i obecność półki podzębowej w żuchwie (10) oraz obecność wyrostków zstępujących kości czołowych (3) i brak wyrostka skrzydłowego kości przedusznej (7) to przypuszczalnie cechy plezjomorficzne dla obu podrzędów Autarchoglossa, które nie stoją w sprzeczności z zaliczeniem Carolinidae do Scincomorpha, gdyż nie były przypuszczalnie zastąpione cechami nowymi u wspólnego przodka jaszczurek scynkomorfowych i trafiają się często w tym podrzędzie. Zaliczenie Carolinidae do Scincomorpha jest tu jednak traktowane jako próbne, gdy wymaga ono gruntowniejszych studiów nad tym podrzędem, co wykracza poza ramy niniejszej pracy. Terminologia użyta w niniejszej pracy opiera się na opracowaniu Oelricha (1956) i Rieppla (1980). Metodologia kladystyczna zastosowana w pracy wywodzi się z taksonomii filogenetycznej Henniga (1965), (patrz też Schaeffer et al 1972 i Hecht 1976). Praca została wykonana w ramach problemu MR II. 6.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1985, 30, 3-4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Globaura venusta gen et sp. n and Eoxanta lacertifrons gen. et sp. n. - non-teiid lacertoids from the Late Cretaceous of Mongolia
Globaura venusta gen. et sp.n. i Eoxanta lacertifrons gen. et sp. n.- nieteiidowe lacertoidy z póznej kredy Mongolii
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22924.pdf
Data publikacji:
1988
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
Two Late Cretaceous Mongolian lizards Eoxanta lacertifrons gen. et sp. n. (?middle Campanian) and Globaura venusta gen. et sp. n. (?late Santonian-?middle Campanian) are assigned to Lacertoidea (sensu Estes et al. 1988). Eoxanta is considered the sister group of the Xantusiidae, and, thus, the oldest known representative of the xantusiid line. Globaura is the sister group of the Lacertiformes (sensu Estes et al. 1988). The paper also considers the polarity of some scincomorphan characters. Formation of the anteroventral border of orbit by maxilla is considered synapomorphic for the Scincomorpha.
Opracowany materiał pochodzi z kolekcji Polsko-Mongolskich Wypraw na Pustynię Gobi z lat 1963—1971. W pracy opisano dwa nowe rodzaje i gatunki jaszczurek: Globaura venusta gen. et sp. n. (pl. 1: 1; 2: 1; 3; 4; 6: 2; 7: 6, oraz tabele 1 i 2) z ?gómego santonu—?środkowego kampanu oraz Eoxanta lacertifrons gen. et sp. n. (pl. 1: 2; 2: 2; 5: 1—3; 6: 3, 4; 7: 4, 5; 8: 2 oraz tabele 1 i 2) ze ?środkowego kampanu i zaliczono je do Lacertoidea (sensu Estes i in. 1988). Globaura jest siostrzaną grupą taksonu obejmującego Lacertidae, Gymnophtalmidae i Teiidae, nazwanego Lacertiformes przez Estesa i in. (l. c.), Eoxanta siostrzaną grupą Xantusiidae. Globaura i Eoxanta są to pierwsze nieteiidowe lacertoidy opisane z górnej kredy Mongolii, a Eoxanta jest najwcześniejszym przedstawicielem linii xantusiidowej jaszczurek i jedynym przedstawicielem tej linii znanym z Azji. Globaura dzieli z Lacertiformes swoisty szew czołowo-ciemieniowy lecz poza tym zachowuje cechy wspólnego przodka Scincomorpha, plezjomorficzne i synapomorficzne dla tego podrzędu, które ulegają unowocześnieniu u Lacertiformes. Są to cechy przedoczodołowej części czaszki i podniebienia. Cechy wspólnego przodka Scincomorpha zachowały się także u Eoxanta i Slavoia Sulimski, 1984, a także u rodzin Scincidae, Xantusiidae i Cordylidae żyjących i obecnie. Świadczą one o dużej stabilności morfotypu odziedziczonego po wspólnym przodku, który jedynie u Lacertiformes uległ zasadniczym zmianom (patrz tabela 3). Ten rys ewolucji Scincomorpha został podkreślony przez wprowadzenie nieformalnej jednostki — wczesnoscynkomorfowego gradu. Pod względem metodologicznym praca opiera się na kladystyce (Henning 1966, Eldredge i Cracraft 1980). Dla uściślenia języka przyjęto terminologię i skróty za Maddisonem i in. (1984) rozróżniając wśród stanów wyjściowych (ancestralnych) danego taksonu stany jego wyłącznego przodka, odpowiadającego węzłowi grupy wewnętrznej (ingroup node IN) oraz stany przodka wspólnego z grupą zewnętrzną (outgroup node ON). Unika się w ten sposób dwuznaczności terminu ancestralny który obejmuje wszystkie stany wyjściowe, zarówno synapomorfie jak i plezjomorfie danego etapu filogenezy. W pracy przedyskutowano rozmaite wersje sekwencji cech w filogenezie Squamata zawierające się w najbardziej aktualnym kladogramie tej grupy gadów zaczerpniętym z Estesa i in. (1988), posługując się zasadą globalnej oszczędności (Maddison’a i in. 1984) oraz prostymi hipotezami dotyczącymi sposobu transformacji cech. Te ostatnie hipotezy (patrz np. fig. 7), oparte na danych innych niż rozprzestrzenienie taksonomiczne i innych niż rozprzestrzenienie stratygraficzne, a głównie na bliskości morfologicznej stanów cech, odpowiadają najlepiej pierwotnej koncepcji morfokliny (Maslin 1952, Eldredge i Cracraft 1980: 54) jako sekwencje stanów cech nie osadzone w czasie geologicznym ani w filogenezie. W wyniku przedyskutowania następujących cech: obrzeżenia oczodołu (fig. 2), kontaktów kości w części przedoczodołowej czaszki (fig. 3, 4), kontaktu kości żuchwy (fig. 5, 6, 7) oraz pewnych cech podniebienia (fig. 1), uznano szczękowe (zamiast jarzmowego) brzuszne obrzeżenie oczodołu za cechę synapomorficzną Scincomorpha. Wniosek ten nie jest zgodny z wnioskiem Estesa i in. (1988). Praca została wykonana w ramach CPBP 04.03.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1988, 33, 3
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gobekko cretacicus gen. et sp. n., a new gekkonid lizard from the Cretaceous of the Gobi Desert
Gobekko cretacicus gen. et sp. n., a nowy gekon z Kredy pustyni Gobi
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23228.pdf
Data publikacji:
1990
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1990, 35, 1-2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Late Cretaceous lizard Pleurodontagama and the origin of tooth permanency in Lepidosauria
Poznokredowa jaszczurka Pleurodontagama a powstanie uzebienia permanentnego u Lepidosauria
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20355.pdf
Data publikacji:
1996
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
uzebienie
zgryz
kreda
paleontologia
jaszczurki
paleozoologia
szczeki
Pleurodontagama aenigmatodes
Lepidosauria
morfologia zwierzat
Opis:
The sinuous double-row dentition of Pleurodontagama aenigmatodes, the Late Cretaceous Mongolian relative of the Acrodonta is a possible initial stage of evolution of tooth permanency in the Acrodonta. The reconstructed ontogenetic development of this dentition is considered as a model of evolutionary events that resulted in tooth permanency. The acceleration of the posteriad growth of jaws, that occurred at the origin of the Acrodonta, was probably followed by both peripheral and interstitial growth of the dental lamina. Created by the interstitial growth, the interdental spaces were not large enough to allow for the inclusion of the subsequently developed teeth into the main (labial) tooth row. Their blockage resulted in the eventual total blockage of tooth replacement. The requirements of the precise occlusion resulted in a reduction of the redundant lingual tooth row of the Pleurodontagama type. The dentition subsequently changed into a one-row permanent type increasing by a sequential addition of teeth. The patterns of dentition in the sphenodontidans and the varanoids may also result from evolutionary changes of skull proportions via the differential growth of jaws and consequent adjustment of the dental lamina.
Przedmiotem pracy jest interpretacja uzębienia najprymitywniejszego rodzaju i gatunku agamidów - Pleurodontagama aenigmatodes Borsuk-Białynicka & Moody, 1984 z późnej kredy Mongolii. Naprzemienny, dwuszeregowy układ tego uzębienia zinterpretowano jako przejaw braku koordynacji między procesem wzrostu i wymiany uzębienia w ontogenezie z jednej strony a procesem wzrostu samych szczęk, stanowiących miejsce osadzenia tego uzębienia, z drugiej strony. W oparciu o tę interpretację zaproponowano model powstawania uzębienia permanentnego w filogenezie Acrodonta, stosując go następnie do wyjaśnienia pochodzenia uzębienia permanentnego Sphenodontida oraz waranidowego typu wymiany zębów u Anguimorpha. Podstawowe założenia prezentowanego modelu to (1) związki między zróżnicowanym wzrostem kości a wymianą zębów proponowane przez Osborna (1971, 1973, 1974) i Westergaarda (1980, 1986) oraz (2) istotnosć zmiany kształtu szczęk dla powstania linii ewolucyjnej Acrodonta (Robinson 1973, 1976; Borsuk-Białynicka 1986). Zmiana ta polegała na podsuwaniu się szczęk pod oczodół, co miało związek ze wzmacnianiem zgryzu u Acrodonta w porównaniu z ich iguanidowymi przodkami. Przesunięcie takie zachodzić musiało drogą intensyfikacji wzrostu tylnej części szczęki, czemu siłą rzeczy towarzyszł podobnie ukierunkowany wzrost listewki zębowej. Międzyzębowe (zamiast bezpośrednio dojęzykowego względem zębów funkcjonujścych) położenie kolejnych pokoleń zębów świadczy o tym, że wzrost listewki zębowej zachodził nie tylko na peryferiach, lecz także wewnątrz jej tkanki (interstycjalnie). Zahamowanie wielu zębów na pozycjach dojęzykowych prezentowane przez pleurodontagamę świadczy o niewydolności tego wzrostu w stosunku do wielkości tworzonych zębów. Zgodnie z proponowaną hipotezą, takie właśnie niedopasowanie tempa wzrostu szczęki do tempa wymiany doprowadziło do zablokowania wymiany i powstania uzębienia permanentnego charakterystycznego dla agamidów, a także kameleonów. Podsunięcie szczęk pod oczodół charakterystyczne dla Sphenodontida wiąże się także ze swego rodzaju naprzemiennoscią uzębienia (dotyczącą przede wszystkiem rozmiarów zębów), a także z zablokowaniem wymiany. Zjawiska te dotyczyły pierwotnie (u Diphydontosaurus avonis Whiteside, 1986, późnotriasowego przedstawiciela Sphenodontida) tylnej , a więc najsilniej rosnącej części szczęk, później całego uzębienia. W oparciu o zaproponowany tu model można przypuszczać, że intensywny wzrost szczęk w kierunku ku przodowi od oczodołu, uważany za charakterystyczną cechę Platynota (McDowell & Bogert 1954) spowodował charakterystyczną, naprzemienną wymianę zębów, zwaną typem waranidowym (Edmund 1960). Kierunek tego wzrostu (na zewnątrz czaszki zamiast ku oczodołowi i stawowi szczękowemu) pozwolił na swobodne mieszczenie się zębów kolejnych pokoleń w jednym szeregu i na międzyzębowe położenie zawiązków.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1996, 41, 3; 231-252
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Andrzej Sulimski [1926-1997]
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21661.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
biography
Miocene
Sulimski Andrzej biography
zoology
paleobiology
Polska
Polish Miocene
small mammal
Foraminiferida
paleontology
paleozoology
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A stem-group frog from the Early Triassic of Poland
Wczesnotriasowa pra-zaba z Polski
Autorzy:
Evans, S E
Borsuk-Bialynicka, M
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20581.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
plazy bezogonowe
kregi przedkrzyzowe
kregi krzyzowe
trias
Polska
Anura
kamieniolom Czatkowice
Salientia
kosci ramienne
kregi ogonowe
transgresja retu
ewolucja zwierzat
linie filogenetyczne
Czatkobatrachus polonicus
Triadobatrachus massinoti
filogeneza
kosci
paleontologia
kosci biodrowe
kosci kopalne
zaby
wczesny trias
Opis:
Described on the basis of disarticulated postcranial bones (vertebrae, humeri, ilia) from karst deposits of Scythian age at the locality of Czatkowice in the Kraków Upland, Poland, Czatkobatrachus polonicus gen. et sp. n. is the first salientian known from the Triassic of the Northern part of Pangea. It may be only slightly younger (about 5 MA) than Triadobatrachus massinoti (Piveteau, 1936) from Madagascar, the only Early Triassic salientian known hitherto. Czatkobatrachus resembles Triadobatrachus but is more derived in some features of the vertebrae and elbow joint. It provides evidence of a global distribution of stem-frogs at the very beginning of the Mesozoic, and suggests that the origin of the group must be sought in the Permian.
Czatkobatrachus polonicus gen. et sp. n. jest drugim w świecie, po Triadobatrachus massinoti (Piveteau, 1936), triasowym przedstawicielem linii filogenetycznej płazow bezogonowych (Anura). Jest on równocześnie pierwszym przedstawicielem tego odcinka filogenezy spoza Gondwany. Fragmenty szkieletu pozaczaszkowego zaliczone do Czatkobatrachus polonicus pochodzą z brekcji kostnej wypełniającej struktury krasowe rozwinięte w wapieniach karbońskich w kamieniołomie Czatkowice koło Krakowa. Brekcja ta tworzyła się w permsko-wczesnotriasowej fazie krasowienia wapieni, a końcem tej fazy była transgresja retu (Paszkowski & Wieczorek 1982). Zespół fauny, do którego należy Czatkobatrachus (Borsuk-Białynicka et al. w opracowaniu), jest więc najprawdopodobniej wieku scytyjskiego (wczesny trias). Materiał kostny zaliczony do Czatkobatrachus polonicus składa się z ok. 40 okazów. Wśród nich są liczne lecz niekompletne kości biodrowe (Fig. 2A), kości ramienne (Fig. 2B, C) i kręgi, w tym kręgi krzyżowe (Fig. 3B, E), przedkrzyżowe (Fig. 3A), ogonowe (Fig. 3C, D) i dźwigacz (Fig. 3F, G) oraz pojedynczy fragment proksymalnego zakończenia kości łokciowej (Fig. 2D). Kości te zostały wybrane spośród setek luźnych okazów uzyskanych drogą preparacji chemicznej i przemywania wielu kilogramów brekcji. Przynależność okazów do jednego gatunku opiera się na połączeniu w nich cech żabich (budowa kości biodrowych, ramiennych i dźwigacza, brak szwów między łukami a trzonami kręgów) z jednolitą budową i rozmiarami szcząków (trzony kręgów ektochordalne o podobnej długości i delikatnej budowie, różniące się od innych kregów tego zespołu faunistycznego) oraz podobieństwem względem rodzaju Triadobatrachus (np. rozmiary guzka grzbietowego Fig. 1). Grupa Salientia, do której rodzaj Czatkobatrachus został zaliczony, obejmuje płazy bezogonowe (Anura), znane od jury i ich prymitywnych krewniaków, reprezentowanych dotąd wyłącznie przez Triadobatrachus z wczesnego triasu Madagaskaru. Jako drugi przedstawiciel triasowych Salientia Czatkobatrachus uzupełnia wiadomości na temat tego bardzo słabo poznanego etapu filogenezy, rzacając światło na proces ewolucyjny powstawania samych Anura. W kladogramie ilustrującym stosunki pokrewieństwa wczesnych Salientia (wg Baez & Basso 1996) lokuje się on jako pierwsza grupa zewnętrzna w stosunku do Anura (Fig. 4). Podstawą takiej lokalizacji jest wykształcenie wyrostków poprzecznych kręgów przedkrzyżowych związane z redukcją żeber (a zatem i ruchów bocznych kręgosłupa) uznane za synapomorfię Czatkobatrachus i Anura. Pod względem wykształcenia stawu łokciowego Czatkobatrachus jest także bardziej nowoczesny niż Triadobatrachus, który lokuje się jako dalsza grupa zewnętrzna. Tak skonstruowany kladogram wskazuje, że wydłużenie kości biodrowej i redukcja ruchów bocznych kregosłupa nastąpiła w linii płazow bezogonowych wcześniej niż zrosty podramienia i podudzia oraz powstanie urostylu. Stanowi to wskazanie dla przyszłych rekonstrukcji procesu powstawania żabiego sposobu lokomocji. Laurazyjskie położenie stanowiska z Czatkobatrachus potwierdza światowy zasięg prymitywnych Salientia w triasie (ekstapolowany wcześniej na podstawie rozmieszczenia jurajskich żab), implikując równocześnie długą, może permską, wcześniejszą historię tej linii płazów.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1998, 43, 4; 573-580
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A lizard from Baltic amber [Eocene] and the ancestry of the crown group lacertids
Eocenska jaszczurka z bursztynu baltyckiego i pochodzenie grupy koronowej lacertidow
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Lubka, M
Bohme, W
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/23168.pdf
Data publikacji:
1999
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
osady czwartorzedowe
Lacertidae
skamienialosci
bursztyn baltycki
Succinilacerta succinea
paleontologia
eocen
jaszczurki
lacertidy
morfologia zwierzat
Opis:
An almost complete lizard specimen discovered from the Baltic amber of middle Eocene age is described and considered conspecific with the first Baltic amber lizard Succinilacerta succinea (Boulenger 1917). The new specimen demonsfrates that the typical lacertid morphotype was fully developed by the middle Eocene. This is in conflict with a possible derivation of all the extant lacertids from a common ancestor of no earlier than Oligocene age based on the recent albumin-immunological and karyologic analyses using molecular clock methodology. Outgroup analysis of the lacenid pileus characters is applied to reconstruct the order and rate of appearance of character states during the pre-Oligocene section of phylogeny of the lacertid clade theoretically beginning by about the Late Jurassic. Two synapomorphies are proposed for the whole lacertid clade, including Eocene Plesiolacerta: frontoparietal scales largely overlapping the parietal table with a corresponding central position of the interparietal, and presence of the occipital. Plesiolacertais the only stem lacertid known. Succinilacerta is considered a member of the crown lacertids on the basis of two other synapomorphies: an integration of parietal scales and a development of early ontogenetic conftol of the pileus pattern. Parietal integrity is suggested to be sensitive to animal size. Pileus fragmentation may be primary or secondary.
Opisany w pracy, drugi z kolei, prawie całkowity okaz jaszczurki zachowanej w środkowoeoceńskim bursztynie bałtyckim został znaleziony na wtórnym złożu w osadach czwartorzędowych koło Gdańska (Kosmowska-Ceranowicz et al. 1996). Jest to przedstawiciel Lacertidae, konspecyficzny z okazem pierwszym, odkrytym w tych samych utworach na Sambii (Klebs 1909, oraz dwoma fragmentami z Sambii), zaliczonymi do Succinilacerta succinea (Boulenger, 1917) (Böhme & Weitschat 1998). Oznaczenie opisanego tu okazu oparte jest na diagnostycznej dla S. succinea specyficznej budowie łusek w okolicy pazurowej palców (Fig. 6). okazjest osobnikiem młodocianym. Okaz zachowuje cechy pokrycia łuskowego skóry, które jest podstawą taksonomii dzisiejszych jaszczurek. W przypadku materiału kopalnego istnieje z zasady jedynie mozliwość rekonstrukcji pokrycia łuskowego sklepienia czaszki (zwanego pileusem) na podstawie odcisków tego pokrycia na kościach. w pracy przypomniano znane relacje pomiędzy łuskami epidermalnymi a kośćmi skórnymi i pokryciem osteodermalnym, przy wyeksponowaniu pewnych aspektów tych relacji, np. wpływu odległości między epidermą a kośćmi skórnymi na styl pokrycia łuskowegoi osteodermalnego, a także przypuszczalny wpływ rozmiarów ciała na ten styl. Głównym celem pracy jest odtworzenie kolejności pojawiania się w filogenezie cech pileusa przy użyciu kladystycznej metody analizy grup zewnętrznych, oraz okręślenie pozycji rodzaju Succinilacerta w stosunku do grupy koronowej (w sensie Jefferiesa 1979) lacertidów. Wśród siedmiu cech pokrycia łuskowego charakterystycznych dla lacertidów, z których wszystkie posiada Succinilacerta, dwie: znaczną rozciągłość szwu łaczącego łuski frontoparietalne (1) i ostrą zmianę typu pokrycia łuskowego na granicy tułowia i głowy (7), uznano za cechy plezjomorficznę. Parzyste, zbliżone w zarysie do owalu, nierozczłonkowane łuski parietalne (3) oraz utrwalenie stylu tylnej części pileus na wczesnym etapie ontogenezy (5) to cechy synapomorficzne grupy koronowej z włączeniem do niej rodzaju Succinilacerta.Trzy pozostałe cechy: (3) głębokie nakładanie się łusek frontoparietalnych na kość ciemieniową poprzez szew fronto-parietalny i, związane z nim, centralne położenie łuski interparietalnej i otworu ciemieniowego (wbrew sugestiom Estesa et al. 1988), obecność (6) trójkątnej łuski potylicznej i, ewentualnie, supraokularii I i IV (2), uznano za synapomorficzne dla całej rodziny Lacertidae Bonaparte, 1831, którą traktuje się tu jako takson obejmujący zarówno grupę koronową, jak i grupy pniowe, z włączeniem rodzaju Plesiolacerta. Stwierdzenie Estesa et al. (1988), jakoby centralne położenie otworu ciemieniowego było plezjomorfią u Squamata nie zostało tu podważone, choć pozornie stoi w sprzeczności z proponowanym tu kierunkiem morfokliny. Według proponowanego tu scenariusza allometryczny wzrost kości ciemieniowych ku tyłowi na wczesnym etapie filogenezy Squamata (zgodny z sugestią Estesa et al. 1988) powodował relatywne przesunięcie otworu ciemieniowego w kieunku szwu, a następnie, na etapie przodków Lacertidae, jego wyrównawczą wędrówkę do tyłu, wraz z towarzyszącymi łuskami interparietalną i frontoparietalnymi. Stąd ułożenie tych łusek jest synapomorficzne dla Lacertidae. Włączenie Succinilacerta do grupy koronowej wskazuje na conajmniej środkowoeoceński wiek tej grupy, co stoi w sprzęczności z proponowanym na podstawie metody zegara molekularnego wiekiem tej grupy nie starszym niz oligoceński (Mayer & Benyr 1994).
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1999, 44, 4; 349-382
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A microvertebrate assemblage from the Early Triassic of Poland
Zespol malych kregowcow z wczesnego triasu Polski
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Cook, E
Evans, S E
Maryanska, T
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22711.pdf
Data publikacji:
1999
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
Lepidosauromorpha
trias
Prolacertiformes
archozaur
Procolophonia
Polska
Salientia
kregowce
prokolofony
Czatkowice k.Krakowa
paleontologia
utwory krasowe
Opis:
The Early Triassic microvertebrate assemblage from karst deposits of Czatkowice quarry, Kraków Upland, Poland, has been dated as of latest Olenekian age at youngest. The assemblage contains mainly small reptiles: three to four possible genera of procolophonids, a small predatory archosaur of proterosuchid or pre-proterosuchid grade, a prolacertiform, and one or two genera attributable to Lepidosauromorpha, one of them, very small, being a possible stem-lepidosaurian. Furthermore there are some less numerous amphibians, including the first European salientian (stem-frog) - Czatkobatrachus polonicus Evans & Borsuk-Bialynicka, 1998, as well as fishes. The bones are disarticulated but fairly well preserved. The assemblage provides a glimpse of the Early Triassic diversity of small taxa, otherwise poorly known, and has a considerable potential in highlighting the earliest phylogeny of such groups as lepidosauromorphs and salientians which are virtually unknown from other roughly contemporaneous horizons. The Czatkowice microvertebrate community appears to have lived under the mesic conditions of a freshwater oasis with the otherwise arid circumequatorial belt of Scythm Northern Pangea.
Praca obejmuje wstępne opracowanie zespołu małych kręgowców z wczesnotriasowych utworów krasowych stanowiska Czatkowice k/Krakowa, z leja krasowego Czatkowice 1, na tle porównywalnych zespołów faunistycznych z terenu Pangei. Na podstawie sytuacji geologicznej Paszkowski i Wieczorek (1982) datują utwory Czatkowic 1 na scytyk. Według tych autorów sedymentacja Czatkowic 1 mogła rozpocząć się w późnym permie, lecz musiała zakończyć się z transgresją retu, która zalała ten rejon całkowicie. Opracowany zespół kręgowcow obejmuje jeden rodzaj archozaura, przypuszczalnie poziomu ewolucyjnego proterosuchidowego, dwa rodzaje Lepidosauromorpha, jeden rodzaj Prolacertiformes, kilku przedstwicieli Procolophonia oraz wczesnego przedstawiciela Salientia, bliskiego plazom bezogonowym (Czatkobatrachus polonicus Evans & Borsuk-Bialynicka, 1998), a także niewielką domieszkę szczątków rybich. Zespół ten potwierdza wczesnotriasowy wiek utworów, sugerując późną część tej epoki. Wskazuje na to pewne podobieństwo niektórych przedstawicieli fauny Czatkowic do rodzajów znanych z triasowych utworów wschodniej Europy. Obecne tu prokolofony wykazują podobieństwo do rodzajów Burtensia i Kapes z późnego oleneku, zaś archozaur do Ctenosauriscus ze środkowego pstrego piaskowca oraz do nieco młodszego, środkowotriasowego rodzaju Sarmatosuchus. Także przedstawiciel Prolacertiformes nawiązuje do późnego oleneku przypominając wydłużeniem kręgów szyjnych rodzaj Tanystropheus z górnego pstrego piaskowca Europy zachodniej, a Czatkobatrachus przypomina Triadobatrachus z wczesnego oleneku (Shevyrev 1990) Madagaskaru, jest jednak bardziej nowoczesny niz ten ostatni. Jednak wobec ubóstwa szczątków Lepidosauromorpha i Salientia w utworach dolnego triasu odkrycie przedstawicieli tych grup w faunie czatkowickiej ma przede wszystkim znaczenie filogenetyczne, ponieważ na wczesny trias przypada najprawdopodobniej moment powstania linii ewolucyjnej płazów bezogonowych (Anura), których dotychczasowa dokumentacja kopalna sięga tylko wczesnej jury, a także gadów łuskonośnych (Lepidosauria). Opracowany zespół fauny występował w obrębie równoleżnikowego pasa klimatu suchego, który we wczesnym triasie rozdzielał strefy Pangei o bardziej zróżnicowanym klimacie, położone na północ i na południe od niego. Najbardziej typowe dla tego pasa są utwory pstrego piaskowca Europy zachodniej i formacja Moenkopi Ameryki Pn. (m.in. Shishkin & Ochev 1993). Zespół Czatkowic 1 musiał powstać w warunkach oazy, w sąsiedztwie zbiornika słodkowodnego. Unikalność zespołu polega na selektywnym zachowaniu kręgowców o bardzo małych rozmiarach, nadzwyczaj słabo poznanych skądinąd. Brak dużych temnospondyli i gadów ssakokształtnych utrudnia porównania z faunami równowiekowymi.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1999, 44, 2; 167-188
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The scapulocoracoid of an Early Triassic stem-frog from Poland
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Evans, S.E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20856.pdf
Data publikacji:
2002
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
scapulocoracoid
Triassic
Polska
pectoral girdle
Anura
Triadobatrachus
stem-frog
Salientia
Early Triassic
paleontology
Czatkowice
Opis:
The scapulocoracoid of Czatkobatrachus polonicus Evans and Borsuk−Białynicka, 1998, a stem−frog from the Early Triassic karst locality of Czatkowice (Southern Poland), is described. The overall type of scapulocoracoid is plesiomorphic, but the subcircular shape and laterally oriented glenoid is considered synapomorphic of Salientia. The supraglenoid foramen is considered homologous to the scapular cleft of the Anura. In Czatkobatrachus, the supraglenoid foramen occupies an intermediate position between that of the early tetrapod foramen and the scapular cleft of Anura. The cleft scapula is probably synapomorphic for the Anura. In early salientian phylogeny, the shift in position of the supraglenoid foramen may have been associated with an anterior rotation of the forelimb. This change in position of the forelimb may reflect an evolutionary shift from a mainly locomotory function to static functions (support, balance, eventually shock−absorption). Laterally extended limbs may have been more effective than posterolateral ones in absorbing landing stresses, until the specialised shock−absorption pectoral mechanism of crown−group Anura had developed. The glenoid shape and position, and the slender scapular blade, of Czatkobatrachus, in combination with the well−ossified joint surfaces on the humerus and ulna, all support a primarily terrestrial rather than aquatic mode of life. The new Polish material also permits clarification of the pectoral anatomy of the contemporaneous Madagascan genus Triadobatrachus.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2002, 47, 1
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A basal archosauriform from the Early Triassic of Poland
Autorzy:
Borsuk-Bialynicka, M
Evans, S.E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22940.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Osmolskina czatkowiensis
Polska
bone
Middle Triassic
Early Triassic
Czatkowice
basal archosauriform
geographic distribution
Early Olenekian
Archosauriformes
deposit
distribution
paleontology
Opis:
Basal Archosauriformes had a wide geographic distribution through the Lower to Middle Triassic. Osmolskina czatkowiensis gen. et sp. nov. from Early Olenekian karst deposits at Czatkowice, west of Cracow, provides the first record from Poland. The reconstructed skull and attributed postcranial elements show a morphology closely resembling that of the Early Anisian African genus Euparkeria Broom, 1913, while differing at generic level. Both genera display the same mosaic of plesiomorphic and apomorphic character states, but share no unique apomorphic character state. They might thus be combined in the family Euparkeriidae Huene, 1920, but could also constitute two plesions of the same grade lying just below the Archosauria + Proterochampsidae node. Currently, Euparkeriidae remains monotypic because no other genus can be assigned to it with confidence. Until this problem is resolved, the term “euparkeriid” essentially denotes a grade of Lower to Middle Triassic non−archosaurian archosauriforms that are more derived than proterosuchid grade taxa, but lack the specializations of either erythrosuchids or proterochampsids. They were probably Pangaean in their distribution.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2003, 48, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 31

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies