Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Kopec, K." wg kryterium: Autor


Wyświetlanie 1-15 z 15
Tytuł:
Effect of long-term various mineral fertilization and liming on the content of manganese, nickel and iron in soil and meadow sward
Wplyw dlugotrwalego zroznicowanego nawozenia mineralnego i wapnowania na zawartosc manganu, niklu i zelaza w glebie i runi lakowej
Autorzy:
Gondek, K
Kopec, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/13568.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
manganese content
iron content
soil
long-term experiment
fertilization
meadow sward
mineral fertilization
nickel content
long-term fertilization
Opis:
Research on grasslands is conducted to assess the yielding potential and determine changes of sward quality depending on applied fertilization. Therefore, the present study was undertaken to assess the contents of manganese, nickel and iron in soil and meadow sward shaped under the influence of diversified mineral fertilization and liming. The experiment is established in the village Czarny Potok near Krynica, about 720 m above sea level., at the foot of Mount Jaworzyna Krynicka. The experiment was set up in 1968 on a natural mountain meadow of mat-grass (Nardus stricta L.) and red fescue (Festuca rubra L.) type with a large share of dicotyledonous plants. Total content of manganese, nickel and iron was determined in the plant and soil material after sample mineralization in a muffle furnace. The studied were extracted with 0.025 mol·dm-3 NH4EDTA solution and the content of Mn, Ni and Fe in the solutions was assessed with the ICP-AES method. The content of total forms of manganese was higher in the soil of the limed series. The soil reaction significantly affected amounts of this element extracted with NH4EDTA solution. Soil liming limited manganese bioavailability and improved the forage value of the analyzed biomass. Small quantities of nickel bound to the soil organic substance were found in the analyzed soil, which suggested considerable mobility of this elements and its translocation into deeper levels of the soil profile, beyond the reach of the plant root system. Liming increased the content of iron forms in combinations with the soil organic substance. Iron deficiency in the meadow sward may have a physiological basis such as difficult iron transport from the root system to aerial plant parts, but it was not caused by limited iron uptake from soil.
Badania na użytkach zielonych są prowadzone m.in. w celu wyznaczenia potencjału plonowania oraz określenia zmian jakości runi w zależności od zastosowanego nawożenia. Dlatego celem podjętych badań było określenie zawartości manganu, niklu i żelaza w glebie oraz runi łąkowej ukształtowanej pod wpływem zróżnicowanego nawożenia mineralnego i wapnowania. Doświadczenie jest zlokalizowane w Czarnym Potoku k. Krynicy, na wysokości ok. 720 m n.p.m., u podnóża Jaworzyny Krynickiej. Doświadczenie założono w 1968 r. na naturalnej łące górskiej typu bliźniczki - psiej trawki (Nardus stricta L.) i kostrzewy czerwonej (Festuca rubra L.) ze znacznym udziałem roślin dwuliściennych. Zawartość ogólną manganu, niklu i żelaza w materiale roślinnym i glebowym oznaczono po mineralizacji próbek w piecu muflowym, ponadto wykonano ekstrakcję badanych pierwiastków roztworem NH4EDTA o stężeniu 0,025 mol·dm-3. W uzyskanych roztworach zawartość Mn, Ni i Fe wykonano metodą ICP-AES. Zawartość ogólnych form manganu była większa w glebie wapnowanej, a istotny wpływ na ilość tego pierwiastka wyekstrahowanego roztworem NH4EDTA oraz jego zawartość w runi miał odczyn gleby. Wapnowanie gleby ograniczając dostępność manganu dla roślin poprawiło wartość paszową analizowanej biomasy. W badanej glebie oznaczono niewiele niklu związanego z substancją organiczną gleby. Świadczy to pośrednio o dużej mobilności tego pierwiastka i jego przemieszczaniu do głębszych poziomów profilu glebowego, poza zasięg systemu korzeniowego roślin. Wapnowanie zwiększyło zawartość form żelaza w połączeniach z substancją organiczną gleby. Niedoborowa zawartość żelaza w runi łąkowej może mieć podłoże fizjologiczne związane z trudnościami w transporcie żelaza z systemu korzeniowego do organów nadziemnych roślin, a nie wynikać z możliwości jego pobierania z gleby.
Źródło:
Journal of Elementology; 2008, 13, 1
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Potassium content in maize and soil fertilized with organic materials
Zawartosc potasu w kukurydzy i glebach nawozonych materialami organicznymi
Autorzy:
Gondek, K
Kopec, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14524.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
maize
soil
fertilization
organic material
potassium content
sewage sludge
mineral potassium fertilization
maize yield
grain size distribution
Opis:
Since potassium is essential for plant nutrition, should this element be deficient in sewage sludge used for plant fertilization supplementary mineral potassium fertilization is necessary. The aim of the present study has been to evaluate the effect of fertilization with organic materials on maize yield, its potassium concentrations and the content of bioavailable forms of potassium in soil of different grain size distribution. The impact of fertilization on potassium concentrations in maize was examined in a 3-year, two-factor pot experiment (the factors were soil and fertilization). The grain size distribution of the test soil material was weakly loamy sand (psg), sandy silt loam (gpp) and medium silt loam (goep). Sewage sludge originated from two different municipal mechanical and biological sewage treatment plants. Mixtures of sewage sludge with peat were prepared at a gravimetric ratio 1:1 converted to material dry matter. For chemical analyses the plant material was mineralized in a muffle furnace (at 450oC for 5 hrs) and the remains were dissolved in diluted nitric acid. Bioavailable potassium was determined with Egner-Riehm method in the soil material, which was dried and sifted through a 1mm mesh sieve. Potassium was determined by flame photometry in solutions of the plant material and soil extracts. Fertilization with sewage sludge and mixtures with peat had a more positive effect on maize yield than fertilization with mineral salts. In comparison with organic materials supplied to the soil, mineral salt treatment significantly increased potassium content in maize biomass. Mineral supplementation of potassium introduced with organic materials and its balancing did not increase soil abundance in bioavailable potassium in comparison with the initial abundance, although a diversified soil response to the applied fertilization was observed.
Biorąc pod uwagę niezbędność potasu w żywieniu roślin, deficytowa zawartość tego składnika w osadach ściekowych wykorzystywanych do nawożenia roślin wymaga jego uzupełnienia w formie mineralnej. Celem badań była ocena wpływu nawożenia materiałami organicznymi na plon części nadziemnych i korzeni kukurydzy, zawartości w nim potasu oraz zawartości form przyswajalnych tego składnika w glebach o różnym składzie granulometrycznym. Ocenę wpływu nawożenia na zawartość potasu w kukurydzy przeprowadzono w 3-letnim dwuczynnikowym doświadczeniu wazonowym (czynniki: gleba, nawożenie). Do badań użyto materiału glebowego o składzie granulometrycznym piasku słabo gliniastego (psg), gliny piaszczystej pylastej (gpp) i gliny średniej pylastej (gśp). Osady ściekowe pochodziły z dwóch różnych komunalnych oczyszczalni mechaniczno-biologicznych. Mieszani ny osadów ściekowych z torfem sporządzono w stosunku wagowym 1:1, w przeliczeniu na suchą masę materiałów. W celu oznaczenia potasu materiał roślinny mineralizowano w piecu muflowym (temp. 450 st.C, 5 h), pozostałość roztworzono w rozcieńczonym kwasie azotowym. W materiale glebowym wysuszonym i przesianym przez sito o średnicy oczek 1 mm potas przyswajalny oznaczono metodą Egnera-Riehma. W uzyskanych roztworach materiału roślinnego oraz ekstraktach glebowych potas oznaczono metodą fotometrii płomieniowej. Nawożenie osadami ściekowymi i mieszaninami osadów z torfem działało korzystniej na plony kukurydzy niż nawożenie solami mineralnymi. W porównaniu z zastosowanymi doglebowo materiałami organicznymi, nawożenie solami mineralnymi istotnie zwiększyło zawartość potasu w biomasie kukurydzy. Zrównoważenie solami mineralnymi ilości potasu wprowadzanego z materiałami organicznymi i jego zbilansowanie nie zwiększyło zasobności gleby w potas przyswajalny, w porównaniu z zasobnością wyjściową, chociaż zaobserwowano różne zmiany w glebach po zastosowanym nawożeniu.
Źródło:
Journal of Elementology; 2008, 13, 4; 501-512
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zawartość wybranych makro i mikroelementów w przekompostowanych komunalnych odpadach biodegradowalnych
Content of selected macro and microelements in composted biodegradable municipal wastes
Autorzy:
Gondek, K.
Kopec, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35931.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Opis:
Przeprowadzone badania miały na celu określenie wpływu procesu kompostowania, głównie podgrupy odpadów komunalnych oznaczonych w katalogu odpadów kodem 20 02 (odpady z ogrodów i parków), z różnymi dodatkami (skrobia, olej jadalny, mocznik) na zawartość form ogólnych i rozpuszczalnych w wodzie wybranych makro (Mg, Ca, Na, K, P) i mikroelementów (Zn, Cu, Mn, Fe), co może stanowić podstawę oceny wartości nawozowej przekompostowanej biomasy. Z założenia poziom oraz skład dodatków, z punktu widzenia praktyki „czystych chemicznie”, miał pozytywnie modyfikować proces kompostowania. Biomasę do kompostowania przygotowano z następujących organicznych materiałów odpadowych (20 02 01); zrębki z drzew liściastych (udział w biomasie 43,87%); trawa (udział w biomasie 23,13%); odpad (02 03 03) z produkcji kawy zbożowej (udział w biomasie 21,94%) oraz odpad (02 03 82) roślinny z przemysłu tytoniowego (udział w biomasie 10,96%). Eksperyment obejmował następujące warianty prowadzone w dwóch powtórzeniach: K1 – kompost „grzejny” bez dodatków (obiekt kontrolny); K2 – kompost „grzejny” + skrobia (produkt spożywczy); K3 – kompost „grzejny” + olej jadalny; K4 – kompost „grzejny” + mocznik (czysty chemicznie). Dodatek skrobi, oleju jadalnego lub mocznika stanowił 5% w stosunku do świeżej masy kompostu „grzejnego” o. W warunkach przeprowadzonych badań proces kompostowania odpadów biodegradowalnych prowadził do zwiększenia zawartości ogólnych form badanych makro i mikroelementów. W kompoście kontrolnym, z dodatkiem skrobi oraz oleju jadalnego oznaczone zawartości form rozpuszczalnych w wodzie magnezu, wapnia i fosforu zmniejszyły się a potasu i sodu zwiększyły się w porównaniu do zawartości oznaczonej w kompoście ”grzejnym”. Wpływ zastosowanych dodatków do kompostowania na zawartość form rozpuszczalnych w wodzie badanych mikroelementów był zróżnicowany, uwarunkowany poziomem ubytku substancji organicznej oraz właściwościami chemicznymi pierwiastka. Wprowadzenie 5% dodatku mocznika do kompostowanej biomasy spowodowało zwiększenie zawartości form rozpuszczalnych w wodzie wszystkich badanych pierwiastków, oprócz zawartości magnezu.
The research was conducted to determine the effect of composting process of mainly municipal waste subgroup, which in the waste catalogue is marked with code 20 02 (wastes from gardens and parks), with various supplements (starch, edible oil and urea), on the content of total and water soluble forms of selected macro (Mg, Ca, Na, K and P) and microelements (Zn, Cu, Mn and Fe), which may provide a basis for an assessment of the fertiliser value of the composted biomass. By assumption, the level and composition of the supplements, in view of “chemically pure” practices, was supposed to positively modify the composting process. The biomass for composting was prepared from the following organic waste materials (20 02 01); fresh cuts of deciduous trees (10.18% share in the biomass); sown cuts of deciduous trees (33.69% share in the biomass); grass (23.12% share in the biomass), waste (02 03 03) from ersatz coffee production (21.94% share in the biomass) and plant waste (02 03 82) from tobacco industry (10.96% share in the biomass). The experiment comprised the following variants in two replications: K1 – “heating” composts without any supplements (control); K2 – “heating compost + starch (food product); K3 “heating compost” + edible oil; K4 – “heating compost” + urea (chemically pure). The supplement of starch, edible oil or urea constituted 5% in relation to fresh mass of the heating compost. Under conditions of discussed experiment, the composting process of biodegradable materials led to an increase in total forms of analysed macro and microelements. The assessed content of water soluble forms of magnesium, calcium and phosphorus forms decreased, whereas the content of potassium and sodium increased in the control compost with a supplement of starch and edible oil in comparison with the concentrations determined in “heating” compost. The influence of supplements applied for composting on the concentrations of water soluble forms of the analysed microelements was diversified and conditioned by the level of organic substance loss and by the chemical properties of the element. Introduction of a 5% urea admixture to the composted biomass caused an increase in water soluble forms of all investigated elements, except magnesium content.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2012, 19, 3
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Attempt at an application of neural networks for assessment of the nitrogen content in meadow sward on the basis of long-term fertilizer experiments
Autorzy:
Kopec, M.
Gondek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14971.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Opis:
On the basis of long-term fertilizer experiment, conducted since 1968, an attempt was made to verify the nitrogen content with the use of a neural network, in terms of yields from subsequent cuts. The experiment is located at Czarny Potok village near Krynica (20°54′ E; 49°24′ N) on the altitude of about 720 m a.s.l., at the foot of Jaworzyna Krynicka Mt., in the south-eastern Beskid Sądecki mountain range, on a slope with 7° inclination and NNE aspect. The experiment was set up in 1968 on a natural type of mountain meadow of mat-grass (Nardus stricta L.) and red fescue (Festuca rubra L.) with a large share of dicotyledonous plants. The soil was classified to acid brown soils developed from the Magura sandstone with the texture of light silt loam. Since autumn 1985, the experiment has been conducted in two series, with the same level of fertilization: without liming (0 Ca) and limed (+Ca). Liming was repeated in 1995. The first liming was conducted with a dose calculated on the basis of 0.5 Hh value, the second one was established according to the total hydrolytic acidity. Mineral fertilization was discontinued in 1974 - 1975 and in 1993 - 1994, when the experiment was limited to an assessment of the sward yield and its chemical composition. The experiment comprises 8 treatments with five replications, receiving either nitrogen or phosphorus fertilization (90 kg N or 39.24 kg P ha-1) and (39.24 kg P ha-1 and 124.5 kg K ha-1) against the PK background, nitrogen in two forms (ammonium nitrate and urea) and two doses (90 and 180 N ha-1). In 1968-1980, phosphorous and potassium fertilizers were sown in autumn and since 1981 – in spring. However, potassium (1/2 of the dose) was supplemented in summer after I cut. In 1968 - 1973, thermophosphate was applied, but triple superphosphate has been used since 1976. Over the whole period of the experiment, nitrogen fertilizers have been sown at two dates: 2/3 of the annual dose in the spring at the onset of plant growth and 1/3 of the dose several days after the first cut. A single regenerative treatment with copper (10 kg kg-1) and magnesium (8 kg ha-1) was applied once in 1994. Foliar nutrition (2 dm3 ha-1 applied twice) with the microelement fertilizer Mikrovit-1 has been used since 2000. The microelement fertilizer contains (per 1 dm3): 23.3 g Mg; 2.3 g Fe; 2.5 g Cu; 2.7 g Mn; 1.8 g Zn; 0.15 g B and 0.1 g Mo. The model was compared with a regression analysis. Statistical analysis was applied for two data sets: the whole data set, i.e. 43 years and 8 treatments, 2 cuts and 2 series – data of the 1st set (n = 1376), and a narrow data set, comprising exclusively fertilization 90 kg N ha-1, irrespective of the form against the background of PK – 43 years and 2 objects, 2 cuts and 2 series – data of the 2nd set (n = 344). A neural network can be applied in the assessment of the nitrogen content on the basis of yield including subsequent years of nitrogen fertilization and cuts. Neural networks including quantitative and qualitative features are useful for modelling the element content.
Źródło:
Journal of Elementology; 2015, 20, 1
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ nawożenia na zmiany zawartości kadmu w runi łąkowej i glebie w długotrwałym statycznym doświadczeniu nawozowym w Czarnym Potoku
The effect of fertilizing on changes of cadmium content in the soil and in the meadow sward in the long-term static fertilizing experiment in Czarny Potok
Autorzy:
Kopec, M.
Mazur, K.
Klobusicky, K.
Onrasek, L.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/796700.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Źródło:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 1997, 448a
0084-5477
Pojawia się w:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Effect of soil pollution with polycyclic aromatic hydrocarbons on maize biomass yield and accumulation of selected trace elements
Wpływ zanieczyszczenia gleby wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi na ilość biomasy kukurydzy oraz akumulację wybranych pierwiastków śladowych
Autorzy:
Gondek, K.
Tabak, M.
Kopec, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/13678.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Opis:
The research was conducted to assess the effect of artificial soil pollution with polycyclic aromatic hydrocarbons on the amount of produced maize biomass and the accumulation of selected trace elements. Benzo(a)pyrene (BaP), chrysene (Ch) and fluorene (Fl) were added to soil in the liquid form (dissolved in dichloromethane – DCM) in doses of 0.1 mg kg-1 d.m. and 10 mg kg-1 d.m. The experiment comprised: the control (C) – soil with the natural content of the studied PAHs and without a mineral salt supplement; object 0 – soil with the natural content of PAHs and a mineral salt (NPK) supplement, object I – soil with a DCM and mineral salt supplement, object II – soil with a supplement of 0.3 mg PAHs per kg of soil d.m. (0.1 mg BaP + 0.1 mg Ch + 0.1 mg Fl) + mineral salts, the amount of introduced PAHs was equivalent to an elevated content; object III – soil with an addition of 30 mg PAHs per kg of soil d.m. (10 mg BaP + 10 mg Ch + 10 mg Fl) + mineral salts, the quantity of PAHs was equivalent to very strong pollution. The test plant was cv. San maize. The dried biomass was crushed in a laboratory mill and mineralized in a chamber furnace (450°C, 5 h). The residue was dissolved in diluted nitric acid 1:2 (v/v). The content of the trace elements (Zn, Cu) in the solutions was assessed with the ICP-AES method on a JY 238 Ultrace apparatus. The quantity of absorbed trace elements was derived from the biomass amount and the content of these elements in the biomass. On the basis of the total maize biomass (shoots and roots), the tolerance coefficient was computed as a ratio of the yield of the plant dry mass in objects C, I, II and III to the yield in the object where NPK medium was introduced to the unpolluted soil (object 0). The pollution coefficient was calculated from on concentrations of the elements in the plant shoots and as a ratio of the elemental content in plants from objects C, I, II and III to the content in object 0. The translocation coefficient was calculated as a ratio of the element content in plant shoots to the content in roots. Soil pollution with the analyzed aromatic hydrocarbons did not inhibit either the growth or the development of maize roots or shoots. The biggest amount of biomass was obtained in the object where the soil was characterized by an elevated content of the analyzed aromatic hydrocarbons. The value of the tolerance index in the objects where the stressor had been introduced was above one, which indicates no effect of soil pollution with PAHs on the plant biomass quantity. The value of the tolerance index below one was achieved only in the control biomass. A significantly higher content of Cu and more of this element absorbed by maize shoots were determined in the objects where dichloromethane and polycyclic aromatic hydrocarbons had been introduced to the soil in comparison with the unpolluted objects. The values of maize shoot biomass contamination with Zn and Cu were visibly higher in the objects where the soil was polluted with aromatic hydrocarbons in comparison to the values obtained in the object where only the mineral medium was supplied to the soil. A similar dependency pertained to the translocation coefficient of zinc and copper.
Celem badań była ocena wpływu sztucznego zanieczyszczenia gleby wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi na ilość wytworzonej biomasy kukurydzy oraz akumulację wybranych pierwiastków śladowych. Benzo(a)piren (BaP), chryzen (Ch) i fluoren (Fl) dodawano do gleby w postaci roztworu w ilościach 0,1 mg kg-1 i 10 mg kg-1. Odpowiednią ilość WWA rozpuszczono w dichlorometanie. Badania obejmowały: obiekt kontrolny (K) – gleba o naturalnej zawartości badanych WWA i bez dodatku soli mineralnych, obiekt (0) – gleba o naturalnej zawartości badanych WWA z dodatkiem soli mineralnych, obiekt (I) – gleba z dodatkiem dichlorometanu oraz soli mineralnych, obiekt (II) – gleba z dodatkiem 0,3 mg WWA kg-1 s.m. gleby (0,1 mg BaP + 0,1 mg Ch + 0,1 mg Fl) + sole mineralne – ilość WWA wprowadzona do gleby w tym obiekcie odpowiadała podwyższonej zawartości, obiekt (III) – gleba z dodatkiem 30 mg WWA kg-1 s.m. gleby (10 mg BaP + 10 mg Ch + 10 mg Fl) + sole mineralne – ilość WWA wprowadzona do gleby w tym obiekcie odpowiadała bardzo silnemu zanieczyszczeniu. Rośliną testową była kukurydza odmiany San. Następnie wysuszoną biomasę rozdrobniono w młynku laboratoryjnym i mineralizowano w piecu komorowym (temp. 450°C, 5 h). Pozostałość rozpuszczono w rozcieńczonym kwasie azotowym 1:2 (v/v). W tak przygotowanych roztworach zawartość badanych pierwiastków śladowych oznaczono metodą ICP-AES w aparacie JY 238 Ultrace. Ilość pobranych pierwiastków śladowych obliczono na podstawie ilości biomasy i zawartości składnika w biomasie. Na podstawie sumarycznej ilości biomasy kukurydzy (części nadziemne i korzenie) wyliczono wskaźnik tolerancji jako iloraz suchej masy plonu roślin w obiektach I, II i III oraz obiekcie, w którym do gleby niezanieczyszczonej wprowadzono pożywkę mineralną (obiekt 0). Wskaźnik stopnia zanieczyszczenia wyliczono na podstawie zawartości pierwiastka w częściach nadziemnych roślin jako iloraz zawartości pierwiastka w roślinie z obiektów K, I, II i III i z obiektu, w którym do gleby niezanieczyszczonej wprowadzono pożywkę mineralną (obiekt 0). Wskaźnik translokacji obliczono jako iloczyn zawartości pierwiastka w częściach nadziemnych i w korzeniach roślin. Zanieczyszczenie gleby badanymi węglowodorami aromatycznymi nie hamowało wzrostu i rozwoju części nadziemnych i korzeni kukurydzy. Największą ilość biomasy uzyskano w obiekcie, w którym gleba zawierała zwiększoną ilość badanych węglowodorów aromatycznych. Wartość wskaźnika tolerancji w obiektach, w których wprowadzono czynnik stresowy, kształtowała się powyżej jedności, co wskazuje na brak wpływu zanieczyszczenia gleby WWA na ilość biomasy roślin. Wartość wskaźnika tolerancji poniżej jedności dotyczyła jedynie biomasy z obiektu kontrolnego. Istotnie większą zawartość Cu oraz większą ilość tego pierwiastka pobraną przez części nadziemne kukurydzy stwierdzono w obiektach, w których do gleby wprowadzono dichlorometan i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w porównaniu z obiektami niezanieczyszczonymi. Wartości wskaźnika zanieczyszczenia biomasy części nadziemnych kukurydzy Zn i Cu były wyraźnie większe w obiektach, w których glebę zanieczyszczono węglowodorami aromatycznymi, w porównaniu z wartościami uzyskanymi w obiekcie, w którym do gleby wprowadzono tylko pożywkę mineralną. Podobna zależność dotyczyła wskaźnika translokacji cynku i miedzi.
Źródło:
Journal of Elementology; 2014, 19, 4
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Fractional composition of humic compounds and the capacity to bind cadmium ions from the solution by biologically and thermally processed Miscanthus giganteus biomass
Skład frakcyjny związków humusowych oraz zdolności wiązania jonów kadmu z roztworu przez biomasę Miscanthus giganteus przekształconą biologicznie i termicznie
Autorzy:
Gondek, K.
Mierzwa-Hersztek, M.
Kopec, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/36088.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Tematy:
fractional composition
humic compound
capacity
bind cadmium ion
cadmium ion
Miscanthus x giganteus
biomass
compost
biochar
cadmium sorption
Opis:
The capacity of functional groups of soil organic matter to form organometallic complexes may efficiently reduce the risk of migration of toxic ions of heavy metals in the environment. Therefore, a research was conducted to determine the effect of composting and pyrolysis of Miscanthus giganteus biomass on the quality of humic compounds and on the ability of these materials to bind cadmium ions from the solution. Both processes did not cause any significantly favorable changes in fractional composition of the humic compounds of the transformed Miscanthus giganteus biomass. In the case of the unprocessed and composted biomass, changes in cadmium sorption by the materials used in the research, depending on Cd dose and how long the sample was in contact with the solution, had a similar course, which indicates that the responses taking place directly after the application of the solution that contained Cd ions were stable. In the case of thermal processing of Miscanthus giganteus biomass, it was found that Cd content in the solution decreased with time. Lower cadmium concentrations in the extracts after separation of the biomass were determined in the series with biologically transformed Miscanthus giganteus.
Zdolność grup funkcyjnych materii organicznej do tworzenia kompleksów metaloorganicznych może wydajnie zmniejszyć ryzyko migracji jonów toksycznych metali ciężkich w środowisku. W związku z tym przeprowadzono badania, których celem było określenie wpływu kompostowania i pirolizy biomasy Miscanthus giganteus na jakość związków humusowych oraz możliwości wiązania jonów kadmu z roztworu przez te materiały. Oba procesy nie spowodowały znacząco korzystnych zmian w składzie frakcyjnym związków humusowych przekształconej biomasy Miscanthus giganteus. Przebieg zmian sorpcji kadmu przez materiały wykorzystane w badaniach, w zależności od dawki Cd i czasu kontaktu próbki z roztworem w przypadku biomasy nieprzetworzonej i przekompostowanej zachodził podobnie świadcząc o stabilnych reakcjach mających miejsce bezpośrednio po aplikacji roztworu zawierającego jony Cd. W przypadku termicznego przekształcenia biomasy Miscanthus giganteus stwierdzono zmniejszanie się zawartości Cd w roztworze wraz z upływem czasu. Mniejsze stężenia kadmu w ekstraktach po oddzieleniu biomasy oznaczono w serii z Miscanthus giganteus przekształconym biologicznie.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2016, 23, 3
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ways of increasing the magnesium content in sward from a long-term fertilizer experiment
Autorzy:
Kopec, M.
Mierzwa-Hersztek, M.
Gondek, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14472.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
magnesium content
sward
meadow
mountain meadow
long-term fertilizer experiment
magnesium
fertilization
liming
uptake
temperature
precipitation
pH
Opis:
The paper discusses fluctuations, and their underlying causes, in the magnesium content of meadow sward from a fertilizer experiment set up on a mountain meadow in 1968. The fertilization experiment comprised 8 different treatments, with the following modifications: liming, magnesium and microelement fertilization and a change in the sward use made during the experiment so as to regenerate the sward and to improve the yielding potential. In the initial period, magnesium concentrations in the sward were assessed using the ASS technique after dry mineralization of samples and dissolution of the residue in diluted nitric acid. Later, the ICP technique was applied, including an internal reference sample for the methods. The cultivation measures caused variations in magnesium concentrations in the sward, depending on a number of factors, among which direct fertilization was not the most significant one. For example, the ambient temperature during the plant growing season strongly influenced the magnesium content, irrespectively of a cut. There was no effect of rainfall of the magnesium content, although atmospheric precipitation was able to raise considerably the charge of this element. In the second cut and under neutral soil pH, higher concentrations of magnesium were noted in the sward. This could have resulted from either the lower second swath yielding or the optimum conditions for the uptake of magnesium by the sward that occurred during its growth. The investigation results failed to provide an unambiguous answer to the question whether magnesium fertilization affected the concentrations of this element. Nonetheless, in order to maintain the production of valuable fodder it is essential to return systematically the elements taken up with plant yield to the soil. In intensively managed meadows, amounts of magnesium removed from the soil with the harvested biomass can be as high as several kilograms per hectare.
Źródło:
Journal of Elementology; 2015, 20, 4
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Changes in the soil content of organic carbon nitrogen and sulphur in a long-term fertilisation experiment in Czarny Potok (Poland)
Autorzy:
Kopec, M.
Gondek, K.
Mierzwa-Hersztek, M.
Jarosz, R.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1192780.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
acidification
macronutrient ratios
meadow sward yield
Opis:
The paper discusses fluctuations, including the underlying causes, in the organic carbon, nitrogen and sulphur content of meadow sward from a fertiliser experiment set up on a mountain meadow in 1968. The experiment included 7 fertilising objects with full NPK fertilisation and with control treatment. The area of the experimental plots was 42 m2 (6 m x 7 m). The experimental treatments involved the following fertilisation regimes: nitrogen alone, phosphorus alone, phosphorus and potassium, nitrogen (at two doses of application, and until 2004 in two forms: ammonium nitrate and urea), phosphorus and potassium. Since 1985, the experiment has been conducted in two series: unlimed and limed. Botanical composition and plant yield formed under experimental conditions strongly affected the soil properties. The following were determined in the soil: pH, hydrolytic acidity and total forms of carbon, nitrogen, and sulphur. Soil properties are important for sustainable agriculture and conservative livestock rearing. Changes in acidification were primarily caused by fertilisation with nitrogen, while liming conducted every 10 years significantly counterbalanced this negative effect. Mineralisation of organic matter caused by liming increased the total nitrogen content, hence a significantly narrower C:N ratio was observed. The C:N and C:S ratios cannot be treated as valid indicators of grassland management practice. The reason is the high dynamic of sulphur, nitrogen and carbon cycles caused not only by liming, but also by diversity in plant yield.
Źródło:
Journal of Elementology; 2021, 26, 1; 33-46
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmiany zawartości magnezu w czasie kompostowania materiałów roślinnych z dodatkiem folii otrzymanych z polietylenu i skrobi kukurydzianej
Changes in magnesium content during composting of plant materials with addition of polyethylene films and maize starch
Autorzy:
Mierzwa-Hersztek, M.
Gondek, K.
Kopec, M.
Jarosz, R.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35353.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Tematy:
material roslinny
kompostowanie
kompost
magnez
zawartosc magnezu
zmiany zawartosci magnezu
folia polietylenowa
skrobia kukurydziana
plant material
composting
compost
magnesium
magnesium content
content change
polyethylene foil
corn starch
Opis:
Celem pracy była ocena zmian zawartości ogólnych i mobilnych form magnezu w czasie kompostowania materiałów roślinnych z dodatkiem folii. Obiekt badań stanowiła biomasa przygotowana na bazie słomy pszennej, słomy rzepakowej, świeżo zrębkowanej kukurydzy oraz odpadu powstającego podczas oczyszczania nasion grochu, do której wprowadzono 8% dodatek rozdrobnionych folii różniących się zawartością skrobi i polietylenu. Zawartość magnezu ogółem w materiałach wyjściowych i przekompostowanych oznaczono po wyprażeniu próbki w piecu komorowym w temperaturze 450°C przez 12 godzin i mineralizacji pozostałości w mieszaninie stężonych kwasów azotowego i nadchlorowego (3:2). Formy wodnorozpuszczalne magnezu wyodrębniono po dwugodzinnej ekstrakcji materiału wodą redestylowaną na mieszadle rotacyjnym. Zawartość magnezu w roztworach i ekstraktach oznaczono metodą ICP-OES za pomocą aparatu firmy Perkin Elmer Optima 7300DV. Na postawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że dynamika zmian zawartości wodnorozpuszczalnej frakcji magnezu w czasie kompostowania była niewielka. Zawartość form magnezu wyekstrahowanych wodą zmniejszała się w miarę upływu czasu kompostowania. Największą zawartość ogólnych form magnezu oznaczono w kompoście kontrolnym bez dodatku folii, natomiast najmniejszą w kompoście z dodatkiem folii zawierającej 65% polietylenu i 30% skrobi kukurydzianej.
The aim of this study was to evaluate the total content and water-soluble fractions of magnesium during the composting of plant materials with the addition of polyethylene film and maize starch. The object of the study was the biomass prepared from wheat straw, rape straw, fresh maize chips, waste from the cleaning of pea seeds and an addition of shredded film (8%) produced from maize starch and polyethylene. The total content of magnesium in the raw materials and composted biomass was determined after calcination in a furnace chamber at 450°C for 12 hours and mineralisation of the residue in a mixture of concentrated nitric and perchloric acid (3:2). Watersoluble forms of magnesium were separated after two hours of extraction of the material with water redistilled on a rotary mixer. Magnesium content in the solutions and extracts was determined by ICP-OES using a Perkin Elmer apparatus Optima 7300DV. On the basis of the study it was demonstrated that the rate of changes in the content of magnesium water-soluble fraction during composting was low. The content of water-soluble forms of magnesium decreased over the time of composting. The highest content of total forms of magnesium were determined in the control compost without any addition of film, while the smallest content of Mg was assayed in compost with the addition of a film produced from 65% polyethylene and 30% of maize starch.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2015, 22, 4
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Effect of the composting process on physical and energetic changes in compost
Wpływ przebiegu procesu kompostowania na zmiany fizyczne i energetyczne kompostu
Autorzy:
Kopec, M.
Gondek, K.
Mierzwa-Hersztek, M.
Zaleski, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35286.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Tematy:
composting process
physical change
energetic change
compost
biochar
porosity
density
combustion heat
Opis:
Composting is one of the most common methods of treating biodegradable waste, and application of the process’ final product into the soil is, due to the high carbon content, one of the most rational ways of its management. If the compost is not in line with legal requirements, it is necessary to search for alternative ways of its use, such as application for energy purposes. The aim of this study was to estimate differences in the physical, including energetic, properties of composts prepared from plant feedstock with additions of such materials as biochar, sewage sludge, coffee grounds and yeast effluent. The composting process was carried out for 140 days. The basic chemical and physical properties as well as heat of combustion were determined in the analysed feedstocks and mixtures derived from them. It was found that 10% addition of biochar had no significant effect on the composting process rate; however, biochar-amended treatments showed a smaller loss of dry matter and higher C:N ratio compared to other combinations. The use of biochar or coffee grounds as additives in the composting process reduced volumetric density of the composted biomass. Maize straw amended with sewage sludge and coffee grounds reduced air-filled porosity of composts. The share of biochar in the compost limited this tendency. The heat of combustion determined in composts was lower than the parameter determined in material mixtures before the composting process. The results show that sewage sludge reduced the heat of combustion of composts, which was closely related to ash content.
Kompostowanie jest jedną z najpopularniejszych metod przetwarzania odpadów biodegradowalnych, a jego aplikacja do gleby ze względu na dużą zawartość węgla stanowi jeden z najracjonalniejszych sposób jego zagospodarowania. W przypadku, gdy kompost nie spełnia wymogów prawnych konieczne jest poszukiwanie alternatywnych sposobów jego wykorzystania, takich jak zastosowanie do celów energetycznych. Celem przeprowadzonych badań było wyjaśnienie zróżnicowania właściwości fizycznych, w tym energetycznych kompostów przygotowanych na bazie surowca roślinnego z dodatkami materiałów takich jak biowęgiel, osad ściekowy, fusy z kawy lub odciek z drożdży. Proces kompostowania prowadzono 140 dni. W analizowanych substratach i otrzymanych z nich mieszaninach oznaczono podstawowe właściwości chemiczne i fizyczne oraz ciepło spalania. Stwierdzono, że 10% dodatek biowęgla nie wpływał znacząco na tempo procesu kompostowania, jednak w obiektach z jego dodatkiem straty suchej masy były mniejsze, a stosunek C:N większy w porównaniu do pozostałych kombinacji. Zastosowanie biowęgla lub fusów z kawy jako dodatków w procesie kompostowania przyczyniło się do zmniejszenia gęstości objętościowej kompostowanej biomasy. Dodatek osadu ściekowego oraz fusów z kawy do słomy z kukurydzy zmniejszał porowatość powietrzną kompostów. Udział biowęgla w kompoście ograniczał tę tendencję. Oznaczone w kompostach ciepło spalania było mniejsze w stosunku do wartości tego parametru oznaczonego w mieszaninach przed rozpoczęciem procesu kompostowania. Stwierdzono, że osady ściekowe wpływały na zmniejszenie wartości ciepła spalania kompostów, które pozostawało w ścisłej zależności z zawartością popiołu.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2016, 23, 4
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Chemical and biological properties of composts produced from organic waste
Właściwości chemiczne i biologiczne kompostów wytworzonych z odpadów organicznych
Autorzy:
Gondek, K.
Kopec, M.
Mierzwa, M.
Tabak, M.
Chmiel, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14036.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Opis:
The aim of the investigations was to determine the effect of composting municipal waste with various added substances (starch, edible oil or urea) on the content of selected forms of zinc, cadmium, copper and lead, the quality of organic matter and counts of some groups of physiological microorganisms. The above properties of compost may provide the basis for assessment of the composting process efficiency. The research object was biomass prepared from plant and other biodegradable waste generated in the area of Krakow. The biomass for composting was prepared from the following organic waste: deciduous tree chips, chicory coffee production waste, grass and tobacco waste. There were two stages of the composting process: I – lasting for 14 days, to obtain “heated” compost, and II – lasting for 210 days, when starch, edible oil or urea was added to the composted biomass. The total content of Zn, Cd, Cu and Pb determined in the analyzed composts does not pose a threat to the purity of the soil environment. The content of water-soluble forms of trace elements and forms bound to organic matter was affected by the loss of organic matter, chemical properties of a given element and the addition of supplement, mainly urea, to the composted biomass. Analysis of the fractional composition of humic compounds revealed higher values of the Cha:Cfa ratio in the composts with added edible oil or urea than in the other composts, which may indicate a much more advanced decomposition process of the material subjected to composting. Among the analyzed microorganisms, bacteria were most numerous in the composts. The introduction of urea to the composted biomass reduced microbial activity. Adding starch or oil stimulated microbial development and may have stimulated the composting process.
Źródło:
Journal of Elementology; 2014, 19, 2
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The effectiveness of biochar in mitigating changes in the chemical properties of sandy soil treated with various chemicals
Autorzy:
Gondek, K.
Mierzwa-Hersztek, M.
Kopec, M.
Losak, T.
Bennewitz, E.
Spandel, A.
Kuc, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1192382.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
biochar
soil
sorption complex
pH
electrical conductivity
heavy metal
Opis:
The progressive degradation of soils is a recently increasing environmental problem. The risk of soil degradation may be associated, for example, with landslides, flooding, soil erosion. However, these are relatively rare phenomena compared to the risk of chemical degradation caused by human activity. Given the limited research on the positive effect of miscanthus biochar on soil properties, a study was carried out aimed at determining changes in pH, electrical conductivity, sorption properties, and mobility of selected heavy metals in sandy soil treated with various chemicals. Biochar used in the study was produced at a temperature of 300°C. The addition of biochar to soil generally increased the pH value, regardless of the type of chemical degradation. The study revealed a decrease in the hydrolytic acidity value and, at the same time, no significant changes in the content of alkaline cations and sorption capacity of the biochar-treated soil. The best effect on reducing the mobility of trace elements was achieved by adding biochar to the soil supplemented with acidifying substances. Bearing in mind the current agricultural and environmental problems, there is a need to increase the effectiveness of biochar and to direct its action to improve specific soil properties.
Źródło:
Journal of Elementology; 2020, 25, 3; 1045-1058
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Efficiency of a 252Cf source in normal or in B-10 enriched lymphocytes evaluated by SCGE assay, classical cytogenetics and FISH technique
Autorzy:
Cebulska-Wasilewska, A.
Niedźwiedź, W.
Florjan, D.
Schneider, K.
Kopec, M.
Kreft, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/147547.pdf
Data publikacji:
2001
Wydawca:
Instytut Chemii i Techniki Jądrowej
Tematy:
BNC reaction
BSH o 252Cf
DNA and chromosomal damage
FISH
lymphocytes
Opis:
Biological effectiveness of a californium-252 source was evaluated after irradiations in vitro of normal or pretreated cells with compound enriched in the B-10 ion (Na210B12H11SH also known as BSH) in order to check the possibility of any enhancement effect due to the process of boron neutron capture. Peripheral blood lymphocytes were used as a model for human cells. Human blood samples or isolated lymphocytes were irradiated with the isotopic source of 252Cf, at the Faculty of Physics and Nuclear Techniques at the University of Mining and Metallurgy, Kraków, (both the neutron source and the samples were placed in an "infinite" polyethylene block). DNA and chromosomal damage were studied to compare the biological effectiveness of irradiation. Single cell gel electrophoresis also known as the Comet assay was done to investigate the DNA damage. Classical cytogenetic analysis was applied to assess the frequencies of unstable aberrations (dicentrics, rings and acentric fragments). To evaluate the frequencies of stable aberrations the fluorescence in situ hybridisation (FISH) with probes for chromosomes 1, 4 (14,3% of the whole genome) was performed. Linear (or close to linear) increases with radiation doses were observed for the DNA damage and aberration frequencies in lymphocytes both untreated or pretreated with BSH. Levels of translocations evaluated for the whole genome were comparable with the frequencies of dicentrics and rings. No significant differences were detected due to radiation dose in the frequencies of sister chromatid exchanges (SCE) detected in the second mitosis. Statistically no significant differences were observed in various biological end-points between normal or boron pre-treated cells.
Źródło:
Nukleonika; 2001, 46, 2; 41-49
0029-5922
1508-5791
Pojawia się w:
Nukleonika
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Mineral composition of fruits and leaves of San Andreas® everbearing strawberry in soilless cultivation
Autorzy:
Gondek, K.
Mierzwa-Hersztek, M.
Kopec, M.
Zaleski, T.
Bogdal, S.
Bieniasz, M.
Blaszczyk, J.
Kaczmarczyk, E.
Kowalczyk, B.
Knaga, J.
Nawrocki, J.
Pniak, M.
Jarosz, R.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1192501.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
mineral composition
everbearing strawberry
soilless cultivation
Opis:
Technological progress in the cultivation of horticultural and fruit plants makes the use of soil becoming less and less important. Growing plants in soilless substrates is becoming more and more common. The aim of the study was to determine the variability of the mineral composition of fruits and leaves of everbearing strawberry of the San Andreas® variety in soilless cultivation. Research was carried out at the experimental plantation of Polski Instytut Truskawki Sp. z o.o. (geographical coordinates: 50°02′11″N and 19°81′19″E). The cultivation of everbearing strawberry of the San Andreas® variety was carried out in a gutter system under covers in coconut substrate. The stability of the chemical composition of strawberry leaves and fruits depends on fertilisation, weather factors, and the quality of water used for fertigation. Despite maintaining the content of nutrient in the rhizosphere at the level recommended for organic substrates, low potassium and calcium content and high magnesium content in strawberry leaves were determined. Among the macroelements analysed in strawberry leaves, the lowest variation coefficient values were found for nitrogen, magnesium and calcium, and in fruits – for nitrogen, phosphorus, and magnesium. The highest variation coefficients were obtained for phosphorus and sodium in strawberry leaves, and for sulphur and sodium in strawberry fruits. Variation coefficient values of copper, zinc, and manganese content in leaves were similar. The content of iron in leaves and zinc in fruits was characterised by the lowest variation coefficients during the growing period.
Źródło:
Journal of Elementology; 2020, 25, 4; 1333-1347
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-15 z 15

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies