Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Jakość wód" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-15 z 15
Tytuł:
Wstępne wyniki badań jakości wody małego zbiornika Michalice na Widawie
Preliminary results of quality study of water from small Michalice reservoir on Widawa river
Autorzy:
Wiatkowski, M
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/400096.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
zbiornik wodny
jakość wód powierzchniowych
azot
fosfor
Opis:
W pracy przedstawiono analizę jakości wody małego zbiornika Michalice. Przedstawiono wstępną ocenę jakości wody zbiornika i oceniono jej walory użytkowe. Podstawowe funkcje zbiornika to nawodnienia rolnicze, ochrona przed powodzią i rekreacja, dlatego ważnym zagadnieniem jest jakość wody zbiornika. Scharakteryzowano jakość wody rzeki Widawy pod względem wskaźników fizyko-chemicznych: NO3-, NO2-, NH4+, PO43-, ChZT-Cr, temperatury wody, pH i przewodności elektrolitycznej. Podano podstawowe statystyki opisowe dla badanych wskaźników jakości wody. W okresie badawczym 2005–2006 zbiornik przyczyniał się do obniżenia zawartości azotanów, azotynów fosforanów, przewodności elektrolitycznej i ChZT – Cr w wodzie odpływającej ze zbiornika Michalice (stanowisko St.3) w porównaniu z wodą do niego dopływającą (St.1). W przypadku pozostałych wskaźników zanotowano ich wzrost na odpływie ze zbiornika w porównaniu z dopływem. Stwierdzono, że badane wody nie są wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i uznano je także za eutroficzne. W celu uzyskania dokładnych informacji na temat stanu czystości wód zbiornika Michalice, jak i rzeki Widawy należy kontynuować monitoring hydrologiczny i badania jakości wody.
The paper presents an analysis of water quality of the small Michalice reservoir. A preliminary assessment of the reservoir water quality and its usability was made. The quality of water in the reservoir is particularly important as the main functions of the reservoir are agricultural irrigation, recreation and flood protection . The following physico-chemical parameters of the Widawa River were analyzed: NO3-, NO2-, NH4+, PO43-, COD, water temperature, pH and electrolytic conductivity. Main descriptive statistical data were presented for the analyzed water quality indicators. The research results indicate that the reservoir contributed to the reduced concentrations of the following water quality indicators: nitrates, nitrites, phosphates, electrolytic conductivity and COD (in the outflowing water – St.3 in comparison to the water flowing into the reservoir – St.1). In the water flowing out of the Psurów reservoir higher values of the remaining indicators were observed if compared with the inflowing water. It was stated, as well, that analised waters are not vulnerable to nitrogen compounds pollution coming from the agricultural sources and are eutrophic. For purpose obtaining of the précised information about condition of Michalice reservoir water purity as well as river Widawa it becomes to continue the hydrological monitoring and water quality studies.
Źródło:
Inżynieria Ekologiczna; 2013, 35; 117-125
2081-139X
2392-0629
Pojawia się w:
Inżynieria Ekologiczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Produkcja rolnicza a jakość wód na obszarach polderowych Żuław Elbląskich
Agricultural production and water quality on polder lands of Elbląg Żuławy
Autorzy:
Marcinkowski, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338082.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
gospodarstwo rolne
jakość wód gruntowych
jakość wód powierzchniowych
produkcja rolnicza
agricultural production
farm
groundwater quality
surface water quality
Opis:
W pracy przedstawiono wyniki badań wybranych parametrów jakościowych próbek wód gruntowych i powierzchniowych, pobieranych w latach 2011–2012 w pięciu towarowych, rodzinnych gospodarstwach rolnych, położonych na terenie Żuław Elbląskich. Ryzyko potencjalnego zanieczyszczenia wody reaktywnymi formami azotu oraz fosforem i potasem w gospodarstwach oceniano na tle ich wyników ekonomiczno-produkcyjnych, w tym efektywności wykorzystania makroskładników pokarmowych w towarowej produkcji rolniczej, oszacowanej metodą bilansu „u bramy gospodarstwa”. Przeciętny nadmiar azotu w gospodarstwach wynosił od 109 do 190 kg N·ha-1 , fosforu od 2 do 38 kg P·ha-1 potasu od 3 do 103 kg K·ha-1. Stwierdzono, że większość analizowanych próbek wód gruntowych, pobieranych z terenu użytków rolnych analizowanych gospodarstw, zawierała nadmierne stężenie amonowej formy azotu, które często przekraczało 2,33 mg·dm -3 N-NH4. Stężenie potasu było również duże i w większości badanych próbek wód gruntowych wielokrotnie przekraczało wartość 20 mg K·dm-3. Obserwowane stężenia fosforanów w zasadzie nie przekraczały wartości 1,63 mg P-PO4·dm-3. Natomiast w analizowanych próbkach wód gruntowych nie stwierdzono nadmiernego stężenia azotanów oraz widocznych przekroczeń wartości granicznych pH. Wiele zastrzeżeń budzi również jakość wód powierzchniowych, które pobierano wyłącznie ze śródpolnych rowów melioracyjnych. Okresowe pogorszenie ich jakości było determinowane nie tylko nadmiernym stężeniem azotu amonowego, ale również stosunkowo dużym stężeniem fosforanów, często przekraczającym 1,00 mg P-PO4 dm-3.
This paper presents results of analyses of selected surface and ground water parameters made in 2011–2012 in several market family farms located in Żuławy Elbląskie. Potential risk of water pollution by reactive forms of nitrogen, phosphorus and potassium was estimated on the background of economical-productive factors including the efficiency of macronutrient utilization in market production with the use of method called “at the farm’s gate budget”. Average nutrient surplus in farms was 109–190 kg N·ha-1, 2–38 kg P·ha-1 and 3–103 kg K·ha-1. The majority of ground water samples contained excessive amounts of ammonium nitrogen often exceeding 2.33 mg·dm-3 N-NH4. Similarly high were concentrations of potassium that exceeded 20 mg K·dm-3 in most of ground water samples. Measured phosphate concentrations did not exceed 1.63 mg·dm-3 P-PO4. No excess of nitrates or extreme pH values were recorded in analysed ground waters. The quality of surface waters sampled exclusively from mid-field drainage ditches raises some objections. Periodical worsening of surface water quality was caused by high concentrations of ammonium nitrogen and phosphates which often exceeded 1.00 mg P-PO4dm-3.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2014, 14, 1; 41-52
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza kontaktu wód podziemnych i powierzchniowych na podstawie badań ich jakości na młodoglacjalnym obszarze Pojezierza Kaszubskiego
Investigation of groundwater – surface water contact based on the quality research in a young glacial area of the Kashubian Lake District
Autorzy:
Jaworska-Szulc, B.
Pruszkowska-Caceres, M.
Przewłócka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2075135.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
groundwater quality
surface water quality
young glacial area
groundwater flow system
jakość wód podziemnych
jakość wód powierzchniowych
obszar młodoglacjalny
przepływ wód podziemnych
Opis:
Regions formed in late Pleistocene usually show complex hydrogeological conditions. Groundwater circulation and the contribution of surface water in the groundwater flow system is not easy to determine. An important tool in such a research seems to be investigation of groundwater and surface water chemical composition. This paper is a case study of survey led in szymbarskie hills of the Kashubian Lake District (northern Poland). The groundwater and surface water quality was determined and analyzed with respect to conditions of groundwater circulation. The obtained results may contribute to development of groundwater investigations in young glacial areas.
Źródło:
Przegląd Geologiczny; 2014, 62, 4; 204--213
0033-2151
Pojawia się w:
Przegląd Geologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jakość wód powierzchniowych po rekultywacji na przykładzie Jeziora Głęboczek
Quality of surface water after renaturisation on the example of Lake Głęboczek
Autorzy:
Traczykowski, A.
Berleć, K.
Rzepczyk, B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819789.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
Jezioro Głęboczek
jakość wód powierzchniowych
rekultywacja
ekosystem
quality of surface water
lake Głęboczek
renaturisation
Opis:
Polska należy do krajów bogatych w jeziora. Ponad 9000 polskich jezior zajmuje powierzchnię większą niż 1 ha, stanowiąc łącznie 3179 km2 (1% całego terytorium kraju). Powierzchnia ponad 50% jezior nie przekracza 5 ha, a tylko 34 jeziora są większe od 1000 ha [3]. Gwałtowny rozwój cywilizacji, wyrażającej się postępem technicznym, rozwojem przemysłu, urbanizacji i motoryzacji niesie wiele zagrożeń dla naturalnego środowiska. Jednym z nich jest postępująca degradacja ekosystemów jeziornych, które są bardziej podatne na zanieczyszczenia niż wody płynące [4].Następstwem tego jest występowanie niekorzystnego zjawiska eutrofizacji oraz czynników chorobotwórczych jak: wirusów, zjadliwych bakterii i grzybów oraz inwazyjnych form pasożytniczych pierwotniaków i helmintów [9]. W wodach stojących liczba drobnoustrojów zależy przede wszystkim od typu zbiornika, przy czym w największej ilości występują w zbiornikach płytkich, szybko nagrzewających się, gdzie decydującym czynnikiem jest obecność substancji organicznych niezbędnych dla ich rozwoju [12].
Taking a decision about a modification of elements making up the ekosystem requires thorough knowledge about the manipulated system and predicting all possible results of such interference. Turning back the effects of anthropopression demands taking immediate action not only within the lake basin in the form of technological remediation measures. Primarily, these should be protective action, involving the organization of water supply and sewage disposal in the basin and (which is much more difficult) reduction of biogenic substance flow to the lake. Remediation ventures have Bern applied throughout the world, not always with success. They are thought to be risky, long-term and demanding considerable financial outlays. For this reason, they must be carefully planned by a team of experts and conducted under permanent supervision.These conditions were not fully met in the case of Lake Głęboczek, whose remediation brought only a slight and, unfortunately, short-lived improvement. The aim of the study carried out was to estimate the sanitary state of waters In Lake Głęboczek on the basis of selected groups of microorganisms. In terms of microbiological gauges of the water of the lake Głęboczek didn't exceed permissible values, according to Dz.U.Nr 183/2002, poz. 1530. In the entire period of conducted examinations appearing of the bacterium wasn't stated from the kind Salmonella and Streptococcus. Probably cause of considerable polluting in the summer period were surface flows from fields and recreational using of the lake.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2009, Tom 11; 507-515
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmiany użytkowania ziemi w zlewni górnego Dunajca w aspekcie wybranych parametrów jakościowych wód powierzchniowych
Changes of land use in the carpathians backround of surface water quality
Autorzy:
Kopacz, M.
Twardy, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/337991.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
jakość wód powierzchniowych
ładunek NPK
użytkowanie ziemi
land use
load of NPK
quality of surface water
Opis:
W pracy przedstawiono zmiany użytkowania ziemi, jakie zachodziły w ostatnim 25-leciu w zlewni górnego Dunajca. Analizowano je w układzie zlewniowym i administracyjnym, wykorzystując dane statystyczne GUS oraz WUS w Nowym Sączu. Wykazano istotne zmiany w strukturze użytkowania ziemi - zmniejszyła się powierzchnia gruntów ornych na rzecz ekstensywnie użytkowanych łąk, zwiększyła się natomiast powierzchnia obszarów zabudowanych i chronionych, a także nieużytków. Na tle tych przeobrażeń oceniono zmiany ładunków NPK wnoszonych na teren zlewni oraz jakość wód powierzchniowych. Stwierdzono, że w omawianych latach ograniczeniu uległ ładunek zanieczyszczeń o charakterze rolniczym. W następstwie poprawiła się także jakość wód powierzchniowych.
The paper shows changes in land use during the last 25 years in the upper part of the Dunajec catchment. The changes were analysed in the catchment basin and within administrative divisions. Statistical data from the Main and Provincial Statistical Office were used. The coefficient of land use variation was created for some communes in the upper Dunajec basin. The study showed significant changes in the land use structure. The area of arable lands was reduced in favour of extensive grasslands while urban lands and wastelands expanded. In view of these changes the input of NPK to the catchment and surface water quality were evaluated. The load from agriculture has decreased in the last 25 years. Consequently, the quality of surface waters has increased.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2006, 6, 2; 191-201
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Próba kalibracji modelu RUSLE/SDR dla oceny ładunku zawiesiny wprowadzanego do Zbiornika Dobczyckiego ze zlewni bezpośredniej
Calibration of RUSLE/SDR model for estimation of suspended matter load supplied to The Dobczyce Reservoir from its immediate catchment
Autorzy:
Drzewiecki, W.
Mularz, S.
Twardy, S.
Kopacz, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1050696.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Stowarzyszenie Geodetów Polskich
Tematy:
erozja wodna gleb
modelowanie przestrzenne
jakość wód powierzchniowych
GIS
RUSLE
SDR
soil erosion
spatial modelling
surface water quality
Opis:
Prognozowanie wielkości ładunku zawiesiny wprowadzanego do zbiornika retencyjnego wraz z zasilającymi je wodami posiada istotne znaczenie, zarówno w kontekście jakości wody zbiornika jak i jego pojemności dyspozycyjnej. Znaczącym wsparciem dla opracowania tego rodzaju prognoz może być realizowane w środowisku Systemów Informacji Geograficznej modelowanie efektów erozji wodnej gleb w obszarze zlewni zbiornika. W artykule przedstawiono rezultaty kalibracji modelu RUSLE/SDR (Revised Universal Soil Loss Equation / Sediment Delivery Ratio) uzyskane w oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w czterech ciekach zasilających Zbiornik Dobczycki: Wolnicy, Trzemeśniance, Brzezówce i Bulince. W trakcie przeprowadzonych badań podjęto próby kalibracji modelu w oparciu o wyniki pomiarów ładunków zawiesin Nie udało się uzyskać pozytywnych efektów kalibracji stosując te same parametry modelu dla wszystkich zlewni. Powodzeniem zakończyły się natomiast próby kalibracji w wariantach, w których nie uwzględniono wyników uzyskanych w zlewni Wolnicy. Spośród testowanych wariantów obliczeniowych najlepsze rezultaty dawało zastosowanie do obliczeń wskaźnika topograficznego wzorów McCool’a et al. (1987, 1989) przy użyciu do określenia sieci erozyjno-drenażowej algorytmu D8. Uzyskane rezultaty kalibracji, pomimo iż nie w pełni satysfakcjonujące, pozwalają przypuszczać, że model RUSLE/SDR będzie mógł być wykorzystany do prognozowania zmian ładunków zawiesiny docierającej do zbiornika. Hipoteza ta poddana zostanie weryfikacji w trakcie dalszych badań, w oparciu o pomiary ładunków zawiesiny przeprowadzone w latach 2007/2008.
Synoptic information on suspended matter supply to reservoirs is important because of a potential storage capacity reduction and water contamination. Such prediction is difficult to obtain from in situ measurement only. The suspended matter load can be estimated by modelling water soil erosion effect in GIS environment, using Digital Elevation Model, climate data, soil type parameters, and land-use/land-cover data obtained from remote sensing multitemporal imageries. To predict sediment yields from watersheds, a calibrated model is needed. The paper presents a study on the Dobczyce Reservoir in southern Poland. In the 1980s, detailed measurements of sediment yields in rovers of the Reservoir's immediate catchment were taken. We tried to calibrate the RUSLE/SDR (Revised Universal Soil Loss Equation / Sediment Delivery Ratio) erosion model to predict sediment loads. Different topographical factor equations and runoff routing algorithms were tested. The RUSLE/SDR model calibration was based on sediment loads measured in four streams (Wolnica, Trzemeśnianka, Brzezówka, Bulinka) during three years (1982-84). First, we tried to use one model for all four catchments modelled. The calibration attempts were based on the yearly sediment loads and on average sediment yields for 1982-1984, measured in every catchment. Both attempts failed. Successful calibration was achieved in both approaches when the Wolnica catchment was excluded. Sediment yields measured in the remaining three catchments showed little year-to-year variation. In the Wolnica catchment, the sediment yield in 1982 was thirteen times greater than that in 1984. The differences in the measured sediment yields occurred mainly in winter months. The Wolnica catchment differs from the remaining ones in its location: it is located on the south slopes (at the north side of the existing reservoir). This can bring about differences in climatic conditions. It is possible that the calculated rainfall erosivity factor used was not appropriate for that watershed. The best result was obtained with the use of D8 runoff routing algorithm and the LS-equations proposed by McCool et al. (1987, 1989). The results obtained show the potential of this simple approach in prediction of sediment supply to the Dobczyce Reservoir from its immediate catchment. An improved version of the model (with rainfall erosivity factor calculated in a diferent way or with different parameter values for different catchments) will be tested in the future along with other soil erosion models capable of prediction sediment yields. These models will be validated based on measurements taken last year.
Źródło:
Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji; 2008, 18a; 83-98
2083-2214
2391-9477
Pojawia się w:
Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spatial Differentiation of Water Quality Between Reservoirs Under Anthropogenic and Natural Factors Based on Statistical Approach
Autorzy:
Boyacioglu, H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/204836.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
discriminant analysis
source identification
surface water quality
trend analysis
analiza dyskryminacyjna
identyfikacja źródła
jakość wód powierzchniowych
analiza trendów
Opis:
This study illustrates the benefits of statistical techniques to analyze spatial and temporal variations in water quality. In this scope water quality differentiation caused by anthropogenic and natural factors in the Tahtali and Balçova reservoirs in western Turkey was investigated using discriminant analysis-DA, Mann Whitney U techniques. Effectiveness of pollution prevention measures was analyzed by Mann Kendall and Sen’s Slope estimator methods. The water quality variables were divided into three groups as physical-inorganic, organic and inorganic pollution parameters for the study. Results showed that water quality between reservoirs was differentiated for “physical-inorganic” and “organic pollution” parameters. Degree of influence of water quality by urbanization was higher in the Tahtali reservoir and in general, no trend detection at pollution indicators explained by effective management practices at both sites.
Źródło:
Archives of Environmental Protection; 2014, 40, 1; 41-50
2083-4772
2083-4810
Pojawia się w:
Archives of Environmental Protection
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Koncepcja uproszczonego modelowania relacji "Użytkowanie terenu - zanieczyszczenie wód" w małych zlewniach górskich
A concept of simplified modelling the "Land use - water quality" relation in small catchments
Autorzy:
Kopacz, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338933.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
analiza relacyjna
jakość wód powierzchniowych
użytkowanie terenu
zlewnie górskie
correlation analysis
land use
mountain catchments
quality of surface waters
Opis:
Artykuł dotyczy modelowania relacji między jakością wód powierzchniowych a strukturą użytkowania terenu w małych zlewniach górskich. W procesach modelowania dużo łatwiejsze, a często także bardziej praktyczne, jest tworzenie modeli uproszczonych, uwzględniających jedynie wybrane wskaźniki hydrologiczne. W niniejszej pracy wyznaczono wskaźnik użytkowania terenu W będący średnią wagową reprezentującą skwantyfikowane typy użytkowania. Wyliczony wskaźnik porównano metodą analizy relacyjnej ze średnimi stężeniami badanych składników fizykochemicznych rejestrowanymi w wodach powierzchniowych. Wykazano wysoką korelację między charakterem użytkowania terenu a jakością wód powierzchniowych. Szczególnie wysokie współczynniki korelacji dotyczyły składników biogennych pochodzenia antropogenicznego, w tym ze ścieków bytowo-komunalnych. Najsłabsza korelacja dotyczyła składników pochodzenia naturalnego (Ca, Mg i SO4). Na podstawie tej analizy wyznaczono zależności regresyjne, które umożliwiają szacunkowe określenie jakości wód na podstawie znajomości struktury użytkowania terenu.
The paper deals with modelling the relationship between the quality of surface waters and land use in small mountain catchments. Much easier and often more practical is to create simplified models that consider only selected hydrologic and infrastructural factors. The land use factor W which is a weighed average of quantified types of land use has been estimated to calculate the concentration of some pollutants in surface waters. A strong correlation has been found between the character of land use in the catchment and nutrients in surface waters. The concentration of natural components in surface waters (e.g. Ca, Mg and SO4) has not, however, correlated with the type of land use. Simple models are very practical to calculate approximate concentrations based only on the land use structure.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2004, T. 4, z. 2a; 465-479
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Water Chemistry of Selected South Podlasie Lowland Rivers
Chemizm wody wybranych rzek Niziny Południowopodlaskiej
Autorzy:
Kalembasa, D.
Jaremko, D.
Pakuła, K.
Becher, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/389223.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
surface water quality
water quality indicators
sources of contamination
ICP-AES
jakość wód powierzchniowych
wskaźniki jakości
źródła zanieczyszczeń
Opis:
In this paper results of the water quality investigations were presented. Samples of water were taken from four rivers in middle-eastern Poland: Kostrzyn, Mienia, Osownica and Wilga. Quarterly investigations covered analysis of water reaction, electrical conductivity, dissolved oxygen and biochemical oxygen demand, total concentration of twenty six elements by inductively coupled plasma atomic emission spectrometry (ICP-AES). The resulting data were processed statistically using arithmetic means, concentration ranges, standard deviations and relative standard deviations. Due to the effect of sample collection date on concentrations of analyzed elements, a single factor analysis of variance and Tukey post-hoc test were completed. It was found that the quality of water in the rivers was differential if selected water quality indicators were taken account. The values of this indicators were dependent on location of checkpoints, season and type of surrounding grounds cultivation. The quality of water in particular checkpoints was affected by anthropogenic sources of contamination: community waste from private possessions and sewage from fertilized arable land and greenlands.
W pracy przedstawiono wyniki badań jakości wód rzek w środkowo-wschodniej części Polski: Kostrzynia, Mieni, Osownicy i Wilgi. Próbki wody pobierano sezonowo w odstępach kwartalnych. Badano w nich odczyn, przewodnictwo właściwe, stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie i BZT5 oraz zawartość 26 pierwiastków metodą ICP-AES. Uzyskane dane opracowano statystycznie podając średnie arytmetyczne, zakresy stężeń, odchylenie standardowe (SD) oraz względne odchylenie standardowe (RSD). Z uwagi na wpływ terminu pobrania próbki na zawartość pierwiastków przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji. Stwierdzono, że jakość wód analizowanych rzek była zróżnicowana w zakresie badanych wskaźników jakości. Na wartość wybranych wskaźników wpływała głównie lokalizacja pobrania próbki wody, pora roku oraz sposób użytkowania terenów przyległych. Zróżnicowaną jakość pobieranej wody powodowały antropogenne źródła zanieczyszczeń, a przede wszystkim zrzuty ścieków komunalnych z prywatnych posesji i spływy z nawożonych terenów rolniczych. Sporadyczne występowanie podwyższonych wartości niektórych wskaźników miało charakter punktowy i zmniejszało się w dalszym biegu rzek.
Źródło:
Ecological Chemistry and Engineering. A; 2012, 19, 12; 1509-1517
1898-6188
2084-4530
Pojawia się w:
Ecological Chemistry and Engineering. A
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Użytkowanie pastwisk górskich sposobem zrównoważonego wykorzystania trwałych użytków zielonych na obszarach karpackich
Mountain pastures use as a way for sustainable management of permanent grasslands in carpathian areas
Autorzy:
Twardy, S.
Mikołajczyk-Rusin, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339190.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
gospodarka pasterska
jakość wód powierzchniowych
Karpaty
nawożenie mineralno-organiczne
Carpathians
pasture management
organic fertilization
mineral fertilization
surface waters
quality
Opis:
Badania prowadzono w latach 1973–2017 na pastwisku górskim w Małych Pieninach, równocześnie w warunkach badań ścisłych i produkcyjnych. Celem pracy była ocena wpływu wypasu owiec i pozostawianych przez nie odchodów na produkcyjność runi oraz jakość wód powierzchniowych. Posługiwano się metodami analitycznymi powszechnie stosowanymi w doświadczalnictwie łąkowo-pastwiskowym oraz w pracach laboratoryjnych. Wieloletnie badania zrealizowano w trzech etapach. W pierwszym (1973–1988) stosowano nawożenie mineralno-organiczne i równocześnie zwiększano obsadę, osiągając 20 szt∙ha–1, a w dwóch kolejnych (1989–2017) stosowano wyłącznie nawożenie organiczne odchodami owiec, których jednocześnie obsada malała – do 8 szt∙ha–1. Poszczególne rotacje koszarowe różnicowała liczba sezonów wypasowych. Czas ich trwania był uzależniony od liczebności (390–980 szt.) wypasanego stada i poziomu nawożenia. Zwierzęta w ciągu nocy pozostawiały w zagrodzie koszarowej przeciętnie 2,07 kg∙szt–1 stałych i płynnych odchodów, a w czasie wypasu 1,36 kg∙szt–1. Pobierane próbki odchodów poddawano analizom chemicznym. Średnia ważona wartość N wynosiła 1,0%, P2O5 – 0,2%, K2O – 0,76%, CaO – 0,25%, a MgO – 0,16%. Poziom nawożenia organicznego w poszczególnych latach wynosił: N – 41–100 kg∙ha–1, P2O5 – 8–20 kg∙ha–1, a K2O – 31–76 kg∙ha–1. Sumy opadów atmosferycznych w sezonie wypasowym wydzielonych okresów wynosiły 538–655 mm. Plonowanie runi w całym okresie badawczym mieściło się w granicach 4,1–7,3 Mg∙ha–1 s.m. Z płynącego niżej potoku pobierano próbki wody do analiz chemicznych. Średnia zawartość z wielolecia wynosiła w przypadku N-NH4 0,4 mg∙dm–3, N-NO3 – 5,3 mg∙dm–3, PO4 – 0,1 mg∙dm–3, CaO – 62,8 mg∙dm–3, MgO – 15,0 mg∙dm–3, Na2O – 12,9 mg∙dm–3, oraz K2O – 4,7 mg∙dm–3. Uzyskane wyniki świadczą, że racjonalnie prowadzona niskonakładowa gospodarka pasterska ogranicza niekorzystne oddziaływanie wielkostadnych wypasów na plonowanie runi i środowisko wodne.
Research were conducted in years 1973–2017 on mountain pasture in Male Pieniny, simultaneously in exact research and productive conditions. The aim of the study was impact assessment of sheep grazing and its deposited excrements on sward production and quality of the surface waters. Analytical methods applied in meadow and pasture experimentation and laboratory works were used. Long-term research were carried out in 3 phases. In the first one (1973–1988) only mineral and organic fertilization was used together with increasing stocking rate reaching 20 head∙ha–1, and in two more (1989–2017) only organic fertilization with sheep faeces, which stocking rate was decreasing, until 8 pc.∙ha–1. Particular pen rotations was graded by the number of grazing seasons. Its duration was depended on growth of grazing flock (390–980 head) and the level of fertilization. The animals during the night left on the pen stockyard on average 2.07 kg∙pc–1 of solid and liquid effluents, while during grazing 1,36 kg∙pc–1. Samples of effluents were analysed in terms of chemical composition. Weighted average content of N was 1.0%, P2O5 – 0.20%, K2O – 0.76%, CaO – 0.25%, and MgO – 0.16%. In particular years level rates of organic fertilization, in case of N was differenced from 41– 100 kg∙ha–1, P2O5 in the range of 8–20 kg∙ha–1, and K2O 31–76 kg∙ha–1. The sums of atmospheric precipitation in grazing season in particular periods were varied between 538–655 mm. In the whole research period yielding was varied between 4.1–7.3 t∙ha–1 D.M. From the stream flowing below the pasture, water samples were taken and also chemically analysed. Multi-year average of their content amounted for N-NH4 – 0.4 mg∙dm–3, N-NO3 – 5.3 mg∙dm–3, PO4 – 0.1 mg∙dm–3, CaO – 62.8 mg∙dm–3, MgO – 15.0 mg∙dm–3, Na2O – 12.9 mg∙dm–3, and K2O – 4.7 mg∙dm–3. Obtained results show that rational, lower-input farming is limiting negative effects of large-scale grazing on yielding and aquatic environment.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2018, 18, 4; 93-108
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The land use changes in agricultural areas between 1980 and 2005 with particular emphasis on permanent grasslands - an example of the upper Raba River basin
Zmiany użytkowania obszarów rolniczych w latach 1980-2005 ze szczególnym uwzględnieniem TUZ na przykładzie zlewni górnej Raby
Autorzy:
Kopacz, M.
Twardy, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/293144.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
jakość wód powierzchniowych
parametry produkcji rolniczej
trwałe użytki zielone
użytkowanie rolnicze
agricultural use
animal stock
arable lands
NPK load
permanent grasslands
Opis:
The aim of this study was to evaluate changes in the agricultural land use with particular focus on pastures and meadows in relation to transformation in agriculture in selected communes located in mountain areas of the Raba River catchment. Changes in husbandry were described with production parameters such as animal stock (expressed in LU) and NPK load originating from all agricultural sources. The area of agricultural lands, particularly arable lands, decreased in the years 1980-2005 but meadow areas increased. A close relationship was shown between the reduction of agricultural production, expressed in animal stock, and changes in NPK loads. The conclusions from the paper will help shaping the functional space in mountain areas and sustainable development there.
Celem pracy była ocena zmian w użytkowaniu rolniczym w długim czasie, ze szczególnym uwzględnieniem powierzchni pastwisk i łąk na tle przeobrażeń w rolnictwie w wybranych gminach, zlokalizowanych w górskich obszarach zlewni Raby. Zmiany w rolnictwie zostały opisane za pomocą wybranych parametrów produkcyjnych, tj. obsady zwierząt gospodarskich wyrażonych w dużych jednostkach przeliczeniowych (DJP) oraz wprowadzanego na powierzchnię zlewni ładunku NPK. Określono relacje między strukturą użytkowania rolniczego a wyżej wymienionymi czynnikami produkcyjnymi. Wykazano, że istnieją ścisłe zależności między ograniczeniem produkcji rolniczej a zmianami w wielkości wprowadzanego ładunku składników biogennych do środowiska. To z kolei korelowało ze zmianami użytkowymi, głównie w zakresie użytkowania płużnego. Zwiększyła się natomiast powierzchnia łąk, które (ze względu na spadek pogłowia zwierząt gospodarskich) należy traktować jako ekstensywne użytkowane użytki zielone lub wręcz tereny zadarnione. Wnioski z pracy pomogą w optymalnym kształtowaniu przestrzeni użytkowej terenów górskich i pogórskich z zachowaniem zrównoważonego rozwoju badanego obszaru.
Źródło:
Journal of Water and Land Development; 2011, 15; 19-28
1429-7426
2083-4535
Pojawia się w:
Journal of Water and Land Development
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gospodarka wodno-ściekowa w zlewni górnego Dunajca na tle przeobrażeń społeczno-strukturalnych i jakości wód powierzchniowych
Water and sewage management in the upper Dunajec River catchment basin compared to the socio-structural transformations and surface water quality
Autorzy:
Kopacz, M.
Twardy, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339600.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
gospodarka wodno-ściekowa
jakość wód powierzchniowych
ścieki bytowo-gospodarcze
zmiany strukturalno-przestrzenne
structural and spatial changes
surface water quality
water and sewage management
Opis:
Celem pracy było porównanie zmian w gospodarce wodno-ściekowej górskich obszarów wiejskich na tle pozostałych przeobrażeń, głównie w zakresie użytkowania ziemi, a także jakości wód powierzchniowych. Badania prowadzono w zlewni górnego Dunajca, po przekrój w Krościenku. Do analizy wykorzystano dane statystyczne z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie. Dane z układu administracyjnego przeliczano na układ zlewniowy za pomocą specjalnie opracowanej matrycy przeliczeniowej. Zestawiono też dane o jakości wód powierzchniowych, pozyskane m.in. z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie. Od lat 90. ubiegłego stulecia nastąpiły istotne zmiany strukturalne w obrębie powierzchni użytków rolnych. Ograniczeniu uległa powierzchnia gruntów ornych, a zwiększyła się powierzchnia użytków zielonych. W zakresie sanitacji zwiększyła się długość sieci kanalizacyjnej oraz liczba osób, która z tej sieci korzysta. Powstało wiele nowych oczyszczalni ścieków komunalnych. Nastąpiło też ograniczenie ilości powstających ścieków bytowo-gospodarczych, co bezpośrednio wynika ze zmniejszenia zużycia wody użytkowej. Na jakość wód wpływa wielkość ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych wraz ze ściekami, a ich zmienność ukazuje zróżnicowanie w efektywności pracy poszczególnych oczyszczalni.
The aim of this study was to compare changes of water and sewage management in mountain rural areas with transformations in land use and surface water quality. The study was conducted in the upper Dunajec River catchment to the cross-section in Krościenko. Statistical data obtained from the Regional Statistical Office in Krakow were used for this analysis. Data from the administration system were converted to the catchment system with a specially developed matrix of conversion. Data on surface water quality acquired from the Provincial Inspectorate of Environmental Protection in Kraków were also used. Significant structural changes have taken place since 1990s, mainly related to land use within the area of agricultural land. Surface area of arable lands has been reduced by almost 20% while that of grasslands has increased. Within the scope of sanitation, the length of the sewerage network and the number of people who benefited from this network have both increased. New sewage treatment plants have been built. There was also a decline in the production of domestic sewage, which directly resulted from smaller water consumption. The quality of water was affected by the volume of pollutants discharged in waste waters and its variability reflected differences in the efficiency of particular treatment plants.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2012, 12, 3; 103-121
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza zmian trwałych użytków zielonych w Karpatach na przykładzie zlewni górnego Dunajca i Raby
An analysis of changes in the Carpathian permanent grasslands based on the upper Dunajec and Raba river basins
Autorzy:
Kopacz, M.
Twardy, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/951884.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
wielofunkcyjność trwałych użytków zielonych
jakość wód powierzchniowych
zmiany strukturalno-użytkowe
multi-functionality of permanent grasslands
quality of surface water
structural and land use changes
Opis:
Zmiany zachodzące w strukturze użytkowania ziemi w Karpatach wyraźnie modyfikują ich dotychczasowe funkcje. Dotyczy to szczególnie trwałych użytków zielonych, które na skutek zmian społeczno-ekonomicznych również zmieniają swoje dotychczasowe przeznaczenie. Trwałe użytki zielone, wcześniej zazwyczaj produkcyjne, uległy stopniowemu przekształceniu w powierzchnie użytkowane ekstensywnie lub nawet całkowicie nieużytkowane. Wykorzystywane są też na potrzeby okołorolnicze i pozarolnicze, w tym również jako tereny budowlane lub usługowe. Wiele z nich w dalszym ciągu ulega samoistnej sukcesji w wyniku zachwaszczania, zakrzewiania i samozalesienia. Obecnie, w ramach dążenia do zrównoważonego i trwałego rozwoju danego obszaru, zmiany te należy ocenić, uwzględniając relacje zachodzące między nimi a aktywnością człowieka i jakością środowiska, szczególnie wodnego. W pracy przedstawiono zmiany powierzchni użytków zielonych wraz z ich oceną jakościową. Stwierdzono, że w obrębie trwałych użytków zielonych dominują użytki średniej i słabej jakości, które stanowią obecnie około 70–80% ich ogólnej powierzchni, a pozostałe należy zaliczyć do użytków o bardzo słabej kulturze. Następuje ponadto przejmowanie tej kategorii użytków rolnych pod wszelkiego rodzaju zabudowę. Wykazano też, że lepsza jakość wód koreluje z obszarami o dużym udziale powierzchni TUZ, co poszerza znaczenie pozaprodukcyjnych funkcji użytków zielonych w kontekście całego środowiska.
Changes of the land use structure in the Carpathians distinctly modify its actual functions. This is particularly true on permanent grasslands, which as a result of socio-economic changes also change their current destination. Permanent grasslands, which were usually productive, are currently transformer to areas used extensively or even completely abandoned. They are also used for nonagricultural activity as built-up or service areas. Many of them are still overgrowing by bush and forests. Now, these changes should be assessed with the consideration of human activity and environment al quality, especially water quality. This is related to sustainable development of the study area. This paper presents changes of grassland areas and of their quality. It was found that permanent grasslands of medium to low quality prevailed and now account for about 70-80 percent of their Total area. Other grasslands should be classified as such of very poor quality. These lands are further converted to built-up areas. It was also shown that improved water quality correlated with areas of a great share of permanent grasslands, which extends the importance of non-production function of grasslands in the context of the whole environment.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2013, 13, 3; 91-103
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Znaczenie ekstensywnego użytkowania łąkowo-pastwiskowego we wdrażaniu zasady cross-compliance na obszarach górskich 2013
The importance of meadow-pasture extensive use in the implementation of cross-compliance rule in mountain areas
Autorzy:
Kopacz, M.
Twardy, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338397.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
intensywność produkcji rolniczej
jakość wód powierzchniowych
trwałe użytki zielone
zasada wzajemnej zgodności
cross-compliance rule
intensity of agricultural production
permanent grasslands
quality of surface water
Opis:
Celem pracy była ocena zmian w charakterze i intensywności produkcji rolniczej, a także sposobie gospodarowania na trwałych użytkach zielonych, w kontekście możliwości wdrażania zasad „cross-compliance” – tzw. zasad wzajemnej zgodności – wśród rolników zamieszkujących tereny górskie i gospodarujących w nich. Analizę przeprowadzono dla dwóch zlewni górskich: górnego Dunajca po przekrój w Krościenku oraz górnej Raby po przekrój w Dobczycach. W ostatnich 10 latach, po wejściu naszego kraju do Unii Europejskiej, nastąpiło wyraźne zwiększenie powierzchni łąk. Powierzchnia pastwisk nie uległa większym zmianom, jedynie w wybranych fragmentach zlewni górnego Dunajca nieznacznie wzrosła. Zmniejszyło się pogłowie zwierząt gospodarskich, których obsadę zredukowano o kilkaset procent, co ograniczyło poziom nawożenia. Poprawiła się również jakość wód powierzchniowych w badanych zlewniach. Uwarunkowania te korzystnie wpływają na implementację zasady wzajemnej zgodności, która od 2009 roku jest wprowadzana w naszym kraju. Producenci rolni są zobligowani do przestrzegania jej wymogów w swoich gospodarstwach, a niskonakładowy charakter produkcji i duży udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych oraz dobra jakość wód powierzchniowych ułatwia im to zadanie, szczególnie w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego.
The study aims to assess both the changes in the type and intensity of agricultural production and the methods of permanent grasslands management in the context of implementation possibilities of “cross-compliance” rule amongst farmers living in mountain areas. The analysis was performed in two mountain catchments: in the upper Dunajec River down to the cross-section in Krościenko and in the upper Raba River down to the cross-section in Dobczyce. During the last ten years, after the access of our country to the European Union, the surface area of meadows significantly increased. The area of pastures has not changed much, except in some parts of the upper Dunajec River catchment. The livestock population was reduced by several hundred percent, which resulted in a decrease of fertilization level. An improvement of the quality of surface water was noted in the investigated catchments. These conditions have a positive effect on the implementation of the “cross-compliance” rule, which is being introduced in our country since 2009. Farmers are obliged to follow this rule in their farms. Low-input agricultural production, a high share of permanent grasslands in the structure of agricultural land and a good quality of surface water help farmers to meet the requirements, particularly in the environmental protection field.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2014, 14, 2; 49-66
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
An analysis of the impact of a liqudated salt mine and an municipal landfill on the quality of the Malinówka stream water in the former Barycz mining area
Analiza wpływu zlikwidowanej kopalni soli i składowiska odpadów komunalnych na jakość wód Malinówki w rejonie byłego obszaru górniczego Barycz
Autorzy:
d’Obyrn, K.
Klojzy-Karczmarczyk, B.
Mazurek, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/215838.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
obszar górniczy Barycz
składowisko odpadów komunalnych
eksploatacja otworowa soli
potok Malinówka
jakość wód powierzchniowych
Barycz mining area
municipal landfill
borehole salt mining
Malinówka stream
surface water quality
Opis:
Monitoring studies of the quality of the soil and water environment in the former Barycz mining area of the Wieliczka Salt Mine, a section currently used as municipal landfill, have been continuously conducted since 2000. The location of monitoring sites and the range of the monitored parameters were selected based on available historical data, taking into account the local geological and hydrogeological structure as well as hydrological conditions in the area of potential impact of the landfill. The Malinówka catchment monitoring study conducted by Wieliczka Salt Mine and MEERI PAS covers both a point above the landfill (point E) and a point located below the municipal landfill (point D) (Fig. 1). The adopted sampling scheme allows a comparison of the current level of contamination below the landfill with the local hydrogeochemical background, which the results of the measurements of the chemical composition of water in the headwater region of the Malinówka stream may be taken to represent. The paper presents averaged quarterly results of water quality measurements of the Malinówka stream between 2012 and 2014. Chloride, nitrate, and phosphate concentrations in the waters of the Malinówka stream sampled at the site below the landfill were, on average, several times higher than in the headwater regions. The chloride content in the water below the landfill was, on average, about 50 mg/dm3, while below the landfill it increased four-fold. Nitrate and phosphate content increased several-fold, but presented low values of up to several mg/dm3. Generally, there was no significant increase in heavy metal content at the site below the landfill. Their values both at point E as well as point D are low, often below the limit of quantification. In the waters of the Malinówka stream below the landfill (point D), only small increases in copper, zinc, and mercury content, and in individual cases chromium, were observed. [...]
Badania monitoringowe jakości środowiska gruntowo-wodnego na terenach byłego obszaru górniczego Barycz Kopalni Soli w Wieliczce a wykorzystywanego obecnie pod składowanie odpadów komunalnych, prowadzone są nieprzerwanie od 2000 roku. Lokalizacja punktów monitoringu oraz zakres badanych parametrów zostały oparte na posiadanych danych archiwalnych, przy uwzględnieniu lokalnej budowy geologicznej, hydrogeologicznej oraz warunków hydrologicznych w rejonie potencjalnego oddziaływania składowiska. Prowadzony przez Kopalnię Soli Wieliczka S.A. oraz IGSMiE PAN monitoring zlewni Malinówki obejmuje swym zakresem zarówno punkt położony na odcinku powyżej składowiska (punkt E), jak i punkt zlokalizowany poniżej składowiska odpadów komunalnych (punkt D) (rys. 1). Przyjęty system opróbowania pozwala na porównanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia poniżej składowiska z lokalnym tłem hydrogeochemicznym, za jakie można uznać wyniki pomiarów składu chemicznego wód w rejonie źródliskowym Malinówki. W pracy przedstawiono, uśrednione w kwartałach, wyniki pomiarów jakości wód Malinówki z lat 2012–2014. Stężenia chlorków oraz azotanów i fosforanów w wodach potoku Malinówka, pobieranych w punkcie poniżej składowiska, kształtują się na średnim poziomie kilka razy wyższym niż w rejonach źródliskowych. Zawartość chlorków w wodach przed składowiskiem kształtuje się na uśrednionym poziomie około 50 mg/dm3, natomiast poniżej składowiska wzrasta czterokrotnie. Zawartość azotanów i fosforanów wzrasta natomiast kilkakrotnie przyjmując jednak niskie wartości na poziomie do kilku mg/dm3. Generalnie nie zauważa się zdecydowanego podwyższenia zawartości metali ciężkich w punkcie poniżej składowiska. Ich wartości zarówno w punkcie E, jak i w punkcie D są niskie, często poniżej granicy oznaczalności. W wodach potoku Malinówka poniżej składowiska (punkt D) obserwowany jest jedynie niewielki wzrost zawartości miedzi, cynku i rtęci oraz w pojedynczych przypadkach także chromu.
Źródło:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi; 2014, 30, 4; 113-132
0860-0953
Pojawia się w:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-15 z 15

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies