Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "the Polish Language" wg kryterium: Temat


Tytuł:
Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się
Autorzy:
Krótki, Zuzanna Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/645216.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
semantics
history of the Polish language
taboo
vulgarism
Opis:
From the history of the lexemes gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięThe present article undertakes a semasiological analysis of four Polish vulgarisms associated with sexual intercourse: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się. Taking is the point of departure their etymology, it investigates the changes in the meanings of these units.It was discovered that initially the analysed lexemes communicated a very wide range of content, far from their contemporary semantic structure. Successively, some of their senses were rearranged, causing these units to become attributed to animal copulation and later to human sexual intercourse. However, it was until the mid-20th century that the analysed verbs have come to play the role of vulgarisms. Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięW artykule poddano analizie semazjologicznej cztery polskie wulgaryzmy wiązane ze stosunkiem seksualnym, tj.: gzić się, grzać się, parzyć się i bzykać się. Wychodząc od etymologii, badano zmiany w znaczeniach tych jednostek.Okazało się, że analizowane leksemy początkowo posiadały bardzo szerokie treści, dalekie ich współczesnej strukturze semantycznej. Sukcesywnie dochodziło jednak do przeszeregowania niektórych sensów, na skutek czego badane jednostki wpierw zaczęto odnosić do zwierzęcej kopulacji, natomiast nieco później do ludzkiego współżycia. Rolę wulgaryzmów analizowane czasowniki zaczęły odgrywać jednak dopiero w połowie XX wieku.
Źródło:
Adeptus; 2016, 8
2300-0783
Pojawia się w:
Adeptus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polszczyzna na Mohylewszczyźnie – przeszłość i stan obecny (raport z badań terenowych)
Autorzy:
Ostrówka, Małgorzata
Golachowska, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676816.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Belarus
the Mohylew region
Catholic Church
the Polish language
Opis:
Polish language in the Mohylew region – the past and present (the report on field research)The research in the Mohylew region is a continuation of research concerning the language of Catholics in former North-Eastern Borderland. The work contains an outline of the history of the Mohylew region including the history of the Catholic Church, education and functioning of Polish in this land. Besides Mohylew the following places were visited: Czausy, Faszczówka and Bezczynne where parishes are being revived. Evangelisation is in Belorussian and only in Mohylew one Holy Mass is in Polish every day. Conclusions: The Polish language in the Mohylew region has been functioning since 16th century what is confirmed in Mohylew town chronicles grave inscriptions in local Polish Cemetary. It has also been, excluding Jesuit parishes (Jesuits evangelised in the language of a given nationality, wrote catechisms and grammars) the language of prayers and lithurgy. The result of the progress of russification was that the range of its use narrowed down. The next stage (20’s and 30’s of 20th century) of the fight with the Church and religion led to interrupting passing the Polish language even in those families where it survived throughout former stages. In this way the Polish tradition was interrupted. At present it is very difficult to meet people using the old local Polish language. The Polish with regional features can be heard with those people who came to Mohylew after the World War II. There is also another quality: the language learned at school or courses. The Polish language is generally idiolectally diverse, its shape depends on the degree of fluency in Polish. On the basis of reviving catholicism and the Polish language with numerous young people who discovered their roots there is a process of reconstructing the Polish identity. Польский язык на Могилёвщине – прошлое и современность (отчёт по полевым исследованиям)Полевые исследования на Могилёвщине являются продолжением проводимых авторами исследований языка католиков на бывших северо-восточных рубежах Польши. В статье представлен краткий очерк истории Могилёвщины, католической церквы, просвещения на польском языке и функционирования польского языка на исследуемой территории. Кроме Могилёва авторы статьи посетили Чаусы, Фащевку и Бесчине. В этих местностях возрождаются католические приходы. Евангелизация и богослужения ведутся на белорусском языке. Только в Могилёве ежедневно одна месса происходит на польском языке. Выводы: Польским языком на Могилёвщине пользовались с XVI века, что подтверждают городские хроники и надписи на местном Польском кладбище. Кроме того он был (за исключением приходов, которые вели иезуиты, которые вели римскокатолическое вероучение на национальных языках) языком молитвы и литургии. По мере усиливания руссификации во время разделов Польши, использование польского языка уменьшалось. Очередной период (20-е и 30-е годы ХХ века) борьбы с католической церковью и религией стали причиной прекращения передачи польского языка даже в тех семьях, в которых он сохранился в предыдущий период. Одновременно прекратилась польская традиция. В настоящее время трудно найти людей, говорящих на давнем местном польском языке. Польский язык, насыщенный региональными диалектными чертами, встречается ещё у лиц, которые прибыли на Могилёвщину после второй мировой войны. Мы обнаружили ещё одну разновидность польского языка – это язык выученный в школе и на языковых курсах. В общем польский язык на Могилёвщине сильно дифференцирован в зависимости от индивида, а его качество от степени присвоения данного кода. Опираясь на возрождающийся католицизм и польский язык у многих молодых людей, которые обнаружили свои польские корни, наступает процесс реконструкции польского самосознания.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2012, 36
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiego
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678661.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
nomination
semantics
history of the Polish language
meaning change
Opis:
Names of dreams in the history of the Polish languageThis article analyzes old names of dreams. During the process of collecting and sorting of the material, etymological data were taken into consideration, which allowed to establish that all the investigated units concentrated around three fields: 1. words with the root: sen/sn-, 2. words with the root: mor-/mar-/marz-, 3. words with the root: widz-. The dominating method in this sketch is the analysis of contexts in which the words within the “dream field” appeared. Considering as evidence the usages of each word recorded in dictionaries of old Polish, I deduce its meaning value in particular periods. Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiegoW artykule analizie poddano dawne nazwy marzeń sennych. Podczas porządkowania materiału pod uwagę wzięto dane etymologiczne, które pozwoliły ustalić, że wszystkie badane jednostki koncentrowały się wokół trzech pól: 1. o rdzeniu sen-/śn-; 2. o rdzeniu mor-/mar-/marz-; 3. o rdzeniu widz-. Metodą dominującą w szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola marzenie senne. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskuję o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennych
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678837.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
secondary prepositions
spatial relations
history of the Polish language
language evolution
Opis:
Some remarks about the development of secondary spatial prepositionsThe literature devoted to spatial prepositions is quite abundant. The present article constitutes a recapitulation of the historical research which has heretofore been done on the subject. It is also an attempt at presenting the general characteristics of the evolution undergone by the class of units being described. This class is treated here in a broad manner, taking into account also equivalence. Spatial prepositions are the oldest layer of secondary forms and as far as many aspects are concerned, they constitute a very peculiar group. The attention of the scholar is drawn to lexemes such as blisko [close to, near] and the complex prepositions such as zza, poza, spoza [from behind, beyond, from beyond], which emerged quite late. Properties which are important for the evolution of the prepositions in question also include the considerable number of their variants. The direction of their evolution is quite clear also as far as their functions are concerned. The Polish language inherited from the Proto-Slavonic language precise distinctions of proximity, in contradistinction to the ablative content or expressions of considerable distances, which are indicated in a relatively general manner. The development of secondary prepositions emphasizes these properties of spatial description even further. As years went by, the disproportion between the indications of approaching and departing, of being near and being far away, did not diminish. On the contrary, it increased. The peculiarity of secondary prepositions is determined by their relationship with other classes of words that also describe spatial relations. Without doubt, this mutual relationship, which determines the evolution in spatial description, requires in-depth research. Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennychLiteratura poświęcona przyimkom przestrzennym jest dość bogata. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań historycznych i jednocześnie próbę ogólnej charakterystyki ewolucji omawianej klasy jednostek. Klasa ta traktowana jest tu szeroko, również z uwzględnieniem ekwiwalencji. Przyimki przestrzenne stanowią najstarszą warstwę form wtórnych i tworzą grupę pod wieloma względami specyficzną. Zwracają uwagę leksemy typu blisko oraz dość późno utworzone przyimki złożone typu zza, poza, spoza. Do cech ważnych dla ewolucji omawianych przyimków zalicza się również znaczną wariantywność. Kierunek ich ewolucji jest dość wyrazisty także pod względem pełnionych funkcji. Polszczyzna odziedziczyła po prasłowiańszczyźnie szczegółowe wyróżnianie relacji bliskości w odróżnieniu od dość ogólnie wskazywanych treści ablatywnych czy określeń znacznych odległości. Rozwój przyimków wtórnych te cechy opisu przestrzennego jeszcze mocniej uwypukla. Dysproporcja między wskazaniem zbliżanie–oddalanie, blisko–daleko z biegiem lat nie zmniejsza się, a wręcz przeciwnie – rośnie. O swoistości przyimków wtórnych decyduje związek z wieloma innymi klasami wyrazów – wyznacznikami relacji przestrzennych. Ta wzajemna zależność, wyznaczająca ewolucję w opisie przestrzennym, niewątpliwie wymaga gruntownych badań.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2018, 53
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słownik Józefa Krasnego a żywy polski język radziecki w dwudziestoleciu międzywojennym (kilka uwag o konkursie ogłoszonym przez „Trybunę Radziecką” w 1930 roku)
Autorzy:
Graczykowska, Tamara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676366.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
the Polish language in the Soviet Union
period between the wars
Rusicisms
Sovietisms
Opis:
The dictionary of Józef Krasny and Polish living Russian language in the interwar period (several remarks about the competition published in „Trybuna Radziecka” in 1930)In 1930 the editor-in-chief of the Russian-Polish Dictionary, Józef Krasny, asked the readers of the newspaper “Trybuna Radziecka”, published in Moscow in 1927–1938, to send to the newspaper “Trybuna Radziecka” the best Polish equivalents of presented words. The list of the Rusicisms and the Sovietisms was published in “Trybuna Radziecka” and contained about 90 lexems. In Józef Krasny’s opinion these words had not very good translation in the Soviet Polish language. He described the process of creation of this dictionary in “Trybuna Radziecka”. The editor of Russian-Polish dictionary made effort to reflect as closely as possible the language of proletarian revolution, the new realities of life in the Soviet Union. The Russian-Polish Dictionary was criticized by contemporaries. Among them was Bruno Jasieński. The article presents a lexical material excerpted from the “Trybuna Radziecka”. The author tries to show that many of lexems presented in “Trybuna Radziecka” in list of Józef Krasny were in common use in the Soviet variant of Polish language in the years preceding World War II. The author incorporated only these Rusicisms and Sovietisms extracted from the “Trybuna Radziecka” which were presented in newspaper by Józef Krasny and were discussed in the newspaper ”Kultura Mas” by Bruno Jasieński. The paper contains 12 pairs of lexems, like czystka – przesiew, gbur – kułak, gosprad – kołchoz, łazik – progulszczyk. The aim of the article is show that the “Trybuna Radziecka” reflects living Polish language in the post-revolution Soviet Russia.  Словарь Юзефа Красного и  живой польский советский язык в двадцатилетие между первой и второй мировой войнoй (несколько замечаний о конкурсе, объявленном газетой „Trybuna Radziecka” в 1930 г.)В  1930  году  редакция  газеты  „Trybuna  Radziecka”,  которая  издавалась в Москве, проживающими здесь польскими коммунистами, объявила языковой конкурс. Редактор польско-русских словарей поместил в газете список русских лексем, не имеющих, по его мнению, удачных польских эквивалентов. В список вошли, главным образом, наименования новых советских реалиий (напр., избач, колхоз, подкулачник, прогул, прогульщик, чистка и др.). Редактор Юзеф Красны обратился к читателям с просьбой присылать в редакцию газеты переводы указанных слов с целью выбора самых удачных эквивалентов и помещения их в подготавливаемом для издания русско-польском словаре.В статье рассмотрена часть таких слов. Автор пытался показать, что советизмы и руссизмы (заимствования из русского языка), отобраны Ю. Красным были использованы также в языке (польском) газеты „Trybuna Radziecka”. На страницах газеты параллельно появлялись и руссизмы, к которым автор словаря просил подбирать эквиваленты, как и новые польские переводы советской лексики (напр., czystka – przesiew, gosprad – sowchoz, łazik – progulszczyk, wyrwa – proryw).
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2010, 34
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne polskie intensyfikatory wywodzące się od staroczeskiego "přieliš"
Historical Polish Intensifiers Derived from the Old Czech přieliš
Autorzy:
Mitrenga, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695734.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
Czech borrowings in Polish
intensifiers
extinct words
Opis:
This article is devoted to a historical-linguistic analysis of the equivalents of the Old Czech přieliš in historical Polish: the words bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz and przylisz. The study refers to key findings of researchers about these words, their origins and meaning. On the basis of analysis of linguistic material the author formulates conclusions about word-formation of the equivalents of přieliš in Polish, their frequency in monuments of Polish literature from the Old Polish period to the end of the sixteenth century, their meaning and status in Polish, as well as presumable causes of their disappearance from the language. The paper presents examples that confirm their functioning in monuments of the Polish language, such as Biblia królowej Zofii [Queen Sophia’s Bible] from the mid-fifteenth century and Biblia Jana Leopolity [John Leopolita’s Bible] from 1561, as well as in dictionaries of Polish. The study also considers information about Old Czech and compares parallel verses of Polish and Czech Bible translations.
Artykuł poświęcony jest historycznojęzykowej analizie odpowiedników staroczeskiego přieliš, czyli wyrazów bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz i przylisz w dawnej polszczyźnie. Autorka przytacza najważniejsze opinie badaczy o wymienionych wyrazach, ich pochodzeniu i znaczeniu. Na podstawie analizy materiału językowego formułuje wnioski dotyczące budowy słowotwórczej staroczeskich odpowiedników přieliš w języku polskim, ich frekwencji w zabytkach literatury polskiej od staropolszczyzny do końca XVI w., znaczenia i statusu tych wyrazów w polszczyźnie, a także przypuszczalnych przyczyn ich zaniku. W artykule przedstawiono przykłady potwierdzające funkcjonowanie wspomnianych wyrazów zarówno w zabytkach języka polskiego m.in. w Biblii królowej Zofii z połowy XV w. i Biblii Jana Leopolity z 1561 r., jak i w słownikach języka polskiego. Ponadto autorka przywołuje informacje o staroczeskim i porównuje równoległe wersety przekładów Biblii na język polski i czeski.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spójnik zaś – przyczynek do opisu leksykalizacji struktur (wyrażeń) składniowych w polszczyźnie
The Conjunction zaś: A Contribution to the Description of the Lexicalisation of Syntactic Structures (Phrases) in Polish
Autorzy:
Sikora, Kazimierz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38707152.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
cognitive grammar
semantics
function words
Opis:
The article presents hypothetical mechanisms of semantic changes that led to the transformation of the Proto-Slavic prepositional phrase *za + sę into a temporal adverb and then into a particle and a coordinating adversative conjunction, resulting in the emergence of the homonymous lexeme zaś (I, II, III). As analysed in the study, a crucial role was performed by a cognitive metaphor that grounds the space occupied by a person experiencing directed motion (cognitive subject – front : back relationship) in the temporal domain (future : past). The phrase under discussion gradually lost its original deictic features (the pronoun *sę spatially identifies the cognitive subject, e.g. spojrzał za siebie ‘he looked behind himself’ vs spojrzał przed siebie ‘he looked ahead’), gained anaphoric properties, and became semantically specialised in the Polish language (it came to express contrast to what has been mentioned earlier). Except for dialects, its grammatical polyfunctionality became limited. It is also increasingly replaced by the lexeme znów/znowu.
Autor przedstawia hipotetyczne mechanizmy zmian semantycznych, które doprowadziły do przekształcenia psł. frazy przyimkowej *za + sę w przysłówek temporalny, a potem w partykułę i spójnik parataktyczny przeciwstawny i w rezultacie do powstania homonimicznego leksemu zaś (I, II, III). W jego rozważaniach kluczowe znaczenie ma metafora kognitywna, osadzająca przestrzeń zajmowaną przez człowieka doświadczającego ukierunkowanego ruchu (podmiot poznawczy – relacja przód : tył) w domenie temporalnej (przyszłość : przeszłość). Omawiana fraza traci z czasem pierwotne cechy deiktyczne (zaimek *sę identyfikuje przestrzennie podmiot kognitywny, por. spojrzał za siebie vs spojrzał przed siebie), zyskuje własności anaforyczne i specjalizuje się znaczeniowo w polszczyźnie (konfrontacja z tym, o czym była mowa wcześniej). Poza gwarami ogranicza też swoją polifunkcyjność gramatyczną. Coraz częściej bywa zastępowana przez leksem znów/znowu.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2023, 58
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawna ROZKOSZ – o rozumieniu i wartościowaniu pojęcia na podstawie użyć leksemu "rozkosz"
The Historical ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT): On the Understanding and Evaluation of the Concept on the Basis of the Use of the Lexeme rozkosz
Autorzy:
Raszewska-Żurek, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695743.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
historical semantics
axiolinguistics
rozkosz 'pleasure, delight'
Opis:
This article is devoted to the reconstruction of the manner of understanding and evaluation of the concept ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT) in the Old, Middle and subsequent periods of the development of the Polish language, until the early twentieth century, when the modern understanding of this concept was established. The analysis focuses on the contextual uses of the lexeme rozkosz and reveals the dichotomous nature of the early concept: from the Old Polish period until the breakthrough of the Enlightenment there was the ROZKOSZ DUCHOWA (SPIRITUAL DELIGHT), motivated in a religious way and evaluated positively, and the ROZKOSZ CIELESNA (CARNAL, SENSUAL PLEASURE), reduced to sin and burdened with a negative evaluation. From the Renaissance period the concept slowly expanded to cover various spheres of life, and after the breakthrough period of the Enlightenment it became more marked: rozkosz came to refer to the social, aesthetic and intellectual sphere and it began to lose its religious basis. This process was accompanied by the decline of the evaluation and the dichotomy of the concept.
Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji sposobu pojmowania i wartościowania pojęcia ROZKOSZ w dobie staro- i średniopolskiej i później, do początków XX w., kiedy ustaliło się jego współczesne rozumienie. Analiza skupia się na kontekstowych użyciach leksemu rozkosz. Ujawniła ona dychotomiczny charakter dawnego pojęcia – od staropolszczyzny aż do przełomu oświeceniowego istniała ROZKOSZ DUCHOWA – motywowana religijnie i wartościowana pozytywnie oraz ROZKOSZ CIELESNA, zmysłowa, sprowadzana do grzechu i obarczona negatywną oceną. Od renesansu pojęcie powoli rozszerzało się na różne sfery życia, co po przełomie oświeceniowym stało się wyraźniejsze – rozkosz zaczęła dotyczyć sfery społecznej, estetycznej, intelektualnej i traciła umocowanie religijne – wraz z tym procesem zanika wartościowanie i dychotomia pojęcia.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rosyjskie skrótowce porewolucyjne w pierwszych radzieckich słownikach dwujęzycznych
Autorzy:
Mędelska, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676364.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
the Polish Russian language
bilingual lexicography
abbreviations
Opis:
Russian post-revolutionary abbreviations in the first bilingual Russian dictionariesThe process of real expansion of abbreviations started at the end of 19th century and it developed tremendously in 20th century. The process of creating abbreviations in Russian became active after World War I and suddenly became widespread particularly in the post-revolutionary period. At that time abbreviations were created spontaneously and in a disorganized way, yet numerous creations were commonly used. The period of time during which they were used was usually short, compare: ОСОАВИАХИМ (= Общество содействия обороне, авиации и химическому строительству). In most cases they were names of political parties, combat, revolutionary, social and other organizations, for instance: волисполком, военкомат, ревком. This characteristic type of Russian lexis was very troublesome for Polish intellectuals who were trying to code the Polish Russian language, i.e. specific, language code with many Russian and Soviet idioms that was used by the Polish living in the Soviet Union during the post-revolutionary period. Attempts to standardize abbreviations were reflected in translation dictionaries (Polish-Russian and Russian-Polish) published in Moscow in the 30s of 20th century. Русские послереволюционные аббревиатуры в первых советских двуязычных словаряхПроцесс настоящей экспансии аббревиатур начался в конце XIX столетия и продолжался, продвигаясь большими темпами, в ХХ веке. В русском языке аббревиация сильно активизировалась после первой мировой войы, особенно бурно распространялась в ранний послереволюционный период. В то время аббревиатуры образовались спонтанно, стихийно, неупорядоченно, но – несмотря на это – многие подобные образования попадали в общенародный обиход. Как правило, их жизнь быстро обрывалась, ср. ОСОАВИАХИМ (= Общество содействия обороне, авиации и химическому строительству). В основном это были названия политических партий, боевых, революционных, общественных и др. организаций, напр.: волисполком, военкомат, ревком. Этот характерный слой русской лексики доставлял много хлопот польским интеллигентам, пытавшимся кодифицировать советский польский язык, этот особый, сильнорусифицированный и советизированный языковой код, используемый поляками, проживавшими в СССР в межвоенный период. Попытки нормализовать образования аббревиатурного типа нашли отражение в переводных словарях (польско-русском и русско-польском), выпущенных в Москве в 30-е годы ХХ в.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2010, 34
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku
Autorzy:
Dzięgiel, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676533.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Polish press abroad
history of the Polish press
Polish-language press published in the 1920s and 1930s in the USSR
the Sovietisation of the Polish-language press in the USSR
Sovietisms in the Polish language
Polish minority in the USSR
Opis:
The Adjective czerwony ‘red’ in the Polish-Language Press Published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s The subject of the article is the analysis of the meaning and collocations of the adjective czerwony ‘red – Communist, Soviet’ in the Polish-language press published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s. The press was primarily to function as a tool for the Sovietisation of the Polish minority, thus the periodical press was directly dependent on state publication policies. The research was conducted on a textual sample encompassing a selection of issues of 36 Polish-language press titles, diversified in terms of their scope, target group, and subject matter.The lexeme czerwony is characterised by a very high textual frequency, a few times higher than in the case of adjectives denoting other colours; thus, there are over 770 examples of the word czerwony, while the next in line are biały ‘white’ – 135 and czarny ‘black’ – 110. The frequency is definitely increased by the fact that the adjective czerwony also constitutes part of various newly-formed proper nouns.In the analysed texts, czerwony has new meaning, not only ‘revolutionary, Communist’ (thus encompassing also people, places and actions generally linked to Communism, including outside Russia), but also with a semantic narrowing of meaning to apply to the Soviet situation – ‘Bolshevik, Soviet’. The broad positive semantic connotations which make this adjective part of a bipolar system, i.e. good (red) – bad (not red), are also significant. The positive context, connected to people, organisations, places and actions whose attribute is czerwony, serves to meliorate the lexeme. Through such means, new collocations and lexemes are formed in Soviet Polish language with the participation of the adjective czerwony, written into the actuality of the USSR. Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku Przedmiotem artykułu jest analiza znaczenia i łączliwości przymiotnika czerwony ‘komunistyczny, sowiecki’ w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX w. Prasa miała być przede wszystkim narzędziem sowietyzacji mniejszości polskiej, periodyki zależne były więc ściśle od państwowej polityki wydawniczej. Badania zostały przeprowadzone na podstawie wyboru numerów z 36 polskojęzycznych tytułów prasowych, zróżnicowanych co do zasięgu, adresata i tematyki.Leksem czerwony charakteryzuje bardzo wysoka frekwencja tekstowa, kilkukrotnie wyższa niż przymiotników nazywających kolejne kolory: czerwony ma ponad 770 wystąpień, następny w kolejności jest biały – 135 i czarny – 110. Zdecydowanie zwiększa jego frekwencję to, że wchodzi również w skład nowo tworzonych nazw własnych.W badanych tekstach czerwony ma kilka odcieni znaczeniowych: znaczy nie tylko ‘rewolucyjny, komunistyczny’, więc obejmujący osoby, miejsca i działania związane ogólnie z komunizmem, ale też ‘bolszewicki, sowiecki’ – z zawężeniem semantycznym do realiów sowieckich. Istotne są ponadto szerokie pozytywne konotacje semantyczne, które wpisują ten przymiotnik w układ dwubiegunowy: dobry (nasz) – zły (obcy). Melioryzacji leksemu służy pozytywny kontekst powiązany z osobami, organizacjami, miejscami i działaniami, których atrybutem jest czerwony, a także nagromadzenie określeń pozytywnie wartościujących. W ten sposób formuje się w polszczyźnie sowieckiej sieć nowych kolokacji i leksemów z udziałem przymiotnika czerwony, wpisana w rzeczywistość ZSRR.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2016, 40
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O losie niektórych leksemów gwarowych w sytuacji zaniku gwar
Autorzy:
Kucharzyk, Renata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678963.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
the Polish dialects
the colloquial Polish language
Internet
expressive vocabulary
Opis:
On the fate of some dialectal lexemes in the situation of dialect disappearanceThis article concerns the durability of dialectal vocabulary in the situation in which local dialects are disappearing. It turns out that although the use of local dialects is decreasing, local dialect lexis has not disappeared completely. This is because some dialectal words are being incorporated into colloquial language. The intensity of this phenomenon varies – from occasional occurrences to strong rooting in the lexicon of colloquial Polish. The basis for these considerations is the word bambuch (belly) and a few other units from its word family (bambuszek, rozbambuszyć, wybambuszyć). The way they function in the colloquial language has been traced in the utterances of Internet users published on different forums. As the mate rial analysis reveals, local dialect words often become components of colloquial utterances, as a result of which they maintain their vivacity and it is possible for them to be included in general Polish vocabulary. O losie niektórych leksemów gwarowych w sytuacji zaniku gwarW tym artykule podjęto temat trwałości słownictwa dialektalnego w sytuacji zaniku gwar. Okazuje się, że wycofywanie się gwar z użycia nie oznacza zupełnego zaniku leksyki gwarowej. Część tego słownictwa przedostaje się bowiem do języka potocznego. Nasilenie zjawiska jest różne – od sporadycznych użyć po dobre osadzenie w zasobie polszczyzny potocznej. Podstawę niniejszych rozważań stanowi wyraz bambuch ‘brzuch’ i kilka innych jednostek z jego rodziny słowotwórczej (bambuszek, rozbambuszyć, wybambuszyć). Ich funkcjonowanie w języku potocznym zostało prześledzone w wypowiedziach użytkowników Internetu zamieszczonych na rozmaitych forach. Jak pokazała analiza materiału, wyrazy gwarowe często stają się komponentami wypowiedzi potocznych, dzięki czemu podtrzymują swoją żywotność i mają szansę na stałe wejść do zasobu polszczyzny ogólnej.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2015, 50
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie „Słownika polonizmów w języku litewskim” Rolandasa Kregždysa)
Loanword Dictionaries as Evidence of the Power of Languages (on the Example of “Słownik polonizmów w języku litewskim” [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] by Rolandas Kregždys)
Autorzy:
Rak, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38436162.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
etymologia
język litewski
polonizm
moc języka polskiego
etymology
Lithuanian language
Polish loanword
the power of the Polish language
Opis:
Two publications by Rolandas Kregždys – Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim [Specification of the Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] and Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian], both published in Vilnius in 2016 in the series Studia Etymologica Baltica – enable a closer look at Polish-Lithuanian relations through the prism of lexis. As discussed in this article, there is a clear disparity in these relations. While the Lithuanian language adopted a lot of Polonisms (maybe even about 3,000), Lithuanian borrowings in the general Polish language are a resource of at most a dozen or so words. This can be explained by the power of the Polish language. Polish loans in Lithuanian are mostly old words (extracted from documents from the sixteenth–eighteenth centuries), including those originating from Western European languages. Thanks to them, the Polish language has enabled and strengthened cultural transmission, perpetuating the position of Lithuania in the sphere of Western (Latin) culture.
Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim i Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa, opublikowane w Wilnie w 2016 roku, w serii Studia Etymologica Baltica, pozwalają dokładniej spojrzeć na relacje polsko-litewskie przez pryzmat leksyki. W tych relacjach widać wyraźną dysproporcję. O ile litewszczyzna przejęła z języka polskiego bardzo dużo leksemów (może nawet ok. 3 tysięcy), o tyle pożyczki litewskie w polszczyźnie ogólnej to zasób najwyżej kilkunastu wyrazów. Można to wyjaśnić mocą języka polskiego. Polonizmy w litewszczyźnie to przede wszystkim dawne wyrazy (wynotowane z dokumentów z XVI–XVIII wieku). Są w tej grupie słowa przejęte z języków zachodnioeuropejskich. Dzięki nim polszczyzna umożliwiła i wzmocniła transmisję kulturową, utrwalając pozycję Litwy w kręgu kultury zachodniej (łacińskiej).
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2020, 44; 43-64
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wybrane zagadnienia składni regionalnej w polszczyźnie „Kuriera Wileńskiego” z lat 1924–1939
Autorzy:
Joachimiak-Prażanowska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676914.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
regional syntax
social-political and cultural situation
the Polish language
north boundary dialect
Opis:
Selected issues in regional syntax questions in the language of Kurier Wileński from the years 1924–1939The article presents issues of choice in the scope of regional syntax. These are characteristics the most characteristic for the syntax of north and east Borderland.The analysis of the collected syntax characteristics was conducted by means of Kurier Wileński material.48 types of specific syntax structures were excerpted from the questioned newspaper (29 of them were chosen in this article for presentation). In Kurier Wileński one finds north Borderland syntax questions (ones the most often described in the literature of the subject), and several specific constructions functioning in the post-war Vilnius newspapers, however not registered earlier on the Borderland.The text frequency of the structures was diverse. One noted the most often specific constructions with the preposition dla (127 certifications), and adjectival predicatives in ablative (111), as well as nominal sentences without copula (49), and the following structures: w Białorusi / do Białorusi (34), łotewska i estońska delegacje (28), chronić od czegoś (27), czekać czegoś (22). However the greatest amount of syntax characteristics occasionally occurred in the questioned texts (1–2 certifications).As it was proved by the analysis, more than 70% of the syntax characteristics found in Kurier Wileński are the loan translations of Russian structures (at the same time nearly all the remaining constructions are based on Russian language). In the subsequent newspapers the percentage of Russicisms was even higher. On these grounds the north Borderland syntax was and is highly Russificated. Избранные явления синтаксических особенностей регионального польского языка в газете «Kurier Wileński» 1924–1939 годовВ настоящей статье представлены избранные синтаксические явления регионального варианта польского языка в период двадцатилетия между первой и второй мировыми войнами. Это нaиболее характерные особенности синтаксиса северо-восточных районов польского государства. Анализ синтаксических явлений проведен по текстам ежедневной газеты «Kurier Wileński». В исследуемом журнале автором обнаруженo 48 типов своеобразных региональных синтаксических конструкций – 29 из них показаны в настоящей статье. В газете «Kurier Wileński» появились характерные синтаксические явления (чаще всего описываемые в литературе предмета), а также немало конструкций, функционирующих в послевоенной вильнюсской прессе и в письменном польском языке межвоенного периода в Советской Беларуси, которые на территории бывших северо-восточных районов польского государства раньше не регистрировались. Текстуальная частотность своеобразных синтаксических структур различна. Чаще всего отмечались особенные конструкции с предлогом для (127 примеров) и именные части составного именного сказуемого, употребляемые в форме творительного падежа (111), а также предложения с нулевой связкой (49) и следующие конструкции: w Białorusi / do Białorusi (34), łotewska i estońska delegacje (28), chronić od czegoś (27), czekać czegoś (22). Большинство, однако, синтаксических особенностей в исследуемых текстах, засвидетельствованы единичными примерами (1–2 примера). Как показал анализ, свыше 70% синтаксических явлений в газете «Kurier Wileński» это кальки русских структур. Почти все остальные конструкции поддерживались влиянием русского языка. В журналах позднейшего периода процент русизмов еще больший. Таким образом, синтаксис севернокресовой польской прессы был и в дальнейшем остается под очень сильным влиянием русского языка.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Północnokresowe cechy fleksyjne w polszczyźnie „Kuriera Wileńskiego” w dwudziestoleciu międzywojennym
Northern borderland inflectional features in the Polish language of Kurier Wileński in the interwar period
Autorzy:
Joachimiak-Prażanowska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676341.pdf
Data publikacji:
2015-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
inflectional features
Polish press
borderland variety of the Polish language
cechy fleksyjne
prasa polska
polszczyzna północnokresowa
Opis:
This article presents Northern Borderland inflectional features functioning in the Polish language of a daily newspaper released in Vilnius county in the period of Interwar. Specific language facts concerning the scope of inflection, not corresponding with common Polish standards, in the Interwar period were excerpted from Kurier Wileński between 1924 and 1939. In this newspaper, 21 peculiar phenomena occurred which are classified by linguists examining earlier periods as characteristic features of the Northern Borderland inflection. The textual frequency of distinctive forms varied. Only six phenomena were significantly outstanding with their high frequency of occurrence: change of number (oklask), special inflectional endings of genitive case in nominal form (krzaku, gabineta), ending -a in nominative case of plural form (fakta), enclitic form mię, omission of the reflexive pronoun się in reflexive verbs (wymknąć), reflexive verbs functioning as passive verbs (wydają się obiady). These innovative changes are only changes of number and verbs without common się. The rest of features in the researched period were recessive in the general Polish language. All phenomena mentioned here occurred often (usually more often than in the analysed newspaper) in post-war Vilnius press. The analysis proved that inflection reflected in Kurier Wileński bears traits of regional variety of language. The situation observed in the examined newspaper is similar to the situation appearing in almost all post-war Vilnius press, however there are a few significant differences. Later Vilnius press was more saturated with inflectional originalities than the post-war Kurier Wileński and contained more variety of peculiar forms.
Artykuł przedstawia północnokresowe cechy fleksyjne, funkcjonujące w języku polskim gazety codziennej wydawanej na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym. Specyficzne fakty językowe z zakresu fleksji, niezgodne z normą ogólnopolską, obowiązującą w dwudziestoleciu międzywojennym, wyekscerpowano z „Kuriera Wileńskiego” (dalej KW) z lat 1924–1939. W analizowanym czasopiśmie wystąpiło 21 swoistych zjawisk, zaliczanych przez badaczy wcześniejszych okresów do charakterystycznych właściwości fleksji kresowej. Frekwencja tekstowa form osobliwych była zróżnicowana. Dużą częstością wystąpień odznaczało się zaledwie 6 zjawisk: zmiany liczby (np. oklask), osobliwe końcówki dopełniacza lp. (np. krzaku, gabineta), końcówka -a w mianowniku lm. (np. fakta), postać enklityczna mię, pomijanie zwrotnego się (np. wymknąć), formy czasowników z zaimkiem zwrotnym „się” w funkcji strony biernej (np. Wydają się obiady). Innowacyjne są tu tylko zmiany liczby oraz czasowniki bez ogólnopolskiego się. Pozostałe cechy w badanym okresie były w ogólnej polszczyźnie recesywne. Wszystkie wymienione tu zjawiska występowały często (zazwyczaj częściej niż w analizowanym czasopiśmie) w powojennej prasie wileńskiej. Analiza wykazała, że fleksja odzwierciedlona w KW nosi pewne piętno regionalności. Stan zaobserwowany w badanej gazecie jest zbliżony do sytuacji stwierdzonej w wydawanej tuż po II wojnie światowej „Prawdzie Wileńskiej”, zarysowują się jednak znamienne różnice. Późniejsza prasa wileńska była znacznie bardziej nasycona osobliwościami fleksyjnymi niż międzywojenny KW. Odzwierciedliła się w niej znacznie większa rozmaitość form osobliwych.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2015, 39; 90-114
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w Łatgalii
Tomb inscriptions in Rēzekne and Kraslava (Latvia) as an example of co-existence of cultures and languages in Latgale
Autorzy:
Ostrówka, Małgorzata Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676644.pdf
Data publikacji:
2014-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Latvia
Latgale
tomb inscriptions
the language of inscriptions
the Polish language in Latgale
łotwa
napisy nagrobne
Łatgalia
język polski w Łatgalii
Opis:
The article presents structural and linguistic analysis of tomb inscriptions in two cemeteries in Latgale, Latvia – in Rēzekne and Kraslava. Five types of inscriptions are presented: nominative-identifying, locating-identifying, inscriptions with eschatological expressions, inscriptions with an invocation to the deceased and inscriptions on symbolic tombs. The Polish tombs do not differ from Latvian ones. Sometimes it is difficult to define the nationality of the person buried in a given grave, e.g. when the surname has a Polish ending (Lipowski) and the inscription is in Latvian. The article mentions a few traces of the influence of the Orthodox culture, represented by high fences made of metal surrounding the grave. The linguistic analysis showed similarity of the inscriptions from Latvia to those from Lithuania and Belarus. It can be confirmed by the presence of such features of the North Borderland as akanye, ukanye, reduction e > i/y, soft pronunciation of consonants l’, č’, d’, t’, r’. One can also observe the influence of the neighbouring languages, Russian and Latvian, on the Polish language, i.e. mixing letters and their functions. The similarity can be noticed in the form of graves – they are earth graves with a tombstone at the head including identifying data, religious symbols and portraits of the deceased.
W artykule dokonano analizy strukturalnej i językowej napisów nagrobnych na dwóch cmentarzach na Łotwie w Łatgalii – w Rzeżycy (Rēzekne) i Krasławiu (Krāslava). Przedstawiono 5 typów inskrypcji: nominatywno-identyfikacyjne, lokatywno-identyfikacyjne, inskrypcje ze zwrotami eschatologicznymi, inskrypcje z inwokacją do osoby zmarłej oraz inskrypcje na grobach symbolicznych. Polskie nagrobki nie różnią się od łotewskich. Czasami wręcz trudno stwierdzić, jakiej narodowości były osoby pochowane w danym grobie, np. gdy nazwisko posiada polski sufiks -ski (np. Lipowski ), a napis jest po łotewsku. Nieliczne są ślady wpływu kultury prawosławnej w postaci wysokich metalowych ogrodzeń. Analiza językowa wykazała podobieństwo napisów z Łotwy do inskrypcji z Litwy i Białorusi. Potwierdza to obecność takich cech północnokresowych, jak: akanie, ukanie, redukcja e > i/y, miękka realizacja spółgłosek l’, č’, d’, t’, r’. Zauważalny jest także wpływ języków sąsiadujących – rosyjskiego i łotewskiego na polszczyznę polegający głównie na mieszaniu liter i ich funkcji. Podobieństwo obejmuje także formę nagrobków – groby są ziemne z płytą u wezgłowia, na której wygrawerowane są dane identyfikacyjne, symbole religijne oraz portrety zmarłych.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2014, 38; 40-66
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies