Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "History of language" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Atrybutywne nominacje Boga: 'jeden', 'jedyny' w polskich przekładach Biblii i Koranu
    Autorzy:
    Kulwicka-Kamińska, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676750.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    history of language
    semantics
    lexicography
    translation
    religious terminology
    Opis:
    Names of attributes of Gods: one, sole in Polish translations of Bibles and the QuranThe present article spans many different areas of linguistics (the history of Polish, theolinguistics, Islamic linguistics, kitabistics, religious language) and translation studies. The purpose of the article is a comprehensive presentation of how Arabic lexis and phraseology were rendered in Slavonic languages (especially in the Polish dialects of the northern borderland of Poland, and also in Belorussian dialects); and how Arabic and Turkish forms were transposed into grammatical and lexical system of Polish and Belorussian.The article analyses the transpositions of the Arabic names for God into Slavonic languages in the writings of Tatars in the Grand Duchy of Lithuania and in Polish printed translations of Koran, in comparison with the names of God that appear in the Polish translations of the Bible. Атрибутивные номинации Бога: один, единственный в польских переводах Библии и КоранаПо предмету исследования и методологии, данная статья соединяет в себе элементы лингвистики (история польского языка, теолингвистика, исламская лингвистика, китабистика, религиозный язык) и теории перевода. Цель настоящей статьи – максимально полное представление способов передачи арабской лексики и фразеологии в славянских языках (точнее, в северном периферийном польском диалекте, а также в белорусских диалектах) или приспособления арабских и турецких форм к грамматико-лексическим системам этих языков. В данной статье предпринимается попытка анализа перевода атрибутивных номинаций Бога с арабского на славянские языки в письменности татар Великого княжества Литовского, а также в польских печатных переводах Корана в сопоставлении с Его названиями, имеющимися в польских переводах Библии.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z fonetyki "Listów Święteo Oyca Partheniusza..." (1643)
    Autorzy:
    Klimek, Jolanta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676920.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Kievan variety of Polish 17th-century
    phonetics
    Mohyla
    Parthenius I
    history of language
    Opis:
    Selected remarks on the phonetics of Letters of Father Parthenius... (1643)This paper is devoted to a selection of issues concerning the phonetics of the 17th‑century Kievan variety of Polish, analyzed in the context of the 17th‑century standard Polish and its other regional varieties. Polish translations of the letters written by the Patriarch of Constantinople Parthenius I to the Kievan Metropolitan Piotr Mohyla were used as research material. The vocalic analysis covers the following aspects: the raised vowels, the reduction of oN into uN, the alternation between każdy and kożdy, as well as the nasal vowel articulation. The paper also discusses the following consonantal features: the distortion in the palatalization of consonants, the phonetic realization of -ou-, -au- in borrowings, the presence of the palatalized ‑ch’ – and the problematic spelling of l – ł. No significant phonetic contrasts have been detected between Letters... and other texts written in the Kievan variety of Polish. This allows a conclusion that the phonetics of the translated letters is representative of the Kievan Polish of the 1640s. This variety, on the other hand, exhibits the influence of the standard Polish as well as of Russian. Фонетика текста Listy Swieteo Oyca Partheniusza... (1643)Статья посвящена вопросам фонетики языка семнадцатого века Киева, рассматриваемого на фоне восточного варианта и общепольского языка. В качестве исходного материала взят польский перевод писем патриарха Константинополя Партения I митрополиту Киева, Петру Могиле. Анализ вокализма включает: суженные гласные, чередование każdy – kożdy и реализацию носовых гласных. Анализ консонантизма включает: нарушения мягкости согласных, судьбу -ou-, -au- в заимствованных формах, наличие мягкого -ch’-, ошибочные записи l – ł. Не обнаруживается больших различий между Письмами... и другими польскими текстами, напечатанными в XVII в. в Киеве, поэтому можно прийти к выводу, что фонетика перевода Писем... характерна для польского языка, употребляемого в то время в Киеве. В описываемом варианте языка можно найти следы воздействия как общепольского языка, так и восточнославянского субстрата.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się
    Autorzy:
    Krótki, Zuzanna Maria
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/645216.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    semantics
    history of the Polish language
    taboo
    vulgarism
    Opis:
    From the history of the lexemes gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięThe present article undertakes a semasiological analysis of four Polish vulgarisms associated with sexual intercourse: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się. Taking is the point of departure their etymology, it investigates the changes in the meanings of these units.It was discovered that initially the analysed lexemes communicated a very wide range of content, far from their contemporary semantic structure. Successively, some of their senses were rearranged, causing these units to become attributed to animal copulation and later to human sexual intercourse. However, it was until the mid-20th century that the analysed verbs have come to play the role of vulgarisms. Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięW artykule poddano analizie semazjologicznej cztery polskie wulgaryzmy wiązane ze stosunkiem seksualnym, tj.: gzić się, grzać się, parzyć się i bzykać się. Wychodząc od etymologii, badano zmiany w znaczeniach tych jednostek.Okazało się, że analizowane leksemy początkowo posiadały bardzo szerokie treści, dalekie ich współczesnej strukturze semantycznej. Sukcesywnie dochodziło jednak do przeszeregowania niektórych sensów, na skutek czego badane jednostki wpierw zaczęto odnosić do zwierzęcej kopulacji, natomiast nieco później do ludzkiego współżycia. Rolę wulgaryzmów analizowane czasowniki zaczęły odgrywać jednak dopiero w połowie XX wieku.
    Źródło:
    Adeptus; 2016, 8
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiego
    Autorzy:
    Krótki, Zuzanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678661.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    nomination
    semantics
    history of the Polish language
    meaning change
    Opis:
    Names of dreams in the history of the Polish languageThis article analyzes old names of dreams. During the process of collecting and sorting of the material, etymological data were taken into consideration, which allowed to establish that all the investigated units concentrated around three fields: 1. words with the root: sen/sn-, 2. words with the root: mor-/mar-/marz-, 3. words with the root: widz-. The dominating method in this sketch is the analysis of contexts in which the words within the “dream field” appeared. Considering as evidence the usages of each word recorded in dictionaries of old Polish, I deduce its meaning value in particular periods. Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiegoW artykule analizie poddano dawne nazwy marzeń sennych. Podczas porządkowania materiału pod uwagę wzięto dane etymologiczne, które pozwoliły ustalić, że wszystkie badane jednostki koncentrowały się wokół trzech pól: 1. o rdzeniu sen-/śn-; 2. o rdzeniu mor-/mar-/marz-; 3. o rdzeniu widz-. Metodą dominującą w szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola marzenie senne. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskuję o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennych
    Autorzy:
    Janowska, Aleksandra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678837.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    secondary prepositions
    spatial relations
    history of the Polish language
    language evolution
    Opis:
    Some remarks about the development of secondary spatial prepositionsThe literature devoted to spatial prepositions is quite abundant. The present article constitutes a recapitulation of the historical research which has heretofore been done on the subject. It is also an attempt at presenting the general characteristics of the evolution undergone by the class of units being described. This class is treated here in a broad manner, taking into account also equivalence. Spatial prepositions are the oldest layer of secondary forms and as far as many aspects are concerned, they constitute a very peculiar group. The attention of the scholar is drawn to lexemes such as blisko [close to, near] and the complex prepositions such as zza, poza, spoza [from behind, beyond, from beyond], which emerged quite late. Properties which are important for the evolution of the prepositions in question also include the considerable number of their variants. The direction of their evolution is quite clear also as far as their functions are concerned. The Polish language inherited from the Proto-Slavonic language precise distinctions of proximity, in contradistinction to the ablative content or expressions of considerable distances, which are indicated in a relatively general manner. The development of secondary prepositions emphasizes these properties of spatial description even further. As years went by, the disproportion between the indications of approaching and departing, of being near and being far away, did not diminish. On the contrary, it increased. The peculiarity of secondary prepositions is determined by their relationship with other classes of words that also describe spatial relations. Without doubt, this mutual relationship, which determines the evolution in spatial description, requires in-depth research. Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennychLiteratura poświęcona przyimkom przestrzennym jest dość bogata. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań historycznych i jednocześnie próbę ogólnej charakterystyki ewolucji omawianej klasy jednostek. Klasa ta traktowana jest tu szeroko, również z uwzględnieniem ekwiwalencji. Przyimki przestrzenne stanowią najstarszą warstwę form wtórnych i tworzą grupę pod wieloma względami specyficzną. Zwracają uwagę leksemy typu blisko oraz dość późno utworzone przyimki złożone typu zza, poza, spoza. Do cech ważnych dla ewolucji omawianych przyimków zalicza się również znaczną wariantywność. Kierunek ich ewolucji jest dość wyrazisty także pod względem pełnionych funkcji. Polszczyzna odziedziczyła po prasłowiańszczyźnie szczegółowe wyróżnianie relacji bliskości w odróżnieniu od dość ogólnie wskazywanych treści ablatywnych czy określeń znacznych odległości. Rozwój przyimków wtórnych te cechy opisu przestrzennego jeszcze mocniej uwypukla. Dysproporcja między wskazaniem zbliżanie–oddalanie, blisko–daleko z biegiem lat nie zmniejsza się, a wręcz przeciwnie – rośnie. O swoistości przyimków wtórnych decyduje związek z wieloma innymi klasami wyrazów – wyznacznikami relacji przestrzennych. Ta wzajemna zależność, wyznaczająca ewolucję w opisie przestrzennym, niewątpliwie wymaga gruntownych badań.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2018, 53
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spójnik zaś – przyczynek do opisu leksykalizacji struktur (wyrażeń) składniowych w polszczyźnie
    The Conjunction zaś: A Contribution to the Description of the Lexicalisation of Syntactic Structures (Phrases) in Polish
    Autorzy:
    Sikora, Kazimierz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38707152.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    history of the Polish language
    cognitive grammar
    semantics
    function words
    Opis:
    The article presents hypothetical mechanisms of semantic changes that led to the transformation of the Proto-Slavic prepositional phrase *za + sę into a temporal adverb and then into a particle and a coordinating adversative conjunction, resulting in the emergence of the homonymous lexeme zaś (I, II, III). As analysed in the study, a crucial role was performed by a cognitive metaphor that grounds the space occupied by a person experiencing directed motion (cognitive subject – front : back relationship) in the temporal domain (future : past). The phrase under discussion gradually lost its original deictic features (the pronoun *sę spatially identifies the cognitive subject, e.g. spojrzał za siebie ‘he looked behind himself’ vs spojrzał przed siebie ‘he looked ahead’), gained anaphoric properties, and became semantically specialised in the Polish language (it came to express contrast to what has been mentioned earlier). Except for dialects, its grammatical polyfunctionality became limited. It is also increasingly replaced by the lexeme znów/znowu.
    Autor przedstawia hipotetyczne mechanizmy zmian semantycznych, które doprowadziły do przekształcenia psł. frazy przyimkowej *za + sę w przysłówek temporalny, a potem w partykułę i spójnik parataktyczny przeciwstawny i w rezultacie do powstania homonimicznego leksemu zaś (I, II, III). W jego rozważaniach kluczowe znaczenie ma metafora kognitywna, osadzająca przestrzeń zajmowaną przez człowieka doświadczającego ukierunkowanego ruchu (podmiot poznawczy – relacja przód : tył) w domenie temporalnej (przyszłość : przeszłość). Omawiana fraza traci z czasem pierwotne cechy deiktyczne (zaimek *sę identyfikuje przestrzennie podmiot kognitywny, por. spojrzał za siebie vs spojrzał przed siebie), zyskuje własności anaforyczne i specjalizuje się znaczeniowo w polszczyźnie (konfrontacja z tym, o czym była mowa wcześniej). Poza gwarami ogranicza też swoją polifunkcyjność gramatyczną. Coraz częściej bywa zastępowana przez leksem znów/znowu.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2023, 58
    0081-7090
    2392-2435
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dawna ROZKOSZ – o rozumieniu i wartościowaniu pojęcia na podstawie użyć leksemu "rozkosz"
    The Historical ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT): On the Understanding and Evaluation of the Concept on the Basis of the Use of the Lexeme rozkosz
    Autorzy:
    Raszewska-Żurek, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38695743.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    history of the Polish language
    historical semantics
    axiolinguistics
    rozkosz 'pleasure, delight'
    Opis:
    This article is devoted to the reconstruction of the manner of understanding and evaluation of the concept ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT) in the Old, Middle and subsequent periods of the development of the Polish language, until the early twentieth century, when the modern understanding of this concept was established. The analysis focuses on the contextual uses of the lexeme rozkosz and reveals the dichotomous nature of the early concept: from the Old Polish period until the breakthrough of the Enlightenment there was the ROZKOSZ DUCHOWA (SPIRITUAL DELIGHT), motivated in a religious way and evaluated positively, and the ROZKOSZ CIELESNA (CARNAL, SENSUAL PLEASURE), reduced to sin and burdened with a negative evaluation. From the Renaissance period the concept slowly expanded to cover various spheres of life, and after the breakthrough period of the Enlightenment it became more marked: rozkosz came to refer to the social, aesthetic and intellectual sphere and it began to lose its religious basis. This process was accompanied by the decline of the evaluation and the dichotomy of the concept.
    Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji sposobu pojmowania i wartościowania pojęcia ROZKOSZ w dobie staro- i średniopolskiej i później, do początków XX w., kiedy ustaliło się jego współczesne rozumienie. Analiza skupia się na kontekstowych użyciach leksemu rozkosz. Ujawniła ona dychotomiczny charakter dawnego pojęcia – od staropolszczyzny aż do przełomu oświeceniowego istniała ROZKOSZ DUCHOWA – motywowana religijnie i wartościowana pozytywnie oraz ROZKOSZ CIELESNA, zmysłowa, sprowadzana do grzechu i obarczona negatywną oceną. Od renesansu pojęcie powoli rozszerzało się na różne sfery życia, co po przełomie oświeceniowym stało się wyraźniejsze – rozkosz zaczęła dotyczyć sfery społecznej, estetycznej, intelektualnej i traciła umocowanie religijne – wraz z tym procesem zanika wartościowanie i dychotomia pojęcia.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
    0081-7090
    2392-2435
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dawne polskie intensyfikatory wywodzące się od staroczeskiego "přieliš"
    Historical Polish Intensifiers Derived from the Old Czech přieliš
    Autorzy:
    Mitrenga, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38695734.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    history of the Polish language
    Czech borrowings in Polish
    intensifiers
    extinct words
    Opis:
    This article is devoted to a historical-linguistic analysis of the equivalents of the Old Czech přieliš in historical Polish: the words bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz and przylisz. The study refers to key findings of researchers about these words, their origins and meaning. On the basis of analysis of linguistic material the author formulates conclusions about word-formation of the equivalents of přieliš in Polish, their frequency in monuments of Polish literature from the Old Polish period to the end of the sixteenth century, their meaning and status in Polish, as well as presumable causes of their disappearance from the language. The paper presents examples that confirm their functioning in monuments of the Polish language, such as Biblia królowej Zofii [Queen Sophia’s Bible] from the mid-fifteenth century and Biblia Jana Leopolity [John Leopolita’s Bible] from 1561, as well as in dictionaries of Polish. The study also considers information about Old Czech and compares parallel verses of Polish and Czech Bible translations.
    Artykuł poświęcony jest historycznojęzykowej analizie odpowiedników staroczeskiego přieliš, czyli wyrazów bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz i przylisz w dawnej polszczyźnie. Autorka przytacza najważniejsze opinie badaczy o wymienionych wyrazach, ich pochodzeniu i znaczeniu. Na podstawie analizy materiału językowego formułuje wnioski dotyczące budowy słowotwórczej staroczeskich odpowiedników přieliš w języku polskim, ich frekwencji w zabytkach literatury polskiej od staropolszczyzny do końca XVI w., znaczenia i statusu tych wyrazów w polszczyźnie, a także przypuszczalnych przyczyn ich zaniku. W artykule przedstawiono przykłady potwierdzające funkcjonowanie wspomnianych wyrazów zarówno w zabytkach języka polskiego m.in. w Biblii królowej Zofii z połowy XV w. i Biblii Jana Leopolity z 1561 r., jak i w słownikach języka polskiego. Ponadto autorka przywołuje informacje o staroczeskim i porównuje równoległe wersety przekładów Biblii na język polski i czeski.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
    0081-7090
    2392-2435
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gruomota: the influence of politics and nationalism on the development of written Latgalian in the long nineteenth century (1772–1918)
    Autorzy:
    Gibson, Catherine
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678250.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Latgale
    politics of language
    regional identity
    nationalism
    transnational history
    Opis:
    Gruomota: the influence of politics and nationalism on the development of written Latgalian in the long nineteenth century (1772–1918)Latgale, the southeast region of Latvia, has a distinct ethnoregional identity largely due to the wide- spread use of the Latgalian language/dialect. The status of Latgalian as a language/dialect is highly politicised in Latvia today, yet this is not only a twenty-first century phenomenon. Since its inception as a written language in the mid-eighteenth century, the development of written Latgalian has been strongly influenced by politics and nationalism. This is an exploratory paper, which traces the impact of politics and nationalism on the development of written Latgalian throughout the long nineteenth century, a period in which the region was administered by three political regimes (Polish-Lithuanian Commonwealth, Russian Empire, First Republic of Latvia). Transnational perspectives are used to contextualise the development of written Latgalian with the development of other written languages in the vicinity (Belarusian, Latvian, Lithuanian, and Samogitian), and to open up the field for further comparative studies on the development of non-national written languages/dialect. Latgale is a borderland region often neglected in mainstream Latvian scholarship, and by extension, even more so outside Latvia. This paper hopes to go some way to rectifying this. Gramota: wpływ polityki i nacjonalizmu na rozwój łatgalskiego języka literackiego w długim wieku XIX (1772–1918)Łatgalię, południowo-wschodni region Łotwy, cechuje odrębna tożsamość etniczno-regionalna, przede wszystkim z racji powszechnego na tym terenie używania języka/dialektu łatgalskiego. Status łatgalskiego jako języka/dialektu stanowi w dzisiejszej Litwie w dużej mierze kwestię o wymiarze politycznym, aczkolwiek nie jest to zjawisko, które pojawiło się dopiero w XX stuleciu. Łatgalski już od czasu swych narodzin jako język literacki w połowie XVIII wieku pozostawał pod silną presją polityki oraz nacjonalizmów. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie oddziaływania polityki i nacjonalizmu na kształtowanie się literackiej odmiany języka łatgalskiego w ciągu „długiego wieku XIX” – okresu, w którym region ten podlegał administracji rządowej sprawowanej przez trzy systemy polityczne (Rzeczpospolita Obojga Narodów, Imperium Rosyjskie, Pierwsza Republika Litewska). Spojrzenie na omawiane zagadnienie z perspektywy ponadnarodowej pozwala stworzyć kontekst rozwoju łatgalskiego języka literackiego w odniesieniu do innych języków literackich formujących się w bliskim jego sąsiedztwie (białoruskiego, łotewskiego, litewskiego i semigalskiego), jak też otworzyć pole dla kolejnych studiów porównawczych nad kształtowaniem się nienarodowych języków/dialektów literackich. Łatgalia stanowi region pograniczny, zwykle zaniedbywany przez główny nurt nauki łotewskiej, a tym bardziej w dociekaniach naukowych poza granicami Łotwy. Niniejszy artykuł ma za zadanie choć w pewnej mierze stan ten naprawić.
    Źródło:
    Sprawy Narodowościowe; 2013, 43
    2392-2427
    Pojawia się w:
    Sprawy Narodowościowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leksem 'apopleksja' w historii polszczyzny
    Autorzy:
    Jankowiak, Lucyna Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678655.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish language
    Polish medical terminology
    lexeme 'apopleksja' in the history of Polish
    Opis:
    The lexeme apopleksja in the history of PolishApopleksja ‘apoplexy’ is a word of Latin origin which was used for the first time as a medical term probably in 1534 in a herbarium by Stefan Falimirz. Since then it has been continuously included in dictionaries. Over the period of its presence in Polish, it has been considered to be a medical term, which has been numerously evidenced in medical texts of various epochs and also by the fact that it was referenced in two medical lexicons which are important in the history of the Polish medical terminology: one of 1881, the other of 1905. However, these lexicons show that the term apopleksja had competition. Most probably, the lexeme apopleksja was used for the last time as a strictly medical term before the Second World War. Today it belongs to a group of archaisms in the medical terminology and has been replaced by the following terms: udar (udar mózgu, udar mózgowy) ‘stroke (brain stroke, cerebral stroke).’ Leksem apopleksja w historii polszczyznyApopleksja to wyraz pochodzenia łacińskiego użyty po raz pierwszy prawdopodobnie w 1534 r. w zielniku Stefana Falimirza w funkcji ówczesnego terminu medycznego. Od tego momentu do dziś jest nieprzerwanie notowany przez słowniki. W ciągu swej bytności w polszczyźnie traktowany jest jako termin medyczny, o czym świadczą jego liczne poświadczenia w tekstach medycznych różnych epok oraz fakt odnotowania go w dwóch ważnych dla historii polskiej terminologii medycznej leksykonach medycznych: z 1881 r. i z 1905 r. Jednak już w tych leksykonach widać, że termin apopleksja miał konkurencję. Prawdopodobnie leksem apopleksja ostatni raz został użyty jako termin ściśle medyczny przed drugą wojną światową. Dziś należy do grupy archaizmów w terminologii medycznej, a jego miejsce zajęły terminy: udar (udar mózgu, udar mózgowy).
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku
    Autorzy:
    Dzięgiel, Ewa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676533.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish press abroad
    history of the Polish press
    Polish-language press published in the 1920s and 1930s in the USSR
    the Sovietisation of the Polish-language press in the USSR
    Sovietisms in the Polish language
    Polish minority in the USSR
    Opis:
    The Adjective czerwony ‘red’ in the Polish-Language Press Published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s The subject of the article is the analysis of the meaning and collocations of the adjective czerwony ‘red – Communist, Soviet’ in the Polish-language press published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s. The press was primarily to function as a tool for the Sovietisation of the Polish minority, thus the periodical press was directly dependent on state publication policies. The research was conducted on a textual sample encompassing a selection of issues of 36 Polish-language press titles, diversified in terms of their scope, target group, and subject matter.The lexeme czerwony is characterised by a very high textual frequency, a few times higher than in the case of adjectives denoting other colours; thus, there are over 770 examples of the word czerwony, while the next in line are biały ‘white’ – 135 and czarny ‘black’ – 110. The frequency is definitely increased by the fact that the adjective czerwony also constitutes part of various newly-formed proper nouns.In the analysed texts, czerwony has new meaning, not only ‘revolutionary, Communist’ (thus encompassing also people, places and actions generally linked to Communism, including outside Russia), but also with a semantic narrowing of meaning to apply to the Soviet situation – ‘Bolshevik, Soviet’. The broad positive semantic connotations which make this adjective part of a bipolar system, i.e. good (red) – bad (not red), are also significant. The positive context, connected to people, organisations, places and actions whose attribute is czerwony, serves to meliorate the lexeme. Through such means, new collocations and lexemes are formed in Soviet Polish language with the participation of the adjective czerwony, written into the actuality of the USSR. Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku Przedmiotem artykułu jest analiza znaczenia i łączliwości przymiotnika czerwony ‘komunistyczny, sowiecki’ w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX w. Prasa miała być przede wszystkim narzędziem sowietyzacji mniejszości polskiej, periodyki zależne były więc ściśle od państwowej polityki wydawniczej. Badania zostały przeprowadzone na podstawie wyboru numerów z 36 polskojęzycznych tytułów prasowych, zróżnicowanych co do zasięgu, adresata i tematyki.Leksem czerwony charakteryzuje bardzo wysoka frekwencja tekstowa, kilkukrotnie wyższa niż przymiotników nazywających kolejne kolory: czerwony ma ponad 770 wystąpień, następny w kolejności jest biały – 135 i czarny – 110. Zdecydowanie zwiększa jego frekwencję to, że wchodzi również w skład nowo tworzonych nazw własnych.W badanych tekstach czerwony ma kilka odcieni znaczeniowych: znaczy nie tylko ‘rewolucyjny, komunistyczny’, więc obejmujący osoby, miejsca i działania związane ogólnie z komunizmem, ale też ‘bolszewicki, sowiecki’ – z zawężeniem semantycznym do realiów sowieckich. Istotne są ponadto szerokie pozytywne konotacje semantyczne, które wpisują ten przymiotnik w układ dwubiegunowy: dobry (nasz) – zły (obcy). Melioryzacji leksemu służy pozytywny kontekst powiązany z osobami, organizacjami, miejscami i działaniami, których atrybutem jest czerwony, a także nagromadzenie określeń pozytywnie wartościujących. W ten sposób formuje się w polszczyźnie sowieckiej sieć nowych kolokacji i leksemów z udziałem przymiotnika czerwony, wpisana w rzeczywistość ZSRR.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2016, 40
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Hornjoserbska rěčespytna terminologija
    Upper Sorbian linguistic terminology
    Autorzy:
    Pohončowa, Anja
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/678522.pdf
    Data publikacji:
    2014-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    linguistics
    terminology
    Sorbian studies
    Upper Sorbian
    minority language
    history of grammar books
    18–20 century
    standardization
    iSybislaw
    rěčespyt
    terminologija
    sorabistika
    hornjoserbšćina
    mjeńšinowa rěč
    stawizny
    gramatikopisa
    18.–20. lětstotk
    standardizacija
    isybislaw
    Opis:
    This article deals with the development and use of linguistic terminology of a minority language in the context of bilingualism. Under this aspect, an overview is provided over the development and use of Upper Sorbian linguistic terminology past and present. Only recently, a Sorbian-language passage on the orthography of this tongue at the end of the 17th century was discovered. This establishes the oldest linguistic text in Upper Sorbian so far identified. As far as is known, the first two linguistic termini used were introduced by Z. Běrlink in his treaty of the Upper Sorbian orthography (1689), that is samohłósny ‘vowels’ and sobuhłósny ‘consonants’. Until the 19th century, grammars of Upper Sorbian were written in German and Latin, which means that the use of linguistic termini in this tongue was mostly restricted to their designating function and were in most cases equivalents of the lexical itmes ‘vowel’ and ‘consonant’. This article also deals with varying current questions of the existing linguistic terminology, for example, its stability, its currency and its applicability. In this context, the contribution to the informationquestion system of the Slavic linguistic internet forum iSybislaw and its developing dictionary of Slavic linguistic keywords is also described.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2014, 49; 232-244
    2392-2435
    0081-7090
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Digital Approaches to Studying Mathematical Terms in Bulgarian School Books from the Beginning of the 19th Century
    Cyfrowe podejścia do studiowania terminów matematycznych w bułgarskich podręcznikach szkolnych z początku XIX wieku
    Autorzy:
    Stoykova, Velislava
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/33322765.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    mathematical terms
    terms formation
    school books in mathematics
    digital humanities
    old pritnted books
    history of education
    Bulgarian language
    tworzenie terminów
    terminy matematyczne
    podręczniki do matematyki
    humanistyka cyfrowa
    stare drukowane książki
    historia edukacji
    język bułgarski
    Opis:
    The paper presents an analysis and survey of the content of digitized copies of three school mathematics books published in the Bulgarian language during the first half of the 19th century. The study offers the first overview and outline of the pedagogical approaches used to teach mathematics through mathematical term formation in that period based on the text of school mathematics books. The analysis includes a comparative description of the approach and study content as well as related topics and exercises connected to them. Finally, a conclusion regarding the structure and origin of the terms used to teach mathematical concepts in the Bulgarian language at the time is outlined.
    W artykule przedstawiono analizę treści zdigitalizowanych kopii trzech podręczników z matematyki, opublikowanych w języku bułgarskim w pierwszej połowie XIX wieku. Badanie stanowi pierwszy w swoim rodzaju przegląd podejść pedagogicznych stosowanych w nauczaniu matematyki z punktu widzenia tworzenia terminów matematycznych. Analiza zawiera porównawczy opis podręczników pod względem podejścia i treści, jak również związanych z nimi tematów i ćwiczeń. Na koniec przedstawiono wniosek dotyczący struktury i pochodzenia terminów używanych do nauczania pojęć matematycznych w języku bułgarskim w badanym okresie.
    Źródło:
    Slavia Meridionalis; 2023, 23
    1233-6173
    2392-2400
    Pojawia się w:
    Slavia Meridionalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies