Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "repression" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-14 z 14
    Tytuł:
    Współczesna historiografia ukraińska dziejów komunistycznych organów bezpieczeństwa państwowego w USRS
    Contemporary Ukrainian Historiography of the History of Communist State Security Organs in the Union of Soviet Socialist Republics (USSR)
    Autorzy:
    Kokin, Serhii
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/23202899.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    state security organs
    archives
    research
    repression
    terror
    organy bezpieczeństwa państwowego
    archiwa
    badania
    represje
    Opis:
    W artykule zaprezentowano przegląd historiografii ukraińskiej po 1991 r., poświęconej komunistycznym organom bezpieczeństwa państwowego (CzK/WUCzK-GPU/OGPU-NKWD-NKGB–MGB). Wskazano główne czynniki, które wywarły wpływ na rozwój historiografii. Pierwszy z nich to znaczący wzrost zainteresowania badaczy i społeczeństwa historią represji politycznych w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, organami odpowiedzialnymi za nie i sprawcami terroru państwowego, drugi zaś to zainteresowanie archiwami dawnego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego (KGB) ZSRS jako ważnego źródła do studiów wielu problemów historycznych. Scharakteryzowano dwa główne etapy rozwoju historiografii: lata 1991–2009 i 2010–2021. Główne prace historyków ukraińskich zostały wymienione i przeanalizowane z naciskiem na te o charakterze nowatorskim, opracowane na podstawie nieznanych wcześniej dokumentów archiwalnych i otwierające obiecujące kierunki w badaniu dziejów organów bezpieczeństwa państwa. Odnotowano znaczną liczbę edycji źródłowych, zwłaszcza w ramach dużych projektów naukowych i wydawniczych, i ich duże znaczenie dla dalszego rozwoju historiografii.
    The article characterises the study of the history of communist state security organs (ChEKA/VChk-GPU/OGPU-NKVD-NKGB-MGB) in Ukrainian historiography after 1991. It names the main factors that have influenced the development of historiography. The first one is the significant scientific and public interest in the history of political repression in the Union of Soviet Socialist Republics, the organs that carried them out and the perpetrators of state terror; second one is the interest in the archives of the former Committee for State Security (KGB) of the USSR as an important resource for studying many problems of history, and the related question of opening and expanding access to archival documents. Two main stages in the development of historiography are characterised: 1991–2009 and 2010–2021. The main works of Ukrainian historians are named and analysed with emphasis on those that were innovative in nature, based on previously unknown archival documents and opened promising directions in the study of the history of state security organs. A significant number and great importance for the further development of historiography of documentary publications was noted, especially within the framework of large scientific and publishing projects.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2021, 19; 325-376
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jan Kozłowski przed sądem PRL. Przyczynek do badań nad wykorzystaniem postępowania karnego jako narzędzia represji politycznych wobec działaczy opozycji w latach siedemdziesiątych
    Jan Kozłowski in front of the court of the Polish People’s Republic. The criminal proceeding as a tool of political repression in the 70’s (contribution to the research)
    Autorzy:
    Choma-Jusińska, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34111952.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    criminal proceeding
    opposition
    political repression
    political trial
    proces karny
    opozycja
    represje polityczne
    proces polityczny
    Opis:
    W latach siedemdziesiątych XX w. ciężar walki z jawną zorganizowaną opozycją spoczywał na aparacie bezpieczeństwa, w szczególnych okolicznościach władza jednak sięgała także po sankcje karne. Procesy Jana Kozłowskiego, działacza niezależnego ruchu chłopskiego, stanowią dobrą ilustrację tego, że na każdym etapie postępowania karnego możliwe było szykanowanie przeciwnika politycznego.
    In the 1970s, the burden of fighting the openly organised opposition fell on the security apparatus, though in special circumstances the authorities also resorted to criminal law and sanctions in attacking this opposition. The trials of Jan Kozłowski, an activist in the independent peasant movement, are a good illustration of the fact that it was possible to harass a political opponent at any stage of criminal proceedings.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2023, 21; 607-625
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    W poszukiwaniu porównawczej syntezy aparatu represji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1954. Uwagi na temat pracy Molly Pucci, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe", New Haven–London: Yale University Press 2020, ss. 378
    In Search of a Comparative Synthesis of the Apparatus of Repression in Central and Eastern Europe in 1944–1954. Comments on Molly Pucci’s Work, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe" (New Haven and London: Yale University Press, 2020), pp. 378
    Autorzy:
    Bułhak, Władysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/20874641.pdf
    Data publikacji:
    2021-02-15
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Molly Pucci
    security apparatus
    repression apparatus
    Stalinism
    communisation
    Sovietisation
    aparat bezpieczeństwa
    aparat represji
    stalinizm
    komunizacja
    sowietyzacja
    Opis:
    Autor artykułu recenzyjnego książki Molly Pucci Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe, wydanej w 2020 r. przez Yale University Press, krytycznie omawia główne tezy analizowanej pracy. Konstatuje przy tym, że podstawowy cel badawczy Autorki stanowiło porównawcze opisanie roli aparatu przymusu w przejmowaniu władzy przez komunistów w Polsce, Czechosłowacji i w Niemczech Wschodnich, a także odpowiedź na pytanie, na ile przebieg tych równoległych procesów oraz sposób odwzorowania narzucanego modelu sowieckiego były w poszczególnych krajach podobne, aż do powstania „wspólnej międzynarodowej przestrzeni bezpieczeństwa” (common international security space) złożonej z „niemal identycznych państw policyjnych”. Tym samym – jak stwierdza recenzent – książka stanowi próbę syntezy pierwszej fazy istnienia aparatów bezpieczeństwa w trzech wymienionych krajach. Recenzent z uznaniem podkreśla, że Autorka widzi przywołane procesy w ujęciu systemowym jako ważną, o ile nie kluczową część wymuszonej, odgórnej budowy państwa typu komunistycznego. Do tego niezbędny był – we wszystkich wymienionych krajach, choć nie w takim samym stopniu – potężny aparat przymusu. Za racjonalne uznaje też skupienie się przez Autorkę na tych pionach, służbach czy wydziałach odpowiednich krajowych aparatów represji, które odegrały zasadniczą rolę najpierw w przejęciu i „utrwalaniu” władzy przez promoskiewskich komunistów, aby potem stać się ich kluczową częścią zarówno w sensie organizacyjnym, jak i operacyjnym; nie zapominając przy tym o komórkach zajmujących się poszukiwaniem wyimaginowanego wroga we własnych szeregach, czyli na kwintesencji właściwej „bezpieki”. Przede wszystkim jednak – zdaniem recenzenta – praca oferuje cały szereg ważnych, choć bywa, że i dyskusyjnych pomysłów interpretacyjnych i pytań badawczych silnie zakotwiczonych w przebadanej, różnorodnej, literaturze przedmiotu i w archiwaliach polskich, czeskich i niemieckich. Dzięki temu stanowić będzie ważny punkt odniesienia, także do ujęć krytycznych, czy podważających ustalenia i interpretacje proponowane przez Autorkę. W konkluzji recenzent stwierdza, że książka Molly Pucci, jakkolwiek niedoskonała w rozmaitych drobnych szczegółach, bez wątpienia całkowicie spełnia naukowe parametry pozwalające uznać ją za jedną z pierwszych poważną porównawczych syntez aparatu bezpieczeństwa (represji) w odniesieniu do okresów implementacji systemu i dojrzałego stalinizmu. Tym samym też można jej nadać tytuł pracy pionierskiej i umieścić obok prac Nikity Pietrowa). Recenzent sugeruje też wydanie tej pracy w języku polskim przez IPN.
    The text is a review article of Molly Pucci’s work, Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe published in 2020 by Yale University Press. The reviewer critically discusses the main theses of the analysed work. He states that the author’s main research objective was a comparative description of the role of the coercive apparatus in the seizure of power by communists in Poland, Czechoslovakia and East Germany (i.e. in the north-western part of the Soviet sphere of influence in Europe established as a result of World War II), and an answer to the question to what extent the course of these parallel processes, as well as the manner of reproducing the imposed Soviet model, was in fact similar in individual countries, until the emergence of the ‘common international security space’, composed of ‘almost identical police states’. Thus, as the reviewer states, the book is an attempt to synthesise the first phase of the security apparatuses in the three countries. The reviewer emphasises with appreciation that the author discusses the processes mentioned in a systemic manner, as an important, if not the key part of the forced, top-down construction of a communist-type state. That objective required a powerful coercive apparatus in all the countries mentioned, although not to the same extent. He also considers it rational to focus on those units of the respective national repressive apparatuses which played a key role first in the seizure and "consolidation" of power by the pro-Moscow communists, and then became their pillar of powers both in organisational and operative terms; not forgetting the cells involved in searching for the imaginary enemy within their own ranks, that is, the quintessence of a proper "security service". Above all, however – according to the reviewer – the work offers a whole range of important, though sometimes debatable, interpretative ideas and research questions strongly anchored in the researched, diverse literature on the subject and in Polish, Czech and German archives. Consequently, it will become an important point of reference not only for Polish researchers of the security apparatus, also for critical approaches or those undermining the findings and interpretations proposed by the author. In conclusion, the reviewer states that the discussed book by Molly Pucci, although imperfect in several minor details, undoubtedly fully meets the academic criteria, which make it possible to consider this book as one of the first serious comparative syntheses of the security (repression) apparatus in relation to the periods of the system’s implementation and mature Stalinism. Thus, the book can also be given the title of a pioneering work (next to Nikita Petrov’s texts). The reviewer also suggests that this work should be published in Polish by the IPN.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2021, 19; 943-975
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Aparat represji wobec tarnowskich struktur Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
    Autorzy:
    Frazik, Wojciech
    Musiał, Filip
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/477356.pdf
    Data publikacji:
    2004
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    resistance movement
    Freedom and Independence
    WiN
    cursed soldiers
    accursed soldiers
    damned soldiers
    anti-communist resistance
    apparatus of repression
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2004, 1(5); 161-195
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Więzień skryty i obcy obecnemu ustrojowi” - komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pułkownika Franciszka Studzińskiego „Rawicza”, „Kotliny ” (1893-1964)
    “A Secretive Prisoner and Alien to the Present System” – the Communist Security Apparatus Towards Colonel Franciszek Studziński “Rawicz”, “Kotlina” (1893–1964)
    Autorzy:
    Rogut, Dariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2154456.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Franciszek Studziński
    Armia Krajowa
    II Rzeczpospolita
    represje komunistyczne
    aparat bezpieczeństwa
    Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”
    NKWD
    obozy sowieckie
    represje sowieckie
    Home Army
    Second Polish Republic
    communist repression
    security apparatus
    WiN (”Freedom and Independence”) Association
    NKVD
    Soviet camps
    Soviet repression.
    Opis:
    Franciszek Studziński wstąpił w 1914 r. na ochotnika do Legionów Polskich, gdzie służył w 1 pułku piechoty, z którym przeszedł cały jego szlak bojowy. Działał także w konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W niepodległej Polsce służył w 25 pułku piechoty, z którym przeszedł całą wojnę polsko-bolszewicką. Za bohaterstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym V Klasy Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Służył w Korpusie Ochrony Pogranicza na stanowisku dowódcy 6 Batalionu Granicznego w Iwieńcu, a następnie w innych jednostkach Wojska Polskiego. Jesienią 1939 r. przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Latem 1941 r. zbiegł z obozu i przedostał się do Warszawy. Od 9 grudnia 1941 r. pełnił obowiązki komendanta Okręgu Tarnopol ZWZ-AK. W sierpniu 1944 r. został aresztowany przez sowiecki kontrwywiad i osadzony w więzieniu w Kijowie. Później przewieziono go do obozów dla jeńców wojennych i internowanych NKWD 174-454 w Diagilewie koło Riazania, a w lipcu 1947 r. do obozu nr 150 w Griazowcu. 4 listopada 1947 r. wrócił do Polski. Pomimo niepowodzenia prowokacji ubeckiej, przeprowadzonej w październiku 1952 r. (propozycja przystąpienia do rzekomego Zrzeszenia WiN), został aresztowany w grudniu 1952 r. i skazany na prawie 5 lat więzienia. Wyszedł na wolność w 1955 r. na fali odwilży politycznej. Schorowany, żyjąc skrajnej biedzie, zmarł 23 maja 1964 r. Jego losy w okresie drugiej okupacji sowieckiej i kolaboracyjnych rządów komunistycznych stanowią egzemplifikację historii tysięcy jemu podobnych żołnierzy i oficerów WP, AK, Zrzeszenia WiN oraz innych organizacji niepodległościowych, którzy poświęcili swoje życie dla Ojczyzny.
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2021, 2; 579-602
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rok w kamaszach – dokumenty dotyczące służby wojskowej Józefa Marii Ruszara
    A Year in the Boots – Documents Concerning Józef Maria Ruszar’s Military Service
    Autorzy:
    Jędrysiak, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/23202898.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Polish People’s Army
    Józef Maria Ruszar
    Reserve Officers School
    basic military service
    repression
    ludowe Wojsko Polskie
    Szkoła Oficerów Rezerwy
    zasadnicza służba wojskowa
    represje
    Opis:
    Publikacja w 2017 r. pracy Józefa Marii Ruszara Czerwone pająki. Dziennik żołnierza LWP stała się ważnym przyczynkiem do dalszych odkryć w zakresie wykorzystywania obowiązku służby wojskowej do celów represji politycznej. Do tej pory historyków interesowały przede wszystkim zorganizowane formy opresji: bataliony górnicze, kompanie kleryckie, kompanie polowe i wojskowe obozy specjalne. Represje o charakterze bardziej punktowym były analizowane zdawkowo, często bez zrozumienia ich istoty, czemu sprzyjał utrudniony do 2016 r. dostęp do dokumentacji przechowywanej w ramach wojskowej sieci archiwalnej. Stąd dopiero publikacja relacji Ruszara otworzyła nowe pole badawcze, pokazując sposób, w jaki wojsko potrafiło wykorzystywać sytuacyjnie istniejące przepisy w walce z potencjalnie problematycznymi jednostkami. Historia powołania Ruszara do służby w Szkole Oficerów Rezerwy przy Ośrodku Szkolenia Wojsk Lądowych im. Rodziny Nalazków w Elblągu, a następnie posądzenia go o chęć odmowy złożenia przysięgi, wydalenia go z SOR i skierowania do odbycia zasadniczej służby wojskowej została dość dokładnie zrekonstruowana w dzienniku. O wiele trudniej było wówczas potwierdzić przekonanie Ruszara o celowym powołaniu go do służby w lWP oraz odtworzyć przebieg inwigilacji opozycjonisty przez organa Głównego Zarządu Politycznego i Wojskowej Służby Wewnętrznej. Prezentowany zbiór stanowi uzupełnienie opisywanej edycji i jest efektem przeszło dwuipółrocznej kwerendy w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Wojskowym w Oleśnicy, Archiwum Wojskowym w Toruniu i Centralnym Archiwum Wojskowym Wojskowego Biura Historycznego.
    The publication in 2017 of Józef Maria Ruszar’s work Czerwone pająki. Dziennik żołnierza LWP has become an important contribution to for the further research concerning the use of the military draft for political repression. Until now, historians have been primarily interested in organised forms of oppression: mining battalions, clerical companies, field companies and special military camps. Repressions of a more focused nature have been analysed in a perfunctory manner, often without understanding their essence, which was facilitated by the difficult access to documentation held in military archives until 2016. Hence, it was only the publication of Ruszar’s account that opened a new field of research, demonstrating the way in which the military was able to make situational use of existing regulations in dealing with potentially problematic individuals. The story of Ruszar’s appointment to service at the Reserve Officers School at the Nalazek Family Land Forces Training Centre in Elbląg, and the subsequent suspicion of his refusal to take the oath and expulsion to perform basic military service, was reconstructed quite accurately in the diary. At that time, it was much more difficult to confirm Ruszar’s conviction that he had been deliberately conscripted to serve in the Armed Forces, and to reconstruct the course of the oppositionist’s surveillance by the bodies of the Army’s Main Political Board and the Military Internal Service. The presented collection is a supplement to the described edition, which is the result of over 2.5 years of searches in the Archives of the Institute of National Remembrance, the Military Archive in Oleśnica, the Military Archive in Toruń, and the Central Military Archives of the Military Historical Bureau.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2021, 19; 275-321
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    W opozycji do Moskwy. Jugosławiańska "droga do socjalizmu" w latach 1948-1956
    In Opposition to Moscow. Yugoslav "Path to Socialism" in the Years 1948-1956
    Autorzy:
    Sokulski, Mateusz
    Previsić, Martin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971765.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Jugosławia
    rok 1956
    blok wschodni
    Związek Radziecki
    polityka
    międzynarodowa
    represje polityczne
    Goli otok
    komunizm
    Yugoslavia
    The Year 1956
    Eastern Block
    Soviet Union
    political repression
    international policy
    communism
    Opis:
    Due to political, economic and cultural changes carried out by new communist authorities Yugoslavia became the most communisesed state after the Second World War. Independence of the Yugoslav leader Josip Broz-Tito, who found state interests more important than Soviet one and put a tremendous effort to affirmate Yugoslav position in the international policy, led him to the conflict with entire Eastern Block which remained under Stalin's impact. Soviet leader by using mechanisms from the 30's tended to present Tito as an „internal enemy”. So called Tito-Stalin's split in 1948 forced Yugoslavian leaders to find their own solutions (so called re-reading of Marx) in order to prove their legitimization of power. In the years 1948-1956 by so called self-managament, liberalization and democratization they tried to stay „true communists” that opposes Soviet distortion. In the internal policy they used political repression as the weapon against true or putative pro-soviets in Yugoslavia. 15737 were imprisoned and amongst them 13000 in the most famous camp on the island Goli Otok Repressive methods used against convicted people were focused on re-socialization of imprisoned in order to get rid of alleged or real endangerment. In the foreign policy after split with Soviet block Yugoslavs tended to keep their independent position. Unless at the beginning they found West (first of all USA) as their allies, which made them able to withstand Soviet pressure, Tito was reluctant towards any alliance with Western World as he did not want to abandon communist ideology. After Stalin's death in 1953 both Yugoslavia and USSR were seeking reconciliation after few years of conflict. That was finally fulfilled in 1955 and 1956 through Belgrade and Moscow Declarations. In such situation Tito abandoned any will to go on with political reforms and wanted to maintain predominance of communist party. Therefore he decided to convict and imprison pro-reformist high-ranked politician Milovan Djilas in 1956. Significance of the 1956 year as the crucial for Yugoslav foreign and internal policy may be perceived also in abandoning mass political repression towards pro-stalinists in Yugoslavia. The antagonistic interests of Moscow seeking Yugoslavia to get back to the communist camp and Belgrade being focused on its independent position, persuaded Tito to find its allies amongst the third world states as the counter balance towards Eastern Block and West. The meeting between Tito and leaders of Egypt and India is used to be treated as the first step in the Yugoslav policy in order to create non-align movement as the counter balance towards two main political blocks.
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2016, 28; 395-417
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zeznanie Ewarysta Zwierzewicza - pierwszego komendanta Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych jako źródło do badań nad historią konspiracji związanej z ruchem narodowym
    Autorzy:
    Resel, Patrycja
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2230846.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Ewaryst Zwierzewicz
    National Armed Forces
    independence underground
    World War II
    communist repression
    security apparatus
    Narodowe Siły Zbrojne
    podziemie niepodległościowe
    II wojna światowa
    represje komunistyczne
    aparat bezpieczeństwa
    Opis:
    Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczny aparat bezpieczeństwa skierował działania przeciwko żołnierzom polskiego podziemia niepodległościowego. Od 1947 r. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi rozpracowywał m.in. Ewarysta Zwierzewicza. Odgrywał on szczególną rolę zarówno w przedwojennej, jak i wojennej historii Łodzi, gdyż w czasie okupacji niemieckiej był komendantem Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych. Kulminację represji wobec niego stanowi aresztowanie i skazanie go przez Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze w 1954 r. na karę więzienia, utratę praw publicznych i grzywnę. Przedmiotem artykułu jest analiza zeznania Zwierzewicza, które zostało sporządzone podczas śledztwa prowadzonego przeciwko niemu przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zielonej Górze. Źródło to zawiera wiele nieznanych dotąd informacji na temat żołnierzy konspiracyjnego podziemia narodowego, które otwierają nowe możliwości badawcze. Poza omówieniem struktury i zawartości zeznania, autorka porównała jego treść z innymi materiałami archiwalnymi oraz literaturą przedmiotu. W wyniku przedstawionych w artykule badań, na podstawie zeznania Zwierzewicza udało się zrekonstruować losy bohatera artykułu, a także trzy wybrane historie z jego życia: udział, w charakterze oskarżonego, w procesie z 1936 r. w sprawie napaści na przedsiębiorstwa będące własnością Żydów, zdekonspirowanie przez Gestapo łódzkich struktur Narodowej Organizacji Wojskowej oraz kontakty ze Stanisławem Dowborem, działaczem lewicy, związanym w czasie wojny z konspiracją narodową.
    After the end of World War II, the security apparatus took action against the soldiers of the Polish independence underground. From 1947, Ewaryst Zwierzewicz, who during the German occupation carried out the duties of the commander of District IX Łódź of the National Armed Forces, was subjected to investigation by the Voivodeship Office of Public Security in Łódź. Communist repressions against the hero of the above article culminated in his arrest and conviction by the Voivodeship Court in Zielona Góra in 1954. The aim of this article is to analyse Zwierzewicz’s testimony, which was written during the investigation conducted against him by officers of the Voivodeship Office of Public Security in Zielona Góra. The testimony constitutes noteworthy archival material, as the hero of the article played a special role in both the pre-war and wartime history of Łódź. The source reveals a lot of hitherto unknown information about the soldiers of the national underground, which opens up a wide range of new research possibilities. Apart from the analysis of the testimony’s structure, the subject of this article was also the comparison of its content with other archival materials and with the literature on the subject. As a result of the research carried out, on the basis of Zwierzewicz’s testimony it was possible to reconstruct the life of the hero of the article, as well as three selected stories from his life.
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2023, 41, 1; 380-400
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Radzieckie organy bezpieczeństwa państwowego na Ukrainie: czerwiec–grudzień 1941 roku. Zarys problematyki
    Soviet security services in Ukraine: June–December 1941. Outline of the issues
    Autorzy:
    Baran, Wołodymyr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/477473.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Ukraina
    radzieckie organy bezpieczeństwa państwowego
    wojna niemiecko-radziecka
    deportacje ludności represje polityczne
    ruch partyzancki
    Ukraine
    Soviet state security services
    German-Soviet war
    deportation of citizens
    political repression
    guerrilla movement
    Opis:
    The article presents the outline of the activities undertaken by the Soviet state security services in Ukraine between June and December 1941. The author analyses different aspects of the operation of Soviet security services in the initial period of the German-Soviet war, in particular: the first organizational initiatives taken by the KGB USSR, the control of correspondence and public moods, the observation of refugees and establishment of evacuation points, the struggle against the enemy’s parachute operations and establishment of deadly battalions, the deportation of prisoners to the east of the country and executions in prisons in the western oblasts of the USSR, the fight against desertion and spreading panic at the rear, repression against the so-called anti-soviet and suspicious element, the mass deportations of citizens on ethnic grounds, the creation of subversive and reconnaissance groups as well as merging underground and guerrilla movements in the occupied territories. Several characteristic documents from the archives of the Soviet state security services are annexed to this article.
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2017, 30; 227-267
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Faces of Estonian Sovietisation: A Look Back. Notes on the publication: Sovietisation and violence: the case of Estonia. 2018. Tartu: University of Tartu Press, ed. Meelis Saueauk, Toomas Hiio. Proceedings of the Estonian Institute of Historical Memory. Eesti Mälu Instituudi toimetised 1 (2018). 335 pp. ISBN 9789949778249. ISSN 2613–5981
    Autorzy:
    Bułhak, Władysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2108336.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Sovietisation
    Sovietisation and violence
    Communism
    Estonia
    Estonian history 1917–1990
    forced resettlement
    Estonian political emigration
    active measures
    Communist repression apparatus
    security apparatus
    CPSU
    Communist Party of the Soviet Union
    Estonian Communist Party
    Soviet occupation
    Baltic countries
    south Scandinavia
    Opis:
    This article critically discusses the publication entitled Sovietisation and violence: the case of Estonia, edited by Meelis Saueauk and Toomas Hiio, published in 2018 by the University of Tartu Press as the first volume of the Proceedings of the Estonian Institute of Historical Memory series. The author of this article refers in detail to several of the studies and articles published in the volume, most of which were written by researchers associated with its publisher, the Estonian Institute of Historical Memory. In terms of content, as the reviewer notes, the publication’s aim is to introduce the international academic reader to the topic of the forced Sovietisation of Estonia in the 20th century. The author will attempt to assess to what extent the discussed volume lives up to the hopes placed in it. Overall, he concludes that despite all the errors and omissions noted, the publication’s desired aim was achieved, while also showing the above-named institution’s potential as a scholarly research unit with ambitions reaching beyond the local academic market.
    Źródło:
    Institute of National Remembrance Review; 2021-2022, 3; 371-397
    2658-1566
    Pojawia się w:
    Institute of National Remembrance Review
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Władze powiatu bocheńskiego wobec szkolnej i pozaszkolnej katechizacji dzieci i młodzieży w latach 1956–1975
    Bochnia District Authorities towards School and Out-of-School Religious Education of Children and Youth in 1956–1975
    Autorzy:
    Kasprzycki, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27687538.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Bochnia district
    catechisation of children
    catechetical points
    removal of religious education from schools
    Catholic Church
    SB
    Polish United Workers’ Party (PZPR)
    educational authorities
    administrative repression
    powiat bocheński
    katechizacja dzieci
    punkty katechetyczne
    usuwanie nauczania religii ze szkół
    Kościół katolicki
    PZPR
    władze oświatowe
    represje administracyjne
    Opis:
    Rok 1956 r. przyniósł w Polsce duże zmiany życiu politycznym, gospodarczym i społecznym. „Odwilż” przerwała postępującą laicyzację szkolnictwa i stworzyła na krótko dogodne warunki dla powrotu religii do szkół. W powiecie bocheńskim, gdzie w okresie stalinowskim z dużym trudem usuwano religię ze szkół, na przełomie 1956 i 1957 r. ponowną katechizacją objęto młodzież we wszystkich szkołach podstawowych, średnich i zawodowych. Władze partyjne w powiecie, świadome zahamowania procesu laicyzacji, debatowały nad sposobami zmniejszenia oddziaływania Kościoła na młodzież, a SB metodami operacyjnymi gromadziła szczegółowe informacje na ten temat. Przełomowym momentem, który wymusił na władzach zmianę polityki wobec Kościoła, był list KC PZPR do struktur terenowych partii (lipiec 1958 r.).  Straszono w nim „ofensywą kleru” i mobilizowano do skutecznego przeciwdziałania jego wpływom na wiele dziedzin życia, w tym edukację dzieci i młodzieży. W powiecie bocheńskim doszło do zacieśnienia współpracy partii, administracji terenowej oraz SB, które wspólnymi siłami zaczęły stopniowo „uwalniać” szkoły od wpływów religii katolickiej. Do czasu ustawowego zagwarantowania szkolnictwu świeckiego charakteru miejscowym władzom udało się usunąć katechezę z trzydziestu szkół podstawowych (na 106) oraz ośmiu średnich i zawodowych. Nowy etap polityki wobec katechizacji rozpoczął się w roku szkolnym 1961/1962, kiedy po uchwaleniu 15 lipca 1961 r. ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania księża zmuszeni byli organizować katechezy w kościołach, kaplicach i domach prywatnych. Początkowo władze próbowały wymusić organizowanie punktów katechetycznych w obiektach sakralnych i kościelnych, jednak bez powodzenia. Pod koniec 1961 r., mimo zorganizowania w powiecie ponad dziewięćdziesięciu punktów katechetycznych, żaden proboszcz parafii nie zawarł z Wydziałem Oświaty i Kultury umowy na nauczanie religii. Ponieważ w 1962 r. władze szkolne otrzymały zaledwie kilka sprawozdań z działalności punktów katechetycznych, w kolejnym roku KP PZPR podjął decyzję o zastosowaniu wobec wybranych proboszczów represji administracyjnych, które w kilku przypadkach zakończyły się egzekucjami komorniczymi. W działania represyjne zaangażowani byli funkcjonariusze SB oraz urzędnicy PPRN. Zaostrzenie polityki nie przyniosło oczekiwanych efektów, dlatego na początku 1965 r. administracja wycofała się z egzekucji nałożonych kar finansowych. W kolejnych latach sytuacja na tym odcinku nie uległa zmianie. Po dojściu do władzy Edwarda Gierka polityka władz partyjnych i administracji oświatowej skupiła się na zmianach w systemie oświaty i wychowania oraz na zwiększeniu ideologicznego oddziaływania na dzieci i młodzież. Miał to być sposób na powstrzymanie wpływów Kościoła. Także w powiecie bocheńskim starano się realizować założenia takiej polityki. Dla rodziców organizowano wykłady na tematy światopoglądowe, a dzieci próbowano zainteresować zajęciami pozalekcyjnymi i pozaszkolnymi. Dopiero po reformie administracyjnej w 1975 r. nastąpiła pewna liberalizacja w zakresie nadzoru nad punktami katechetycznymi, w tym sprawozdawczością z ich działalności.
    The year 1956 brought major changes to political, economic and social life in Poland. The "thaw" interrupted the advancing secularisation of education and created for a short time favourable conditions for the return of religion classes to schools. In the Bochnia district, where in the Stalinist period religion was removed from schools with great difficulty, catechisation was reintroduced for the youth in all primary, secondary, and vocational schools at the end of 1956 and early 1957. The party authorities in the district, aware of the inhibition of the process of secularisation, debated on ways to stop the visible influence of the Church on young people, and SB, using operative work, collected detailed information on the subject. The turning point, which forced the authorities to change their policy towards the Church, was the letter from the Central Committee of the Polish United Workers’ Party (KC PZPR) to local party structures (July 1958). It threatened with a ‘clergy offensive’ and mobilised people to effectively counteract its influence on many areas of life, including the education of children and young people. In the Bochnia district there was a tightening of cooperation between the party, the local administration and the security service, which together began to gradually ‘free’ schools from the influence of the Catholic religion. By the time the secular character of schooling was guaranteed by law, the district authorities had succeeded in removing religious education from thirty primary schools (out of 106) and eight secondary and vocational schools. A new stage in the policy towards catechisation began in the school year 1961/1962, when, following the enactment of the law on the development of the education system on 15 July 1961, priests were forced to organise catechisation in churches, chapels and private homes. At first, the authorities tried to force the organisation of catechetical points in sacral and church buildings, but without success. At the end of 1961, despite the organisation of more than ninety catechetical points in the district, no parish priest had concluded a contract with the Department of Education and Culture for the teaching of religion. When, in 1962, the school authorities received only a few reports on the activities of catechetical centres, the following year the District Committee of the Polish United Workers’ Party (KP PZPR) decided to apply administrative repressions against selected parish priests, which in several cases ended with bailiffs’ execution. SB officers and Presidium of the District National Council officials were involved in the repressive actions. The tightening of the policy did not bring the expected results, so at the beginning of 1965, the administration withdrew from the enforcement of the imposed fines. In the following years, the situation in this section did not change. After Edward Gierek came to power, the policy of the party authorities and educational administration focused on changes in the educational system and increased ideological influence on children and young people. That was supposed to be a way to stop the influence of the Church. Also, in the Bochnia district, attempts were made to implement such a policy. Lectures on ideological issues were organised for parents and attempts were made to attract children to extracurricular and out-of-school activities. Only after the 1975 administrative reform there was a certain liberalisation in the field of supervision of catechetical points, including reporting of their activities.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2021, 19; 662-707
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Portret zbiorowy funkcjonariuszy komunistycznej Służby Bezpieczeństwa w Polsce odpowiedzialnych za porwanie i zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki (do 1984 roku)
    Collective Portrait of the Officers of the Communist Security Service in Poland Responsible for the Kidnapping and Murder of Father Jerzy Popiełuszko (until 1984)
    Autorzy:
    Sztama, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/20258066.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    repression apparatus
    Waldemar Chmielewski
    Department IV of the Ministry of the Interior
    Catholic Church
    Leszek Pękala
    Adam Pietruszka
    Grzegorz Piotrowski
    Jerzy Popiełuszko, 1985 Toruń trial
    Security Service of the Polish People’s Republic
    crime of the Polish People’s Republic
    aparat represji
    Departament IV MSW
    Kościół katolicki
    Jerzy Popiełuszko
    proces toruński 1985
    Służba Bezpieczeństwa PRL
    zbrodnia PRL
    Opis:
    Opracowanie ma przybliżyć czytelnikowi zbiorowy zarys biograficzny czterech funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa PRL, którzy w 1985 r. zostali skazani przez sąd na kary pozbawienia wolności za zamordowanie kapelana warszawskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” ks. Jerzego Popiełuszki. Morderstwo to stało się jedną z najgłośniejszych zbrodni, dokonanych przez oficerów komunistycznej policji politycznej w Polsce w okresie istnienia PRL. Choć na temat samego mordu powstało bardzo wiele opracowań, zarówno naukowych, jak i popularnonaukowych czy publicystycznych, to w polskiej historiografii brakuje publikacji pokazujących, kim byli ludzie odpowiedzialni za dokonanie tego czynu. Artykuł przedstawia drogę życiową Waldemara Chmielewskiego, Leszka Pękali, Adama Pietruszki i Grzegorza Piotrowskiego od momentu ich narodzin do października 1984 r., kiedy to dopuścili się mordu na ks. Popiełuszce bądź byli jego inspiratorami. W tekście poddano analizie wiele elementów życia funkcjonariuszy.
    The study aims to introduce the reader to a collective biographical outline of the life of four officers of the Security Service of the Polish People’s Republic who were sentenced to imprisonment by the court in 1985 for the murder of the chaplain of the Warsaw-based Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”, Father Jerzy Popiełuszko. The murder became one of the most notorious crimes committed by officers of the communist political police in Poland during the Polish People’s Republic. Although a great number of studies have been written about the murder itself, both academic and popular science or journalistic, Polish historiography lacks publications showing who the people responsible for the offence were. The article presents the life paths of Waldemar Chmielewski, Leszek Pękala, Adam Pietruszka and Grzegorz Piotrowski from their birth until October 1984, when they either committed or inspired the murder of Father Popiełuszko. The text analyses many elements of these officers’ lives.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2022, 20; 295-328
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Organizacja i struktura Biura Studiów SB MSW (1982–1989). Podstawowe fakty i ustalenia
    Organisation and Structure of the Study Office of the Security Service of the Ministry of the Interior (1982–1989). Basic Facts and Findings
    Autorzy:
    Bagieński, Witold
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/20250698.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Ministry of the Interior
    Security Service
    Study Office of the Security Service of the Ministry of the Interior
    Study Office of the Ministry of the Interior
    Central Operational Group, Independent Operational Group
    Department III of the Ministry of the Interior
    Department V of the Ministry of the Interior
    anti-communism
    opposition
    repression
    Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”
    security
    MSW
    Służba Bezpieczeństwa
    Biuro Studiów SB MSW
    Biuro Studiów MSW
    Centralna Grupa Operacyjna
    Samodzielna Grupa Operacyjna
    Departament III MSW
    Departament V MSW
    NSZZ „Solidarność”
    antykomunizm
    represje
    opozycja
    bezpieczeństwo
    Opis:
    Po wprowadzeniu stanu wojennego w MSW utworzono jednostkę operacyjną pełniącą funkcję sztabu, która koordynowała działania przeciwko podziemnej Solidarności oraz innym nielegalnym grupom. Biuro Studiów SB MSW powołano w marcu 1982 r., zaczęło ono funkcjonować latem 1982 r. Nadano mu szczególne prerogatywy i mogło ono nadzorować aktywność innych jednostek SB oraz pomagać im w planowaniu i realizacji zadań. Jego oficerowie byli również zaangażowani w rozpracowywanie środowisk antysystemowych. Z dostępnej literatury i dokumentów wynika, że prowadzili złożone gry i kombinacje operacyjne, które obejmowały nawet formowanie kontrolowanych organizacji podziemnych. W niniejszym artykule przedstawiono okoliczności powołania tego biura, jego organizację wewnętrzną i podstawowe zadania, które przed nim postawiono. Opisano również chronologię tworzenia jego ogniw terenowych, czyli inspektoratów 2 SB WUSW.
    Following the imposition of martial law, an operational unit was established within the Ministry of the Interior to act as a team to coordinate activities undertaken against the underground Solidarity movement and other illegal groups. The Study Office of the Security Service of the Ministry of the Interior was established in March 1982 and became operational in the summer of 1982. It was given special prerogatives and could supervise the activities of other Security Service units as well as assist them in planning and carrying out their tasks. Its officers were also involved in uncovering anti-system circles. The available literature and documents show that they led complex games and operational combinations that even included the establishment of controlled underground organisations. This article outlines the circumstances surrounding the establishment of this office, its internal organisation and its basic tasks. The chronology of the establishment of its field cells, for instance the inspectorates No. 2 of the Provincial Offices of the Interior of the Security Service, is also described.
    Źródło:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989; 2022, 20; 226-250
    1733-6996
    Pojawia się w:
    Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Solidarność poznaniaków. Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych i jego kontynuacja w postaci akcji "rodzin zastępczych" (1956-1959)
    Solidarity amongst residents of Poznań the Student Help Committee for Political Prisoners and its continuation in the form of "foster families" (1956-1959)
    Autorzy:
    Noszczak, Bartłomiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/478280.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Stalinizm represje komunistyczne więziennictwo PRL więźniowie polityczni PRL liberalizacja życia społeczno-politycznego (tzw. odwilż) Październik’56 opozycja i opór społeczny w PRL jezuici w PRL o. Czesław Białek SJ Poznań – historia po 1945 r. działalność charytatywna w PRL Związek Studentów Katolików Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych epoka Gomułki Komitet Obrony Robotników/Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”
    Stalinism communist repression prison system of the PRL PRL's political prisoners liberalisation of coscio-political life (so called thaw) October '56 opposition and social resistance in the PRL youth defiance in the PRL independtent student movement in the PRL Jesuits in the PRL Fr. Czesław Białek SJ Poznan - history after 1945 charity activities in the PRL Jesuits Biography Poland in the XXth century Catholic Students Association Student Help Committee for Political Prisoners "Patronat" association Gomułka's era Worker's Defence Committee Comittee for social Selfdefence "KOR"
    Opis:
    Na fali przemian społeczno-politycznych związanych z wydarzeniami polskiego Października jesienią 1956 r. z inicjatywy jezuity o. Czesława Białka powstał w Poznaniu Komitet Studenckiej Pomocy dla Więźniów Politycznych. Jego celem było niesienie bezinteresownego wsparcia materialnego, prawnego i duchowego osobom represjonowanym w PRL za przekonania polityczne. (Istnieją przesłanki, że Komitet był pierwszą w Polsce po wojnie i nie wykluczone, że w ogóle pionierską w ramach całej komunistycznej wspólnoty, oddolną inicjatywą społeczną o takim charakterze). Peerelowski aparat władzy, który przez pewien czas po Październiku ‘56 był osłabiony „odwilżowymi” perturbacjami, początkowo nie chciał wywoływać nowych konfliktów na linii władza-naród. Z tego powodu poznański Komitet otrzymał ze strony państwa formalną akceptację dla swojej działalności. Mimo to jego działacze napotykali na utrudnienia i szykany, które były animowane głównie przez Służbę Bezpieczeństwa. Komitet działał efektywnie do końca 1957 r., po czym związane z nim osoby rozwinęły pod patronatem o. Białka dalszą, tym razem niesformalizowaną akcję charytatywną. Z czasem tajna policja polityczna objęła poznańskich społeczników inwigilacją. Komunistyczne państwo dostrzegło w ich oddolnej inicjatywie społecznej formę kontestacji zagrażającej porządkowi ustrojowemu PRL. Przywołane działania aparatu policyjnego nieprzypadkowo zbiegły się w czasie z odchodzeniem ekipy I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki od wyłącznie deklaratywnej – jak się okazało – demokratyzacji i w 1959 r. doprowadziły do aresztowań; w ich wyniku zorganizowana w środowisku poznańskim pomoc ofiarom systemu komunistycznego ostatecznie ustała. W podobnej postaci odrodziła się w PRL dopiero dwadzieścia lat później, wraz z powstaniem Komitetu Obrony Robotników
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2016, 28; 80-121
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-14 z 14

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies