Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę ""Słownictwo"" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-15 z 15
    Tytuł:
    Przemiany językowo-kulturowe wsi na przykładzie ekspresywizmów określających dzieci
    Linguistic-cultural changes in a rural area on the basis of expressions connected to children
    Autorzy:
    Piechnik, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594012.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo gwarowe
    słownictwo ekspresywne
    dialekt małopolski
    dialectal vocabulary
    expressional vocabulary
    Małopolska dialect
    Opis:
    Artykuł zawiera wnioski z badania kwestionariuszowego dotyczącego ekspresywizmów stosowanych na określenie dzieci, przeprowadzonego w 2011 r. w Małopolsce wśród gimnazjalistów z trzech szkół, a następnie wśród najstarszych krewnych tych uczniów. W zebranym materiale (głównie u najstarszych respondentów) znajdują się leksemy gwarowe, odnoszące się do minionej kultury, związane z zakorzenionym na wsi systemem wartości oraz (głownie u młodzieży) elementy nowe, odzwierciedlające zjawiska i mody kultury masowej. Ekspresywizmy podawane przez najstarsze osoby krytycznie oceniają pochodzenie dziecka spoza związku małżeńskiego, negliż oraz zbytnią dbałość o urodę. W leksyce najstarszego pokolenia brakuje określeń wartościujących pozytywnie. Dla odróżnienia: w języku młodzieży pojawia się wiele nazwań czułych, pieszczotliwych, kwestie moralne nie są ostro oceniane, zaś eksponowanie walorów ciała spotyka się z aprobatą. Ponadto w nazwach ekspresywnych wymienianych przez młodzież widać silne wpływy języka angielskiego oraz współczesnej kultury popularnej.
    The article presents the conclusions from the materiał gathered among students of three junior high schools and their eldest relatives. The research, in the form of a ąuestionnaire, was done in Małopolska County in 2011. The analysis of the data allows noticing that the eldest generation usually uses dialectical terms connected to values deeply-set in rural backgrounds for centuries. Meanwhile young peoples’s lexicon reflects modern popular culture. The dialectical expressions used by the eldest generation criticise illegitimate children, negligee and attaching importance to taking care of beauty. There is no positive assessment in their vocabulary as opposed to the language of the youth’s, who freąuently use words of endearment, approve exposing of a body and who are not as strict with morał values as elder people. Moreover, their language is rich in English terms and those of modern popular culture.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 227-236
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Niemieckie słownictwo marynistyczne w publikacji Maritimes Wörterbuch Jürgena Gebauera i Egona Krenza. Wybrane zagadnienia
    German maritime vocabulary in the publication, Maritimes Wörterbuch by Jürgen Gebauer and Egon Krenz. Selected questions
    Autorzy:
    Guz, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594302.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo
    język niemiecki
    język marynarski
    słowotwórstwo
    onomastyka
    vocabulary
    German language
    sailing language
    word formation
    onomastics
    Opis:
    Celem niniejszego artykułu jest analiza językowa słownictwa marynistycznego ze słownika Maritimes Wörterbuch zusammengestellt von Jürgen Gebauer und Egon Krenz (1989). W opracowaniu omówiono zagadnienia morfologiczne oraz problem składni. Materiał badawczy został zanalizowany także pod kątem onomastyki, poruszono również kwestie zapożyczeń oraz żargonu żeglarskiego. W słowniku, podobnie jak w całym języku niemieckim, występuje bogactwo złożeń. Uwagę przyciąga bogaty repertuar przydawek rzeczownikowych. W źródle, o którym mowa, odnotować można eponimy, kryptonimy, nazwy wydarzeń historycznych oraz ergonimy (nazwy instytucji). Żargon marynarski nieznacznie nacechowany jest ekspresywnością
    The aim of this article is to analyse maritime vocabulary in the publication Maritimes Wörterbuch zusammengestellt von Jürgen Gebauer und Egon Krenz (1989). Morphological issues and syntax problems will be discussed. The research material will also be analysed in terms of onomastics and the issue of borrowings and sailing jargon will be discussed. The dictionary, and the German language in general are rich in complexities. The rich repertoire of noun additives attracts attention. The source in question includes eponyms, cryptonyms, names of historical events and ergonyms (names of institutions). Naval jargon is not very expressive.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2019, 67; 105-119
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Co jedzą i jak gotują Polacy na Brasławszczyźnie? Słownictwo i słowotwórstwo gwarowe
    What Do Poles in Braslaw Region Eat and How Do They Cook? Vocabulary and Word-Formation of the Polish Dialects
    Autorzy:
    Domitrak, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1831386.pdf
    Data publikacji:
    2020-11-26
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    gwary polskie na Białorusi
    słownictwo kulinarne
    zapożyczenia
    słowotwórstwo
    wpływy kulturowe
    Brasławszczyzna
    Polish dialects in Belarus
    culinary vocabulary
    borrowings
    word-formation
    cultural influence
    Braslaw region
    Opis:
    Przygotowywanie jedzenia jest nieodłącznym składnikiem kultury narodowości i komponentem językowego obrazu świata. Szczególnie bogate i różnorodne są tu obszary pograniczne, zwykle wieloetniczne i wielojęzykowe, dające możliwość obserwacji wzajemnych wpływów kulturowo-językowych. Cechą charakterystyczną słownictwa kulinarnego na takich obszarach jest nie tylko występowanie wariantów fonetycznych i leksykalnych różnych nazw, ale także leksyka dotycząca przygotowywania specyficznych potraw lokalnych, tradycyjnych czy też znanych w całej Słowiańszczyźnie. Polacy na Brasławszczyźnie przygotowują więc zarówno białoruskie bliny, botwinę, pomaczkę, sołoduchę, tłuczaniki, jak i tradycyjne potrawy polskie: kluski, zacierki, pęcak, kisiel, a często także potrawy, które różnią się tylko nazwą pęcak i pęsak, kluski i klocki. W artykule podjęto próbę pokazania frekwencji par synonimicznych (wyraz rodzimy – zapożyczenie, wyraz podstawowy  – zdrobnienie) na podstawie elektronicznego korpusu tekstów mówionych ludności polskiej z Brasławszczyzny (np. zupa – sup, kasza – krupy, herbata – czaj). Słownictwo w tym opracowaniu jest postrzegane zarówno w aspekcie kulturowym, jak i językowym – od strony nominacji oraz zjawisk derywacji zachodzących w polszczyźnie brasławskiej. Przedstawiono formanty rzeczownikowe, za których pośrednictwem tworzone są nazwy kulinariów, a także czasowniki i derywaty nazywające procesy związane z przygotowywaniem jedzenia.
    Preparing food is an integral component of the national culture and a constituent of the linguistic worldimage. Border areas, usually multiethnic and multilingual, are particularly rich and diverse, giving the opportunity to observe mutual cultural and language influences. A characteristic feature of the culinary lexis in such areas is not only the usage of phonetic and lexical variants of different lexical units, but also vocabulary concerning the preparation of specific local dishes, traditional or known throughout Slavdom. Poles in Braslaw region prepare both Belarusian bliny, botwina, pomaczka, sołoducha, tłuczaniki, as well as traditional Polish dishes kluski, zacierki, pęcak, kisiel, and also dishes that differ only by the name pęcak i pęsak, kluski i klocki. The article presents an attempt to show the frequency of synonymic pairs (native word – borrowing, basic word – diminutive) based on the electronic corpora of spoken texts recorded from Poles living in Braslaw region (e.g. zupa – sup, kasza – krupy, herbata – czaj). The vocabulary is described in terms of both cultural and linguistic aspects considering nomination and derivation processes that are observed in the Polish dialecs in Belarus. The paper contains productive noun affixes and formations, as well as verbs and their derivatives related to food preparation processes.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2020, 68; 31-54
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czasowniki w nowszej leksyce słoweńskiej
    The verbs in the newer Slovene lexicon
    Autorzy:
    Zatorska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594001.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    język słoweński
    nowsze słownictwo
    czasowniki,
    semantyka
    słowotwórstwo
    Slovene
    the newer lexicon
    verbs
    semantics
    derivation
    Opis:
    Artykuł dotyczy 426 czasowników wybranych ze słownika nowszego słownictwa słoweńskiego Slovar novejšega besedja slovenskega jezika z 2012 roku. Analiza pokazała możliwe modyfikacje zaobserwowane przy porównaniu czasowników z tego słownika z czasownikami, które umieszczono w Slovar slovenskega knjižnega bezika z 1994 roku. Autorka artykułu korzysta z takich pojęć semantyki leksykalnej, jak polisemia, homonimia, modyfikacja znaczeń. Materiał został podzielony ze względu na kategorie semantyczne: kauzatywność, inchoatywność, terminatywność, finitywność etc. Uwzględniono także nacechowanie temporalne, aspektualne badanych jednostek werbalnych. Pokazano prefiksy tworzące analizowane czasowniki i przypisano im funkcje sygnalizowania kategorii semantycznych. W końcowej części artykułu zaprezentowano przykładowe pola znaczeniowe badanego słownictwa. Ta klasyfikacja przynosi pewne informacje na temat nowoczesnego społeczeństwa słoweńskiego. Przeprowadzona analiza udowodniła występowanie takich zjawisk, jak internacjonalizacja i globalizacja w języku słoweńskim i innych językach słowiańskich.
    The article is devoted to the presentation of 426 verbs, which are included in the dictionary of the newer Slovene lexicon Slovar novejšega besedja slovenskega jezika [SNBSJ, 2012]. The analysis demonstrates some modifications between the contents of SNBSJ and Slovar slovenskega knjižnega bezika [SSKJ] (the previous Slovene dictionary). The author of the paper uses such terms as homonymy, polysemy, semantic modification. The data are classified. The verbs and the functions of their parts were labeled as inchoative, terminative, finitive, resultative. The special attention was paid to the temporality and to the Slavic category, which is Aspect and to the aspectual division of the analyzed verbs. The set of used prefixes were presented together with their functions. The last part of the paper brings the semantic division of the analyzed data. This classification lets to make some observations about the modern Slovene society. The conclusions inform about such phenomena as the internationalization and globalization shown by the investigation presented in the article.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 62; 229-239
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zmiany w słownictwie mieszkańców powiatu grudziądzkiego.
    The changes in the lexis of the Grudziądz region’s inhabitants
    Autorzy:
    Mosakowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594180.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    powiat grudziądzki
    słownictwo
    słownik
    dialekt
    Grudziądz region
    lexis
    vocabulary
    dialect
    Opis:
    Przedmiotem artykułu są rozważania na temat specyfiki słownictwa mieszkańców powiatu grudziądzkiego i zmian, jakie w nim zaszły w ciągu ostatnich 60 lat. Przyjąwszy za bazę słownictwo używane w kręgu rodzinnym, pochodzący z Grudziądza autor wyróżnił 307 haseł, które następnie poddał weryfikacji poprzez przeprowadzenie ankiety ustnej i pisemnej wśród 88 respondentów (60 uczniów liceum ogólnokształcącego, 20 osób dorosłych z terenu powiatu grudziądzkiego i 8 osób z terenów przylegających do badanego obszaru). Stworzony i zweryfikowany na potrzeby ankiety zbiór słownictwa stanowi konglomerat haseł charakterystycznych dla gwary ludowej i miejskiej, slangu oraz języka niemieckiego. Szczególnie wyraźne są w nim ślady modyfikowania i adaptowania słów z języka niemieckiego z zakresu techniki oraz życia codziennego. Niemały wpływ na kształt powojennego słownictwa mieszkańców Grudziądza i jego okolic miały też długoletnie tradycje militarne i penitencjarne. Przedmiotem analizy była żywotność 307 jednostek leksykalnych wśród przedstawicieli dwóch pokoleń (grupy wiekowe: 35–70 i 15–16 lat). W wyniku analizy danych okazało się, że przedstawiciele starszej grupy wiekowej znają i/lub używają 76,99% podanych w ankiecie haseł, natomiast respondenci rekrutujący się z młodszej grupy wiekowej znają i/lub używają zaledwie 40,44% całości ankietowanego słownictwa.
    The object of the article is to deliberate on the specificity of vocabulary used by the people living in the region of Grudziądz and the changes that it has gone through in the past sixty years. The author, who comes from Grudziądz himself, set as a basis for the analysis the vocabulary used among family members and relatives. He selected 307 lexical items to be then verified by the means of a questionnaire in a written and oral form among 88 respondents (60 secondary school students, 20 adults from the region of Grudziądz and 8 people from areas adjacent to the region researched). The lexicon created and verified for the questionnaire is a conglomerate of words and phrases characteristic of folk and city dialect, slang and German language. There are particularly clear traces of adapting and modifying technical and everyday words from the German language. The city’s long military and penitentiary tradition also had a significant influence on the development of the after-war language of the inhabitants of Grudziądz and its surroundings. The subject of the analysis was the life-span of the 307 lexical items among representatives of two generations (age groups of 35 to 70 and 15 to 16). The result has shown that representatives of the older generation know and/or use 76.99 per cent of the items listed in the questionnaire while respondents from the younger age group know and/or use only 40.44 per cent out of the total lexis presented in the questionnaire.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 143-163
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Słownictwo ukraińskie ze zbiorów Iwana Wahylewycza (2)
    Ukrainian vocabulary from Ivan Vahylevych’s collection (2)
    Autorzy:
    Fałowski, Adam
    Budziak, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594336.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    leksykografia ukraińska
    dialektologia ukraińska
    etymologia
    zapożyczenia
    Iwan Wahylewycz
    Ukrainian lexicography
    Ukrainian dialectology
    etymology
    loanwords
    Ivan Vahylevych
    Opis:
    Artykuł kontynuuje serię publikacji, w których autorzy przedstawiają rzadkie, dialektalne, niekiedy archaiczne jednostki leksykalne wyekscerpowane z niedawno uporządkowanych i wydanych drukiem słowników ułożonych przez Iwana Wahylewycza. W dwóch wariantach Idyotykonu i w Słowniku języka południowo-ruskiego udało się wyszukać około 700 leksemów, które albo zostały pominięte w słowniku etymologicznym języka ukraińskiego, albo wymagają szerszego komentarza leksykologicznego. W niniejszej publikacji omówiono 36 wyrazów, które zaczynają się na literę W.
    The article continues a series of publications, in which the authors present rare, dialectical, sometimes archaic lexical units extracted from the recently published dictionaries by Ivan Vahylevych. In two variants of Idyotykon and in the Dictionary of the South-Ruthenian Language they managed to reveal about 700 lexical items, which were either omitted from the Etymological Dictionary of the Ukrainian Language, or required more detailed lexicological commentary. 36 words starting with W are discussed in the article.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 125-139
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O zapożyczeniach polskich w słownictwie gwar okolic Moskwy
    On Polish loanwords in the dialects of the Moscow area
    Autorzy:
    Wójtowicz, Marian
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594092.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    rosyjskie słownictwo gwarowe
    zapożyczenia polskie w rosyjskim
    gwary moskiewskie
    Russian dialect vocabulary
    Polish loanwords in Russian
    Moscow dialects
    Opis:
    Autor analizuje 35 wyrazów zapożyczonych z języka polskiego do gwar okolic Moskwy. Większość z nich została przejęta z języka polskiego przez rosyjski język literacki w XVII–XVIII wieku, a następnie dostała się do gwar. Część zapożyczeń weszła do gwar moskiewskich z języka polskiego przez sąsiednie gwary zachodnie i południowe. W porównaniu z zapożyczeniami w innych gwarach rosyjskich wpływ języka polskiego na gwary moskiewskie był niewielki.
    The author analyses 35 words borrowed from Polish in the dialects of the Moscow area. The majority were borrowed from Polish by the Russian literary language of the 17th–18th centuries and subsequently entered the dialects. Some of the borrowings were adopted from the neighbouring Western and Southern dialects. In comparison to the borrowings of other Russian dialects, the influence of the Polish language on the Moscow dialects was insignificant.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 553-564
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Архаические явления в говоре старообрядцев в Польше
    Zjawiska archaiczne w gwarze staroobrzędowców w Polsce
    Archaic phenomena in Old Believers dialect in Poland
    Autorzy:
    Grzybowski, Stefan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594124.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    gwara staroobrzędowców w Polsce
    słownictwo
    archaizmy
    Old Believers dialect in Poland
    lexicon
    archaisms
    Opis:
    Wyspowa gwara staroobrzędowców w Polsce obok wielu osobliwości związanych z jej funkcjonowaniem nw otoczeniu obcojęzycznym zawiera również pojedyncze przypadki form mających paralele w historii języka rosyjskiego i nieznanych we współczesnych gwarach rosyjskich lub w języku literackim. Do archaicznych można zaliczyć przysłówek исто (‘jak należy’), partykułę дей (‘podobno’, zam. де lub дескать), formę ямаем (‘mamy’ zam. маем), jak też кашчуны i кашчунничать dla oznaczenia bezkarnych wygłupów (psot i żartów) młodzieży na kilka dni przed Bożym Narodzeniem (por. współczesne ros. кощунство, кощунствовать na oznaczanie czynów świętokradczych).
    The Old Believers island dialect in Poland includes many peculiar elements resulting from its functioning in an alien, i.e. Polish, environment, and at the same time it has at its disposal some forms which are unknown in contemporary Russian or its dialects and have their parallels in the history of Russian. They could be interpreted as archaisms. In this paper some of them are considered in detail: the adverb исто (‘well, truly’), the particle дей (instead of де or дескать – ‘say’), the verbal form ямаем (instead of маем or имеем – ‘we have’) and the forms кашчуны, кашчунничать (‘mischiefs, pranks’, ‘play pranks’) designating the pranks played at Christmas Eve by young people (comp. кощунство, кощунствовать – ‘blasphemy, blaspheme’ in modern Russian).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 163-170
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Konstrukcje porównawcze z komponentem animalistycznym w kilku krótkich utworach prozatorskich Adolfa Dygasińskiego
    Comparisons with animal names in a few short stories by Adolf Dygasiński
    Autorzy:
    Koszyka, Eliza
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594197.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    porównania
    nazwy zwierząt
    słownictwo animalistyczne
    Adolf Dygasiński
    comparisons
    animal names
    animalistic lexis
    Opis:
    W artykule omówionych zostało 35 konstrukcji porównawczych zawierających nazwę zwierzęcia, użytych przez Adolfa Dygasińskiego w jego krótkich utworach prozatorskich. Podjęto również próbę ustalenia, w jakim stopniu zastosowanie przez autora w porównaniach nazw zwierząt wypływa z jego specyficznego, nacechowanego uczuciowo stosunku do nich, a w jakim jest tylko i wyłącznie wynikiem tendencji naturalistycznych. Przedstawiono strukturę komparacji; wyróżniono porównania proste, rozbudowane oraz spiętrzone. Zbadano również, w której części porównania występuje nazwa zwierzęcia; wyodrębniono trzy grupy: 1) zwierzę jest przedmiotem porównania; 2) zwierzę jest obiektem porównywanym; 3) zwierzę jest przedmiotem i obiektem porównania. Starano się również przedstawić miejsce tego typu porównań w twórczości innych pisarzy pozytywizmu: Bolesława Prusa, Henryka Sienkiewicza oraz Elizy Orzeszkowej.
    The article describes 35 comparisons with animal names used by Adolf Dygasiński. It also attempts to assess whether Dygasiński used these comparisons in relation to his emotional attitude towards animals or merely from his naturalistic tendencies. The identified comparisons are divided into simple and two types of complex. The article also analyzes the allocation of animal names in comparison structure and divides them into three groups:1) the animal is the subject of comparison, 2) the animal is the object of comparison, 3) the animal is both the subject and object of comparison comparisons are divided into simple, two types of complex. The article also analyzes the allocation comparisons with animal names in works of other positivist authors (Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz and Eliza Orzeszkowa).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2015, 61; 111-123
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Młodopolskie osobliwości leksykalne w publicystyce Władysława Orkana na przykładzie cyklu „Listy ze wsi”
    Modernist lexical peculiarities in Władysław Orkan’s journalism from the example of the cycle ”Letters from a Village”
    Autorzy:
    Waśkowski, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594112.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo
    indywidualizm
    neologizm
    okazjonalizm
    styl
    modernizm
    vocabulary
    individualism
    neologism
    occasionalism
    style
    modernism
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest leksyka publicystyki Władysława Orkana, wyekscerpowana z cyklu Listy ze wsi, zawierającego wykładnię społecznych przekonań zagórzańsko-podhalańskiego pisarza. Analizie leksykologicznej poddano duży zbiór indywidualizmów leksykalnych, a zatem słów nienależących do polszczyzny ogólnej i gwarowej. Interpretacja słowotwórcza i semantyczna pozwoliła skonstatować, że bogato zaświadczone niestandardowe jednostki leksykalne zostały użyte na skutek splotu różnych czynników: indywidualizmu artystycznego, kreatywności językowej twórcy, dążenia do odświeżania środków ekspresji, zróżnicowania genologicznego tekstów, a przede wszystkim wierności wobec poetyki młodopolskiej formacji literackiej.
    The subject of this article is lexis of the Władyslaw Orkan’s journalistic writing chosen from his cycle Letters from a Village, which includes the interpretation of author’s social beliefs. In this article a broad compilation of lexical individualism was analysed lexicologically. By lexical individualism I mean words which are not a part of the general Polish language or local dialect. Word-formative and semantic interpretation have shown that the above-mentioned non-standard lexical units were used as a result of the concatenation of many different factors: artistic individualism, the author’s linguistic creativity, pursuance of refreshment of the measures of expression, genology differentiation of the texts, but above all faithfulness to the poetics of the Young Poland literary movement.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2019, 67; 373-388
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Między słowami a rzeczywistością – wybrane nazwy środków transportu w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie
    Between words and the reality – 19th century names of means of transport
    Autorzy:
    Kwapień, Ewelina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594199.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo
    XIX wiek
    nazwy pojazdów
    środki transportu
    vocabulary
    lexis
    19th century
    names of vehicles
    means of transport
    Opis:
    Głównym celem tego artykułu jest ukazanie związków między słownictwem, które wzbogaciło polszczyznę XIX w. w zakresie nazw środków transportu, a rzeczywistością pozajęzykową. Za główne kryterium klasyfikacji przedstawionego materiału został uznany podział wynikający ze specyfiki realiów tego okresu. W kolejnych partiach artykułu zostały omówione nazwy środków transportu lądowego (napędzane siłą mięśni, konne, napędzane silnikiem), kolejowego, powietrznego i wodnego. W ramach poszczególnych zagadnień przedstawione zostało analizowane słownictwo oraz sytuacje, kiedy mogło się ono pojawić.
    The main aim of this paper is to present relation between vocabulary and the extralinguistic reality of 19th century. 19th century names of means of transport was a base of the research. The real structure of the transport is a major criterion of classification. Different kinds of means of transport are presented in subsequent parts of the paper. At the beginning the names of land transport are shown: vehicles driven by muscle, horse-drawn vehicles and motor vehicles. Afterwards vehicles of rail, air and water transport are considered. New words and cultural determinants of the period are shown in the context of the issues discussed.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2014, 60; 165-181
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Połanieccy po słoweńsku – wśród przyrody i we wnętrzach. Semantyka i stylistyka w przekładzie
    The Połaniecki Family in Slovene – Outdoors and Indoors Semantics and Stylistics in Translation
    Autorzy:
    Zatorska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1831372.pdf
    Data publikacji:
    2020-11-26
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo
    przekładoznawstwo
    dzieło literackie
    język polski
    język słoweński
    vocabulary
    translation studies
    literary work
    Polish language
    Slovene language
    Opis:
    Celem artykułu jest przedstawienie badań nad problemami translacji zaobserwowanymi w słoweńskim przekładzie Rodziny Połanieckich Henryka Sienkiewicza, autorstwa Petera Miklavca. Wybór ekwiwalentu w języku docelowym nastręczał niekiedy tłumaczowi trudności, por. bociany [SI, s. 33] – čaplje [MI, s. 48]; jak żuraw [SI, s. 305] – kakor čaplja [MII, s. 181]; lelek [SI, s. 35] – siva čaplja [MI, s. 51]; orzechowy kredens [SI, s. 6] – orehova miza ‘stół’ [MI, s. 5]; między sosnami [SI, s. 133] – med smrekami ‘świerkami’ [MI, s. 201]. Materiał poświadcza konkretyzację, np. tatarak [SI, s. 21] – muškat ‘rodzaj tataraku, kalamus’ [MI, s. 29] oraz generalizację, np. pudlem [SI, s. 292] – kózek ‘piesek’ [MII, s. 161]. Przekład frazy Połaniecki – że ja, który pochodzę z roli [SI, s. 50] – Polaneški „da jaz, dasi sem kmetiškega stanu” [MI, s. 72] jest błędny, ponieważ główny bohater pochodzi z rodziny szlacheckiej. Nacechowane stylistycznie wyrażenia mogą podlegać w translacji neutralizacji stylistycznej, np. oddaj mi się w łapy [SI, s. 340] – zaupaj mojim rokam [MII, s. 235]. Przeprowadzona analiza potwierdza semantyczną i stylistyczną odmienność przekładu wobec oryginału, np. być chłopcem młynarskim [SI, s. 285] – biti moka v mlinu [MII, s. 150]. Tłumacz pozostawił niektóre frazy w postaci oryginalnej, np. po vsaki tretji besedi ‘Panie dobrodzieju’ [MII, s. 181]. Zarówno oryginał, jak i przekład cechuje animizacja alpejskiej przyrody, ale metaforyzacja uzyskała bardzo udany kształt w translacji, por. jezioro wygładziło się […] zdawało się drzemać [SI, s. 79] – jezerska gladina […] se je kazala, kakor bi dremala [MI, s. 116].
    The aim of the study is to discuss some problems observed in Peter Miklavec’s Slovenian translation The Połaniecki Family by Henryk Sienkiewicz. The choice of the equivalent in the target language may reveal some semantic differences: bociany ‘storks’ [SI, p. 33] – čaplje [MI, p. 48] ‘herons’; jak żuraw ‘crane’ [SI, p. 305] – kakor čaplja [MII, p. 181]; lelek ‘nightjar’ [SI, p. 35] – siva čaplja [MI, p. 51]; orzechowy kredens ‘cupboard’ [SI, p. 6] – orehova miza ‘table’ [MI, p. 5]; między sosnami ‘pines’ [SI, p. 133] – med smrekami ‘spruces’ [MI, p. 201]. The data attest instances of specification: tatarak ‘sweet flag’ [SI, p. 21] – muškat ‘kind of sweet flag, calamus’ [MI, p. 29], as well as generalization: pudlem ‘poodle’ [SI, p. 292] – kužek ‘a dog’ [MII, p. 161]. The translation of the phrase: Połaniecki – że ja, który pochodzę z roli [SI, p. 50] – Polaneški „da jaz, dasi sem kmetiškega stanu” [MI, s. 72] is erroneous, as the main hero comes from a noble family. Stylistically marked words may be replaced in the translation by neutral ones: oddaj mi się w łapy [SI, p. 340] – zaupaj moim rokam [MII, p. 235]. The conducted analysis confirms the existence of some semantic and stylistic differences between the original and the translation: być chłopcem młynarskim [SI, p. 285] – biti moka v mlinu [MII, p. 150]. Some phrases are left in the original form: po vsaki tretji besedi ‘Panie dobrodzieju’ [MII, p. 181]. Both in the original and in the translation the Alpine natural world is presented in animate terms, but the metaphorization employed in the translation appears particularly successful: jezioro wygładziło się […] zdawało się drzemać [SI, p. 79] – jezerska gladina […] se je kazala, kakor bi dremala [MI, p. 116].
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2020, 68; 175-197
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Słownictwo gwarowe na tle innych warstw leksykalnych utworu literackiego (na przykładzie cyklu „Na Skalnym Podhalu” Kazimierza Tetmajera)
    Dialect vocabulary against a background of the lexical layers of a literary work (based on “Na Skalnym Podhalu” by Kazimierz Tetmajer)
    Autorzy:
    Sicińska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594231.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    leksyka gwarowa
    stylizacja gwarowa
    dialektologia
    stylistyka
    dialectal lexis
    dialect stylization
    dialectology
    stylistics
    Opis:
    Rozważania zawarte w niniejszym artykule koncentrują się wokół metodologicznych aspektów analizy leksykalnej utworu literackiego, w szczególności utworu wykorzystującego różnorodne złoża leksykalne, w tym słownictwo gwarowe. Podstawa materiałowa została zaczerpnięta z tekstów powstałego w początkach XX w. cyklu Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, w którym dominantę stylistyczną stanowi stylizacja gwarowa (wzorcem dla niej jest gwara podhalańska). Podstawowym i nastręczającym wielu trudności etapem analizy leksykalnej jest rozpoznanie rodowodu poszczególnych jednostek leksykalnych, występujących w badanych tekstach, tzn. wyodrębnienie słownictwa gwarowego, archaicznego i rzadkiego, identyfikacja neologizmów i innych warstw leksykalnych. Kolejny etap to wskazanie kręgów tematycznych, wokół których skupia się słownictwo reprezentujące określone warstwy chronologiczne, terytorialne i środowiskowe języka (z reguły kręgi te są rozdzielne), a ostatecznie określenie funkcji, jaką słownictwo owo spełnia w utworze (w odniesieniu do rzeczywistości przedstawionej i na poziomie estetycznego oddziaływania na odbiorcę).
    Deliberations included in this article concentrate around methodological aspects of lexical analysis of a literary work, in particular, a work that uses various lexical deposits, including dialectal vocabulary. Material basis was taken from the texts of Na Skalnym Podhalu series by Kazimierz Tetmajer, written at the beginning of XX century which was stylistically dominated by dialect stylization (Podhale region dialect was a model). A basic and posing many problems phase of lexical analysis is identification of an origin of respective lexical units existing in investigated texts i.e. separation of dialect, archaic and rare vocabulary, identification of neologisms and others. The next stage is showing thematic circles, around which vocabulary representing specific chronologic, territorial and environmental layers of language are gathered (usually, these layers are separable). The final phase is specification of a function that the said vocabulary plays in a literary work (in relation to the presented reality and on the level of esthetic influencing the recipient).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2014, 60; 263-281
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uwagi dotyczące współczesnej terminologii technicznej w języku polskim, rosyjskim i bułgarskim (na przykładzie terminów z branży cukrowniczej)
    Comments on the modern technical terminology in Polish, Russian and Bulgarian (based on terms of sugar industry)
    Autorzy:
    Mazurkiewicz-Sułkowska, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594243.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    termin
    terminologia
    słownictwo techniczne
    terminologia naukowo-techniczna
    językoznawstwo słowiańskie
    term
    terminology
    technical vocabulary
    scientific and technical terminology Slavic linguistics
    Opis:
    W artykule autorka zaprezentowała stan badań nad współczesną terminologią techniczną w językach słowiańskich, a następnie omówiła terminologię branży cukrowniczej w trzech językach słowiańskich, należących do odrębnych wspólnot językowych – polskim (z grupy zachodniosłowiańskiej), rosyjskim (ze wschodniosłowiańskiej) i bułgarskim (z południowosłowiańskiej). Z przedstawionych badań wynika, że słowiańskie terminy techniczne to zazwyczaj jednostki dwuwyrazowe składające się z rzeczownika i przymiotnika w języku polskim i z przymiotnika i rzeczownika w bułgarskim i rosyjskim. Analiza zbioru pokazała, że w zakresie konwencjonalnego słownictwa technicznego obserwuje się tendencje właściwe słownictwu naturalnemu badanych języków zarówno w zakresie wstrzemięźliwości bądź łatwości w zapożyczaniu leksyki obcej, jak i w roduktywności poszczególnych form (np. NN).
    The author of the paper has presented the state of research on contemporary technical terminology in Slavic languages and has discussed the terminology of the sugar industry in three Slavic languages belonging to separate linguistic communities – Polish (Western Slavic), Russian (Eastern Slavic) and Bulgarian (Southern Slavic). Presented research shows that the Slavic technical terms usually consist of two words: noun and adjective in Polish and adjective and noun in Bulgarian and Russian. Analysis of harvest showed that in the sphere of conventional technical vocabulary, trends are adequate to natural vocabulary in these languages, both in terms of limitation or ease in linguistic borrowings of foreign lexis, as well as the productivity of individual forms (eg NN).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 123-133
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Церковнослов’янізми, пов’язані з церковними таїнствами в українському письменстві ХVІ –ХVІII століть
    Cerkiewnosłowianizmy powiązane z cerkiewnymi sakramentami w piśmiennictwie ukraińskim ХVІ –ХVІII wieku
    Church Slavonic words associated with the church sacraments in the Ukrainian literature of the 17th and 18th centuries
    Autorzy:
    Осінчук, Юрій
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594227.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słownictwo
    zabytki piśmiennictwa
    semantyka
    sakrament
    cerkiewnosłowianizmy
    vocabulary
    historic texts
    semantics
    sacrament
    Church Slavonic words
    Opis:
    W artykule poddano analizie fonetykę, strukturę oraz semantykę słownictwa cerkiewnosłowiańskiego funkcjonującego w języku ukraińskim ХVІ–ХVІІІ w. Przedstawiono również rozwój semantyczny cerkiewnosłowianizmów we współczesnym języku ukraińskim oraz w praktyce liturgicznej. Aktualność niniejszego badania wynika z konieczności podjęcia dogłębnych oraz systematycznych studiów nad słownictwem liturgicznym i obrzędowym w języku ukraińskim ХVІ–ХVІІІ w., szczególnie nad wyrazami pochodzenia cerkiewnosłowiańskiego, tak charakterystycznymi dla sfery religijnej – dotyczącymi sakramentów, ich udzielania itp. Za bazę źródłową artykułu posłużyły ukraińskie zabytki piśmiennictwa świeckiego: akta i dokumenty sądowe, gramoty, latopisy, utwory literatury polemicznej oraz pięknej, wchodzące do korpusu źródeł Słownyka ukrajinśkoji mowy XVI – perszoji połowyny XVII st., Istorycznoho słownyka ukrajinśkoho jazyka pod redakcją J. Tymczenki oraz ich kartotek, przechowywanych w O ddziale języka ukraińskiego Instytutu Ukrainoznawstwa im. I. Krypiakiewicza NAN Ukrainy (Lwów). Dołączono materiał ilustracyjny pochodzący z zabytków, które łączą styl teologiczny z naukowym. Przeprowadzona analiza wykazuje, że różne warianty graficzne i fonetyczne słownictwa cerkiewnosłowiańskiego, powiązanego z sakramentami cerkiewnymi, były bardzo często używane w języku ukraińskim XVI–XVIII w. Mowa tu przede wszystkim o kalkach semantycznych z języka greckiego, które za pośrednictwem języka cerkiewnosłowiańskiego weszły do języka ukraińskiego. Jak się okazuje, badane słownictwo z minimalnymi zmianami semantycznymi przetrwało we współczesnej literackiej ukraińszczyźnie oraz w praktyce cerkiewnej i liturgicznej.
    This article analyses the phonetics, structure and semantics of Church Slavonic words used in the Ukrainian language of the 16th to 18th centuries. The semantic development of Church Slavonic words in contemporary Ukrainian and in liturgical practice is also examined. The research is timely due to the need for a deeper, systematic study of liturgical and ritual vocabulary in the Ukrainian language of the 16th to 18th centuries, in particular of items taken from Church Slavonic characteristic of the religious sphere – such as those associated with the sacraments and their administration. The sources for the research were secular Ukrainian texts: legal documents, scripts, chronicles, literature and polemical writings, found in the corpus of the Dictionary of the Ukrainian Language, 16th and First Half of 17th Century, in the Ukrainian Historical Dictionary, ed. E. Timchenko, and in the card index kept at the Ukrainian Language department of the Ivan Krypiakevych Institute of Ukrainian Studies, at the National Academy of Sciences of Ukraine (Lviv). Illustrative material from the historic texts, combining theological and scientific styles is included. The analysis shows that different graphic and phonetic variants of Church Slavonic vocabulary connected to church sacraments were in frequent use in the Ukrainian language of the 16th to 18thcenturies. These are mostly semantic calques from Greek which came into the Ukrainian language via Church Slavonic. The studied vocabulary was found, with minimal semantic changes, to have survived in modern literary Ukrainian and in Church and liturgical practice.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 351-369
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-15 z 15

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies