Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "health effects" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 18
Tytuł:
Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizmy żywe
Electromagnetic radiation influence on living organisms
Autorzy:
Lewicka, M.
Dziedziczak-Buczyńska, M.
Buczyński, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/366271.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Medycyny i Techniki Hiperbarycznej
Tematy:
promieniowanie elektromagnetyczne
efekty biologiczne
efekty zdrowotne
electromagnetic radiation
biological effects
health effects
Opis:
Ogromny rozwój technologiczny, który nastąpił w ostatnim czasie sprawił, że pojawiły się wokół człowieka liczne sztuczne emitery pól elektromagnetycznych o różnej częstotliwości fal. Fakt ten zwrócił uwagę nie tylko naukowców, ale również mediów a w konsekwencji wszystkich ludzi. Promieniowanie elektromagnetyczne jako czynnik środowiskowy oddziałuje na organizmy żywe w sposób wielotorowy. Różnorodne efekty biologiczne i zdrowotne nie zostały jeszcze w pełni poznane. W artykule przedstawiono podstawowe informacje na temat pól elektromagnetycznych oraz efektów biologicznych i zdrowotnych, jakie wywołują.
Huge technological development which has taken place recently, has made numerous artificial emitters of various wave frequency electromagnetic fields appear around us. This fact attracted the attention of not only scientists but also mass media and consequently, all people's attention. Electromagnetic radiation, being an environmental factor, has an impact on living organisms in multiple way. Various biological and health effects are not known completely yet. This article presents some basic information about electromagnetic fields and biological and health effects, caused by them.
Źródło:
Polish Hyperbaric Research; 2008, 4(25); 33-41
1734-7009
2084-0535
Pojawia się w:
Polish Hyperbaric Research
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Utrata aktywności powierzchniowej składników surfaktantu płucnego po kontakcie z modelowymi cząstkami spalin silników Diesla
Loss of surface activity of lung surfactant compounds exposed to model diesel exhaust particles
Autorzy:
Sosnowski, T. R.
Gradoń, L.
Kramek-Romanowska, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2070722.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
Tematy:
diesel
emisja
inhalacja
nanocząstki
toksyczność
diesel emission
inhalation
nanoparticles
health effects
Opis:
Badano dynamiczne napięcie powierzchniowe w układach ciekłych zawierających składniki surfaktantu płucnego (SP) oraz nanometryczne cząstki węgla modelujące stałe produkty spalania w silnikach Diesla. Wykazano, że dynamika adsorpcji SP oraz zdolność do obniżania napięcia powierzchniowego została zaburzona w obecności nanocząstek, co może mieć związek z mechanizmem toksyczności inhalowanych spalin silnika Diesla.
Dynamic surface tension was measured in liquid systems containing lung surfactant (LS) compounds and nano-sized carbon particles used as a model of diesel exhaust particles (DEP). It was shown that both adsorption dynamics of LS components and their ability of surface tension reduction were disturbed in the presence of DEP. The results were discussed in relation to mechanisms of lung toxicity caused by inhalation of diesel exhaust.
Źródło:
Inżynieria i Aparatura Chemiczna; 2009, 5; 99-100
0368-0827
Pojawia się w:
Inżynieria i Aparatura Chemiczna
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowy sektor pracowniczy – przegląd danych o nanoprodukcji i działalności badawczo-rozwojowej w dziedzinie nanotechnologii w Polsce
New sector of employment – A review of data on nanoproduction, research and development in the field of nanotechnology in Poland
Autorzy:
Popławska, Magdalena
Mikołajczyk, Urszula
Bujak-Pietrek, Stella
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2164495.pdf
Data publikacji:
2015-07-27
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
nanocząstki
nanotechnologia
nanoobiekty
nanomateriały
zastosowanie
skutki zdrowotne
nanoparticles
nanotechnology
nanoobjects
nanomaterials
application
health effects
Opis:
Nanotechnologia to obecnie jedna z najprężniej rozwijających się dziedzin nauki, dotycząca projektowania, wytwarzania i wykorzystania nanomateriałów. Przez pojęcie ‘nanomateriał’ rozumie się produkt zbudowany ze struktur o wymiarach nanometrowych (1–100 nm). Ze względu na niewielkie wymiary oraz unikatowe właściwości zastosowanie nanomateriałów budzi coraz większe zainteresowanie w różnych dziedzinach przemysłu i nauki. W Polsce istnieje niewiele przedsiębiorstw zajmujących się działalnością nanotechnologiczną. Dominują w tym obszarze głównie jednostki naukowe (m.in. instytuty badawcze, uczelnie wyższe czy jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk). Med. Pr. 2015;66(4):575–582
Nanotechnology is currently one of the fastest developing areas of science, focusing on the design, manufacture and use of nanomaterials. The term “nanomaterial” means any product made of nanometer-size (1–100 nm) structures. Due to the small size and unique properties of the applied nanomaterials there is a growing interest in their aplication in various fields of industry and science. In Poland, there are very few companies that carry on nanotechnology activities. Research institutes, universities and research units of the Polish Academy of Sciences predominate in these activities. Med Pr 2015;66(4):575–582
Źródło:
Medycyna Pracy; 2015, 66, 4; 575-582
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zagrożenie środowiskowe powodowane przez włókna szklane
Glass Fibers as Environmental Hazard
Autorzy:
Górny, R. L.
Gołofit-Szymczak, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1818015.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
włókna szklane
zagrożenie środowiskowe
skutki zdrowotne
włókniny filtracyjne
glass fibers
environmental hazard
health effects
filter nonwovens
Opis:
Due to their prevalence, the hazards posed by glass fibers are an important health problem. In this article, in a synthetic way, the types of glass fibers are characterized as well as the most important physical properties and applications are described. This paper analyzed the scale of the threat that glass fibers posed in occupational and non-occupational environments, including forms of their occurrence and ways to control the size of exposure. The adverse health effects caused by glass fiber exposures, including the results of in vivo, in vitro and epidemiological studies in human populations are also discussed. Finally, the modern material solutions applied to eliminate the hazards posed by glass fibers are presented as well.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2016, Tom 18, cz. 2; 336-350
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The effects of ionising and electromagnetic radiation on living organisms
Wpływ promieniowania jonizującego i elektromagnetycznego na organizmy żywe
Autorzy:
Zawadzka, M.
Lewicka, M.
Rutkowski, M.
Henrykowska, G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/366234.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Medycyny i Techniki Hiperbarycznej
Tematy:
electromagnetic radiation
Ionising radiation
non-Ionising radiation
health effects
biological effects
promieniowanie elektromagnetyczne
promieniowanie jonizujące
promieniowanie niejonizujące
efekty zdrowotne
efekty biologiczne
Opis:
Studies on the effect of electromagnetic radiation (EMR) characterised by different parameters on living organisms have been carried out for many years. The interaction between the electromagnetic radiation emitted by a variety of devices, such as mobile phones, computers, microwave ovens and X-ray apparatuses on a human organism is multifaceted. Different cell components and structures of an organism may become the target of electromagnetic radiation. This article presents basic information on the interactions of electromagnetic fields (EMF) as well as the biological and health-related effects induced by them. The results of the conducted experiments may be helpful in the determination of standards and principles adequate to the risks developed after an exposure to EMF and also may help in the introduction of appropriate prophylaxis.
Badania nad wpływem promieniowania elektromagnetycznego (PEM) o różnych parametrach prowadzone są od wielu lat. PEM emitowane przez rozmaite urządzenia stosowane w dzisiejszych czasach, takie jak: telefony komórkowe, komputery, kuchenki mikrofalowe, aparaty rentgenowskie oddziałuje na organizm ludzki w sposób wielotorowy. Różne składniki oraz struktury komórek mogą stanowić tarczę docelową działania promieniowania elektromagnetycznego. Poniższy artykuł przedstawia podstawowe informacje na temat oddziaływania pól elektromagnetycznych oraz skutków biologicznych i zdrowotnych, jakie mogą powodować. Wyniki badań prowadzone w tej dziedzinie mogą być pomocne w ustalaniu norm, standardów postępowania adekwatnych do ryzyka powstającego podczas ekspozycji na PEM. Mogą również służyć wprowadzaniu odpowiedniej profilaktyki, która uchroniłaby przed negatywnym działaniem tego czynnika środowiskowego.
Źródło:
Polish Hyperbaric Research; 2013, 4(45); 109-126
1734-7009
2084-0535
Pojawia się w:
Polish Hyperbaric Research
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Aspekty higieniczne i prawne oceny narażenia zawodowego na cytostatyki
Hygiene and legal aspects of occupational exposure assessment to cytostatics
Autorzy:
Kupczewska-Dobecka, Małgorzata
Pałaszewska-Tkacz, Anna
Czerczak, Sławomir
Konieczko, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2162583.pdf
Data publikacji:
2017-12-05
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
narażenie zawodowe
czynnik rakotwórczy
czynnik mutagenny
zdrowie pracowników
skutki zdrowotne
cytostatyk
occupational exposure
carcinogen
mutagen
occupational health
health effects
cytostatic
Opis:
W publikacji przeanalizowano obowiązki pracodawców w zakresie oceny narażenia zawodowego na cytostatyki w miejscu pracy w świetle obowiązujących regulacji prawnych. Leki cytostatyczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników sprawujących opiekę nad chorym onkologicznym (tj. farmaceutów, lekarzy, pielęgniarek i pozostałego personelu pomocniczego) oraz pracowników lecznic weterynaryjnych. Dużą skalę narażenia zawodowego na cytostatyki w Polsce potwierdzają dane gromadzone w Centralnym Rejestrze Danych o Narażeniu na Substancje Chemiczne, Ich Mieszaniny, Czynniki lub Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym, prowadzonym przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi. Problem oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na cytostatyki budzi wiele wątpliwości. Przepisy regulujące w Polsce kwestie ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na leki cytostatyczne wywodzą się z różnych obszarów prawa i nie są jednoznaczne ani spójne (szczególnie w kwestii klasyfikacji cytostatyków pod kątem stwarzanych zagrożeń, ich oznakowania i sporządzania dla nich kart charakterystyki). Nie są ustalone prawnie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń substancji czynnych leków przeciwnowotworowych w środowisku pracy oraz brakuje metod ich monitorowania w strefie oddychania pracownika i w materiale biologicznym. Uniemożliwia to przeprowadzanie prawidłowej oceny narażenia zawodowego, której wyniki są podstawą do podejmowania przez pracodawcę odpowiednich działań profilaktycznych. W pracy omówiono skutki nowelizacji prawa europejskiego w obszarze chemikaliów dla pracodawców, którzy odpowiadają za właściwą ochronę zdrowia i życia pracowników zatrudnionych w narażeniu na leki cytostatyczne. Przedstawiono także propozycje zmian w prawie zmierzające do lepszej ochrony pracowników narażonych na oddziaływanie cytostatyków w środowisku pracy. Med. Pr. 2018;69(1):77–92
The employers responsibilities for the assessment of occupational exposure to cytostatics in the workplace were analyzed in the light of existing legal regulations. Cytostatics may pose a threat to health and life of workers taking care of patients treated oncologically, i.e., pharmacists, physicians, nurses and other personnel. The significant scale of occupational exposure to cytostatics in Poland is confirmed by the data collected in the Central Register of Data on Exposure to Carcinogenic or Mutagenic Substances, Mixtures, Agents or Technological Processes, maintained by the Nofer Institute of Occupational Medicine, Łódź, Poland. The issue of occupational risk assessment of exposure to cytostatics gives raise to numerous concerns. Polish regulations concerning health protection of employees occupationally exposed to cytostatics are not unequivocal, as they are derived from different areas of the law, especially those applying to hazard classification, labeling and preparation of safety data sheets for cytostatics. There are neither binding occupational exposure limits legally set for active compounds of antineoplastic drugs nor methods for monitoring of these substances concentrations in a worker’s breathing zone and biological material. This prevents the employer to carry out the correct assessment of occupational exposure, the results of which are the basis for preparing the proper preventive strategy. In this article the consequences of amendments to the European chemical legislation for employers responsible for adequate protection of health and life of employees exposed to cytostatics, were discussed, as well as some legal changes aimed at a better health and life protection of workers exposed to cytostatics in a workplace were proposed. Med Pr 2018;69(1):77–92
Źródło:
Medycyna Pracy; 2018, 69, 1; 77-92
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Choroba wibroakustyczna – przegląd piśmiennictwa
Vibroacoustic disease – a review of the literature
Autorzy:
Pawlaczyk-Łuszczyńska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/138244.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
infradźwięki
hałas niskoczęstotliwościowy
ekspozycja zawodowa
skutki zdrowotne
choroba wibroakustyczna
infrasound
low frequency noise
occupational exposure
health effects
vibroacoustic disease
Opis:
W artykule dokonano przeglądu piśmiennictwa dotyczącego nowej jednostki chorobowej – choroby wibroakustycznej. Choroba wibroakustyczna to ogólnoustrojowa choroba wywołana nadmierną ekspozycją na infradźwięki i hałas niskoczęstotliwościowy (0 ÷ 500 Hz). Wiąże się ona z nieprawidłowym rozrostem substancji międzykomórkowej (kolagenu i elastyny) przy nieobecności stanów za-palnych. Zgrubienia osierdzia przy nieobecności procesów zapalnych i braku zaburzeń diastolicznych to specyficzne oznaki tej choroby. U pacjentów z rozpoznaną chorobą wibroakustyczną standardowe testy diagnostyczne (ekg., eeg. i testy biochemiczne krwi) dają poprawne wyniki. Diagnostyka choroby wibroakustycznej wymaga stosowania metod umożliwiających identyfikację takich zmian strukturalnych, jak: echokardiografia, rezonans magnetyczny mózgu i badania histologiczne. Choroba wibroakustyczna była rozpoznawana głównie wśród osób eksponowanych na hałas niskoczęstoliwościowy: pracowników technicznych lotnictwa, pilotów i pozostałych członków załóg samolotów, obsługi statków, pracowników restauracji i dyskdżokejów. Przypadki tej choroby stwierdzano również wśród osób eksponowanych na hałas niskoczęstotliwościowy w miejscu zamieszkania. Nie określono jednak zależności dawka-skutek i nie przeprowadzono na dużą skalę badań epidemiologicznych. Choroba wibroakustyczna (vibroacoustic disease, VAD) jest nową jednostką chorobową wiązaną z nadmierną ekspozycją na infradźwięki (0 ÷ 20 Hz) i hałas niskoczęstotliwościowy (20 ÷ 500 Hz*). Pojęcie to wprowadzili w 1999 r. naukowcy portugalscy. Badania dotyczące skutków działania infradźwięków i hałasu niskoczęstotliwościowego są prowadzone od wielu lat w Portugalii przez zespół badaczy pod kierunkiem Nuno A. A. Castelo Branco i Mariany Alves-Pereira. Badania te rozpoczęto na początku lat 80. ubiegłego stulecia, kiedy to zauważono wśród personelu technicznego lotniczych zakła-dów produkcyjno-naprawczych Portugalskich Sił Powietrznych (Oficias Gerais de Ma-terial Aeronautico, OGMA) znacznie częstsze w stosunku do (portugalskiej) populacji generalnej występowanie padaczki (10% kontra 0,2%). Spostrzeżenie to zainicjowało badania neurofizjologiczne wśród pracowników eksponowanych na hałas niskoczęstotliwościowy (Alves-Pereira, Castelo Branco 2007). W 1983 r. zmarł pierwszy pacjent z badanej grupy pracowniczej, ale niemożliwe było wówczas przeprowadzenie sekcji zwłok. Sposobność taka pojawiła się cztery lata później, gdy inny poważnie chory pracownik OGMA wyraził życzenie przeprowadzania po jego śmierci autopsji. U 58-letniego mężczyzny, zmarłego z powodu tamponady serca wywołanej za-wałem mięśnia sercowego, z rozpoznaną wcześniej padaczką, stwierdzono zgrubienia w obrębie struktur serca (naczyń krwionośnych i osierdzia), zmiany nowotworowe mózgu i nerek oraz zwłóknienia w płucach (Castelo Branco, Alves-Pereira 2004a). Późniejsze wyniki badań mikroskopowych wykazały, że zgrubienia w obrębie struktur serca były spowodowane nienormalnym rozrostem włókien kolagenowych. Wyniki wspomnianej autopsji zainicjowały wykonywanie rutynowo badań echokardiograficznych wśród personelu technicznego OGMA. Rozpoczęto również badania histopatologiczne próbek osierdzia pobieranych przy okazji operacji chirurgicznych. Próbki takie pobrano m.in. od trzech pracowników technicznych, czterech pilotów samolotów, czterech pilotów helikopterów i jednego kierowcy ciężarówki (Leigthon 2007). Na podstawie wyników badań echokardiograficznych wykazano u wszystkich badanych techników lotniczych pogrubienie osierdzia, a u części – również zgrubienia zastawek serca (Marciniak i in. 1999). Wyniki te potwierdziły późniejsze badania z za-stosowaniem mikroskopu optycznego i elektronowego (Castelo Branco i in. 1999a; 2001; 2003a; b). Zgrubienia w obrębie struktur serca obserwowano także u zwierząt doświadczalnych (szczurów) eksponowanych na hałas niskoczęstotliwościowy (Castelo Branco i in. 2003c). Doświadczenia z udziałem zwierząt rozpoczęto w 1992 r., a jednym z powodów podjęcia tych badań był fakt, iż u wielu pacjentów stwierdzono występowanie wysięku opłucnowego o atypowej etiologii (Alves-Pereira, Castelo Branco 2007). Zgrubienia osierdzia przy braku procesów zapalnych i zaburzeń diastolicznych u osób eksponowanych na hałas niskoczęstotliwościowy są uznawane za specyficzne oznaki choroby wibroakustycznej (Holt 2000).
A review of literature data concerning the vibroacoustic disease (VAD) is presented. VAD is a whole-body pathology that develops in individuals excessively exposed to infrasound and low-frequency noise (0 500 Hz). It is associated with an abnormal growth of extra-cellular ma-tricses (collagen and elastin), in the absence of an inflamantory process. Pericardial thickening with no diastolic dysfunction, and in the absence of an inflamantory process is a specific sign of this disease. Common medical diagnostic tests (ECG, EEG, blood chemistry analyses) in VAD patients present normal values. VAD diagnosis requires methods giving the possibility of identifying structural changes, such as echocardiography, brain MRI or histological tests. VAD has been mainly diagnosed in professionals exposed to low-frequency noise, such as air-craft technicians, commercial and military pilots and cabin crew, ship machinists, restaurant workers and DJs. It has also been observed in people exposed to low-frequency noise in the living environment. However, a valid dose-response has not been yet established and there are still no large-scale epidemiological studies.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2009, 2 (60); 17-26
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Skutki zdrowotne środowiskowej i zawodowej ekspozycji na glin
The health effects of environmental and occupational exposure to aluminum
Autorzy:
Łukasz, Bartłomiej
Rybakowska, Iwona M.
Krakowiak, Anna
Sein Anand, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2085421.pdf
Data publikacji:
2020-01-20
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
glin
ekspozycja zawodowa
ekspozycja środowiskowa
skutki zdrowotne
układ nerwowy
toksyczność
aluminum
occupational exposure
environmental exposure
health effects
nervous system
toxicity
Opis:
Praca jest przeglądem literatury omawiającej skutki zdrowotne środowiskowej i zawodowej ekspozycji na glin (Al) i jego związki. Szczegółowo omówiono w niej źródła narażenia, drogi wchłaniania i metabolizm. Przedstawiono także rolę Al i jego związków w etiologii niektórych chorób związanych zarówno z narażeniem środowiskowym, jak i ekspozycją w środowisku pracy. Toksyczność Al najczęściej dotyczy układów nerwowego, kostnego, krwiotwórczego, moczowego i oddechowego. Zwiększony efekt działania aktywnych form tlenu może stymulować powstawanie złogów amyloidowych. W obrazie klinicznym wytapiaczy aluminium dominowały: ataksja, zaburzenia pamięci, upośledzenie myślenia abstrakcyjnego i stany depresyjne. Związki glinu powodują zaburzenia sprawności nie tylko psychicznej, ale również motorycznej.
This work features a review of literature discussing the health effects of environmental and occupational exposure to aluminum (Al) and its compounds. The sources of exposure, absorption routes and metabolism are discussed in detail. The role of Al and its compounds in the etiology of some diseases, related to both environmental exposure and exposure in the work environment, is also presented. Aluminum toxicity most often affects the central nervous system, the skeletal system, the hematopoietic system, the urinary tract and the respiratory system. An increased effect of active forms of oxygen can stimulate the formation of amyloid deposits. The clinical image of aluminum smelters was dominated by ataxia, memory impairment, impaired abstract thinking and depressive states. Aluminum compounds have a detrimental effect not only on the psychic but also motor skills.
Źródło:
Medycyna Pracy; 2020, 71, 1; 79-88
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ infradźwięków i hałasu o niskich częstotliwościach na człowieka – przegląd piśmiennictwa
The influence of infra- and low-frequency sound on human – a review of the literature
Autorzy:
Pawlas, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137803.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
infradźwięki
hałas niskoczęstotliwościowy
percepcja słuchowa
skutki zdrowotne
uciążliwość
kryteria oceny
infrasound
low-frequency noise
hearing perception
health effects
annoyance
criteria for the assessment
Opis:
Infradźwięki są naturalnym zjawiskiem w świecie, a hałas infradźwiękowy powszechnie występuje w pobliżu dróg komunikacyjnych i w środowisku miejskim. W ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie infradźwiękami, zarówno ze względu na rozwój technologii wytwarzających infradźwięki i rosnący odsetek populacji eksponowany na ten hałas, jak i licznych niejasności z nim związanych. Z fizycznego punktu widzenia infradźwięki niczym nie różnią się od dźwięków słyszalnych czy ultradźwięków. Są zmianami ciśnienia rozchodzącymi się w postaci fal akustycznych w środowisku materialnym: ciałach stałych, cieczach i gazach. W niniejszym artykule będą rozważane tylko dźwięki rozchodzące się w powietrzu. Podział fal dźwiękowych na infradźwięki, dźwięki słyszalne i ultradźwięki wynika z tradycji i ma swoje korzenie w historycznych już badaniach wrażliwości narządu słuchu w funkcji częstotliwości, gdy skalę dźwiękową, z uwagi na ówczesne możliwości aparatury generującej sygnały akustyczne, podzielono na dźwięki słyszalne od 20 do 20 000 Hz i dźwięki niewywołujące u człowieka wrażenia słuchowego. Zaliczenie dźwięków o częstotliwościach < 20 Hz do dźwięków niesłyszalnych było podyktowane także i tym, że badane osoby określały słyszenie dźwięków z tego zakresu, nie jako słyszenie tonów w „normalnym” sensie, lecz raczej jako odczucie „ucisku” w uszach czy dudnienie, buczenie, a ponadto sygnały o niskich częstotliwościach najpierw były odbierane przez receptory drgań (Moore 1999). Ponadto, zarówno w przypadku dźwięków < 20 Hz, jak i dźwięków > 20 000 Hz problemem były, ograniczone wówczas, technicznie możliwości wytworzenia dźwięków o pożądanych parametrach. Dźwięki o częstotliwości poniżej 20 Hz nazywa się infradźwiękami (w niektórych pracach za górną gra-nicę infradźwięków przyjęto częstotliwość 16 Hz), a dźwięki o częstotliwościach powyżej 20 000 Hz nazwano ultradźwiękami (w niektórych pracach za dolną granicę ultra-dźwięków przyjęto częstotliwość 16 000 Hz). Istnieje wiele źródeł emitujących dźwięki o częstotliwościach poza zakresem 20 ÷ 20 000 Hz zarówno naturalnych, jak i antropogenicznych.
Infrasound is traditionally defined as low-frequency sound that is inaudible. Infrasound is acoustic energy with a frequency below 16Hz or 20 Hz and both frequency limits are used. There is no agreement regarding a definition of infrasonic noise. According to Polish standard PN-N-01338:1986, noise whose spectrum consists of sounds with frequencies below 50 Hz is called infrasonic noise, but in literature the term low-frequency noise is more common and 250 Hz is usually considered its upper-frequency limit. Besides a natural origin sources of infrasound like volcanoes, tornados, snow avalanches or less intensive ones like sounds of some animals, etc., there are many human origin sources, e.g., air transport, heavy trucks, compressors, ventilation, air-conditioning systems and more recently wind farms. The latter are spreading as alternative renewable sources of energy. That is why interest in infrasound has recently in-creased. Infrasound, contrary to traditional opinion about its inaudibility, is perceived by our body through our hearing organ and perception via mechanoreceptors has been reported when the infrasound is sufficiently strong. Its audibility depends on the acoustic pressure level and re-quires a much higher level than in the conventional range (20 ÷ 20000 Hz). Infrasound at an extreme high level above 175 dB induces aural pain and could destroy the middle and inner ear (eardrum rupture occurs at 185 ÷ 190 dB). Exposure to infrasound induces temporary threshold shift of hearing. Data on permanent hearing effects are scarce and this problem requires further research. The vestibular organ seems to be sensitive. There are some studies reporting that exposure to infrasound elicits nystagmus (eye movements) from both animals and humans and can result in nausea and giddiness. Subjects exposed to infrasound at a high level (above 130 dB) have reported body vibration. In the region of 40 ÷ 80 Hz the lungs, and below 10 Hz the chest, head and abdomen are resonated. Some results on infrasound were the basis for acoustic weapons. The most prominent effect of infrasound is annoyance, especially in non-occupational exposure but extra-aural effects of exposure are very large in dependence of levels, frequency, circumstances and the subject’s sensitivity. The following have been reported: temporary changes in EEG, sleep disturbances, changes in the cardiovascular system and blood pressure, changes in the digestive and endocrine systems and many others. Tiredness, drowsiness, reduction in concentration ability and performance have been shown as well. Experiments with animals supported human results, however, summing up there are many inconsistencies between the results of different research centres. For over 25 years a team led by Alves-Pereira and Castelo Branco has published many papers on the vibroacoustic disease (VAD). According to their hypothesis exposure to low-frequency noise causes many pathological changes called VAD. The list of symptoms is long, starting with mood and behavioral abnormalities that are early findings related to stage 1 of VAD through in-creased irritability and aggressiveness, a tendency for isolation, depressions and decreased cogni-tive skills to psychiatric disorders, hemorrhages, ulcers, neurological problems, muscle pain and many others at VAD stage III. So far, nobody other than Alves-Pereira and Castelo Branco’s team has reported VAD. Therefore, their hypothesis seems to be original but controversial. Lack or scarcity of evidence should be filled by multicenter research based on scientific methods including epidemiological studies. Some problems with the effect of infrasound on human have resulted from the inconsistency in various authors’ measurements of low-frequency noise. There are some regulations related to infrasound and low-frequency noise, e.g., in Sweden, France, Russia, New Zealand and recently Poland. There is also a recommendation of the American Conference of Governmental Industrial Hygienists for ceiling levels of infrasound in occupational settings. Besides, some countries established national criteria for low-frequency noise in the environment or indoors (Denmark, the Netherlands, Germany, the UK, Sweden and Po-land). Summarizing, it should be emphasised that further research on the health effect of infrasound on human are necessary; especially the hypothesis of VAD should be investigated by multi-center research to be confirmed or refuted. Research should be performed using standardized methods of measurement and equipment. So nowadays to establish TLVs for low-frequency noise in occupational settings further research is necessary.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2009, 2 (60); 27-64
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Narażenie pracowników morskich stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć na szkodliwe czynniki – działania minimalizujące ryzyko zagrożeń
Offshore substation workers’ exposure to harmful factors – Actions minimizing risk of hazards
Autorzy:
Piotrowski, Paweł J.
Robak, Sylwester
Polewaczyk, Mateusz M.
Raczkowski, Robert
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2164390.pdf
Data publikacji:
2015-12-23
Wydawca:
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi
Tematy:
bezpieczeństwo i higiena pracy
morska stacja elektroenergetyczna
farma wiatrowa
czynniki szkodliwe
przeciwdziałanie negatywnym skutkom zdrowotnym
szkodliwe pola elektromagnetyczne
occupational safety and health
offshore substation
Wind Farm
harmful factors
preventing adverse health effects
harmful electromagnetic fields
Opis:
Obecny rozwój elektroenergetyki w Polsce, szczególnie w zakresie odnawialnych źródeł energii (w tym farm wiatrowych), przynosi konieczność wprowadzenia uregulowań prawnych dotyczących nowych środowisk pracy. Opracowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) dla pracowników elektroenergetycznych stacji morskich jest niezbędne w obliczu budowy nowych elektrowni wiatrowych na morzu – morskich farm wiatrowych. Przebywanie w morskich stacjach elektroenergetycznych wiąże się ze zwiększonym narażeniem zdrowotnym na szkodliwe czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne. Głównymi źródłami zagrożeń zdrowotnych są: temperatura, pole elektromagnetyczne, hałas pochodzący od pracujących turbin wiatrowych, stały i przemienny prąd elektryczny, substancje chemiczne, bakterie z rodzaju Legionella oraz odizolowanie osób przebywających w stacji od życia na lądzie. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na problem narażenia pracowników elektroenergetycznych stacji morskich na czynniki szkodliwe oraz przedstawienie metod przeciwdziałania tym czynnikom, żeby ograniczyć ich negatywny wpływ na zdrowie. Wskazano i opisano także inne zagrożenia występujące w stacjach morskich (pożar, wybuch, wyładowania atmosferyczne, wypadki przy pracy). Omówiono również środki i sposoby zmniejszania wpływu czynników szkodliwych na organizm. W artykule zwrócono też uwagę na potrzebę opracowania regulacji w zakresie BHP dotyczących nowego środowiska pracy – elektroenergetycznej stacji morskiej. Przegląd standardów i opracowań zagranicznych pozwala uznać, że niektóre z nich mogą zostać zaadaptowane na polskim rynku pracy. Med. Pr. 2016;67(1):51–72
The current development of electric power industry in Poland, especially in the field of renewable energy sources, including wind power, brings about the need to introduce legislation on new work environment. The development of occupational safety and health (OSH) regulations that must be met by new workplaces, such as offshore substations becomes necessary in view of the construction of modern offshore wind power plants – offshore wind farms. Staying on offshore substation is associated with an increased exposure to harmful health factors: physical, chemical, biological and psychophysical. The main sources of health risks on offshore substations are: temperature, electromagnetic field, noise from operating wind turbines, direct and alternating current, chemicals, Legionella bacteria and social isolation of people. The aim of this article is to draw attention to the problem of offshore substation workers’ exposure to harmful factors and to present methods of preventing and reducing the risk-related adverse health effects. In this paper, there are identified and described risks occurring on offshore substations (fire, explosion, lightning, accidents at work). Some examples of the means and the methods for reducing the negative impact of exposure on the human health are presented and discussed. The article also highlights the need to develop appropriate laws and health and safety regulations concerning the new working environment at the offshore substations. The review of researches and international standards shows that some of them can be introduced into the Polish labor market. Med Pr 2016;67(1):51–72
Źródło:
Medycyna Pracy; 2016, 67, 1; 51-72
0465-5893
2353-1339
Pojawia się w:
Medycyna Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Znaczenie hortiterapii w pracy z osobami starszymi
The importance of hortitherapy in treatm ent of elderly people
Autorzy:
Stepulak, Marian Zdzisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1113808.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Collegium Witelona Uczelnia Państwowa
Tematy:
hortiterapia
człowiek starszy
ogród
problemy zdrowotne i efekty
rehabiltacyjne
hortiherapy
elderly
garden
health problems and rehabilitation effects
Opis:
This paper constitutes a synthesis of the problems of hortitherapy and the problems of the elderly. The aim of this paper is to present the original new idea of using gardens to treat elderly people. Scientific reflection on the above issue is the implementation of the goal in the theoretical as well as practical dimension. This paper refers to the level of psychological and pedagogical analysis. Hortitherapy appeals to the natural human need, namely the contact with the natural environment. Through this method patients can form a relationship with the garden environment in an active and passive way. Contact with nature and observation of its cycles has significant effects on individuals tired of civilization. Hortitherapy is particularly useful for elderly people who are sometimes lonely, suffering and sick. At the same time, they are dissatisfied with their past life and very pessimistic about their future. Interaction with the garden fauna and flora relieves their suffering, allowing them to increase the quality of the physical, social, cognitive and psychological aspects of their lives.
Źródło:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy; 2018, 4, 29; 143-157
1896-8333
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zawartość lotnych związków organicznych w powietrzu na terenie jednostki ratowniczo-gaśniczej. Ocena potencjalnych źródeł ich pochodzenia oraz negatywnego wpływu na zdrowie strażaka
Volatile organic compounds in ambient air of firefighting and rescue unit, evaluation of the vocs emission sources and potential negative health effects for firefighters
Autorzy:
Łukawski, Aleksander Szymon
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/136689.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Tematy:
lotne związki organiczne
ekspozycja
inhalacja
źródła emisji LZO
oddziaływanie na zdrowie
jakość powietrza w jednostkach ratowniczo-gaśniczych
volatile organic compounds
exposure
inhalation
emission sources of VOCs
health effects
ambient air quality in firefighting and rescue units
Opis:
W artykule przebadano ilość lotnych związków organicznych (LZO) występujących w dwóch wybranych punktach na terenie wybranej jednostki ratowniczo-gaśniczej (JRG). Analizowano powietrze z garażu oraz kabiny samochodu gaśniczego za pomocą tubek dyfuzyjnych zawierających sorbent Tenax-TA®. Przy wykorzystaniu techniki chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas, oznaczono związki pochłonięte z powietrza. Oznaczono wysokie stężenia toluenu, m/p-ksylenów i benzenu. Wykorzystując otrzymane dane pomiarowe oraz dane o profilach i stężeniach LZO zaczerpnięte z literatury, przeanalizowano potencjalne źródła LZO oznaczonych w powietrzu wybranej JRG. Wykazano, że źródłami LZO w powietrzu były m.in. spaliny silników mechanicznych i pożary. W oparciu o dostępne dane opisano również potencjalny negatywny wpływ lotnych związków organicznych na zdrowie strażaków przebywających w jednostce ratowniczo-gaśniczej. Na podstawie porównania z publikacjami oceniono, że powietrze z terenu JRG, oddziałując chronicznie, może stanowić zagrożenie dla zdrowia strażaków.
Concentrations of volatile organic compounds in ambient air of Firefighting and Rescue Unit were identified in this article. The sampling was done in the garage area and the cabin of the first response fire engine. Air sampling was performed with the diffusion tubes containing the Tenax-TA® sorbent. Analysis was done using gas the chromatography-mass spectrometry method. In result, there were found the significant concentrations of toluene, m/p-xylenes and benzene. The potential VOCs emission sources were identified due to comparison with literature. The comparison proved that the main sources of the VOCs emission were engine exhausts and fires. The potential negative health effects of the VOCs exposure for firefighters were also described. The concentrations of the VOCs found in ambient air were recognized as harmful to firefighters’ health.
Źródło:
Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej; 2019, 2, 70; 21-44
0239-5223
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Skutki zdrowotne pracy w niefizjologicznym rytmie
Health effects of work in „nonphysiological rythm”
Autorzy:
Zużewicz, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137070.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Tematy:
praca zmianowa i nocna
skutki fizjologiczne
problemy zdrowotne
shift and night work
physiological effects
health problems
Opis:
Praca wykonywana w „niefizjologicznym rytmie” dotyczy grupy osób wykonujących czynności zawodowe w różnych schematach organizacji pracy, obejmujących porę nocną. Aktywność zawodowa, przesunięta na godziny zwyczajowo przeznaczone na sen powoduje brak synchronizacji między fizjologicznym rytmem sen-czuwanie i astronomicznym cyklem dzień-noc oraz wydłużoną w czasie ekspozycję na światło dzienne i sztuczne. W organizmie pracownika wywołuje to zaburzenia rytmiki okołodobowej procesów fizjologicznych przejawiające się wystąpieniem objawów nazwanych zespołem długu czasowego (ang. shift lag). Po kilku latach pracy rozregulowanie spójności czasowej procesów rytmicznych zachodzących w układach, takich jak krwionośny, nerwowy, trawienny, termoregulacyjny, hormonalny czy immunologiczny zwiększa ryzyko utraty zdrowia w odniesieniu do porównywalnej pod względem wieku, płci i stażu grupy pracowników dziennych. Celem artykułu było wskazanie problemów zdrowotnych dotyczących pracy w porze nocnej, prawdopodobnego mechanizmu ich powstawania, a także możliwości ograniczania negatywnych skutków zdrowotnych.
Work done in „nonphysiological rhythm” refers to a group of people performing professional activities in different work organization patterns, including the night time. Occupational activity, shifted to hours customarily used for sleep, results in a lack of synchronization between the physiological sleep-wake rhythm and the astronomical day-night cycle and prolonged exposure to daylight and artificial light. In the body of an employee this causes circadian rhythms of physiological processes manifested by the appearance of symptoms called shift lag. After a few years of work, the timing of rhythmic processes in the blood, nervous, digestive, thermoregulatory, hormonal or immunological systems increases the risk of health loss with respect to age, gender, and daytime workforce comparability. The aim of the article was to identify health problems related to night work, the probable mechanism of their occurrence, and the potential for limiting adverse health effects.
Źródło:
Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej; 2017, 1, 62; 127-139
0239-5223
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Forest therapy jako forma turystyki zdrowotnej
Forest therapy as a form of medical tourism
Autorzy:
Pietrzak-Zawadka, J.
Zawadka, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/96445.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych
Tematy:
terapia kąpielowa
sylwoterapia
terapia leśna
turystyka zdrowotna
leśne efekty terapeutyczne
bath therapy
forest therapy
health tourism
therapeutic effects of forest
Opis:
Przebywanie wśród drzew staje się na świecie coraz bardziej popularną metodą leczniczą. Las jest ekosystemem, którego wszystkie elementy egzystują w doskonałej harmonii. Forest therapy nazywane jest w Polsce sylwoterapią, drzewoterapią, leczeniem lasem. Ta metoda leczenia (lub wspomagania procesu rekonwalescencji i rehabilitacji) jest coraz bardziej popularna na świecie i powoli doceniana w Polsce. Terapia jest procesem pobudzania organizmu do samoleczenia przez jego kontakt z naturą w środowisku leśnym. W wielu krajach metoda ta jest wykorzystywana w leczeniu zaburzeń związanych ze stresem, depresją, starzeniem się organizmu, a także dla poprawy ogólnego stanu zdrowia. Ponadto spacery są okazją do zapewnienia minimum aktywności ruchowej, powodują dotlenienie organizmu i poprawę ukrwienia. Kojąco na organizm człowieka działa szum drzew, śpiew ptaków i zieleń. Będąc w lesie, człowiek mimowolnie wtapia się w rytm natury, której jest cząstką.
Forest therapy is a method of medical treatment (or supplementary aid in the medical rehabilitation process) It becomes more popular in the world and gradually more appreciated in Poland. In many countries forest-therapy facilities are widely used as tourist resorts. The method, generally, is to stimulate the self-healing of the one’s body, through their contact with nature, in the forest environment. The paper presents many examples of the beneficial effects of the forest (forest therapy) on human health. In many countries, this method is used to treat autism, depression, stress to treat disorders associated with aging of the body as well as to improve the general state of the organism. Therapy is available for everyone, except for the people who suffer from allergies, there are no contraindications to apply the therapy. In addition, it does not cause any side effects and can be used all over the world. It couse additional therapeutic effects, while the forest walks, it improves oxygenation of the body and blood circulation. Soothing effect on the nerves running the rustle of trees, singing birds and greenery around us. Being in the woods, one involuntarily tunes in, blending in the rhythm of nature.
Źródło:
Ekonomia i Środowisko; 2015, 4; 199-209
0867-8898
Pojawia się w:
Ekonomia i Środowisko
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ftalan dibutylu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Dibutyl phthalate. Documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)
Autorzy:
Kupczewska-Dobecka, Małgorzata
Czubacka, Ewelina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2146841.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
ftalan dibutylu
NDS
narażenie zawodowe
skutki toksyczne
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
dibutyl phthalate
OEL
MAC
occupational exposure
toxic effects
health sciences
environmental engineering
Opis:
Ftalan dibutylu (DBP) jest stosowany jako dodatek zmiękczający do żywic i polimerów, a także jako środek żelujący, rozpuszczalnik, środek przeciwpieniący, przy wytwarzaniu farb nitrocelulozowych, włókien szklanych, kosmetyków, osłonek leków, insektycydów oraz jako środek smarny. W dostępnym piśmiennictwie dostępne są jedynie informacje dotyczące narażenia zawodowego na mieszaninę par i aerozoli plastyfikatorów ftalanowych. U narażonych na ftalany przy produkcji mężczyzn stwierdzono polineuropatie. Ftalan dibutylu jest zaklasyfikowany jako substancja działająca szkodliwie na rozrodczość kategorii zagrożenia 1B. Wartość LOAEL dla działania na rozrodczość manifestującego się istotnym i zależnym od dawki zwiększeniem częstości występowania morfologicznie nieprawidłowych plemników u szczurów wynosi 31 mg/kg mc./dzień. Z kolei u myszy obserwowano zmniejszenie masy jąder, opóźnienie spermatogenezy oraz zaburzenia dojrzewania komórek Sertolego w wyniku narażenia na ftalan dibutylu w dawce ≥1 mg/kg mc./dzień. Za skutek krytyczny działania ftalanu dibutylu przyjęto działanie drażniące na drogi oddechowe oraz działanie na rozrodczość. Jako podstawę wyliczenia wartości NDS przyjęto wyniki 4-tygodniowego doświadczenia na szczurach. Za wartość NOAEC dla miejscowego działania drażniącego na drogi oddechowe przyjęto stężenie 1,18 mg/m³ . Na podstawie przeprowadzonych obliczeń zaproponowano przyjąć stężenie 0,6 mg/m³ jako wartość NDS dla par i aerozoli ftalanu dibutylu. Nie ustalono wartości chwilowej, NDSCh.
Dibutyl phthalate (DBP) is used as a softening additive for resins and polymers, and as a solvent, defoamer, in the production of nitrocellulose paints, glass fibers, cosmetics, drug casings, insecticides. The available literature provides information on occupational exposure to a mixture of vapors and aerosols of phthalate plasticizers only. Polyneuropathy was found in men exposed to phthalates during production. Dibutyl phthalate is classified as toxic for reproduction category 1B. The LOAEL for reproductive effects, as manifested by a significant and dose-dependent increase in the incidence of morphologically abnormal sperm in rats, is 31 mg/kg bw/day. In turn, in mice, decreased testicular weight, delayed spermatogenesis and impaired maturation of Sertoli cells were observed as a result of exposure to dibutyl phthalate at a dose of ≥ 1 mg/kg bw/day. Irritation to the respiratory tract and effect on reproduction were considered to be a critical effect of dibutyl phthalate. The results of a 4-week experiment on rats were used as the basis for the calculation of the MAC value. The concentration of 1.18 mg/m³ was adopted as the NOAEC. It was proposed to assume the concentration of 0.6 mg/m³ as the MAC value. Short term exposure value has not been established.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2022, Nr 1 (111); 81--131
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 18

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies