- Tytuł:
- Gramatyka białoruska Antoniego Łuckiewicza a uzus językowy w okresie „Naszej Niwy” (wariantywność morfemów fleksyjnych w odmianie przez przypadki rzeczowników białoruskich deklinacji pierwszej)
- Autorzy:
- Bieder, Hermann
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2081263.pdf
- Data publikacji:
- 2021
- Wydawca:
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Tematy:
-
Anton Luckevich
Belarusian grammar
codification of Belarusian literary language
language usage of „Nasha Niwa”
Anton Łuckiewicz
gramatyka białoruska
kodyfikacja białoruskiego języka literackiego
uzus językowy „Naszej Niwy”
Антон Луцкевіч
беларуская граматыка
кадыфікацыя беларускай літаратурнай мовы
моўны ўзус „Нашай Нівы” - Opis:
-
Anton Luckevich’s handwritten Belarusian grammar (Vilnius 1916), one of the first attempts to codify the new Belarusian literary language from the beginning of the 20th century, was a brief and incomplete description of language usage in the so-called period of „Nasha Niwa.” The author of the article has analysed the distinctive variety and competition of case morphemes in the first declension of Belarusian nouns, in order to discover, if Luckevich has solved the mentioned difficult problem. His norms of flexional morphemes were in accordance with linguistic usage only if, in the publishing, there already existed a certain acknowledged tradition of case norms supported by a corresponding uniform state of things in geographical dialects. However, if different suffixal morphemes and their varieties were competitors, the norms of case endings proposed by Luckevich do not agree with the linguistic realities on account of either unsuccessful assessment of language usage or inadequate knowledge of differentiation in the Belarusian dialectal area, as well as an undervaluation of intra-Belarusian analogical processes and/or assimilation tendencies in the case system caused by foreign languages. The application of certain inadequate methodical criteria during the analysis of case endings led sometimes to an inaccurate evaluation of linguistic phenomena.
Rękopiśmienna Gramatyka białoruska Antona Łuckiewicza (Wilno 1916 r.), jedna z pierwszych prób kodyfikacji nowego białoruskiego języka literackiego początku XX w., stanowi krótki i niezakończony opis uzusu językowego tzw. okresu „Naszej Niwy”. Autor artykułu podjął próbę analizy wariantywności i konkurencji morfemów fleksyjnych w zakresie odmiany przez przypadki rzeczowników deklinacji pierwszej. Z analizy materiału źródłowego wynika, że autor gramatyki nie potrafił jednak rzetelnie udokumentować i dokładnie skodyfikować ówczesny uzus językowy. Jego normy form fleksyjnych w zakresie odmiany przez przypadki zgadzały się ze zwyczajem językowym tylko wtedy, gdy w ówczesnym piśmiennictwie już istniał pewien ustabilizowany uzus, poparty przez system poszczególnych gwar ludowych. Natomiast w wypadku, gdy konkurowały różne końcówki fleksyjne i ich warianty, zaproponowane przez Łuckiewicza normy końcówek rzeczownikowych nieraz nie zgadzały się z rzeczywistością językową z powodu albo błędnej oceny zwyczaju językowego, albo niewystarczającej znajomości zróżnicowania gwarowego, jak również niedocenienia analogicznych procesów wewnątrzjęzykowych oraz obcojęzycznych tendencji asymilacyjnych zachodzących w obrębie odmiany przez przypadki. Zastosowanie błędnych kryteriów metodycznych podczas analizy końcówek fleksyjnych prowadziło niejednokrotnie do nieprawidłowej oceny zjawisk językowych.
Рукапісны варыянт Беларускай граматыкі Антона Луцкевіча (Вільня 1916 г.) – адна з першых спроб кадыфікацыі новай беларускай літаратурнай мовы на пачатку ХХ ст. – кароткае і незакончанае апісанне моўнага ўзусу перыяду „Нашай Нівы”. Аўтар артыкула заўважыў выразную варыянтнасць і канкурэнцыю флексійных марфем на прыкладзе беларускіх назоўнікаў першага скланення. З аналізу моўнага матэрыялу вынікае, што аўтар граматыкі не здолеў падрабязна дакументаваць і дакладна кадыфікаваць тагачасны моўны ўзус. Яго склонавыя нормы адпавядалi моўнаму звычаю толькі ў тым выпадку, калі ў тагачаснай пісьменнасці ўжо існавала пэўная прызнаная склонавая норма, падтрыманая аднародным станам у народных гаворках. Аднак, у выпадку, калі розныя канчаткі i іх варыянты канкуравалі, запрапанаваныя Луцкевічам склонавыя нормы неаднаразова не адпавядалі моўнай рэчаіснасці па прычыне няслушнай ацэнкі моўнага звычаю або недастатковай дасведчанасці ў дыферэнцыяцыі дыялектнага арэала, а таксама недаацэнкі ўнутрымоўных аналагічных працэсаў і чужамоўных асімілятыўных тэндэнцый, якія адбываліся ў склонавай сістэме. Прымяненне памылковых метадычных крытэрыяў падчас аналізу канчаткаў прывяло, у некаторых выпадках, да няправільнай ацэнкі моўных з´яў. - Źródło:
-
Studia Białorutenistyczne; 2021, 15; 247-265
1898-0457 - Pojawia się w:
- Studia Białorutenistyczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł