Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "właściwości wodne" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-11 z 11
    Tytuł:
    A study of the influence of the modification of a soils constituent surface on its sorption and energetic properties
    Poznanie wplywu modyfikacji powierzchni skladnikow glebowych na ich wlasciwosci sorpcyjne i energetyczne
    Autorzy:
    Janczuk, B
    Chibowski, E
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/799673.pdf
    Data publikacji:
    1992
    Wydawca:
    Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
    Tematy:
    powierzchnia skladnikow glebowych
    wlasciwosci agregacyjne
    gleby
    wlasciwosci sorpcyjne
    modyfikacje
    energia powierzchniowa swobodna
    wlasciwosci wodne
    pomiary
    Opis:
    A synthesis of the results of a long-term investigations concerning surface free energy of soils is presented. The material included is discussed from the point of view of the influence of different factors modifying the surface of soil constituents on the dispersive and non-dispersive free energy components and on aggregation and water properties of soils. The methodical aspects of free energy measurements as well as some numerical data for minerals and soils are presented as well.
    Przeprowadzono syntezę dotychczasowych rezultatów badań dotyczących swobodnej energii powierzchniowej gleb. Zebrany materiał przedyskutowano pod kątem wpływu różnorodnych czynników modyfikujcych powierzchnię składników glebowych na wielkości składowych despersyjnej i niedyspersyjnej energii powierzchniowej, właściwości agregacyjne oraz wodne. Przedstawiono również aspekty metodyczne pomiarów swobodnej energii powierzchniowej oraz dane liczbowe dla różnych minerałów i gleb.
    Źródło:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 1992, 398; 59-66
    0084-5477
    Pojawia się w:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Physico-water properties of organic soils dried by groundwater intake in Wierzchowiska
    Wlasciwosci fizyko-wodne gleb organicznych przesuszonych ujeciem wod podziemnych w Wierzchowiskach
    Autorzy:
    Kowalski, D
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/800592.pdf
    Data publikacji:
    1995
    Wydawca:
    Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
    Tematy:
    kurczliwosc
    gleby
    pecznienie
    ujecia wody
    wlasciwosci retencyjne
    wlasciwosci fizyczne
    odwodnienie gleb
    gleby torfowe
    wlasciwosci wodne
    gleby organiczne
    Wierzchowiska
    Opis:
    Water properties of hydrogenic soil objects are differentiated according to the kind, amount of water supply and human ingerention, e.g., groundwater intake. This leads to irreversible metamorphosis of this soils and their degradation. The aim of this paper was to estimate the influence of intensive drainage by groundwater intake activity on the changes of the more important physico-water parameters of peat soils in Stawek-Stoki valley.
    W zależności od rodzaju i wielkości zasilania wodnego oraz działalności człowieka - np. ujęć wody podziemnej, różnicują się wodne właściwości hydrogenicznych utworów glebowych, prowadząc do ich nieodwracalnego przeobrażenia, co powoduje ich degradację. Celem artykułu była ocena wpływu intensywnego odwodnienia na skutek eksploatacji ujęcia wód podziemnych na zmiany ważniejszych fizyko-wodnych parametrów gleb torfowych zalegających w dolinie Stawek-Stoki.
    Źródło:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 1995, 419; 53-58
    0084-5477
    Pojawia się w:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Soil and habitat conditions of the selected ecological grasslands in „Nature 2000” region located nearby Koźmin brown coal pit
    Warunki glebowe i siedliskowe wybranych ekologicznych użytków zielonych obszaru „Natura 2000” położonych w sąsiedztwie odkrywki węgla brunatnego Koźmin
    Autorzy:
    Kaczmarek, Z.
    Gajewski, P.
    Klarzyńska, A.
    Owczarzak, W.
    Mocek, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/335054.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Sieć Badawcza Łukasiewicz - Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych
    Tematy:
    grassland communities
    physical properties
    water properties
    soil degradation
    brown coal pit
    zbiorowiska łąkowe
    właściwości fizyczne
    właściwości wodne
    degradacja gleb
    kopalnia
    węgiel brunatny
    Opis:
    The paper presents the results of soil and floristic research conducted in the valley of the central course of Warta River in the “Nature 2000” area, which is located nearby KWB Adamów brown coal pit. The state of grasslands’ vegetation was characterized on the basis of its floristic composition, and such soil properties as texture, specific density, bulk density, porosity, maximal hygroscopic capacity, saturated hydraulic conductivity, the potential of water bonding and total and readily available water were analyzed. Grasslands located in the detention basin were diverse and the diversion depended mostly on their location and utilization. Foxtail, oatgrass, and fescue-poa grasslands were dominant, whose new growth is rich in species of economically useful herbs and weeds. Examined soils showed great variation in their physical and water properties. It stems out from their specific origin which was strongly conditioned by the fact that are much more influenced by geological than soil-formation processes. These changes were caused mainly by different texture of each genetic level and the character of sludge accumulation which influences the content of total carbon. The presented results did not differ significantly from typical values found in alluvial soils of Polish river valleys. The conducted pedological characteristics of habitats suggests that the examined area is not undergoing degradation due to the activities of an opencast mine located nearby. It has also been confirmed by the high level of soil and ground waters.
    W pracy przedstawiono wyniki badań gleboznawczych i florystycznych przeprowadzonych w Dolinie Środkowej Warty na terenie obszaru „Natura 2000”, sąsiadującego z działającą odkrywką węgla brunatnego KWB Adamów. Scharakteryzowano stan pokrywy roślinnej użytków zielonych na podstawie ich składu florystycznego oraz przeanalizowano takie właściwości gleb, jak: skład granulometryczny, gęstość fazy stałej, gęstość gleby, porowatość, maksymalną pojemność higroskopową, filtrację, potencjały wiązania wody przez glebę, potencjalną i efektywną retencję użyteczną. Zbiorowiska łąkowe zlokalizowane na polderze zalewowym wykazały zróżnicowanie, uzależnione w głównej mierze od ich usytuowania i użytkowania. Dominowały łąki wyczyńcowe, rajgrasowe i kostrzewowo-wiechlinowe, w runi których stwierdzono duży udział gatunków z grupy użytkowej ziół i chwastów. Badane gleby wykazywały silne zróżnicowanie w obrębie ich właściwości fizycznych i wodnych. Wynikało ono z ich specyficznej genezy, warunkowanej zdecydowaną przewagą wpływu na nie procesów geologicznych nad glebotwórczymi. Opisane różnice powodowane były głównie przez odmienne uziarnienie poszczególnych poziomów genetycznych oraz charakter zamulenia, wpływające na zawartość węgla ogólnego. Zaprezentowane wyniki nie odbiegały od typowych wartości, stwierdzanych w madach dolin rzecznych Polski. Przeprowadzona charakterystyka pedologiczna siedlisk sugeruje, iż teren badań w chwili obecnej nie ulega degradacji wskutek działalności zlokalizowanej w pobliżu kopalni odkrywkowej. Potwierdza to również wysoki stan wód glebowo-gruntowych.
    Źródło:
    Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering; 2014, 59, 3; 98-102
    1642-686X
    2719-423X
    Pojawia się w:
    Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Physicochemical and Tribological Properties of Aqueous Solutions of Hydrolysate and Hydrolysate with Surfactants as Potential Lubricant Bases
    Właściwości fizykochemiczne i tribologiczne wodnych roztworów hydrolizatu jako potencjalnych baz substancji smarowych
    Autorzy:
    Marian, W. Sułek
    Marian, Szczerek
    Jacek, Przepiórka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2134815.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
    Tematy:
    ecological lubricants
    water solutions
    hydrolysates
    surfactants
    tribological properties
    physicochemical properties
    ekologiczne substancje smarowe
    wodne roztwory
    hydrolizaty
    surfaktanty
    właściwości tribologiczne
    właściwości fizykochemiczne
    Opis:
    The study aimed to confirm the hypothesis that aqueous solutions of polymers with surfactants meet the criteria of ecological lubricant bases. An oat hydrolysate was used as the macromolecular substance, and the surfactants were successively: sodium dodecyl sulphate (SDS), Sodium Lauryl Ether Sulfate (SLES), Sodium Lauroyl Sarcosinate (SLS). The research was carried out for two-component solutions (water, hydrolysate) and three-component solutions (water, hydrolysate, surfactant). In order to document this thesis, tribological tests were performed with a constant and increasing load as a function of time. Stationary tests with loads of 2, 3, and 4 kN confirmed the predictions that active substances in two- and three-component solutions create a lubricating film that transfers high loads with relatively low motion and wear resistance. The stability and durability of the lubricating film were confirmed under the conditions of increasing load at a speed of 409 N/s. An approximately 12-fold increase in the seizing load for the hydrolysate solutions in relation to water was found, and the maximum load value for the T02 tester (7200 N) was achieved. The durability of the lubricating film was mainly determined by the adsorption of the hydrolysate, which was confirmed by physicochemical tests.
    Celem pracy było potwierdzenie hipotezy, że wodne roztwory polimerów z surfaktantami spełniają kryteria ekologicznych baz substancji smarowych. Jako substancję wielkocząsteczkową zastosowano hydrolizat owsa, a surfaktantami były kolejno: sodium dodecyl sulfate (SDS), Sodium Lauryl Ether Sulfate (SLES), Sodium Lauroyl Sarcosinate (SLS). Badania przeprowadzono dla roztworów dwuskładnikowych (woda, hydrolizat) oraz trójskładnikowych (woda, hydrolizat, surfaktant). Aby udokumentować tę tezę wykonano badania tribologiczne przy stałym i wzrastającym w funkcji czasu obciążeniu. Testy stacjonarne przy obciążeniach 2, 3, 4 kN potwierdziły przewidywania, że substancje ak tywne w roztworach dwu- i trójskładnikowych tworzą film smarowy, który przenosi wysokie obciążenia przy relatywnie niskich oporach ruchu i zużycia. Stabilność i trwałość filmu smarowego została potwierdzona w warunkach wzrostu obciążenia z szybkością 409 N/s. Stwierdzono około 12-krotny wzrost obciążenia zacierającego dla roztworów hydrolizatu względem wody oraz osiągniętą maksymalną dla testera T02 wartości obciążenia (7200 N). O trwałości filmu smarowego zdecydowała głównie adsorpcja hydrolizatu, co zostało potwierdzone badaniami fizykochemicznymi.
    Źródło:
    Tribologia; 2022, 2; 67--78
    0208-7774
    Pojawia się w:
    Tribologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Effect of Surfactants with Steric Hindrance on the Physicochemical and Tribological Properties of Metalworking Fluids
    Wpływ surfaktantów z zawadą przestrzenną na właściwości fizykochemiczne i tribologiczne nowej klasy cieczy obróbkowych
    Autorzy:
    Sułek, Marian Włodzimierz
    Przepiórka, Jacek
    Kulczycki, Andrzej
    Hreczuch, Wiesław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971558.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
    Tematy:
    ciecze obróbkowe
    surfaktanty
    wodne roztwory
    właściwości tribologiczne
    metalworking fluids
    surfactants
    aqueous solutions
    tribological properties
    Opis:
    W poprzednich pracach postulowano zastosowanie roztworów surfaktantów jako oryginalne rozwiązanie przy formułowaniu składu MWF. Negatywną cechą niektórych z tych cieczy była nadmierna pianotwórczość, której zmniejszenie przez wprowadzenie hydrofobowych inhibitorów piany, było ograniczone. Dlatego też zaplanowano syntezę nowych, oksyalkilenowanych pochodnych alkoholu 2-etyloheksylowego i sulfobursztynianu otrzymanego z tego rodzaju alkoholu. Ze względu na zawadę sferyczną związki te charakteryzują się niską pianotwórczością. Wodne roztwory tych surfaktantów poddano badaniom fizykochemicznym i tribologicznym.
    In earlier studies, it has been postulated that solutions of surfactants should be used as an original solution for formulation of Metal Working Fluids (MWF) compositions. The negative feature of some of the fluids was their excessive foamability whose reduction, by introducing hydrophobic foam inhibitors, was limited. Therefore, a synthesis of new oxyalkylated derivatives of 2-ethylhexyl alcohol and sulfosuccinate obtained from this alcohol was planned. Due to steric hindrance, these compounds exhibit low foamability. Aqueous solutions of these surfactants were subjected to physicochemical and tribological tests.
    Źródło:
    Tribologia; 2020, 290, 2; 75-84
    0208-7774
    Pojawia się w:
    Tribologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Effects of Separated Fractions of FBC Bottom Ash on Selected Properties of Cement Mortars
    Autorzy:
    Kledyński, Zbigniew
    Krysiak, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1838058.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Oficyna Wydawnicza
    Tematy:
    bottom ash
    grain size
    cement mortar
    physical properties
    fluidized bed
    popiół denny
    wielkość ziarna
    zaprawa cementowa
    właściwości fizyczne
    środowisko wodne
    Opis:
    This paper discusses the effects of partial replacement of cement with fluidized bed bottom ash on the properties of mortars. The analyzed ash samples originating from four Polish power plants were separated by grain size selection into fine and coarse-grained fractions. This process leads to a creation of derivative samples of differing physical properties and, partially, phase compositions, as tested in XRD and TG analyses. Despite its high water demand, the obtained fine-grained fraction has the potential for application in cement based composites as a reactive, pozzolanic additive. An acceptable activity index may be reached when the sulfate content is limited, implying benefits of combining the ash with low gypsum cements. The coarse-grained fraction is significantly less reactive, while a high silica and aluminate content is related to improved mechanical properties of the composite. It can, therefore, potentially be used as a quasi-inert additive or a substitute for sand.
    Źródło:
    Civil and Environmental Engineering Reports; 2020, 30, 4; 1-20
    2080-5187
    2450-8594
    Pojawia się w:
    Civil and Environmental Engineering Reports
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Effect of Water-Glass Content on Electrical Properties of Silica Sand-Based Moulding Sand
    Autorzy:
    Opyd, B.
    Nowak, D.
    Granat, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/380420.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    innovative foundry technology
    microwaves
    moulding sand
    water glass
    electrical properties
    innowacyjna technologia odlewnicza
    mikrofale
    masa formierska
    szkło wodne
    właściwości elektryczne
    Opis:
    In the paper, presented are measurements of permittivity εr and loss factor tgδ of moulding sand depending on bonding material content, taken at 2.45 GHz by perturbation method on a stand of wave-guide resonance cavity. The determined electrical properties are crucial for kinetics of microwave heating of sandmixes containing water-glass as a binder. The measurements were taken for two sandmixes with various sand grains. The results indicate that, for a moulding sands containing water-glass, the relationship between loss factor value and binder concentration is linear. All the examined moulding sands, irrespective of their base, show a relatively high susceptibility to action of microwave field of frequency 2.45 GHz. The presented measurements make a ground for developing a mathematical model of microwave heating of the systems moulding sand-foundry tooling.
    Źródło:
    Archives of Foundry Engineering; 2015, 15, 3 spec.; 59-62
    1897-3310
    2299-2944
    Pojawia się w:
    Archives of Foundry Engineering
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Effect of the Formation of Polymer/Surfactant Complexes on Selected Tribological Properties of Their Aqueous Solutions
    Wpływ tworzenia kompleksów polimerów z surfaktantami na wybrane właściwości tribologiczne ich wodnych roztworów
    Autorzy:
    Sułek, M. W.
    Jedynak, R.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/188741.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
    Tematy:
    lubricating properties
    motion resistance
    antiseizure properties
    aqueous solutions
    polymer/surfactant
    complexes
    sodium lauryl sulfate
    polyvinylpyrrolidone
    właściwości smarne
    opory ruchu
    właściwości przeciwzatarciowe
    wodne roztwory
    kompleksy polimerów z surfaktantami
    laurylosiarczan sodu
    poliwinylopirolidon
    Opis:
    Aqueous solutions of sodium alkyl sulphate (surfactant) and polyvinylpyrrolidone (polymer) whose physicochemical properties, including complexing ability, have been widely described in the literature were proposed as a model lubricant. It has been assumed that aqueous solutions of these compounds will favourably modify lubricating properties of water under high load conditions. For this purpose, measurements were made on a four-ball apparatus (T-02 Tester) for aqueous solutions of these compounds. Two kinds of tests were carried out: at constant loads (2, 3, and 4 kN) and variable loads within the range of 0 to 7.2 kN. Unexpectedly, high decreases in motion resistance and wear as well as an increase in antiseizure properties were found in relation to water as a base. The results obtained are so promising that solutions with an optimized composition can find practical applications. The surprisingly high effectiveness of the additives used results from the formation of surfactant/polymer complexes. These adducts adsorb at the interface, and, under friction conditions, they form a lubricant film capable of carrying high loads.
    Jako modelową substancję smarową zaproponowano wodne roztwory alkilosiarczanu sodu (surfaktant) i poliwinylopirolidonu (polimer), których właściwości fizykochemiczne, w tym zdolność do kompleksowania, zostały szeroko opisane w literaturze. Postawiono tezę, że wodne roztwory tych związków będą korzystnie modyfikowały właściwości smarne wody w warunkach wysokich obciążeń. W tym celu dla wodnych roztworów tych związków wykonano pomiary na aparacie czterokulowym (Tester T-02). Przeprowadzono 2 rodzaje testów: przy stałych obciążeniach (2, 3, 4 kN) oraz przy zmiennym obciążeniu w przedziale zmienności od 0 do 7,2 kN. Stwierdzono nieoczekiwanie duże obniżenie oporów ruchu i zużycia oraz wzrost właściwości przeciwzatarciowych w odniesieniu do wody jako bazy. Uzyskane wyniki są na tyle obiecujące, że roztwory o zoptymalizowanym składzie mogą znaleźć zastosowanie praktyczne. Niespodziewanie wysoka efektywność stosowanych dodatków jest konsekwencją tworzenia kompleksów surfaktanta z polimerem. Addukty te adsorbują na granicy faz, a w warunkach tarcia tworzą film smarny zdolny do przenoszenia wysokich obciążeń.
    Źródło:
    Tribologia; 2018, 281, 5; 117-122
    0208-7774
    Pojawia się w:
    Tribologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Transformation of fen-peat soils under the impact of draining
    Przeobrazanie sie gleb wytworzonych z torfow niskich pod wplywem ich odwodnienia
    Autorzy:
    Okruszko, H
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/800978.pdf
    Data publikacji:
    1993
    Wydawca:
    Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
    Tematy:
    struktura gleb
    stosunki powietrzno-wodne
    gleboznawstwo
    zdolnosc retencyjna
    przemiany biologiczno-chemiczne
    wlasciwosci fizyczne
    przemiany gleb
    odwodnienie gleb
    gleby torfowe
    wartosc rolnicza
    Opis:
    The synthesis presents the results of studies carried out in Poland and neighbouring countries on the transformation of soils on the dehydrated fen-peats. The synthesis includes the review of about 300 published papers. Various transformation processes in soil structure and other physical properties, with special attention paid to the changes in pore volume and related retention abilities and air-water ratio in soils, are described. Also discussed are the biological and chemical changes in soil material, both the mineral and organic one. Phenomena associated with degradation, such as the decline in the productivity of these soils, and the way of their agricultural use are also highlighted together with the evaluation of the impact of transformation of dehydrated peat soils on the needs of environment protection.
    Przedstawiono syntezę wyników badań przeprowadzonych w Polsce i krajach przyległych n/t przeobrażania się gleb na odwodnionych torfowiskach niskich. Syntezę tę oparto o ponad 400 opublikowanych opracowań. Scharakteryzowano przeobrażenia w zakresie struktury i właściwości fizycznych gleb ze szczególnym uwzględnieniem zmian w objętości porów i związanych z nimi zdolności retencyjnych oraz różnicowania się stosunków powietrzno-wodnych w glebach. Omówiono zachodzące przemiany biologiczno-chemiczne i związane z nimi zmiany w składzie masy glebowej, zarówno organicznej jak też mineralnej. Rozpatrzono wpływ przemian zachodzących w glebach na ich wartość rolniczą oraz warunki prowadzenia produkcji rolnej. Podano ocenę skutków przeobrażania się odwodnionych gleb torfowych w aspekcie potrzeby ochrony środowiska.
    Źródło:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 1993, 406; 3-73
    0084-5477
    Pojawia się w:
    Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Small water bodies formed after peat digging in Dobrzyńskie Lakeland
    Małe zbiorniki wodne powstałe po wydobyciu torfu na Pojezierzu Dobrzyńskim
    Autorzy:
    Koprowski, J.
    Łachacz, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/292449.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
    Tematy:
    geological documentation of peat deposits
    peat digging
    plant communities
    small water reservoirs
    water properties
    geologiczne dokumentacje złóż torfowych
    małe zbiorniki wodne
    właściwości wód
    wydobywanie torfu
    zbiorowiska roślinne
    Opis:
    Post-peat water bodies formed as a result of peat digging for fuel in the 19th and the first half of the 20th century are common in the middle part of Dobrzyńskie Lakeland. In many cases peat was dug almost completely to form small water bodies. In the studied part of the lakeland 56.24 ha or 10.20% of peatland area have been exploited. The share of peatlands in the surface area of particular regions varied from 3.79% to 9.81%. The degree of peat exploitation also varied. Peat coverage of 7.06% was larger than the mean for Poland (3.80%) but close to that in young glacial areas. A group of water bodies formed after peat digging differed in terms of water quality. Physical and chemical properties of waters in studied water bodies are typical of surface and shallow ground waters in young glacial areas. They are fresh waters of a slightly higher content of mineral ions and of neutral to alkaline pH. Their electrolytic conductivity ranged between 300 and 500 µS·cm–1. Bicarbonates and calcium dominated their ionic composition. Post-peat water bodies were colonised by pleustonic and rush plant communities. Their species composition indicates eutrophic habitat conditions. Despite the fact that post-peat water bodies were formed as a result of intense environmental disturbance, now they increase landscape diversity of the middle part of Dobrzyńskie Lakeland and are habitats of many rare and endangered plant species.
    W środkowej części Pojezierza Dobrzyńskiego często występują potorfia jako wynik wydobywania torfu na opał w XIX i pierwszej połowie XX wieku. W wielu przypadkach torf wybrano niemal zupełnie, tworząc małe zbiorniki wodne. W badanej części Pojezierza Dobrzyńskiego wyeksploatowano 56,24 ha, czyli 10,20% powierzchni torfowisk. Udział torfowisk w powierzchni poszczególnych rejonów wynosił od 3,79 do 9,81%. Zróżnicowany był również ilość eksploatacji torfów. Zatorfienie, wynoszące 7,06%, było większe niż średnio w całej Polsce (3,80%), a zbliżone do zatorfienia obszarów młodoglacjalnych. Właściwości wody grupy zbiorników powstałych po wydobyciu torfu są bardzo zróżnicowane. Właściwości fizykochemiczne wód badanych potorfii są typowe dla wód powierzchniowych i płytkich wód gruntowych na obszarach młodoglacjalnych. Są to wody słodkie, z nieznacznie większą niż średnia mineralizacją (ogólna zawartość jonów) oraz odczynem od obojętnego do zasadowego. Ich przewodnictwo elektrolityczne najczęściej wynosiło 300–500 µS·cm–1. W składzie jonowym dominowały wodorowęglany oraz wapń. Powstałe po wydobyciu torfu zbiorniki wodne były kolonizowane przez gatunki roślin. W wyniku tego wykształciły się zbiorowiska pleustonowe, a także szuwarowe. Ich skład gatunkowy wskazuje na eutroficzne warunki siedliskowe. Mimo że powstały w wyniku znacznego przekształcenia środowiska, obecnie potorfia występujące w środkowej części Pojezierza Dobrzyńskiego zwiększają różnorodność krajobrazową i stanowią siedlisko wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin.
    Źródło:
    Journal of Water and Land Development; 2013, no. 18 [I-VI]; 37-47
    1429-7426
    2083-4535
    Pojawia się w:
    Journal of Water and Land Development
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Evaluation of water hazard in hard coal mines in changing conditions of functioning of mining industry in Upper Silesian Coal Basin – USCB (Poland)
    Ocena zagrożenia wodnego w kopalniach węgla kamiennego w zmieniających się warunkach funkcjonowania górnictwa w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym – GZW (Polska)
    Autorzy:
    Bukowski, P.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/219199.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    water hazard
    restructurisation of hard coal mines
    hydrogeological properties of rocks and rock mass
    methods of investigations
    Upper Silesian Coal Basin
    zagrożenia wodne
    restrukturyzacja kopalń węgla kamiennego
    hydrogeologiczne właściwości skał i górotworu
    metody badań
    Górnośląskie Zagłębie Węglowe
    Opis:
    Water hazard has been accompanying underground mining since the first mines were built. The hazard is particularly often in the areas of mines situated in hydrogeologically outcropped part of USCB and in water rich formations of Cracow Sandstone Series. To plan properly mining actions and technical measures at each stage of life of a mine it is necessary to evaluate hydrogeological and geomechanical conditions and their changes. The conditions determine formation, occurrence and volume of the most serious sources of water hazard. Symptoms obtained in geomechanical tests and observations of forming and dewatering reservoirs of underground water, show that it is necessary to update constantly evaluation and classification of sources of water hazard or the state of water hazard in the coal mines of USCB. Development of underground mining in 1945-1990, which resulted in a quick increase in production, determined development and the range of influence of mining operations on the rock mass and the influence on the state of drainage and saturation of the rock mass. The result of the changes was an apparent influence on the changes in the state and shaping water hazards in the course of time. Since 1989 economic conditions of functioning of mines have been tightly associated with the conditions and rules of market economy. As a result of each of the so-called restructuring of mining activity a certain number of mining companies was closed, merged or split. The consequence is that in the vicinity of active mines and prospective mining areas, more and more often there are partially or completely flooded abandoned coal mines. Flooded coal mines have changed and still do hydrogeological conditions of their surrounding and force active mining companies to introduce changes in mining activities they are planning and conducting. The current state of flooding mine workings, is a result of realizing previous plans of restructuring mining industry, and all the changes of the state require hydrogeological documentation and evaluation of water hazard. In the today’s conditions of functioning of mining industry, sources of water hazards like water reservoirs in goafs, are one of six main types of sources of hazard, and at the same time the biggest problem and the most serious threat for active mine workings. As the hydrodynamic conditions in the closed areas stabilise and the water piles up close to the surface, an increase in the influence of reservoirs on the state of environmental and public hazard (subsidence, overflowing, flooding, pollution of water in the aquifers located in the overburden and surface water). As there is a qualitative change in the directions, causes and sources of water hazard, it shall be expected that the changes will tend to increase the threat level from the closed mines. Hence since 2000 the Central Mining Institute has been focused mainly on methodology research, both laboratory ones of various scale of observation referring to the properties of rocks and rock debris, and in situ ones and forecasting ones accompanied by proposed multidirectional applications of the developed methods in mining and environmental practice. The effect of the works was developing and patenting a few new methods. The effects of works which have been conducted in the last several years were proposed changes in defining water hazard, classifying the hazard and its sources. Classifications of underground water reservoirs, deposits located in the vicinity of reservoirs in closed coal mines and water safety of shafts were proposed. The devised test and evaluation methods have wide practical applications in evaluating water hazard and limiting the hazard, as well as estimating volume of water in reservoirs of closed mines and estimating energy of the water and free methane deposit in the abandoned goafs and mine workings. Their application in hydrogeology plays an important role in estimating volume of water in aquifers built of porous hard rocks. It is also important and applicable in environmental engineering to evaluate volume of water, estimating conditions of its accumulation and flow, and migration of pollution mainly within surface water reservoirs reclaimed with waste rock.
    Zagrożenie wodne, przez które należy rozumieć: możliwość wdarcia lub niekontrolowanego dopływu wody (solanki, ługów) albo wody z luźnym materiałem do wyrobisk górniczych stwarzającego niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego lub jego pracowników jest obecne w górnictwie podziemnym od czasu budowy pierwszych kopalń. Zagrożenie to szczególnie często występuje w obszarach kopalń położonych w hydrogeologicznie odkrytej części GZW (Rys. 1) i w silnie wodonośnych utworach krakowskiej serii piaskowcowej. Aby można było prawidłowo zaplanować działania i zaplecze techniczne na każdym etapie funkcjonowania kopalni konieczne jest dokonanie oceny warunków hydrogeologicznych i geomechanicznych oraz ich zmian. Prowadzenie oceny zagrożenia wodnego zachodzi w warunkach GZW w bardzo zróżnicowanym środowisku geologicznym z uwagi na litologię, właściwości skał budujących górotwór i warunki występowania wód podziemnych. Środowisko to w każdym przypadku poddawane było wpływom działalności górniczej o różnej intensywności, zakresie i czasie trwania czynników wpływu. Różne warunki hydrogeologiczne w różnych częściach GZW i różna intensywność oddziaływania kopalń na tych obszarach prowadziła do zróżnicowanego zawodnienia kopalń, które jest główną przyczyną zróżnicowania wielkości dopływu wody do kopalń i możliwości jej gromadzenia w wyrobiskach. Warunki te w głównej mierze decydują o formowaniu się, występowaniu i wielkości najgroźniejszych źródeł zagrożenia wodnego. Zmiany warunków hydrogeologicznych są z kolei powiązane ze zmianami warunków geomechanicznych (Rys. 1), m.in. przez wpływanie na skład pojemnościowy zbiorników dołowych (Rys. 2) i dróg przepływu wody oraz zmianę właściwości zabezpieczeń przed zagrożeniem wodnym. Przesłanki wynikające z badań geomechnicznych i z obserwacji tworzenia się i odwadniania zbiorników wód dołowych, jak również z istotnych w stosunku do lat przed 1990 r. zmian w funkcjonowaniu górnictwa wskazują na konieczność stałego dostosowywania ocen i klasyfikacji źródeł zagrożenia wodnego oraz stanu zagrożenia wodnego w kopalniach węgla kamiennego w GZW. Rozwój górnictwa podziemnego lat 1945-1990, którego efektem był szybki wzrost produkcji, zdecydował o rozwoju i zakresie wpływów eksploatacji górniczej na górotwór i wpływie na stan drenażu i zawodnienia górotworu. Skutkiem tych zmian był ewidentny wpływ na zmiany stanu i kształtowania się zagrożeń wodnych w czasie (Rys. 3). Od 1989 r. warunki ekonomiczne funkcjonowania kopalń są ściśle związane z uwarunkowaniami i zasadami gospodarki rynkowej, co spowodowało, że w efekcie każdej, tzw. restrukturyzacji działalności górniczej likwidowano, łączono lub wydzielano pewną liczbę zakładów górniczych. Skutkiem tego, sąsiadem czynnych kopalń i pól perspektywicznych, coraz częściej były częściowo lub całkowicie zatopione zlikwidowane kopalnie węgla. Kopalnie zatapiane zmieniały i zmieniają warunki hydrogeologiczne ich otoczenia, co wymusza na czynnych zakładach górniczych zmiany w planowaniu i prowadzeniu działalności górniczej. Oddziaływanie zbiorników wodnych, które stają się źródłami zagrożenia wodnego jest już widoczne w przebiegu procesu zatapiania wyrobisk górniczych i parametrów, które ten proces charakteryzują. Obecny stan zatapiania wyrobisk górniczych, które w głównej mierze stanowią troskę zarządów kopalń czynnych, jest rezultatem realizowania wcześniejszych planów restrukturyzacji górnictwa, a wszelkie zmiany tego stanu wymagają udokumentowania hydrogeologicznego i oceny zagrożenia wodnego. Wpływ zbiorników o pojemnościach liczonych w milionach m3 wody na górotwór ma duże znaczenie dla gospodarki złożem, bezpieczeństwa, sposobu i wydajności odwadniania oraz zabezpieczania się przed zagrożeniem wodnym w obrębie kopalń czynnych. W warunkach funkcjonowania współczesnego górnictwa źródła zagrożeń wodnych, jakimi są zbiorniki wodne w zrobach, stanowią jeden z sześciu typów głównych źródeł zagrożenia, a zarazem największy problem i największe zagrożenie dla czynnych wyrobisk górniczych. W najbliższych latach, a także w długiej perspektywie, należy się spodziewać zdecydowanego wzrostu znaczenia dołowych zbiorników wodnych w kształtowaniu rozwoju zagrożeń wodnych. Pośród kierunków rozwoju zagrożeń, wraz z tendencją powiększania pojemności zbiorników wodnych w kopalniach zlikwidowanych, należy się spodziewać wzrostu ich wpływu na warunki funkcjonowania kopalń czynnych. Wraz z ustabilizowaniem warunków hydrodynamicznych w rejonach zlikwidowanych i spiętrzeniem wody na niewielką odległość od powierzchni należy się liczyć ze wzrostem wpływu zbiorników na stan zagrożenia powszechnego (zapadliska, zalewiska, podtopienia), zwłaszcza w okresach ekstremalnych zmian warunków atmosferycznych. Docelowo zaznaczy się efekt środowiskowy zatapiania zrobów związany ze wzrostem zanieczyszczenia wód poziomów wodonośnych w nadkładzie i wód powierzchniowych przez zanieczyszczone wody dołowe. Ponieważ następuje zmiana jakościowa kierunków, przyczyn i źródeł zagrożenia wodnego w kopalniach węgla kamiennego należy się spodziewać, że zmiany będą zmierzać głównie do pogłębienia stanu wzrostu zagrożenia ze strony kopalń zlikwidowanych. Stąd już od 2000 r. za istotne uznano w GIG skierowanie uwagi, głównie na badania metodyczne, zarówno laboratoryjne o różnej skali obserwacji w odniesieniu do właściwości skał i rumoszy skalnych, jak i polowe i prognostyczne wraz z zaproponowaniem wielokierunkowej aplikacji metod do praktyki górniczej i środowiskowej. Efektem tych prac było opracowanie i opatentowanie metody nasycania kapilarnego skał zwięzłych (Rys. 4), opracowanie sposobu oznaczania wodochłonności rumoszy skalnych i początkowej wartości współczynnika pojemności wodnej zrobów (Rys. 6), a także aparatu do badania przepuszczalności i ściśliwości oraz zmian pojemności rumoszy skalnych pod wpływem zróżnicowanego ciśnienia pionowego (Rys. 7). Podjęto także prace nad znalezieniem sposobu określenia warunków i bezpiecznych odległości eksploatacji górniczej planowanej w trudnych warunkach górniczych i przy istnieniu innych niż oczekiwane szerokości filara bezpieczeństwa. Dla takich warunków opracowano sposób wyznaczania tzw. stref bezpieczeństwa. Do ich opracowania wykorzystano metody wyznaczania filarów bezpieczeństwa oraz metody oceny zasięgu rozpraszania wpływów głównych od eksploatacji górniczej (Rys. 5). Efektem prac prowadzonych w okresie ostatnich kilkunastu lat było zaproponowanie zmian w definiowaniu zagrożenia wodnego, klasyfikowaniu stanu tego zagrożenia oraz jego źródeł. Zaproponowano też klasyfikacje: dołowych zbiorników wodnych, złóż położonych w pobliżu zbiorników w zlikwidowanych kopalniach oraz bezpieczeństwa wodnego wyrobisk szybowych. Opracowane metody badań i oceny mają szerokie zastosowanie praktyczne nie tylko w ocenie zagrożenia wodnego i ograniczaniu tego zagrożenia, ale także w ocenie zasobów wody w zbiornikach kopalń zlikwidowanych i ocenie energii z tych wód oraz zasobów metanu wolnego w opuszczonych zrobach i wyrobiskach górniczych. Ich zastosowanie w hydrogeologii ma istotne znaczenie w ocenie i szacowaniu zasobów wód w wodonoścach zbudowanych z porowatych zwięzłych ośrodków skalnych. Ma także duże znaczenie i zastosowanie w inżynierii środowiska w szacowaniu zasobów wód, ocenie warunków gromadzenia i warunków ich przepływu oraz migracji zanieczyszczeń głównie w obrębie zbiorników wodnych na powierzchni zrekultywowanych przez zasypanie skałą płonną. Wyniki badań z proponowanych metod badań laboratoryjnych mogą posłużyć do oceny zmienności warunków filtracji w obrębie brył zwałowisk zbudowanych z materiałów mineralnych np. skał płonnych, a tym samym do budowy modeli hydrogeologicznych i modeli migracji zanieczyszczeń. Proponowany zakres badań i możliwości ich wykorzystania i zastosowania ich wyników, w sposób wyraźny może poprawić dokładność ocen, prognoz i modeli środowiskowych i hydrogeologicznych w obszarach działalności górnictwa głębinowego i odkrywkowego.
    Źródło:
    Archives of Mining Sciences; 2015, 60, 2; 455-475
    0860-7001
    Pojawia się w:
    Archives of Mining Sciences
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-11 z 11

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies