- Tytuł:
-
Nowe spostrzeżenia na temat nagrobka królowej Jadwigi Andegaweńskiej w katedrze na Wawelu
New Observations on the Tomb of Queen Hedwig of Anjou in the Cathedral on Wawel Hill in Krakow - Autorzy:
- Walczak, Marek
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2056551.pdf
- Data publikacji:
- 2022-05-16
- Wydawca:
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
- Tematy:
-
rzeźba XIX/XX w.
sztuka sepulkralna
katedra krakowska
miejsca pamięci
historyzm
19th/20th century sculpture
sepulchral art
the Krakow cathedral
memorial sites
historicism - Opis:
-
W 1900 r. biskup krakowski Jan Puzyna zamówił sarkofag na szczątki królowej Jadwigi Andegaweńskiej (zm. 1399). Jego fundator, hrabia Karol Lanckoroński, zwrócił się z zamówieniem do działającego w Rzymie Antoniego Madeyskiego, a nad stroną techniczną i programem ideowym dzieła czuwał prof. Marian Sokołowski. Sarkofag odkuto w Carrarze, a następnie przetransportowano do Rzymu, gdzie Madeyski zajął się odkuwaniem płyty wierzchniej. Dokumentował on kolejne etapy prac za pomocą fotografii, na których widoczna jest inskrypcja biegnąca wzdłuż płyty wierzchniej, która niemal natychmiast po ustawieniu nagrobka w katedrze została skuta. Być może powodem tej ingerencji był zapomniany dziś spór o skalę zasług najważniejszych osób zaangażowanych w przedsięwzięcie. Możliwe też, że umieszczenie napisu fundacyjnego na płycie wierzchniej, ponad lapidarną inskrypcją odnoszącą się do królowej, uznano za niestosowne wobec planów wznowienia starań o jej beatyfikację. Wybór miejsca upamiętnienia był uwarunkowany przez szereg czynników, z sąsiedztwem ołtarza św. Stanisława na czele, co mogło służyć skoncentrowaniu kultów miejscowych świętych w rejonie skrzyżowania naw. Wierni nawiedzający ołtarz najważniejszego patrona ojczyzny mają nagrobek Jadwigi w zasięgu kilku kroków, natomiast wchodzący do katedry przez prawe ramię transeptu znajdują go w zasięgu wzroku, bezpośrednio po prawej stronie srebrnej trumny św. Stanisława, a symetrycznie do nagrobka Władysława Jagiełły. W kompozycji sarkofagu nie odwołano się do żadnego z zachowanych nagrobków przedstawicieli dynastii Piastów ani Jagiellonów, a wręcz zignorowano lokalną tradycję, zamawiając sarkofag z białego, a nie czerwonego kamienia i nienakryty baldachimem. Wzorem typologicznym mógł być nagrobek Anny (zm. 1425), córki Kazimierza Wielkiego, i jego ostatniej żony, Jadwigi, księżniczki Żagańskiej w kościele św. Szczepana w bawarskim Mindelheim. Bezpośrednim punktem odniesienia stał się jednak dla Madeyskiego nagrobek Ilarii dell Carretto, wskazany mu prawdopodobnie przez zapatrzonego w sztukę quattrocenta Lanckorońskiego. Kluczowe znaczenie miał zapewne fakt, że obie kobiety straciły życie w połogu. Wykonany przeze Madeyskiego w latach 1902-1906 kenotaf króla Władysława III Warneńczyka (1902-1906) jest wzorowany na nagrobku Gastona de Foix w Mediolanie. W obu przypadkach rzeźbiarz sięgnął więc do „ikon” literatury historycznej, a także kultury popularnej XIX wieku, dzięki czemu dzieje Polski zostały wpisane w historię Europy. Jadwiga, tak jak Ilaria del Carrretto, jawi się jako wzór poświęcenia dla religii i wierności małżeńskiej. Natomiast Władysław III, zabity przez Turków w bitwie pod Warną (1444), tak jak francuski wódz zabity w bitwie pod Rawenną (1512), jest wzorem poświęcenia dla ojczyzny. Rzeźbiarz wybrał skrajnie odmienne materiały, kierując się niewątpliwie ich wartościami symbolicznymi. Biel marmuru z Carrary symbolizuje cnotliwe życie Jadwigi, żony i heroicznej matki, natomiast brąz – rycerskie rzemiosło, stałość charakteru i bohaterstwo „ostatniego krzyżowca Europy”. W obu pomnikach piękno materiału stanowi istotne dopełnienie wyidealizowanej urody bohaterów, która ociera się o granicę zmysłowości.
In 1900, the Bishop of Krakow, Jan Puzyna, decided to erect a sarcophagus for the remains of Queen Hedwig of Anjou (d. 1399). Its founder, Count Karol Lanckoroński, gave the commission to Antoni Madeyski, a sculptor active in Rome, while the technical matters and iconographic programme of the work were entrusted to Marian Sokołowski, a professor of art history at the Jagiellonian University in Krakow. Madeyski recorded the progress of his work in photographs which reveal that initially an inscription had run along the edges of the top slab, which was obliterated after the assembly of the tomb in the cathedral. This change may have been caused by a – now long forgotten – dispute about the extent of the contribution from each of the key figures involved in the undertaking. Or perhaps the foundation inscription on the top slab, above a short text related to the queen, was deemed inappropriate in view of the plans to resume efforts for her beatification. The location of the sarcophagus was conditioned by a number of factors, one of which was the proximity of the shrine of St Stanislaus, and was possibly intended to concentrate the cults of the local saints in the area of the intersection of the naves. The forms of the tomb had no relation to the existing monuments of the monarchs of the Piast or Jagiellonian dynasties in the cathedral; in fact, local tradition was ignored, since the work was carved of white not red stone and did not have a canopy. Madeyski’s immediate model was the tomb of Ilaria del Carretto in Lucca, probably indicated to him by Lanckoroński who was very fond of Italian Quattrocento art. Of key importance must also have been the fact that both women had died in childbirth. A cenotaph to King Ladislaus III of Varna, carried out by Madeyski in 1902-1906, was modelled on the monument to Gaston de Foix in Milan. Thus, in both cases the sculptor referred to ‘icons’ of historical literature and nineteenth-century popular culture, bringing the history of Poland into the orbit of European history. Hedwig of Anjou, similar to Ilaria del Carretto, is presented as a paragon of sacrifice for religion and marital fidelity. Ladislaus III, in turn, killed in the battle of Varna in 1444, just like de Foix, a French commander who fell in the battle of Ravenna in 1512, was regarded as an exemplar of sacrifice for his homeland. - Źródło:
-
Roczniki Humanistyczne; 2022, 70, 4; 67-97
0035-7707 - Pojawia się w:
- Roczniki Humanistyczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł