- Tytuł:
-
Unique sanguisuga-type brooch from former Prussia-Museum
Unikatowa zapinka typu sanguisuga z dawnego Prussia-Museum - Autorzy:
-
Kaczyński, Bartłomiej Z.
Grzędzielska, Agata - Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/28328292.pdf
- Data publikacji:
- 2022
- Wydawca:
- Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
- Tematy:
-
fibula sanguisuga
Prussia-Museum
okres halsztacki
północna Italia
kultura Golasecca
brooch-type sanguisuga
Hallstatt Period
northern Italy
Golasecca Culture - Opis:
-
The paper presents a North Italian bronze sanguisuga-type brooch, with a long foot and coral insets, dated to the Golasecca IIB phase. The brooch belonged to the collection of Pastor Sylwester Suszczyński, of the former Groß Rosinsko in Masuria. After his death in 1885, it ended up in the collection of the Prussia-Museum in Königsberg, and its fragments are now in the collection of the Museum für Vor- und Frühgeschichte in Berlin. It seems quite likely that this brooch (and a second identical one, now lost) came from Greater Poland, where Suszczyński, then a Catholic priest, worked between 1852 and 1875. It would therefore be one of the extremely rare North Italian imports in Central Europe from the younger stage of the HaD2 phase and the older and middle stage of the HaD3 phase.
W działającym w Królewcu do 1945 roku Prussia-Museum znajdował się niewielki, zagadkowy zbiór zabytków, który tworzyły dwie brązowe szpile, biało-niebieski paciorek szklany, nieokreślona moneta srebrna, niewielkie naczynie gliniane, a także dwie unikatowe zapinki pijawkowate z glinianym rdzeniem, kabłąkami prawdopodobnie zdobionymi wstawkami z koralu, zakończone długą nóżką z kulką (Ryc. 1). Zabytki te stanowiły spuściznę pastora Sylwestra Józefata Suszczyńskiego (1827–1885), po jego śmierci przekazaną Prussia-Museum m.in. za sprawą pastora Friedricha Juliusa Leopolda Skierlo z Pisza (dawn. Johannisburg), który był członkiem Towarzystwa Starożytniczego „Prussia”. Suszczyński, przez większość życia katolicki ksiądz pracujący w kilku parafiach w Wielkopolski (1852–1875), w 1875 roku zawarł w Szwajcarii związek małżeński w obrządku starokatolickim, a w 1881 roku ponownie zmienił wiarę – na ewangelicką – i osiadł na Mazurach, gdzie od 1883 roku w dzisiejszym Rożyńsku Wielkim koło Ełku (dawn. Groß Rosinsko, Kr. Johannisburg) był pastorem; najprawdopodobniej nigdy nie miał nic wspólnego z archeologią. Dwa fragmenty jednej z nich przetrwały zniszczenia wojenne i obecnie znajdują się w Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie (Ryc. 2). Dzięki nim i rysunkowi archiwalnemu można stwierdzić, że fibule z kolekcji Suszczyńskiego odpowiadają wariantowi A typu sanguisuga według Patrizii von Eles Masi. Wygląd zapinek sugeruje, że prawdopodobnie wykonano je w warsztacie funkcjonującym na obszarze kultury Golasecca, zajmującej tereny dzisiejszej północnej Italii, na co wskazuje także analiza rozprzestrzenienia analogicznych egzemplarzy (Ryc. 4). Na tym terenie podobne zapinki uznawane są za jedne z najokazalszych elementów stroju kobiecego. Formy zbliżone typologicznie do omawianego tu egzemplarza są charakterystyczne dla fazy Golasecca IIb według Raffaele Carlo De Marinisa, odpowiadającej schyłkowe-mu stadium fazy HaD2 oraz wczesnemu i środkowemu stadium fazy HaD3. W tradycyjnej chronologii bezwzględnej faza Golasecca II datowana jest na lata 525–480 p.n.e., zaś według korelowanej datami węglowymi chronologii halsztackiej na lata 585–540 rokiem p.n.e. Nie wiadomo, w jaki sposób owe „egzotyczne” zapinki pijawkowate trafiły do rąk Suszczyńskiego. Najbardziej prawdopodobne wydaje się, że obie zapinki pochodzą z Wielkopolski, gdzie ówczesny ksiądz Suszczyński spędził większość swojego życia. Z tego rejonu znane są zresztą importy halsztackie i północnoitalskie. Oczywiście, mógł też wejść w ich posiadanie w czasie pobytu w Prusach, wówczas jednak zmagał się z problemami finansowymi i raczej mógł pozbywać się zbiorów, a nie je powiększać. Najstarsze znane obecnie importy śród-ziemnomorskie z tego obszaru datowane są zresztą dopiero na okres LTB. Możliwe jest wreszcie, że zakupił te zapinki podczas pobytu w Szwajcarii, co jednak uznajemy za raczej nieprawdopodobne. Ostatecznie przyjąć musimy, że rzeczywistego pochodzenia obu fibul typu sanguisuga (i pozostałych zabytków z kolekcji Suszczyńskiego) najpewniej nie poznamy już nigdy. - Źródło:
-
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 245-252
0043-5082 - Pojawia się w:
- Wiadomości Archeologiczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł