Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "philosophy" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-10 z 10
    Tytuł:
    Kultura języka a kultura logiczna w myśli Johna Locke’a
    The Culture of Language versus Logical Culture in John Locke’s Thought
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/488541.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    historia filozofii
    filozofia języka
    Oświecenie
    John Locke
    history of philosophy
    philosophy of language
    Enlightenment
    Opis:
    This article discusses the problems of language in John Locke’s thought. In the present studies the dominating considerations focus on the history of epistemology and philosophy of language. This study takes into account a broader intellectual context of the philosophy of language pursued at the turn of the seventeenth and eighteenth centuries. First and foremost it places the problems of language in the context of changes in the teaching of logic and rhetoric. Locke inspired the then beliefs about the significance of language as the tool of science and public discourse, in the questions of education, morality, politics, and religion. The English philosopher emphasized how important was the duty to shape the activity of the human mind, one of which was to develop linguistic skills; such skills are the condition of the reliability of knowledge and argumentative efficacy in social communication.
    Artykuł podejmuje problematykę języka w myśli Johna Locke’a. Dotychczas dominują opracowania tej tematyki z zakresu historii epistemologii i filozofii języka. Niniejsze dokonanie uwzględnia szerszy kontekst intelektualny filozofii języka uprawianej na przełomie wieku XVII i XVIII. Przede wszystkim umieszcza problematykę języka w kontekście zmian jakie dokonały się w nauczaniu logiki i retoryki. Locke inspirował ówczesne przekonania o istotnym znaczeniu języka jako narzędzia nauki i publicznego dyskursu, w kwestiach wychowania, moralności, polityki, religii. W postulat właściwego kształtowanie aktywności ludzkiego umysłu wpisywał obowiązek dbałości o sprawność językową, stanowiącą warunek rzetelności poznania i argumentacyjnej skuteczności w komunikacji społecznej.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2014, 62, 2; 5-26
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ks. Idzi Radziszewski jako filozof w kontekście poglądów Désiré Merciera
    Fr. Idzi Radziszewski as a Philosopher in the Context of Désiré Merciers Views
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2233093.pdf
    Data publikacji:
    2022-10-15
    Wydawca:
    Teologiczne Towarzystwo Naukowe Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku
    Tematy:
    Idzi Radziszewski
    Désiré Mercier
    neo-scholasticism
    philosophy and science
    Christian philosophy
    neoscholastyka
    filozofia a nauka
    filozofia chrześcijańska
    Opis:
    Artykuł stara się przybliżyć styl filozofowania ks. Idziego Radziszewskiego, charyzmatycznego założyciela Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, przez zestawienie z pełniejszą wizją filozofii sformułowaną w bogatym piśmiennictwie kard. Désiré Merciera, założyciela Institut Supérieur de Philosophie, w ramach Université Catholique de Louvain. Wizja obu myślicieli zespala autonomicznie pojęte typy myślenia filozoficznego, naukowego i religijnego. Ukazuje twórcze konsekwencje tego zespolenia oraz jego hipotetyczne trudności i ujawniające się w dziejach zagrożenia. W szczególności wskazano na dążenie obu myślicieli do sformułowania integralnie, czyli maksymalistycznie pojętej filozofii z odniesieniami światopoglądowymi, w opozycji do przejawów pozytywistycznego redukcjonizmu i naturalizmu. Wskazano, że omawiany typ filozofowania jest twórczym przejawem neoscholastyki.
    This article seeks to present the philosophizing style of Fr. Idzi Radziszewski, the charismatic founder of the Catholic University of Lublin, by juxtaposing it with a more complete vision of philosophy formulated in the rich literature of Card. Désiré Mercier, the founder of the Institut Supérieur de Philosophie at the Université Catholique de Louvain. The vision of both thinkers unites the autonomously understood types of philosophical, scientific and religious thinking. It shows the creative consequences of this fusion as well as its hypothetical difficulties and threats that have emerged in history. In particular, the intention of both thinkers was indicated to formulate an integral, i.e. maximalistic, philosophy with world-view references, in opposition to the manifestations of positivist reductionism and naturalism. It was pointed out that the type of philosophizing under discussion is a creative manifestation of neo-scholastics.
    Źródło:
    Studia Włocławskie; 2022, 24; 82-128
    1506-5316
    2449-8777
    Pojawia się w:
    Studia Włocławskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Feliksa Jarońskiego koncepcja filozofii a kultura przełomu XVIII i XIX w.
    Feliks Jaroński’s Conception of Philosophy and the Culture of the Turn of the Eighteenth and Nineteenth Centuries
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807482.pdf
    Data publikacji:
    2019-09-30
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Historia filozofii w Polsce
    Feliks Jaroński
    oświecenie
    kantyzm
    filozofia zdrowego rozsądku
    tradycjonalizm
    History of philosophy in Poland
    Enlightenment
    Kantianism
    Philosophy of common sense
    Traditionalism
    Opis:
    Artykuł analizuje program filozoficzny Feliksa Jarońskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, sformułowany w dwu pierwszych dziesięcioleciach wieku XIX. Ukazuje go na tle przemian w kulturze filozoficznej przełomu wieku XVIII i XIX, przede wszystkim w aspekcie oddziaływania szkockiej filozofii zdrowego rozsądku, kantyzmu i tradycjonalizmu, przełamującego minimalistyczne i sekularystyczne tendencje oświecenia. Ustosunkowuje się do dotychczasowych interpretacji i formułuje własną, łącząc dokonanie Jarońskiego z długim ciągiem philosophia recentiorum, zapoczątkowanej w połowie XVIII w., ale będącej standardem akademickim i na początku wieku XIX, choć stale modyfikowanej o asymilację zmieniających się autorytetów filozoficznych. Mimo jej eklektyzmu zachowała ona aspiracje maksymalistyczne (zachowując metafizykę) oraz otwarcie na religię, a nawet na chrystianizm. W końcu sygnalizująco zestawiono to dokonanie ze standardami kultury filozoficznej i naukowej początków wieku XXI, kwestionującej standardowy charakter naturalizmu ugruntowanego na ideale wąsko pojętej filozofii naukowej.
    This paper analyses the philosophical programme of Feliks Jaroński, a professor of the Jagiellonian University, the programme he formulated in the first two decades of the nineteenth century. This is depicted against the backdrop of the transformations in the philosophical culture of the turn of the eighteenth and nineteenth centuries, especially with regard to the impact of the Scottish philosophy of common sense, Kantianism, and traditionalism. The latter approach broke down the minimalistic and secularist tendencies of the Enlightenment. The present paper addresses the current interpretations and formulates its own position by linking Jaroński’s attainment with a long tradition of philosophia recentiorum, a trend initiated in the 1750s, but remained still an academic standard in the beginning of the nineteenth century. It is constantly modified by assimilating the changing philosophical authorities. Despite its ecclectical character, it has preserved its maximalist aspirations (while retaining metaphysics) and openness to religion, or even to Christianism. Eventually, this paper has combined it with the standards of the philosophical and scientific culture of the origins of the twenty-first century, the culture that questions the standard character of naturalism founded on the ideal of scientific philosophy narrowly understood.
    Źródło:
    Roczniki Kulturoznawcze; 2019, 10, 1; 5-32
    2082-8578
    Pojawia się w:
    Roczniki Kulturoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Między filozoficzną historią filozofii a historią kultury. Z rozważań nad metodą historii filozofii w Polsce
    Between Philosophical History of Philosophy and History of Culture. From the Considerations of the Method of History of Philosophy in Poland
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013358.pdf
    Data publikacji:
    2007
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    historia filozofii
    historia kultury intelektualnej
    history of philosophy
    history of intellectual culture
    Opis:
    The subject of the article is a discussion of methodology of history of philosophy in Poland. In particular, the value of the inspiring role of the intellectual history in practicing history of philosophy understood as the history of philosophical culture is defended. To do this, on the one hand S. Swieżawski’s theory of philosophical historiography is referred to Swieżawski, following É. Gilson, postulated the idea of philosophically understood history of philosophy in the form of analyses of philosophical problems, significant for practicing philosophy understood systematically. However, on the other hand it has been noticed that in Swieżawski’s theory and research practice elements of history of philosophical culture can be noticed, among others those formulated and practiced by the so-called Warsaw school of historians of the idea. Considering the methodology of history of philosophy in Poland the school pointed to the significance of the history of the Polish philosophical culture. It concentrated not so much on original and influential works in the history of philosophy, as on the abounding philosophical literature. And it is this literature that without claiming epoch-making originality, is often a testimony to a reliable philosophical method; and also it has been an inspiration for the national culture.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2007, 55, 1; 89-108
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jeszcze raz o „początkach nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego”
    Once again about the “Origins of Modern Christian Aristotelianism”
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013208.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    historia filozofii
    renesans
    nowożytny arystotelizm chrześcijański
    history of philosophy
    Renaissance
    modern christian Aristotelianism
    Opis:
    The origin of modern christian Aristotelianism founded first, in the positive and negative sense, the Renaissance philological-historical humanism. In the first case it provided hermeneutic methods which ensured a study of authentic Aristotelianism covered by the medieval scholastic syntheses. The application of Renaissance hermeneutics brought forth the revival of Aristotelian studies. They made efforts to read out the authentic heritage of Aristotle, therefore they referred to more literal interpreters, such as Alexander of Afrodisia or Averroës. This practice aroused anxiety about the conformity of the Aristotelian doctrine to the Christian doctrine and called for some steps to use the interpretations that satisfied this condition, i.e. the times of golden scholasticism in the form of the so-called of via antiqua. At the same time the role of Christianised Aristotelianism was stressed vis-à-vis philosophical pluralism which threatened the unity of Christian theology, especially neo-Platonism involved in various naturalistic trends. They made religion philosophical and threatened its identity through the relativization of the Biblical revelation. The latter was treated as one of the elements of mystic wisdom. On the other hand Renaissance humanism by stressing the role of philological-historical studies reduced the importance of philosophy, treated at most as a praxistic ethical reflection. No wonder then that the reform of the mid-15th century – initiated by Pope Nicholas V, a prominent humanist – made efforts to preserve the unity of the church doctrine in which philosophy would play the role of a rational foundation of religious faith. This reform tended on the one hand to the revival of the philosophical spirit, especially the maximalistically understood philosophy of Aristotelianism, on the other it sought to conform this Aristotelianism to Christianity.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2008, 56, 1; 101-121
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z dziejów dydaktyki logiki w szkołach Komisji Edukacji Narodowej: Claude Buffier SJ
    On the History of the Didactics of Logic in the Schools of the Commission for National Education: Claude Buffier S.J.
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013178.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    historia filozofii nowożytnej
    historia logiki
    historia oświaty
    Claude Buffier
    history of modern philosophy
    history of logic
    history of education
    Opis:
    The studies on the history of logic in the Polish schools of the Commission for National Education in the period of the Enlightenment that have been published up to date evaluate the educational practice with respect to its accordance to Condillac’s work. His textbook was indeed order by the Commission for its schools, and it was also evaluated highly, but it was not published in the Polish language. From the rules of the Commission and its didactic practice, which made use of a series of the most eminent eclectic textbooks on logic then functioning in the European school, we can deduce that the Commission must have evaluated Condillac’s book as too one-sided. Aside to his approach, there functioned in then Polish school a number of other studies. The Commission exposed a textbook written by the French Jesuit, Claude Buffier, in the first place. Despite the fact that he was close to modern solutions, e.g. Descartes’ and Locke’s, nevertheless he showed respect for scholastic tradition. Accordingly, he presented a group of solutions well-known from the traditional approaches. He only emphasised, in the modern spirit, how important is the veracity of the premises of syllogism as the fundamental condition for the veracity of the conclusion. It follows that the role of the theory of reasoning was limited and at the same time the value of epistemological problems was stressed.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2008, 56, 2; 83-99
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Epistemologia w dydaktyce fizyki Komisji Edukacji Narodowej
    Epistemology in the teaching of physics by the Commission for National Education
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2015979.pdf
    Data publikacji:
    2002
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    historia filozofii
    nauki i oświaty
    historia przyrodoznawstwa
    historia fizyki
    history of philosophy
    science and education
    natural history
    history of physics
    Opis:
    The subject of the article is defining the specificity of broadly understood epistemology (theory of cognition, methodology of science) that could be seen in the teaching of physics at secondary schools (and partly also at universities) run by the Commission for National Education. It was the first European „ministry” of education, which worked in Poland in the years 1773-1795. Its specificity was defined by a new model of school directed to scientific rather than linguistic-humanist, and on a higher level − also than philosophical education. On the level of syllabuses it meant replacing lecturing Aristotelian philosophy of nature with phenomenalistic-mathematical natural science (mechanists), oriented to technical-economic practice (utilitarianism). The syllabuses declared so radical a break up − in the spirit of pre-positivism of The French Encyclopaedia − with traditional education that at secondary schools practically all the philosophical subjects were removed, apart from logic and ethics, and at universities logic was cancelled too. However, the teaching practice differed from the syllabus and organisational radicalism that was incomparable with any other education system functioning in Europe. In it numerous handbooks written in the circle of the so-called philosophia recentiorum were used. It joined the Aristotelian philosophy of nature with elements of modern natural history. Introduced into the secondary and university education in the whole of Europe in the first half of the 18th century, it broke the framework of the traditional philosophy syllabus. Also the handbooks of the Commission for National Education − like all of the eclectic school physics of the Enlightenment era − still contained philosophical elements, with the idea of justifying them inductively. However, at the same time numerous troubles appeared resulting from putting into effect the empirical-mathematical ideal of natural history. This was the result of shortage of instruments necessary for performing experiments, even on the didactic level that dominated over research work in the Polish science of that time. Also doubts were expressed as to the possibilities and range of applying the language of mathematics for defining the data obtained in experiments. This resulted from a low methodological level of natural science of that time that still had a describing-systematising character (natural history, partly also physics). Hence doubts appeared in defining the mathematical status of natural science, still treated as applied mathematics, or as an integral − sometimes even first-rate − element of physics. Especially development of mathematically defined mechanics and the possibilities of applying it in technology gave a higher prestige to reflection over technical--economic activity, which led to general acceptance of the ideal of applied science preferred at those times.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2002, 50, 1; 203-263
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Komisja edukacji narodowej a encyklopedia, albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł (cz. 2. Wymiar dydaktyczny)
    The commission of national education versus the encyclopaedia, or a systematic dictionary of the sciences, arts, and crafts (part two. The didactic dimension)
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1181279.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    Enlightenment
    history of science
    history of philosophy
    the Commission of National Education
    the Polish-Lithuanian Commonwealth
    encyclopédie ou dictionnaire universel raisonné des sciences
    des arts et des métiers
    Opis:
    This paper combines on the one hand the educational ideals and didactics in the schools of the Polish–Lithuanian Commonwealth reformed by the Commission of National Education (1773), and on the other hand one of the most representative testimonies of the then intellectual culture, i.e. Encyclopédie ou dictionnaire universel raisonné des sciences, des arts et des métiers, published in the years 1751–1780. It shows continuity with regard to learned culture and the place of philosophy in modern school. In accord with the standards of the Encyclopédie the European school preserved the course of philosophy in the spirit of philosophia recentiorum, at least at the university level. This philosophy took a critical approach in its assimilation of the elements of modern epistemology, especially the accomplishments of modern natural sciences. Such attitude was also typical of the school reformed in the mid-eighteenth century in the Commonwealth, especially by the orders of Piarists and Jesuits. The Commission had introduced independent mathematical and natural subjects, a fact that limited philosophy. In secondary schools philosophy was reduced to logic and practical ethics, and at universities to natural law with social, political, and economic elements. For this reason they even departed from a traditional structure of university, with a propedeuctic faculty of philosophy, when in the spirit of the physiocratic physical and moral orders a two-element structure of universities was established. Despite these changes, philosophical elements can be found even in the didactics of natural sciences in the schools of the Commission. The same tendencies are apparent in the then European school, therefore in the form of interpretations drawing on the category of substance and its properties, or even the conception of the animal soul.
    Źródło:
    Zeszyty Naukowe KUL; 2016, 59, 2; 3-22
    0044-4405
    2543-9715
    Pojawia się w:
    Zeszyty Naukowe KUL
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Oświeceniowa kultura naukowa w kontekście filozoficznym. Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej (Cz. 1)
    Learned Culture in the Enlightenment in the Philosophical Context. On the History of the Commission of National Education (Part One)
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/488429.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Komisja Edukacji Narodowej
    Rzeczpospolita Obojga Narodów
    wiek oświecenia
    historia oświaty
    historia filozofii
    historia nauk
    Commission of National Education
    Polish–Lithuanian Commonwealth
    Age of Enlightenment
    History of Education
    History of Philosophy
    History of Science
    Opis:
    Artykuł przestawia dydaktykę KEN, koncentrując się na ukazaniu reform oświatowych charakterystycznych dla epoki oświecenia. W szczególności ukazuje specyfikę styku ówczesnej filozofii i nowożytnej nauki, stopniowo wyzwalającej się z hegemonii filozofii. Wskazuje na dominujący podówczas duch utylitaryzmu, a w warstwie metodologicznej – programowy eklektyzm. Postawa ta ujawniła się w całym szkolnictwie europejskim, a więc nie tylko we Francji, przodującej przynajmniej w zakresie deklaracji programowych, ale zwłaszcza w centralistycznie reformowanej oświacie w monarchii habsburskiej. Jest ona także właściwa tak reprezentacyjnemu świadectwu ówczesnej kultury naukowej, jakim była Wielka Encyklopedia Francuska, do której nawiąże wprost KEN. W szkole europejskiej wzbogacano studium językowo-humanistyczne o kształcenie matematyczno-przyrodnicze, zachowując kurs filozofii w duchu philosophia recentiorum, przynajmniej na poziomie uniwersyteckim. Filozofia ta krytycznie asymilowała elementy nowożytnej epistemologii, a zwłaszcza osiągnięcia nowożytnego przyrodoznawstwa. Podejście to było typowe dla szkolnictwa reformowanego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez środowiska wyznaniowe, zwłaszcza zakon pijarów i jezuitów. Z czasem coraz bardziej upowszechni się empirystyczna epistemologia, owocująca fenomenalizmem kwestionującym możliwość uprawiania maksymalistycznie pojętej filozofii w formie nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego funkcjonującego w szkole tradycyjnej. Mimo krytyki tego modelu kształcenia, presja tzw. długiego trwania (longue durée) tłumaczy zachowanie w szkole oświeceniowej elementów filozoficznych nawet w przyrodoznawstwie, w formie interpretacji korzystającej z kategorii substancji i jej właściwości, a nawet koncepcji duszy zwierzęcej.
    This paper depicts the didactic approach of the Commission of National Education (Pol. KEN). It focuses on the educational reforms characteristic of the Age of the Enlightenment. In particular, it shows the specific character of the then philosophy and modern science that gradually liberated itself from the hegemony of philosophy. It pinpoints the spirit of utilitarianism that dominated at that time, and in its methodological aspect policy eclecticism. This attitude was manifested throughout European education, therefore not only in France, which was leading at least in her policy declarations, but especially in the Habsburg monarchy whose education was under centralistic reformation. It was also proper to the then learned culture of the Encyclopaedia, or a Systematic Dictionary of the Sciences, Arts, and Crafts, on which the KEN would draw. The European school of linguistic and humanistic studies was enriched by mathematics and natural sciences, whereas a course in philosophy in the spirit of philosophia recentiorum was maintained, at least at the university level. This philosophy assimilated some elements of modern epistemology in a critical manner, especially the accomplishments of modern natural science. Such approach was typical of reformed education in the Polish–Lithuanian Commonwealth by religious milieus, especially the Piarists and Jesuits. In the course of time empiristic epistemology became more and more popular and bore fruit in the form of phenomenalism which questioned the pursuit of philosophy maximalistically understood in the form of modern Christian Aristotelianism in the traditional school. Despite criticism of this model of education, the pressure of the so-called long duration (longue durée) accounts for the maintenance of philosophical elements in Enlightenment school, even in natural science, in the form of interpretation that takes advantage of the category of substance and its properties, and even of the conception of animal soul.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2015, 63, 4; 35-65
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Oświeceniowa kultura naukowa w kontekście filozoficznym. Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej (cz. 2)
    Learned Culture in the Enlightenment in the Philosophical Context. On the History of the Commission of National Education (Part Two)
    Autorzy:
    Janeczek, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/488600.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Komisja Edukacji Narodowej
    Rzeczpospolita Obojga Narodów
    wiek oświecenia
    historia oświaty
    historia filozofii
    historia nauki
    Commission of National Education
    Polish–Lithuanian Commonwealth
    Age of Enlightenment
    History of Education
    History of Philosophy
    History of Science
    Opis:
    Artykuł przestawia dydaktykę KEN w zakresie sformułowań programowych, podręczników i praktyki dydaktycznej, ukazanych na tle reform charakterystycznych dla ówczesnej szkoły europejskiej. W ukazaniu realiów kultury naukowej funkcjonującej w szkolnictwie zarządzanym przez Komisję skupiono się na oddaniu specyfiki styku filozofii i nowożytnej nauki, nieraz znacznie odbiegającego od realiów współczesnych. Nauczanie w szkołach KEN należy niewątpliwie do programowo eklektycznej kultury intelektualnej oświecenia, godzącej szkołę tradycyjną z postulatami nowożytnymi. Postawa ta ujawniła się w całym szkolnictwie europejskim, a więc nie tylko we Francji, przodującej przynajmniej w zakresie deklaracji programowych, ale zwłaszcza w centralistycznie reformowanej oświacie w monarchii habsburskiej. Jest ona także właściwa tak reprezentacyjnemu świadectwu ówczesnej kultury naukowej, jakim była Wielka Encyklopedia Francuska, do której KEN wprost nawiązywała. Szkoły KEN odchodzą od utożsamiania kształcenia realnego z kursem filozofii, co nasili się wraz z upowszechnianiem się empirystycznej epistemologii, owocującego fenomenalizmem rugującym podejście ufundowane na filozofii, w szkole tradycyjnej właściwe nowożytnemu arystotelizmowi chrześcijańskiemu. W szkole europejskiej wzbogacano studium językowo-humanistyczne o kształcenie matematyczno-przyrodnicze, zachowując kurs filozofii w duchu philosophia recentiorum, przynajmniej na poziomie uniwersyteckim. Filozofia ta krytycznie asymilowała elementy nowożytnej epistemologii, a zwłaszcza osiągnięcia nowożytnego przyrodoznawstwa. Postawa ta była charakterystyczna także dla szkoły zreformowanej w połowie wieku XVIII na teranie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zwłaszcza przez zakon pijarów i jezuitów. KEN wprowadziła natomiast samoistne przedmioty matematyczno-przyrodnicze, co zaowocowało ograniczeniem wykładu filozofii, którą w szkołach średnich sprowadzono do kursu logiki i ukierunkowanej praktycznie etyki, a na uniwersytetach do prawa naturalnego z odniesieniami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi. Zaowocowało to nawet odejściem od tradycyjnej struktury uniwersytetu, z propedeutycznym wydziałem filozoficznym, gdy w duchu fizjokratycznego porządku fizycznego i moralnego ukonstytuowano dwuczłonową strukturę szkół wyższych. Tym niemniej presja tzw. długiego trwania (longue durée) tłumaczy zachowanie elementów filozoficznych nawet w przyrodoznawstwie, dzielone z ówczesną szkołą europejską, a więc w formie interpretacji korzystającej z kategorii substancji i jej właściwości, a nawet koncepcji duszy zwierzęcej.
    The paper depicts the didactic approach of the Commission of National Education (Pol. KEN). It shows curricula policy, textbooks, and didactic practice against the backdrop of reforms characteristic of the then European school. In presenting the reality of learned culture in education managed by the Commission attention is focused on the specific borderline between philosophy and modern science, the areas that many a time diverged from contemporary circumstances. Teaching in the KEN schools undoubtedly belongs to the policy of eclectic intellectual culture of the Enlightenment that seeks to reconciliate the traditional school with modern postulates. This attitude was manifested throughout European education, therefore not only in France, which was leading at least in her policy declarations, but especially in the Habsburg monarchy whose education was under centralistic reformation. It was also proper to the then learned culture of the Encyclopaedia, or a Systematic Dictionary of the Sciences, Arts, and Crafts, on which the KEN would directly draw. The KEN schools diverge from the identification real education with a course of philosophy, a fact became more prominent together with the popularisation of empiristic epistemology that resulted in phenomenalism; the latter eliminated the approach founded on philosophy in the traditional school, the approach proper to modern Christian Aristotelianism. The European school of linguistic and humanistic studies was enriched by mathematics and natural sciences, whereas a course in philosophy in the spirit of philosophia recentiorum was maintained, at least at the university level. This philosophy assimilated some elements of modern epistemology in a critical manner, especially the accomplishments of modern natural science. Such attitude was also characteristic of the school reformed in the mid-eighteenth century in the Polish-Lithuanian Commonwealth, especially by the Piarists and Jesuits. The KEN introduced independent mathematical and natural science subjects, a fact that resulted in limitation of the course of philosophy which in secondary education was reduced to a course in logic and practical ethics, and at universities to natural law with some social, political, and economic references. This resulted in departure from the traditional structure of university, with a propaedeutic faculty of philosophy, where a two-part structure of higher education was constituted in the spirit of physiocratic physical order and moral order. Nevertheless the pressure of the socalled long duration (longue durée) accounts for the maintenance of philosophical elements in Enlightenment school, even in natural science, in the form of interpretation that takes advantage of the category of substance and its properties, and even of the conception of animal soul.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2015, 63, 4; 67-114
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-10 z 10

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies