Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Jewish-Polish relations" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Stosunki polsko-żydowskie na przykładzie powieści Dybuk Marka Świerczka (perspektywa antropologiczna
    Polish-Jewish relations on the basis of Marek Świerczek’s novel Dybuk (anthropological perspective)
    Autorzy:
    Dul-Kuźniar, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/451131.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    history
    Polish-Jewish relations
    taboo
    valorization
    historia
    stosunki polsko-żydowskie
    tabu
    waloryzacja
    Opis:
    The paper ‘I used to believe in this country. And now I only feel sick. Polish-Jewish relations on the basis of Marek Świerczek’s novel Dybuk’ aims at discussing the novel Dybuk and contrasting it – in the anthropological perspective – with both its historical and sociological contexts. Świerczek’s novel is set in Poland immediately after the Second World War and it focuses on the problems which afflicted both Poles and Jews. Furthermore, we focus the reader’s attention on the ambiguity with which history was judged after the war – according to Świerczek, it is impossible to judge the postwar reality and interpret the facts connected with this period as ‘the only right ones’. Świerczek creates characters and events on the basis of oppositions: good vs. evil, black vs. white, but he allows a number of characters and their fates to speak out. Nevertheless, the final judgment is left to the reader.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2015, 10, 5; 105-125
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Okólnik Departamentu Konsularnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 1938 r. w sprawie emigracji żydowskiej, wydany przez Wiktora Tomira Drymmera – źródło do dziejów polityki emigracyjnej II RP
    Consular Department’s Circular of Ministry of Foreign Affairs issued by Wiktor Tomir Drymmer in 1938 – Source of Exile Policy in Second Republic of Poland
    Autorzy:
    Gontarek, Alicja
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2116919.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-31
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    source
    archives
    emigration policy
    Polish-Jewish relations
    źródło
    archiwalia
    polityka emigracyjna
    stosunki polsko-żydowskie
    Opis:
    Proponowany dokument – okólnik konsularny Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wydany przez Wiktora Tomira Drymmerę w 1938 roku, jest ważnym zapisem polskiego rządu w polityce emigracyjnej. Po pierwsze określa podstawowe kierunki polityki emigracyjnej, po drugie przedstawia ustalenia dotyczące kwestii żydowskiej w perspektywie globalnej dla całej Europy.
    Proposed document – consular departement’s circular of the Ministry of Foreign Affairs, issued by the Wiktor Tomir Drymmera in 1938 is an important record of polish goverment in exile policy. Firstly, it defines the basic directions of emigration policy, on the other hand submit the findings to the Jewish question in a global perspective for the whole of Europe.
    Źródło:
    Studia Żydowskie. Almanach; 2015, 5, 5; 201-216
    2083-5574
    Pojawia się w:
    Studia Żydowskie. Almanach
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek”. Nostalgiczny mit stosunków polsko-żydowskich w historiografii regionalnej – rekonesans
    “Gone Now Are, Gone Are in Poland the Jewish Villages. Nostalgic Myth of Polish-Jewish Relations in The Regional Historiography – Reconnaissance
    Autorzy:
    Krupa, Bartłomiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1179269.pdf
    Data publikacji:
    2017-12-02
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish-Jewish relations
    regional research
    Polish historiography
    Holocaust
    stosunki polsko-żydowskie
    badania regionalne
    historiografia polska
    Holokaust
    Opis:
    Autor przedstawia wyłonienie się w Polsce w latach 80. XX wieku tematyki polsko-żydowskiej w dyskursie publicznym i literaturze oraz opisuje jej dominujące, nostalgiczne cechy. Następnie pokazuje, jak nostalgia przeniknęła do opisu stosunków polsko-żydowskich w historiografii regionalnej, omawia główne cechy tego typu narracji oraz niebezpieczeństwa z nich płynące. Przykładem tego typu opowieści i ich ograniczeń – przede wszystkim skrywania polskiego antysemityzmu – jest książka Żydzi płoccy Jana Przedpełskiego. Na koniec autor wskazuje na stopniowe przezwyciężanie nostalgicznego mitu stosunków polsko-żydowskich w historiografii regionalnej XXI wieku.
    The author presents the beginning of the Polish-Jewish issues in public discourse and literature in Poland in the 1920s and describes its dominant nostalgic features. Moreover, he shows how nostalgia permeated to the description of Polish-Jewish relations in the regional historiography in Poland. Next, he discusses the main features of this type of narrative including its danger. An example of such stories and their limitations, mainly hiding Polish anti-Semitism, is Jan Przedpełski’s book The Jews of Płock. Finally, the author points to the gradual overcoming of the nostalgic myth of Polish-Jewish relations in the regional historiography of the XXI century.
    Źródło:
    Porównania; 2012, 11; 301-317
    1733-165X
    Pojawia się w:
    Porównania
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Postępowania karne prowadzone w latach 1947–1955 w sprawach przestępstw okupacyjnych popełnionych przez policjanta granatowego Jana Błażeja. Przyczynek do badań nad stosunkami polsko-żydowskimi
    Autorzy:
    Gieroń, Roman
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/669717.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Polish-Jewish relations
    the “August Decree”
    the occupation crimes
    dekret sierpniowy
    przestępstwa okupacyjne
    stosunki polsko-żydowskie
    Opis:
    This article concentrates on detailed reconstruction of the course of criminal proceedings conducted in the years 1947–1955 in the crimes committed by Police officer – Jan Błażej. The paper’s aim is to analysis of the post-war investigation and trial materials. The crime discussed in the article took place in many villages which during occupation were located in the Cracow district. Getting the full picture of mutual conditions and mechanisms of judiciary work, in which the defendant, prosecution and judges were present, requires taking diverse, available and preserved archival materials. After the war the perpetrators were indicated on the basis of the Decree of 31 August 1944. In the preserved files one can find interesting materials related to the Holocaust.
    Niniejszy artykuł koncentruje się na szczegółowej źródłowej rekonstrukcji przebiegu postępowań karnych prowadzonych w latach 1947–1955 w sprawie zbrodni popełnionych przez funkcjonariusza policji Jana Błażeja. Celem niniejszej pracy jest analiza powojennego materiału dochodzeniowo-śledczego. Przestępczość omawiana w artykule miała miejsce w wielu wioskach, które podczas okupacji znajdowały się na terenie dystryktu krakowskiego. Uzyskanie pełnego obrazu wzajemnych uwarunkowań i mechanizmów działania sądownictwa, w którym funkcjonowali oskarżeni, oskarżający i sędziowie wymaga sięgnięcia po różnorodny, dostępny i zachowany materiał archiwalny. Po wojnie sprawców osądzono na podstawie dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r. W zachowanej dokumentacji można znaleźć interesujące materiały związane z Holokaustem.
    Źródło:
    Analecta Cracoviensia; 2017, 49
    2391-6842
    0209-0864
    Pojawia się w:
    Analecta Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kustosz niełatwej pamięci. Na marginesie publikacji zapisków Zygmunta Klukowskiego
    Autorzy:
    Wierzbicki, Marek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/601979.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    Zygmunt Klukowski
    Zamojszczyzna
    stosunki polsko-żydowskie
    Holokaust
    partyzanci antykomunistyczni
    Zamość region
    Polish-Jewish relations
    Holocaust
    anti-communist partisans
    Opis:
    Artykuł jest poświęcony analizie treści i formy kolejnego wydania dzienników i pamiętników Zygmunta Klukowskiego. Zaprezentowano w nim zarówno sylwetkę ich Autora, jak i uwagi na temat wiarygodności informacji zamieszczonych w zapiskach Klukowskiego, w kwestii np. osiągnięć i porażek II Rzeczypospolitej, stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej, Holokaustu oraz bandytyzmu w szeregach polskiego podziemia niepodległościowego po zakończeniu wojny.
    The article is an analysis of the content and form of the edition of Zygmunt Klukowski’s diaries and memoirs. It presents both their author’s personage and comments on the credibility of the information contained in his notes, regarding, for example, the achievements and failures of the Second Polish Republic, Polish-Jewish relations during the Second World War, the Holocaust and banditry within the Polish independence underground after the war.
    Źródło:
    Kwartalnik Historyczny; 2019, 126, 3
    0023-5903
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Historyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wokół dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie i konfliktu w Palestynie. Sprawa zajść w kibucach Chulda i Ramat ha-Kowesz w 1943 r.
    About the Desertion of Jews from the Polish Army in the East and the Conflict in Palestine. The Case of the Incidents in Hulda and Ramat HaKovesh Kibbutzim in 1943
    Autorzy:
    Pietrzak, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2233758.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    II wojna światowa
    Palestyna
    stosunki polsko-żydowskie
    stosunki brytyjsko-żydowskie
    dezercje
    Armia Polska na Wschodzie
    Second World War
    Palestine
    Polish-Jewish relations
    British-Jewish relations
    desertions
    Polish Army in the East
    Opis:
    Artykuł dotyczy wydarzeń, które miały miejsce w mandatowej Palestynie jesienią 1943 r. Podczas brytyjskich akcji wymierzonych w żydowskie organizacje zbrojne w dwóch kibucach doszło do gwałtownych starć z osadnikami i aresztowań, co wywołało z kolei burzliwe protesty społeczności żydowskiej. Analiza autora ogniskuje się wokół związków tych wydarzeń z relacjami polsko-żydowskimi, zwłaszcza w kontekście sprawy dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie dowodzonej przez gen. Władysława Andersa.
    The article deals with events that occurred in Mandatory Palestine in the autumn of 1943. During British operations against Jewish armed organisations in two kibbutzim, there were violent clashes with settlers and arrests, which in turn provoked strong protests from the Jewish people. The author’s analysis focuses on the connections between these events and Polish-Jewish relations, particularly in the context of the case of the desertion of Jews from the Polish Army in the East commanded by General Władysław Anders.
    Źródło:
    Dzieje Najnowsze; 2022, 54, 3; 69-84
    0419-8824
    Pojawia się w:
    Dzieje Najnowsze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pożegnanie z obcością. Znaki pamięci żydowskiej w najnowszym dramacie polskim
    Farewell to the strangeness. Signs of Jewish memory in the new Polish drama
    Autorzy:
    Maciupa, Olga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2116894.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-31
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    collective memory
    Jews
    stereotypes
    Polish-Jewish relations
    World War II
    pamięć zbiorowa
    Żydzi
    stereotypy
    stosunki polsko-żydowskie
    II wojna światowa
    Opis:
    Jednym z tradycyjnych skojarzeń Żyda jest jego obcość. Obraz Żyda jako obcego wpływa na historyczną pamięć zbiorową w Polsce. Żydzi przez długi czas pozostawali poza dyskursem publicznym i narracjami historycznymi. Artykuł jest próbą rekonstrukcji negatywnych stereotypów na temat Żydów na gruncie współczesnego dramatu polskiego. Sztuki, które będą analizowane, zostały napisane podczas warsztatów przez Tadeusza Słobodzianka i „Laboritorium Dramatu” w 2007 roku w Nasutowie (woj. lubelskie). W wyniku tych spotkań powstały następujące sztuki: „Nasza klasa” T. Słobodzianka, „Walizka” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, „Żyd” Artura Pałygi, „Nic, co ludzkie” Artura Pałygi, Piotr Ratajczaka, Pawła Passiniego oraz „Compliance.(adherence)” Piotra Rovitskiego. Głównym problemem tych spektakli jest pamięć o stosunkach polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej w kontekście nowoczesności. Te teksty teatralne zapowiadały, że w społeczeństwie polskim odbywa się dialog. Dialog ten dotyczył traumatycznych doświadczeń historycznych. Głównym przesłaniem spektakli jest emocjonalne poczucie winy. Wizerunek Żyda uległ przemianie, Żyd nie jest już obcym, został przyjęty do wspólnej przestrzeni kulturowej i pamięci.
    One of the traditional connotations of the Jew is his foreignness. The image of the Jew as an alien effects on the historical collective memory in Poland. For the long time Jews had remained out of public discourse and historical narratives. The article attempts the reconstruction of negative stereotypes about Jews on the basis of modern Polish drama. The plays, which will be analyzed, were written during the workshop by Tadeusz Słobodzianek and „Laboritorium Dramatu” in 2007 in Nasutov (Lublin region). As a result of these meetings the following plays were written: „Our Class” by T. Słobodzianek, „Suitcase” by Małgorzata Sikorska-Miszczuk, „A Jew” by Artur Pałyga, „Nothing, that is human” by Artur Pałyga, Piotr Ratajczak, Paweł Passini and „Compliance.(adherence)” by Piotr Rovitski. The main problem of these plays is the memory of Polish-Jewish relations during the Second World War in the context of modernity. These theatre texts had announced, that in the Polish society a dialogue took place. This dialogue concerned traumatic historical experience. The main message of the plays is an emotional feeling of guilt. The image of the Jew has undergone transformation, Jew is not like an alien any more, he was accepted into a common cultural space and memory.
    Źródło:
    Studia Żydowskie. Almanach; 2015, 5, 5; 29-41
    2083-5574
    Pojawia się w:
    Studia Żydowskie. Almanach
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Żydzi w opinii studentów szkół wyższych Lublina i Zamościa
    Jews in the opinion of students from Lublin and Zamość
    Autorzy:
    Płokita, Mateusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2144047.pdf
    Data publikacji:
    2012-12-31
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    Jews
    Polish-Jewish relations
    stereotypes
    statistics
    data
    society
    opinions
    questionnaire
    Żydzi
    stosunki polsko-żydowskie
    stereotypy
    statystyka
    dane
    społeczeństwo
    opinie
    ankieta
    Opis:
    Ogólnym celem niniejszego artykułu jest lepsze zrozumienie stosunków polsko-żydowskich, z naciskiem na postawy Polaków wobec narodu żydowskiego. Badania są tworzone na podstawie odpowiedzi uzyskanych od określonej grupy respondentów składającej się ze studentów. Łączna liczba zaangażowanych ankietowanych w niniejszej analizie ilościowej wynosi 250 osób. Metodą badawczą zastosowaną do zebrania informacji jest kwestionariusz, który zawiera łącznie 24 pytania. Badanie dostarcza danych na temat społecznego poznania stosunków polsko-żydowskich i przyczynia się do lepszego zrozumienia kształtowania się sądów i opinii respondentów na temat Żydów. W niniejszym opracowaniu omówiono szereg problemów badawczych, m.in. kwestie historyczne, polityczne, ekonomiczne i społeczne dotyczące społecznego postrzegania narodu żydowskiego. Pierwszy główny problem badawczy związany jest z określeniem źródła opinii o Żydach. Drugi dotyczy cech, po których rozpoznaje się Żyda. Ostatnie pytanie badawcze dotyczy tego, czy respondenci dostrzegają specyficzne relacje między Żydami a Polakami, a w przypadku odpowiedzi pozytywnej – respondenci mają je określić. W celu przedstawienia wyników badań w sposób obrazowy czytelnik ma do dyspozycji graficzne reprezentacje omawianego zagadnienia. Zarówno wykresy słupkowe, jak i kołowe mają na celu zilustrowanie, jak duże są poszczególne części ogólnej liczby odpowiedzi, które są również proporcjonalne do ilości pozostałych odpowiedzi uzyskanych w badaniu.
    The overall aim of this article is to provide a better understanding of the Polish-Jewish relations, placing emphasis on the Polish attitudes towards the Jewish people. The studies are created on the basis of answers received by the specific group of respondents comprised of students. The total number of the engaged respondents in this quantitative analysis is 250. The research method used to gather information is a questionnaire which contains a total of 24 questions. The study provides data on the social cognition of Polish-Jewish relations and contributes to a better understanding of the development of respondents’ judgments and opinions about the Jews. This paper discuss a variety of research problems, interalia, historical, political, economic, and social issues with regard to the public perception of the Jewish people. The first main research problem is related to the identification of the source of opinion about the Jews. The second one concerns the characteristics on which one recognizes a Jew. The last research question is whether the respondents notice specific relations between the Jews and the Poles, and if the answer is positive, the respondents are to determine them. In order to present the research results in a graphic way, the reader is provided with graphic representations of the subject matter. Both bar charts and pie charts aim to depict how big the different parts of a total number of responses are, which are also proportional to the quantity of the rest of responses obtained through the survey.
    Źródło:
    Studia Żydowskie. Almanach; 2012, 2, 2; 235-278
    2083-5574
    Pojawia się w:
    Studia Żydowskie. Almanach
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Żydzi w Opatowie w XVI-XVIII wieku
    Jews in Opatów in XVI-XVIII Centuries
    Autorzy:
    Lis, Artur
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1934203.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Żydzi
    Opatów
    kahał
    stosunki polsko-żydowskie
    Rzeczypospolita szlachecka
    starozakonni
    Jews
    kahal
    polish-jewish relations
    The Republic of noble
    the old religion
    Opis:
    First source mention about presence in Opatów four Jewish families comes from 1538 year. Right of settling in this private city the Jewish population got in privilege the Konstantyn Ostrogski from 1545 year. Opatów in second half XVI century was Jews the largest concentration in whole province sandomierskie. Jewish commune suffered particularly during "Swedish deluge” (1655-1660) as well as northern war (1700-1721). To frequent disputes among Polish population and Jewish it came during debating in Opatów of regional council of province sandomierskie. The financial dependence of Jewish commune from owners of city brought to limitation their rights. This is the stately thing of attention also, that Jews in Opatów belonged to common with Catholic craftsmen of guild. In XVIII century two synagogues functioned in Opatów, one stone build from XVI century, second wooden from beginnings XVIII century. It seems, that painting of life of this population in Opatów can be the perfect example of relations Catholic-Jewish in different cities of Rzeczypospolita XVI-XVIII century.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2010, 58, 2; 95-111
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Społeczność żydowska Międzyrzeca Podlaskiego w okresie międzywojennym
    The Jewish Population of Międzyrzec Podlaski in the interwar period
    Autorzy:
    Borysiuk, Mateusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2144059.pdf
    Data publikacji:
    2012-12-31
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    Podlasie
    Second Polish Republic
    interwar period
    political life
    economy
    Jews
    Polish-Jewish relations
    II Rzeczpospolita
    okres międzywojenny
    życie polityczne
    gospodarka
    Żydzi
    stosunki polsko-żydowskie
    Opis:
    Artykuł jest próbą przedstawienia obrazu społeczności żydowskiej mieszkającej w Międzyrzecu Podlaskim w okresie II Rzeczypospolitej. Głównym celem autora artykułu jest przedstawienie życia społeczności żydowskiej w Międzyrzecu Podlaskim, w tym działalności placówek służby zdrowia oraz udziału Żydów w życiu politycznym miasta. Ważna część artykułu dotyczy udziału Żydów w życiu gospodarczym Międzyrzeca. Artykuł przyczynia się do poszerzenia wiedzy na temat współżycia polsko-żydowskiego w latach poprzedzających II wojnę światową na Podlasiu.
    The article is an attempt to present the image of Jewish community living in Międzyrzec Podlaski during the Second Republic. The main aim of the author of this article is to present the life of the Jewish community in Międzyrzec Podlaski including activities of healthcare facilities and the participation of the Jews in the political life of the city. Important part of the article refers to participation of the Jews in econo-mic life of Międzyrzec. The article helps to broaden the knowledge of Polish-Jewish coexistence in the years preceding World War II in the Podlasie Region.
    Źródło:
    Studia Żydowskie. Almanach; 2012, 2, 2; 87-104
    2083-5574
    Pojawia się w:
    Studia Żydowskie. Almanach
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polscy uchodźcy wojenni w Palestynie w okresie wojny domowej arabsko-żydowskiej (listopad 1947 – maj 1948)
    Polish War Refugees in Palestine During the Arab-Jewish Civil War (November 1947 – May 1948)
    Autorzy:
    Patek, Artur
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1038473.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    stosunki polsko-żydowskie
    stosunki polsko-arabskie
    polscy uchodźcy w Palestynie
    wojna domowa w Palestynie 1947-1948
    Polish refugees in Palestine
    Polish-Jewish relations
    Polish-Arab relations
    civil war in Palestine 1947-1948
    Opis:
    W latach 1940–1948 Palestyna była ważnym ośrodkiem polskiego uchodźstwa wojennego. W 1945 roku przebywało tam około siedmiu tysięcy Polaków. Gdy pod koniec 1947 roku wybuchła wojna domowa, położenie uchodźców skomplikowało się. Pojawiły się podejrzenia, że Polacy angażują się w konflikt arabsko-żydowski. Na wytworzenie się tej sytuacji wpłynęło kilka czynników: (1) rozmieszczenie ludności polskiej zarówno w ośrodkach żydowskich (Tel Awiw, zachodnia Jerozolima), jak i arabskich (wschodnia Jerozolima, Jafa); (2) właściwa każdej wojnie atmosfera podejrzliwości; (3) działalność agentów władz warszawskich, którzy twierdzili, że emigracja polska jest „faszystowska”; (4) obecność wśród wygnańców osób karanych i z marginesu społecznego. Ponieważ problemem uchodźców był brak pieniędzy, możliwe, że ten i ów Polak licząc na zdobycie dodatkowego grosza na własną rękę, mieszał się w konflikt. Sytuację komplikowało to, że władze RP na obczyźnie straciły w lipcu 1945 roku uznanie mocarstw i uchodźcy (którzy w większości popierali rząd w Londynie) znaleźli się na łasce najpierw Wielkiej Brytanii, a następnie UNRRA i IRO. Dla Polaków było dramatem, że o ich losach nie decydowali już rodacy. Artykuł powstał na podstawie materiałów archiwalnych ze zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Biblioteki Polskiej POSK w Londynie oraz Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. Wykorzystano również prasę wydawaną w Palestynie i ośrodkach polskiej emigracji.
    In the years 1940–1948 Palestine was an important center for Polish refugees of war. In 1945, about seven thousand Poles stayed there. When civil war broke out at the end of 1947 the position of refugees became more complicated. There were suspicions that the Poles were involved in the Arab-Jewish conflict. The emergence of this situation was influenced by several factors: (1) the distribution of the Polish population in both Jewish (Tel Aviv, West Jerusalem) and Arabic (Eastern Jerusalem, Jaffa) centers; (2) the atmosphere of suspicion typical for any war; (3) Agents of the Warsaw authorities who claimed that Polish emigration was “fascist;” (4) the presence of people with criminal records and coming from the margins of society among the refugees. The exiled were plagued by a lack of money. It is possible that individual Poles did engage in the conflict in the hope of earning a little money. The situation was complicated by the fact that the Polish authorities in exile lost the recognition of political powers in July 1945 and the refugees (most of whom supported the government in London) found themselves at the mercy of Great Britain, and then the UNRRA and IRO. For the Poles it was tragic that their fate was not already decided by their compatriots. This article is based on archive materials from the collections of the The Polish Institute and Sikorski Museum in London, the Polish Library POSK in London and the Archive of the Institute of National Remembrance in Warsaw. Also the press issued in Palestine and centers of Polish emigration was used.
    Źródło:
    Perspektywy Kultury; 2020, 31, 4; 125-148
    2081-1446
    2719-8014
    Pojawia się w:
    Perspektywy Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Das Verhältnis der Kommunistischen Partei Polens zum Judentum nach 1945
    Stosunek partii komunistycznej w Polsce do Żydów po 1945 roku
    Autorzy:
    Piotrowski, Mirosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1954340.pdf
    Data publikacji:
    2003
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    stosunki polsko-żydowskie
    antysemityzm
    antypolonizm
    władze bezpieczeństwa w PRL
    Żydzi
    komunizm
    historia PRL
    Polish-Jewish Relations
    anti-semitism
    anti-polonism
    security authorities in the Polish People's Republic
    Jews
    communism
    history of the Polish People's Repubic
    Opis:
    Narzucona siłą Polsce w 1944 r. tzw. „władza ludowa”, skupiała w swych szeregach zarówno ludność pochodzenia polskiego jak i w znacznej mierze pochodzenia żydowskiego. Stan taki był pochodną celowej polityki J. Stalina, który podczas tworzenie pierwszych zrębów administracyjnych przyszłej PRL na bazie Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich (ZPP) oraz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) zalecał, aby na listach kandydatów zdecydowanie preferowano towarzyszy pochodzenia żydowskiego, dążąc do tego aby wszędzie stanowili większość. Stwierdzano wprost, że ich narodowe pochodzenie gwarantuje większą pewność dyspozycyjności niż komunistów polskich. Koncepcji tej bezskutecznie próbowali się m.in. przeciwstawiać polscy generałowie walczący po stronie Armii Czerwonej, jak Karol Świerczewski i Zygmunt Berling. Współdziałający z Sowietami zarówno Polacy jak i Żydzi, przez społeczeństwo polskie postrzegani byli jako zdrajcy. Wedle zgodnej opinii historyków, pomimo fluktuacji różnych osób na ważnych rządowych stanowiskach, faktycznie w Polsce wlatach 1944-1956 decydowała i rządziła trójka: Bolesław Bierut, Jakub Berman i Hilary Minc. Dwóch ostatnich było pochodzenia żydowskiego i określali się jako Żydzi. Do dziś trwa w Polsce spór na temat procentowego udziału Żydów w strukturach komunistycznej władzy, lecz nie dokonano jeszcze szczegółowych rachunków. Jednakże a priori przyjmowane jest twierdzenie, iż ogólnie biorąc była to „żydo-komuna”. Szczególnie znienawidzonym stał się Resort Bezpieczeństwa Publicznego, później MBP, w którym wszystkie ważniejsze stanowiska obsadzono ludźmi pochodzenia żydowskiego. Wprawdzie na jego czele stał Polak Stanisław Radkiewicz, ale wiceministrami byli Żydzi m.in. Mieczysław Mietkowski i Roman Romkowski, później Antoni Alster (w Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego). Najważniejszymi departamentami w tym ministerstwie również zawiadywali ludzie pochodzenia żydowskiego. Departamentem V ds. walki z Kościołem i środowiskiem inteligencji kierowała lwowska żydówka Julia Brystyger. Dyrektorem Departamentu VII ds. cenzury był Józef Czaplicki; Departamentem X, dbającym o „czystość” szeregów partii komunistycznej kierował Anatol Fejgin; wicedyrektorem był zbiegły na Zachód w 1953 r. Józef Światło (Izaak Fleishfarb). Głównym Urzędem Cenzury kierował Marcel Reich (Ranicki), dyrektorem Departamentu Więziennictwa MBP był Jerzy-Dagobert Łańcut; szefem Departamentu Śledczego był osławiony sadysta płk Józef Goldberg-Różański. Wszystko to sprzyjało umacnianiu przeświadczenia, że winę za powojenne zniewolenie narodu polskiego ponoszą Żydzi. Podobnego zdania był także prymas Polski kard. August Hlond. Rosnąca bariera uprzedzeń pomiędzy Polakami a Żydami czyniła z tych ostatnich dogodny instrument polityki prowadzonej przez Stalina. Potrzebował on bowiem zwolenników bezwzględnie zaufanych, po których mógł się spodziewać całkowitej lojalności, a więc ludzi możliwie osamotnionych, bez zaplecza rodzinnego, sąsiedzkiego – którzy partię komunistyczną uczynią swym jedynym kręgiem odniesienia. Logicznie rzecz biorąc Żydzi przebywający po wojnie w Polsce powinni mieć wsparcie i zagwarantowaną opiekę przynajmniej ze strony komunistów i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Tak jednak nie było, gdyż stali się oni nie podmiotem, a przedmiotem politycznej rozgrywki. Dla współrodaków ze wspomnianych komunistycznych formacji nadrzędnym celem było zwycięstwo idei rewolucji oraz posłuszne wypełnianie dyrektyw Stalina. Na tak zbudowanym ołtarzu całkowicie poświęcono interes jednostki – także „zwykłego” Żyda. Podkreślić należy, iż na nastrojach społeczeństwa polskiego względem tzw. „kwestii żydowskiej” władze komunistyczne „grały” świadomie – nie bacząc na tragiczny finał. Większość historyków w Polsce nie ma wątpliwości, iż antyżydowskie rozruchy i próby ich wzniecenia w Krakowie, Rzeszowie, Lublinie, a przede wszystkim najbardziej znane i tragiczne w skutkach – w Kielcach, były prowokacją. Oznacza to, że ludność polska była celowo prowokowana przez aparat komunistyczny, w którym czynni byli przecież Żydzi, do wystąpień przeciw „zwykłym” Żydom, a nawet do pogromów. W jednym z podziemnych pism Zrzeszenia WiN „Honor i Ojczyzna” znalazło się znamienne zdanie: „Żydzi stali się więc niebezpiecznym narzędziem w ręku tych, którzy są bardziej komunistami niż ... Żydami”. Nie dziwi więc, że pozostający w Polsce Żydzi czuli się zagubieni. Ich los znalazł się pomiędzy przysłowiowym „młotem i kowadłem”. Mieli jednak do wyboru kilka wariantów: albo wyjechać z Polski, albo zmienić nazwisko i „wtopić się” w społeczeństwo polskie, albo też przystąpić do obozu rządzącego, zasilając szeregi „żydo-komuny”. Niezdecydowani skazani byli, w zaistniałych warunkach, na alienację. Żydzi, którym udało się przeżyć niemiecką okupację, obozy koncentracyjne, pałali chęcią rewanżu i zemsty na Niemcach, którzy byli sprawcami zagłady ich całych rodzin. Okazję taką stworzyli koledzy z UB, masowo werbując ich do tej formacji. Kompleksowo zjawisko to opisał amerykański Żyd – John Sack w książce pt. Oko za oko. Przemilczana historia Żydów, którzy w 1945 r. mścili się na Niemcach. W łonie komunistycznej partii trwała ostra walka, w której przełomem stała się śmierć Stalina w 1953 r. oraz odwilż polityczna po październiku 1956r. Od dawna bowiem ścierały się ze sobą, walcząc owpływy i władzę, dwie frakcje komunistów: Żydzi, przybyli wraz z Armią Czerwoną do Polski, i grupa polskich komunistów walczących w czasie II wojny światowej w podziemiu – tzw. „partyzanci” – z ministrem spraw wewnętrznych Mieczysławem Moczarem na czele. Dojście W. Gomułki do władzy w 1956 r. wpłynęło na wzmocnienie tej drugiej grupy. Odpowiedzialność za zbrodnie stalinowskie wygodnie było zrzucić właśnie na funkcjonariuszy żydowskich i pod pretekstem „wypaczeń idei socjalizmu” rozpocząć czystki w aparacie bezpieczeństwa ipartii. Część zwalnianych funkcjonariuszy-Żydów wyjeżdżała na Zachód Europy, do USA i Izraela. Według statystyk międzynarodowych w 1948 r. mniejszość żydowska liczyła w Polsce 88 tys. osób. Znaczna część emigrowała do Izraela już w latach 1949-1951. W zorganizowanych transportach emigrowało tam ok. 28. tys. Żydów. W latach 1956-1957 z Polski odpłynęła kolejna fala Żydów którą oblicza się na ok. 40 tys. osób. Dodać jednak trzeba, że połowę z nich stanowili dopiero co repatriowani Żydzi z terytorium Związku Radzieckiego. Emigracji tej towarzyszyły komentarze, że Żydzi uciekają z Polski, bojąc się odpowiedzialności za swoje zbrodnie popełnione w okresie stalinowskim („błędów i wypaczeń”), a także ze względu na obawę przed polskim antysemityzmem, rozbudzonym przez popełnione zbrodnie. Wśród wyjeżdżających było faktycznie wielu komunistów. W marcu 1957 r. zawarta została polsko-radziecka umowa, na mocy której do 31 marca 1959 r. repatriowano do Polski 224 tys. osób. W grupie tej przyjechało ok. 40 tys. osób pochodzenia żydowskiego, ale większość z nich w Polsce nie pozostała. W latach 1967-1968 liczbę Żydów w Polsce szacowano na 25-30 tys. W partii komunistycznej (PZPR) wyodrębniły się dwie nieformalne grupy: tzw. „puławska” i „natolińska”, nazwane tak od miejsc w których się zbierali. W skład pierwszej z nich bardziej liberalnej – tzn. domagającej się zmian, wchodzili w większości komuniści pochodzenia żydowskiego w skład drugiej tzw. „partyjny beton” – wwiększości zachowawczy „partyzanci”. W polskiej literaturze przedmiotu popularnie ugrupowania te nazywa się też: „Chamy i Żydy” (W. Jedlicki). Na początku lat 60. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (MSW) dokonano, jak pisał historyk J. Eisler, „aryzacji” lub „dejudeizacji” resortu. Bez zgody Biura Politycznego PZPR zakładano podsłuchy telefoniczne i inwigilowano wpływowe osoby pochodzenia żydowskiego. Kontroli władz koministycznych poddano „Fołks-Sztyme” jedyne w Polsce pismo wydawane w języku jidisz. „Czystka rasowa” objęła także korpus oficerski. Przebywający w Polsce wiceminister obrony narodowej ZSRR marszałek Sergiej Biriuzow, miał oświadczyć gen. M. Spychalskiemu: „armia dowodzona przez Żydów i kontrrewolucjonistów nie może być użyta w walce przeciwko imperializmowi”. Wypowiedź ta związana była z ideologiczną ofensywą podjętą przez ZSRR w krajach arabskich. Ponownie więc kwestia żydowska, za pośrednictwem Związku Radzieckiego, stała się instrumentem wewnętrznej gry politycznej w Polsce. W połowie lat 60. wśród 40-45 tys. oficerów wojska polskiego, ok. 250-300 stanowili Żydzi. Z armii zwalniano nawet osoby „oskarżane” o przyjaźń z żydowskimi oficerami. W partii komunistycznej grupa M. Moczara („partyzantów”) zwalczała „liberalne” zaplecze I sekretarza PZPR W. Gomułki. Do akcji tej dołączyła się grupa tzw. postępowych katolików środowiska PAX, z Bolesławem Piaseckim na czele. Starano się umacniać przekonanie, że pierwsze dziesięciolecie krwawego komunizmu w Polsce było zasługą Żydów-komunistów, akomuniści-„partyzanci” winy za to nie ponoszą. Nową historię Polski utrwalać miały wświadomości społeczeństwa nowo produkowane filmy. W 1968 r. sięgnięto ponownie do instrumentu prowokacji. Jego preludium stanowiła wojna izraelsko-arabska 1967 r., w której ZSRR opowiedział się po stronie Arabów. W Polsce partia komunistyczna, stosując się do dyrektyw Moskwy, rozpoczęła tropienie zwolenników zwycięstwa Izraela. Pierwszymi podejrzanymi były oczywiście osoby pochodzenia żydowskiego. Poważne ataki na nich okazały się być związane z wewnętrzną polityczną prowokacją w łonie PZPR. Na początku marca 1968 r., minister spraw wewnętrznych PRL M. Moczar, wykorzystując nieobecność I sekretarza PZPR W. Gomułki wPolsce, postanowił przejąć pełnię władzy i jednocześnie pozbyć się z aparatu władzy osób pochodzenia żydowskiego. W tym celu posłużył się prowokacją podburzając młodzież studencką do wystąpień. Na czele protestujących stanęli młodzi ludzie – w większości pochodzenia żydowskiego, których rodzice piastowali niegdyś poczesne stanowiska rządowe i partyjne. Byli to m.in.: Adam Michnik – syn Ozjasza Szechtera, przewodniczącego KPZU; Aleksander Smolar – syn Grzegorza, redaktora naczelnego żydowskiego pisma „Fołks-Sztyme”; Henryk Szlajfer – ojciec jego był cenzorem w Głównym Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk; Irena Grudzińska – córka wiceministra rolnictwa, Marian Alster – syn b. wiceministra spraw wewnętrznych; Karol Modzelewski – syn b. ministra spraw zagranicznych itd. Młodzież tę nazywano „bananową” – czyli wolną od kłopotów i trosk materialnych. Gomułka po powrocie do kraju zdołał opanować sytuację, zwolnił Moczara z pełnionej funkcji, ale postanowił skorzystać z drugiej części prowokacyjnego scenariusza i na fali tej „załatwić” problem żydowski. Wsparł ataki na Żydów w partii (choć jego żona Zofia była Żydówką), w rządzie, administracji, w kulturze i w nauce, skutecznie ich stamtąd eliminując. Dokonano wówczas „rasowej czystki” w szeregach tych instytucji i organizacji. Jednym zcelów akcji miało być zbliżenie władzy do społeczeństwa. Nie został on jednak osiągnięty. Antysemityzm rozpętany przez PZPR spotkał się z dezaprobatą wielu środowisk i wybitnych osób. Przede wszystkim zdystansował się od tego Kościół katolicki. Po uśmierzeniu zamieszek władza komunistyczna zaczęła stosować różnorodne środki nacisku na osoby pochodzenia żydowskiego, chcąc wpłynąć na ich decyzję wyjazdu z Polski. Liczono natomiast na efekt propagandowy, stawiając tezę o „obcości Żydów” w Polsce. Mówiono więc: gdyby czuli związek z Polską, to by z niej nie wyjeżdżali. Motywem emigracji osób pochodzenia żydowskiego w tamtym okresie było poczucie zagrożenia, obawa przed wzrostem antysemityzmu, ale także nadzieja na poprawienie swoich warunków bytowych na emigracji. Przypominało to więc niekiedy emigrację zarobkową. Polskę opuszczało wtedy wielu ludzi kultury, pisarzy, poetów, naukowców. Wielu jednak wyjeżdżało nie chcąc ponosić odpowiedzialności za czyny, które dokonali będąc w aparacie władzy. W kraju pozostawili świetne emerytury, legitymacje partyjne itp. Jak podkreśla historyk J. Eisler „ci ludzie często są tymi, którzy o Polsce i Polakach mówią w sposób, na jaki nie zasługujemy”. Według przybliżonych szacunków po marcu 1968r. – w ciągu dwóch lat – wyjechało z Polski 15-20 tys. osób, z czego ok. 25% osiedliło się w Izraelu. Pokłosiem prowokacji marcowych było więc opuszczenie Polski, przez większość przebywających tam po II wojnie światowej Żydów. Komunistyczna nagonka na ludzi pochodzenia żydowskiego w znacznej mierze przyczyniła się nie tylko do ich emigracji z Polski, ale także wpływała na kształt świadomości polskiego społeczeństwa. Komunistyczna władza chciała oficjalnie i bez ogródek rozliczyć się z przeszłością, wskazując także na sprawców stalinowskiego terroru w Polsce. W grudniu 1970 r. usunięty został ze stanowiska I sekretarza partii W. Gomułka. W 1980 r. wybuchła w Polsce „Solidarność”, a w 1989 r. rozpoczęto przekazywanie władzy wybranym ludziom opozycji. Wielu dysydentów miało pochodzenie żydowskie, lecz po latach komunistycznej polityki, wolało tego faktu nie upubliczniać. Trzeba wyraźnie stwierdzić, iż wskutek wojennego holocaustu i polityki komunistów po 1945r. problem Żydów w Polsce jako nacji przestał istnieć. Pozostała jednak „kwestia żydowska”, wypływająca przy różnych okazjach i nagłaśniany szeroko rzekomy antysemityzm Polaków. Publicznie mówi się do dziś o „antysemityźmie bez Żydów”. Przedstawione tu wydarzenia stały się asumptem do formułowania przez wielu historyków, politologów oraz publicystów tezy, iż przemiany następujące w Polsce po 1989 r. to zmodyfikowana kontynuacja walk frakcyjnych „Chamów” i „Żydów” – czyli dawnych aktywistów PZPR pochodzenia żydowskiego z tzw. partyjnym „betonem”.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2003, 51, 2; 191-207
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Anti-Semitic Riots on the Territories of the Kingdom of Poland at the Beginning of Independence
    Autorzy:
    Zieliński, Konrad
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117289.pdf
    Data publikacji:
    2013-12-31
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    Kielce pogrom
    Polish-Ukrainian conflict
    Eastern Galicia
    Lviv events
    anti-Semitism
    Polish-Jewish relations
    the Kingdom of Poland
    pogrom kielecki
    konflikt polsko-ukraiński
    Galicja Wschodnia
    wydarzenia lwowskie
    antysemityzm
    stosunki polsko-żydowskie
    Królestwo Polskie
    Opis:
    The last year of the Great War brought the enhancement of the activities of the political parties, both the Polish and the Jewish ones, as well as deterioration of Polish-Jewish rela-tions. The attitudes reluctant to cooperate with the Poles took hold among the Jews or rather a belief that there were no actual chances for the agreeable fixing of its principles. Another reason for the mutual grievances became forcing the national and cultural autonomy by some of the Jewish parties and the attempts to search for the adherents of such demands in the West. The events in Lvov (Lviv, Lemberg) and the growing Polish-Ukrainian conflict in the Eastern Galicia became yet another inflammatory point in the Polish-Jewish relations. The rumours, which reached the Kingdom of Poland saying that the Jews sympathised with the Ukrainians in Galicia and ‘shoot the Polish soldiers at the back’ added to the traditional accusations addressed at Jews (cooperation with the Germans and Austrians, sympathising with the communists), one more element, the consequences of which are hard to ignore. At the same time, the anti-Semitic propaganda has collected all the oppositional declarations of the Jews and their critical remarks about the Polish rules and then, distorting them consciously, presented the Jewish population as an element hostile to the Polish state, which in general was not true. In autumn 1918, the Jewish population greeted the liberation of the Polish lands with fear. Those were not groundless fears: one could notice, as early as in spring that year that the hostility towards the Jews undertook the increasingly severe forms. The serious anti Semitic riots took place in the Kingdom of Poland in November 1918, and some of them, like the one in Kielce and probably in a few other towns of the Kielce Province, were in fact pogroms. The next year brought a new wave of anti-Jewish pogroms and violence.
    Ostatni rok Wielkiej Wojny przyniósł nasilenie działalności partii politycznych, zarówno polskich, jak i żydowskich, a także pogorszenie stosunków polsko-żydowskich. Wśród Żydów utrwalała się postawa niechętna współpracy z Polakami, a raczej przekonanie, że nie ma realnych szans na ugodowe ustalenie jej zasad. Inną przyczyną wzajemnych pretensji stało się forsowanie przez część stronnictw żydowskich autonomii narodowej i kulturalnej oraz próby poszukiwania zwolenników takich postulatów na Zachodzie. Kolejnym punktem zapalnym w stosunkach polsko-żydowskich stały się wydarzenia lwowskie (Lwów) i narastający konflikt polsko-ukraiński w Galicji Wschodniej. Pogłoski, które docierały do Królestwa Polskiego, mówiące o tym, że Żydzi sympatyzują z Ukraińcami w Galicji i „strzelają w plecy polskim żołnierzom”, dodały do tradycyjnych oskarżeń kierowanych pod adresem Żydów (współpraca z Niemcami i Austriakami, sympatyzowanie z komunistami) jeszcze jeden element, którego konsekwencje trudno zignorować. Równocześnie propaganda antysemicka zebrała wszystkie opozycyjne deklaracje Żydów i ich krytyczne uwagi pod adresem polskich zasad, a następnie, świadomie je przeinaczając, przedstawiła ludność żydowską jako element wrogi państwu polskiemu, co na ogół nie było prawdą. Jesienią 1918 roku ludność żydowska z obawą powitała wyzwolenie ziem polskich. Nie były to obawy bezpodstawne: już wiosną tego roku można było zauważyć, że wrogość wobec Żydów przybierała coraz ostrzejsze formy. Poważne rozruchy antysemickie miały miejsce w Królestwie Polskim w listopadzie 1918 roku, a niektóre z nich, jak ten w Kielcach i zapewne w kilku innych miastach województwa kieleckiego, były w istocie pogromami. Kolejny rok przyniósł nową falę pogromów i przemocy antyżydowskiej.
    Źródło:
    Studia Żydowskie. Almanach; 2013, 3, 3; 87-94
    2083-5574
    Pojawia się w:
    Studia Żydowskie. Almanach
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies