Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Ludwicki, J." wg kryterium: Autor

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-6 z 6
    Tytuł:
    Przekroczenia dopuszczalnych poziomow pozostalosci pestycydow w zywnosci zglaszane do oceny ryzyka zgodnie z procedurami RASFF w Polsce
    Violations of MRLs for pesticide residues in food reported for risk assessment according to RASFF procedures in Poland
    Autorzy:
    Ludwicki, J K
    Kostka, G.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/871833.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    Polska
    zanieczyszczenia zywnosci
    pestycydy
    pozostalosci pestycydow
    system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach zywnosciowych i srodkach zywienia zwierzat
    ocena ryzyka
    procedury
    Polska
    food contaminant
    pesticide
    pesticide residue
    RASFF system
    risk assessment
    procedure
    Opis:
    Przedstawiono rezultaty oceny ryzyka dla potrzeb oceny potencjalnych zagrożeń ze strony produktów spożywczych pochodzenia roślinnego, w których stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów (NDP). Zgodnie z zasadami funkcjonowania systemu RASFF, każde przekroczenie ustalonego limitu zanieczyszczeń w żywności zostało poddane ocenie w celu ilościowego określenia stopnia zagrożenia dla konsumentów. Przedstawiono zasady oceny ryzyka stosowane dla potrzeb jego zarządzaniem w systemie urzędowej kontroli żywności. W przypadku przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów oceniono ryzyko dla populacji generalnej konsumentów jak również dla małych dzieci jako grupy najbardziej wrażliwej. Od początku funkcjonowania systemu RASFF w Polsce, tj. od połowy 2003 do końca 2007 roku dokonano oceny ryzyka w 148 przypadkach przekroczeń NDP, co stanowi 2,5% w stosunku do całkowitej liczby próbek poddanych kontroli. Jednak aż 0,39% przebadanych próbek stanowiło istotne zagrożenie dla zdrowia konsumentów, a dodatkowa ocena ryzyka pozwoliła wykazać szczególne zagrożenie dla małych dzieci.
    The results of risk assessment to evaluate the potential risk from food products of plant origin in cases of violations of maximum residue limits for pesticides (MRLs) have been presented. According to the rules set in the RASFF any violation of legally established limit should undergo the risk assessment to allow quantitative approach in hazard evaluation for consumers. The basis of risk assessment have been presented as tool for risk management in the official food control. In case of MRLs violations the risk was assessed for general population as well as for small children as the most vulnerable part of the population. Since beginning of the RASFF in Poland - since mid of 2003 till the end of 2007 - 148 notifications of MRLs violations underwent risk assessment procedures. This means 2.5% of the overall number of analyzed samples. However, as much as 0.39% of the samples taken for analysis posed a real, considerable risk for consumers health, and the small children seem to be the group at greatest risk.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2008, 59, 4; 389-396
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Endocrine disruptors in food contact materials; is there a health threat?
    Autorzy:
    Cwiek-Ludwicka, K.
    Ludwicki, J.K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/877540.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    endocrine disruptor
    food contact material
    contact with food
    health risk factor
    threat
    food packaging
    exposure assessment
    human exposure
    risk assessment
    benzophenone
    bisphenol A
    phthalate
    substance migration
    Opis:
    Food Contact Materials (FCMs) are a major source of endocrine disrupting chemical substances (EDCs), thus forming an important part of human exposure to these compounds, to which this article is addressed. The potential impact of such exposures on endocrine function, and thereby health outcomes, requires scientifically valid evidence so that appropriate risk management decisions can be taken to diminish human exposure, particularly in vulnerable population groups like infants and small children. Relevant aspects of exposure assessment are discussed based on testing migration of EDCs from FCMs, together with the different approaches so used. The specific migration testing determines whether limits for defined substances are met. However not all EDCs present in the leachate may be found by these means. In fact, the chances of detecting EDCs in the food simulant (leachate) are improved when it is subjected the relevant biological testing, thus helping to provide improved protection against these chemical substances. Nevertheless, official controls and risk management decisions do not necessarily take such testing into account, as the relevant legislation is based on specific migration limits that may be easily quantified and addressed in the risk management process. Elucidating the link between observed endocrine activity and any toxic effects so arising, is complicated by the complexity of endocrine interrelationships coupled with relatively limited sensitivity of toxicological tests. Any risk assessment implies a rather high uncertainty and should include also any cumulative effects. This review discusses the effects of the EDCs like bisphenol A, phthalates and benzophenone found in FCMs. In addition, the approaches from the USA and EU for systematically evaluating man-made EDCs in the environment are also considered, including appropriate prioritisation criteria.
    Materiały do kontaktu z żywnością (ang. food contact materials, FCMs) stanowią istotne źródło substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego określanych jako endocrine disrupting chemicals (EDCs). FCMs mają ważny udział w całkowitym narażeniu człowieka na te substancje. Potencjalny wpływ EDCs na funkcjonowanie układu hormonalnego i skutki zdrowotne wynikające z narażenia na te substancje, dostarczają potwierdzonych dowodów do podejmowania decyzji w ramach zarządzania ryzykiem, zmierzających do zminimalizowania narażenia na te związki, co ma istotne znaczenie, zwłaszcza w przypadku grup populacji szczególnie wrażliwych, takich jak niemowlęta i małe dzieci. Omówiono niektóre aspekty oceny narażenia na podstawie badania migracji EDCs z materiałów do kontaktu z żywnością, w zależności od zastosowania różnych metod badania migracji. Badanie migracji specyficznej umożliwia sprawdzenie czy spełniane są limity migracji ustanowione dla poszczególnych substancji. To podejście stwarza ryzyko, że nie wszystkie migrujące EDCs zostaną wykryte. Zastosowanie odpowiednich testów biologicznych do analizy płynu pomigracyjnego stwarza większe prawdopodobieństwo wykrycia obecności EDCs zapewniając lepszą ochronę konsumenta przed tą grupą związków. Jednakże wyniki takich badań nie zawsze umożliwiają podejmowanie decyzji przez urzędową kontrolę w ramach zarządzania ryzykiem, ponieważ większość przepisów opiera się o limity migracji specyficznej, które łatwo mogą być skwantyfikowane w procesie zarządzania ryzykiem. Wyjaśnienie zależności między zaobserwowanym wpływem na układ hormonalny a wystąpieniem szkodliwego skutku działania napotyka na trudności wynikające z ogromnej złożoności wzajemnych zależności w układzie hormonalnym i ograniczonej czułości testów toksykologicznych. To z kolei implikuje stosunkowo dużą niepewność oceny ryzyka, która powinna także uwzględniać możliwość wystąpienia efektów skumulowanych. Przedyskutowano aspekty związane z bisfenolem A, ftalanami i benzofenonem, jako EDCs występującymi w materiałach do kontaktu z żywnością. Przedstawiono również podejścia USA i UE do systematycznej oceny antropogennych EDCs w środowisku, z uwzględnieniem kryteriów umożliwiających ustalanie priorytetów.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2014, 65, 3
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nanomaterials in food contact materials; considerations for risk assessment
    Autorzy:
    Cwiek-Ludwicka, K.
    Ludwicki, J.K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/875571.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    nanomaterial
    food contact material
    risk assessment
    nanotechnology
    food safety
    food packaging
    toxicity
    testing
    consumer safety
    Opis:
    Nanotechnology applications in the food industry, including food contact materials, offer many potential benefits for consumers and manufacturers alike. The article discusses the migration of nanoparticles from food contact materials and the possible health risks associated with in the context of insufficient knowledge of the potential exposure to nanomaterial. The importance of gaps in the general knowledge on the behaviour and biological interactions of nanomaterials in biological systems becomes crucial for risk assessment. The article also discussed numerous doubts concerning the measurements of biological reactions in animal tests and the need for new approaches in the interpretation of data from nanoparticles studies in vivo. The article underlines the need to develop predictive and validated toxicological tests that can be used to screen for potential hazards, and also to develop new methodology for measuring nanoparticles in biological matrices to assess human exposure. Further studies should focus on understanding the mechanisms of action. Nanoparticles exhibit chemical and physical properties that significantly differ from those substances at a large size. Different properties of nanoparticles may lead to different toxicological properties. From that reason nanoparticles, in each case, are individually assessed by the European Food Standard Agency (EFSA) in terms of health risk before the European Commission authorizes them to be used in food contact materials.
    Zastosowanie nanotechnologii w przemyśle spożywczym, w tym w materiałach do kontaktu z żywnością, przynosi wiele potencjalnych korzyści konsumentom i producentom. W artykule omówiono zagadnienie migracji nanocząsteczek z materiałów kontaktujących się z żywnością oraz możliwe ryzyko dla zdrowia konsumenta, w kontekście niewystarczającej wiedzy na temat potencjalnego narażenia na nanomateriały. Brak wiedzy na temat zachowania i biologicznych interakcji nanomateriałów w systemach biologicznych stanowi podstawowy problem przy ocenie ryzyka. W artykule omówiono również liczne wątpliwości dotyczące pomiarów odpowiedzi biologicznej w testach na zwierzętach oraz potrzebę nowych podejść w interpretacji danych otrzymanych z badań nanocząsteczek w warunkach in vivo. Podkreślono potrzebę opracowania predyktywnych i zatwierdzonych testów toksykologicznych, które można wykorzystać przy badaniu potencjalnych zagrożeń, a także opracowania nowej metodologii oznaczania nanocząsteczek w matrycach biologicznych w celu oceny narażenia ludzi. Dalsze badania powinny koncentrować się na poznaniu mechanizmów ich działania. Właściwości chemiczne i fizyczne nanocząsteczek znacznie różnią się od takich substancji o większych rozmiarach. Różne właściwości nanocząsteczek mogą też powodować różne właściwości toksykologiczne. Z tego powodu substancje w postaci nanocząsteczek, w każdym przypadku, oceniane są indywidualnie przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) pod względem ryzyka dla zdrowia, zanim Komisja Europejska zezwoli na ich stosowanie w materiałach do kontaktu z żywnością.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2017, 68, 4
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ocena toksykologiczna srodkow ochrony roslin w procesie rejestracyjnym UE
    Toxicological evaluation of crop protection chemicals in the EU registration process
    Autorzy:
    Noworyta-Glowacka, J
    Bankowski, R.
    Wiadrowska, B.
    Ludwicki, J.K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/873823.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    srodki ochrony roslin
    Unia Europejska
    rejestracja srodkow ochrony roslin
    wprowadzanie do obrotu
    przepisy prawne
    bezpieczenstwo srodowiskowe
    zdrowie czlowieka
    ocena toksykologiczna
    regulacja prawna
    ocena ryzyka
    standardy bezpieczenstwa
    zabiegi agrochemiczne
    plant protection product
    European Union
    product launch
    market
    law regulation
    environmental safety
    human health
    risk assessment
    safety standard
    agrochemical treatment
    Opis:
    Dopuszczanie środków ochrony roślin przed ich wprowadzeniem do obrotu i stosowania jest regulowane ujednoliconymi przepisami obowiązującymi na obszarze Wspólnoty Europejskiej. W związku z tym kraje Wspólnoty Europejskiej mają obowiązek wdrażania restrykcyjnych zasad stanowiących podstawę do oceny środków ochrony roślin i określenia ich bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska. W artykule przedstawiono aspekty oceny toksykologicznej oraz znaczenie regulacji prawnych obowiązujących we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej w procesie rejestracji środków ochrony roślin. Wprowadzenie w procesie rejestracyjnym oceny ryzyka wynikającego z zabiegów środkami ochrony roślin poszerza margines bezpieczeństwa dla użytkowników takich środków ochrony roślin oraz wyznacza nowe standardy bezpieczeństwa w pracach agrochemicznych.
    Authorisation of crop protection chemicals prior to placing into the market is being regulated with standardized regulations in the European Community territory. The Member States are obliged to introduce all provisions constituting the base for the evaluation of protection chemicals and determining their safety for man and environment. The rules governing toxicological evaluation of plant protection products and their active substances have been discussed and the practical relevance of the harmonized provisions for the safety assessment of pesticides in the EU were also presented. Introducing the assessment of risk resulting from treatments with chemical crop protection chemicals in the registration process widens the safety margin for users of plant protection products as well as fixes new safety standards at agrochemical works.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2010, 61, 1; 1-5
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Risk assessment for pesticides’ MRL non-compliances in Poland in the years 2011-2015
    Autorzy:
    Strucinski, P.
    Ludwicki, J.K.
    Goralczyk, K.
    Czaja, K.
    Hernik, A.
    Liszewska, M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/877714.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    risk assessment
    pesticide
    maximum residue level
    dietary intake
    food safety
    Polska
    2011-2015 period
    Opis:
    Background. Human exposure to trace levels of pesticide residues present in food of plant origin is inevitable as long as pesticides continue to be applied in agriculture. Since Maximum Residue Levels (MRL) are not toxicological endpoint values, their violation is not by default equivalent to health risk for consumers. However, its essential to provide a healthbased risk assessment for each case of MRL non-compliance reported during monitoring and official control of foodstuffs. Objective. To assess the potential short-term risk associated with consumption of food products of plant origin containing pesticide residues above MRL values based on notifications forwarded by the National Contact Point for RASFF in Poland during 2011-2015. Material and Methods. 115 notifications including 127 analytical results non-compliant with respective MRL values were forwarded to provide risk assessment. An internationally accepted deterministic approach based on conservative model assumptions for short-term exposure assessment was applied. The risk was characterized by comparing an estimated dietary intake with respective acute reference dose (ARfD). Results. Black currant, tea, lettuce, Chinese cabbage and carrot were among the most frequently notified products in years 2011-2015. Among pesticides exceeding respective MRL values, over 90% belonged to fungicides and insecticides/acaricides such as acetamiprid, chlorpyrifos, dimethoate, imidacloprid, dithiocarbamates and procymidone. For 15 and 6 results noncompliant with respective MRL value, a predicted short-term intake exceeded ARfD for children and adults, respectively. Conclusions. Residue levels that could potentially pose a health threat are found incidentally. The science-based and transparent risk assessment process with regard to the data, methods and assumptions that are applied is essential to risk management authorities.
    Wprowadzenie. Narażenie człowieka na śladowe poziomy pozostałości pestycydów obecnych w żywności pochodzenia roślinnego jest nieuniknione tak długo jak środki ochrony roślin są stosowane w rolnictwie. Ponieważ wartości najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności (NDP) nie są toksykologicznymi wartościami odniesienia, ich przekroczenie nie jest równoznaczne z zagrożeniem dla zdrowia konsumentów. Jednakże dla każdego przypadku niezgodności z NDP stwierdzonej w monitoringu i urzędowej kontroli żywności należy dokonać naukowej oceny ryzyka zdrowotnego. Cel badań. Ocena potencjalnego ryzyka związanego z krótkoterminowym narażeniem na pozostałości pestycydu na poziomie powyżej wartości NDP na podstawie powiadomień przekazywanych przez Krajowy Punkt Kontaktowy system RASFF w Polsce w latach 2011-2015. Materiał i metody. Do oceny ryzyka przekazano 115 powiadomień zawierających 127 wyników powyżej wartości NDP. W celu oszacowania wielkości narażenia krótkoterminowego zastosowano model deterministyczny wykorzystujący konserwatywne scenariusze najgorszego przypadku. Ryzyko charakteryzowano porównując oszacowaną dawkę pozostałości pestycydu z odpowiednią wartością ostrej dawki referencyjnej (ARfD). Wyniki. W latach 2011-2015 najczęściej zgłaszanymi produktami z powodu przekroczenia wartości NDP były czarna porzeczka, herbata, sałata, kapusta pekińska i marchew. Ponad 90% przypadków przekroczenia NDP dotyczyło fungicydów oraz insektycydów/akarycydów takich jak np. acetamipryd, chlorpiryfos, dimetoat, imidaklopryd, ditiokarbaminiany czy procymidon. W przypadku 15 przekroczeń NDP, oszacowane krótkoterminowe pobranie pozostałości przekraczało wartość ARfD dla dzieci. Dla dorosłych odnotowano 6 takich przypadków. Wnioski. Poziomy pozostałości pestycydów, które mogą teoretycznie zagrażać zdrowiu konsumentów stwierdza się bardzo rzadko. Transparentny i oparty na wynikach badań naukowych proces oceny ryzyka dostarcza niepodważalne argumenty urzędom odpowiedzialnym za zarządzanie ryzykiem.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2015, 66, 4
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Risk assessment for infants exposed to furan from ready-to-eat thermally processed food products in Poland
    Ocena ryzyka dla niemowląt narażonych na furan obecny w utrwalanych termicznie daniach gotowych do spożycia w Polsce
    Autorzy:
    Minorczyk, M.
    Goralczyk, K.
    Strucinski, P.
    Hernik, A.
    Czaja, K.
    Lyczewska, M.
    Korcz, W.
    Starski, A.
    Ludwicki, J.K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/875869.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
    Tematy:
    human nutrition
    risk assessment
    infant
    furan
    human exposure
    exposure assessment
    thermal process
    food product
    Polska
    Opis:
    Background. Thermal processes and long storage of food lead to reactions between reducing sugars and amino acids, or with ascorbic acid, carbohydrates or polyunsaturated fatty acids. As a result of these reactions, new compounds are created. One of these compounds having an adverse effect on human health is furan. Objective. The aim of this paper was to estimate the infants exposure to furan found in thermally processed jarred food products, as well as characterizing the risk by comparing the exposure to the reference dose (RfD) and calculating margins of exposure. Materials and methods. The material consisted of 301 samples of thermally processed food for infants taken from the Polish market in years 2008 – 2010. The samples included vegetable-meat, vegetables and fruit jarred meals for infants and young children in which the furan levels were analyzed by GC/MS technique. The exposure to furan has been assessed for the 3, 4, 6, 9 ,12 months old infants using different consumption scenarios. Results. The levels of furan ranged from <1 μg/kg (LOQ) to 166.9 μg/kg. The average furan concentration in all samples was 40.2 μg/kg. The estimated exposures, calculated with different nutrition scenarios, were in the range from 0.03 to 3.56 μg/kg bw/day and exceeded in some cases RfD set at level of 1 μg/kg bw/day. Margins of exposure (MOE) achieved values even below 300 for scenarios assuming higher consumption of vegetable and vegetable-meat products. Conclusions. The magnitude of exposure to furan present in ready-to-eat meals among Polish infants is similar to data reported previously in other European countries but slightly higher than indicated in the recent EFSA report. As for some cases the estimated intake exceeds the RfD, and MOE) values are much lower than 10000 indicating a potential health concern, it is necessary to continue monitoring of furan in jarred food and estimate of its intake by infants.
    Wprowadzenie. Procesy cieplne, a także długie przechowywanie żywności powodują, że zachodzą w niej reakcje pomiędzy aminokwasami i cukrami redukującymi, oraz procesy z udziałem kwasu askorbinowego, węglowodanów i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. W wyniku tych reakcji powstają nowe związki chemiczne. Jednym z tych związków, wykazujących niekorzystne działanie na zdrowie człowieka, jest furan. Cel badań. Celem pracy było oszacowanie wielkości narażenia niemowląt na furan występujący w utrwalanych termicznie przetworach, a także scharakteryzowanie ryzyka przez porównanie narażenia z wartością dawki referencyjnej (RfD) oraz obliczenie marginesów narażenia. Materiał i metody. Materiał do badań stanowiło 301 próbek przetworów dla niemowląt pobranych w latach 2008 – 2010 z obrotu handlowego na terenie całego kraju. Wśród próbek znajdowały się dania warzywno-mięsne, warzywne oraz owocowe przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, w których zawartość furanu oznaczano metodą GC/MS. Narażenie na furan szacowano dla niemowląt w wieku 3, 4, 6, 9 i 12 miesięcy wykorzystując różne scenariusze żywienia. Wyniki. Oznaczona zawartość furanu mieściła się w zakresie od <1 μg/kg (LOQ) do 166,9 μg/kg. Średnia zawartość furanu we wszystkich próbkach wynosiła 40,2 μg/kg. Oszacowana wielkość narażenia, przy założonych różnych scenariuszach żywienia, mieściła się w granicach 0,03 – 3,56 μg/kg m.c./dzień i przekraczała dla niektórych przypadków wartość RfD. Marginesy narażenia (MOE) wyniosły nawet poniżej 300 dla scenariuszy zakładających większe spożycie produktów warzywnych i warzywno-mięsnych. Wnioski. Oszacowana wielkość narażenia niemowląt w Polsce na furan pobierany z daniami gotowymi do spożycia jest zbliżona do wcześniejszych danych pochodzących z innych państw europejskich, lecz nieco wyższa od wyników najnowszego raportu EFSA. Biorąc pod uwagę, że w niektórych przypadkach oszacowane narażenie przekraczało wartość RfD (1 μg/kg m.c./dzień), a także fakt, że wartości MOE były znacznie mniejsze od 10000 wskazując na istnienie potencjalnego zagrożenia dla zdrowia, konieczne jest kontynuowanie badań monitorowych zawartości furanu w żywności dla niemowląt i szacowanie narażenia na ten związek.
    Źródło:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2012, 63, 4
    0035-7715
    Pojawia się w:
    Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-6 z 6

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies