- Tytuł:
- Drogowskaz na rozdrożu. Życie i myśl Józefa Karola Potockiego (1854–1898)
- Autorzy:
- Tomasiewicz, Jarosław
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2176628.pdf
- Data publikacji:
- 2022-12-31
- Wydawca:
- Wydawnictwo Adam Marszałek
- Tematy:
-
socjalizm
nacjonalizm
ewolucja
polska myśl społeczna
socialism
nationalism
evolution
Polish social thought - Opis:
-
Józef Karol Potocki vel Marian Bohusz (1854–1898) was very important and influential although forgotten thinker. His ideas of evolutionary socialism and ethnic nationalism were fundamental for both main Polish political formations of the 1st half of 20th century: Polish Socialist Party (and broader Piłsudski’s camp) and National Democracy. The very fundament of Potocki’s world-view was idea of any “cosmic energy” as prime mover of evolution. The evolution leads towards broader and broader, deeper and deeper integration, towards more complex societies. In opinion of Potocki socialism (as a system based on cooperation) would be natural result of this evolution. Historical and cultural heritage transform society into nation – community bonded by biological ancestry, economic cooperation and culture. This ethnic meaning of the Polish nation excluded Jewish minority. On the other hand, the real nation are the working people (especially peasants), not ruling classes. Nation needs an independent state as instrument of autonomous development, therefore Potocki was bitterly anti-Russian. Potocki tried to propagate the idea of a common front of socialists and nationalists for independence. Polarization of Polish public opinion in the end of 19th century made his efforts unsuccessful.
Józef Karol Potocki (Marian Bohusz) to postać niesłusznie zapomniana, a nieomal emblematyczna dla pokolenia „niepokornych”. Wywodząca się na ogół z zdeklasowanej szlachty młoda inteligencja przełomu XIX i XX w. nadała kierunek polskiemu życiu intelektualnemu i politycznemu na co najmniej pół wieku. Oddziaływanie Bohusza na polskie życie ideowe trudno tu przecenić. Polskie uniwersum ideowe pierwszej połowy XX w. kształtowały dwa bieguny: radykalno-demokratyczny (radykalno- niepodległościowy) i narodowodemokratyczny. Za prekursora obu można uznać Potockiego. Z jednej strony wraz z Janem Ludwikiem Popławskim współtworzył fundamentalną dla myśli narodowodemokratycznej etniczną koncepcję narodu. Z drugiej jego idea połączenia emancypacji ludu i radykalnej walki niepodległościowej legła u podwalin ideologii Polskiej Partii Socjalistycznej. Bohusz był twórcą oryginalnego, choć opartego na eklektycznych źródłach, systemu ideowego. Wychodził z założenia o fundamentalnej roli energii, występującej m.in. w postaci energii społecznej, która przejawiała się w procesach psychicznych. Energia miała być motorem napędowym ewolucji prowadzącej ku coraz rozleglejszej integracji i zarazem specjalizacji. Związana z tym konieczność współdziałania warunkowała, zdaniem Potockiego, nieuchronność zorganizowania społeczeństwa na zasadach socjalistycznych. Społeczeństwo, połączone wspólnym pochodzeniem i więziami ekonomicznymi, wytwarzając swoistą kulturę, stawało się narodem. Naród w rozumieniu Potockiego opierał się na stanowiących jego większość masach ludowych, co warunkowało zerwanie z tradycjami szlacheckimi i ideą Polski historycznej. Nacjonalizm etniczny prowadził do antysemityzmu, traktującego Żydów jako ciało obce. Naród dla prawidłowego rozwoju potrzebował też własnego państwa, co tłumaczyło bezkompromisowy radykalizm niepodległościowy Potockiego. - Źródło:
-
Polish Biographical Studies; 2022, 10; 103-125
2353-9291 - Pojawia się w:
- Polish Biographical Studies
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł