- Tytuł:
-
Jurassic planktonic foraminifera from Pieniny Klippen Belt and their taxonomic and phylogenetic importance (Carpathians, southern Poland)
Jurajskie otwornice planktoniczne z pienińskiego pasa skałkowego Polski i ich znaczenie - Autorzy:
-
Hudson, W.
Hart, M.
Sidorczuk, M.
Wierzbowski, A. - Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2061222.pdf
- Data publikacji:
- 2005
- Wydawca:
- Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
- Tematy:
-
otwornice planktoniczne
pochodzenie
zagadnienia taksonomiczne
jura
Tethys
planktonic foraminifera
origin
taxonomical problems
Jurassic - Opis:
-
In this brief review of the occurrence of planktonic foraminifera in the Middle and Upper Jurassic in the Pieniny Klippen Belt (Carpathians, southern Poland), we wish to draw attention to the importance of these faunas in early evolution of the group. The appearance of planktonic foraminifera could be related to major palaeogeographic changes in the Tethys during early Middle Jurassic which induced vigorous upwelling circulation making nutritiens available in the surface waters.
Wiele wapieni pelagicznych występujących w pienińskim pasie skałkowym, zwłaszcza środkowo i górnojurajskie osady formacji wapienia czorsztyńskiego, wykazuje niezwykle liczne nagromadzenia otwornic planktonicznych. Zebrane próby pochodzą z pięciu odsłonięć, zlokalizowanych w obrębie pienińskiego pasa skałkowego, reprezentujących utwory od batonu do kimerydu (fig. 2) (por. Wierzbowski i in. 1999) - trzech z sukcesji czorsztyńskiej (Czorsztyn Zamek, potok Krupianka, Stankowa Skała) oraz dwóch z sukcesji niedzickiej (Niedzica Podmajerz, Czajakowa Skała) (fig. 1). Współczesne rozważania nad wczesną ewolucją otwornic planktonicznych (Simmons i in. 1997; Hart i in. 2003) wskazują, że dawniejsze poglądy o triasowym rodowodzie tej grupy organizmów są prawdopodobnie niesłuszne, i że wykształciła się ona dopiero na przełomie wczesnej i środkowej jury. Stan zachowania jurajskich otwornic planktonicznych w badanych płytkach cienkich przysparza jednak sporo kłopotów taksonomicznych, co dodatkowo wynika z obiektywnych trudności podania i oceny wartości cech rozpoznawczych dla poszczególnych gatunków. Znaczenie taksonomiczne szeregu cech (jak liczba komór w ostatnim zwoju, rozmiar i położenie ujścia oraz wysokość wierzchołka) jest bowiem stosunkowo ograniczone, a ekologiczne uwarunkowanie występowania tych cech jest słabo poznane. Zmienność badanych otwornic z pienińskiego pasa skałkowego w płytkach cienkich, pomimo dużego interwału stratygraficznego, z którego pochodzą (dolny baton - dolny kimeryd), jest niewielka. Wspomniane wcześniej okoliczności nie pozwalają stwierdzić n.p. jednoznacznie czy najczęściej spotykane formy należą do gatunku Globuligerina bathoniana Pazdrowa, czy też G. oxfordiana Grigelis, które różnią się zwłaszcza kształtem ujścia (pl. 1). Można się spodziewać jedynie, że okazy występujące w osadach dolnego batonu formacji wapienia niedzickiego są blisko spokrewnione, jeśli nawet nie identyczne, z gatunkiem G. bathoniana, na co może wskazywać, obserwowany niekiedy w płytkach cienkich, bardziej strzelisty kształt wierzchołka skorupki. Obfitość występowania otwornic planktonicznych w badanych osadach środkowej i górnej jury pienińskiego pasa skałkowego może mieć jednak duże znaczenie w rozważaniach nad ewolucją otwornic planktonicznych, co stanie się szczególnie wyraziste wówczas gdy podjęte próby maceracji metodą acetolizy doprowadzą do pełnej ekstrakcji skorupek tych organizmów ze skały. Masowe występowanie otwornic planktonicznych w północnej części oceanu Tethys jest zagadnieniem niezwykle ciekawym, a jednocześnie mało poznanym. W osadach europejskiej części oceanu otwornice planktoniczne występowały u schyłku wczesnego bajosu (doba Humphriesianum), a ich liczniejsze nagromadzenia z tego czasu odnotowano w wielu rejonach, jak n.p. Góry Bakony (Wernli i Görög 1999), Apeniny (rejon Umbria-Marche - Baumgartner 1990) i pieniński pas skałkowy (Tyszka 1999). Skorupki otwornic planktonicznych występowały już bardzo licznie w wapieniach pelagicznych typu ammonitico rosso w środkowej (schyłek bajosu-kelowej) i późnej jurze (Wierzbowski i in. 1999). Wapienie ammonitico rosso były charakterystyczne dla podmorskich wyniesień, a równowiekowe osady basenowe były zdominowane przez osady bogate w radiolarie. Silny rozkwit organizmów planktonicznych podczas środkowej i późnej jury mógł być związany ze zmianami paleogeograficznymi, takimi jak tworzenie się wąskich oceanicznych basenów i długich podmorskich wyniesień, które mogły wymuszać intensywną cyrkulację prądów wznoszących dostarczających do strefy przypowierzchniowej wody dużej ilości składników odżywczych. Wyraźna paleogeograficzna przebudowa europejskiej części Tethys rozpoczęła się w bajosie (Bill i in. 2001; Plašienka 2003); we wczesnym bajosie ukształtował się też śródoceaniczny grzbiet czorsztyński w pienińskim basenie skałkowym (Krobicki i Wierzbowski 2004). Wzmożona aktywność oceanicznych systemów ryftowych mogła zaowocować transgresją i otwarciem szerokich morskich połączeń między oceanem Tethys i morzami epikratonicznymi Europy. Właśnie taki proces mógł spowodować we wczesnym oksfordzie migrację otwornic planktonicznych daleko ku północy, nie tylko do epikratonicznej Polski centralnej, ale nawet znacznie dalej, do Polski północnej, Litwy, południowej Szwecji i południowej Anglii (Grigelis 1958, 1985; Grigelis i Norling 1999; Smoleń 2000; Oxford i in. 2002). - Źródło:
-
Volumina Jurassica; 2005, 3, 1; 1-10
1896-7876
1731-3708 - Pojawia się w:
- Volumina Jurassica
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł