- Tytuł:
-
Zmierzch determinizmu i kategorialna otwartość determinacji w kontekście wyjaśniania problemu wolności
The twilight of determinism and categorical openness of determination in the context of expounding the issue of freedom - Autorzy:
- Rojek, Krzysztof
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/31223801.pdf
- Data publikacji:
- 2021
- Wydawca:
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Tematy:
-
Determinismus
Entschlossenheit
Kompatibilismus
Freiheit
Nicolai Hartmann
determinism
determination
compatibilism
freedom
determinizm
determinacja
kompatybilizm
wolność - Opis:
-
Choć klasyczna forma determinizmu przeżywać może współcześnie regres ze względu na uzasadnienie tezy fizycznego indeterminizmu, deterministyczny model opisywania zjawisk nie ulega dewaluacji w kontekście metodologii nauk. Występujące współcześnie dyscyplinarne formy determinizmów nie przedstawiają jednak jednoznacznego, jednolitego, powszechnego, bezwzględnego i bezpośrednio determinującego modelu, właściwego klasycznemu ujęciu determinizmu. W kontekście rozważań nad wolnością skłania to do refleksji nad zakresem współczesnych wyjaśnień deterministycznych oraz tego, czy współczesne wyjaśnienia kompatybilistyczne pozostają zasadne względem niejednolitych determinizmów. Namysł nad kategorią determinacji pomoże ocenić adekwatność m.in. filozofii Nicolaia Hartmanna na tle współczesnego sporu o wolność. Zakorzeniona w ontologii bytu realnego teza pluralizmu determinacyjnego wskazuje kontekst aksjologiczny jako nieodzowny dla wyjaśnienia problemu wolności, wykraczając poza nierzadko zawężane ramy problemu.
Obwohl die klassische Form des Determinismus aufgrund der Rechtfertigung der These des physischen Indeterminismus gegenwärtig einen Rückschritt erleben kann, wird das deterministische Modell der Beschreibung von Phänomenen im Kontext der wissenschaftlichen Methodologie nicht abgewertet. Die gegenwärtig auftretenden Disziplinformen der Determinismen stellen jedoch kein eindeutiges, einheitliches, universelles, absolutes und direkt bestimmendes Modell dar, das der klassischen Auffassung des Determinismus eigen ist. Im Zusammenhang mit den Überlegungen zur Freiheit veranlasst dies zu Überlegungen über den Umfang moderner deterministischer Erklärungen und darüber, ob moderne kompatibilistische Erklärungen gegenüber uneinheitlichen Determinismen legitim bleiben. Ein Nachdenken über die Kategorie der Determination wird dabei helfen, die Angemessenheit u. a. der Philosophie von Nicolai Hartmann vor dem Hintergrund des modernen Freiheitsstreits zu beurteilen. Die in der Ontologie des realen Daseins verwurzelte These des determinativen Pluralismus weist auf den axiologischen Kontext hin, der für die Erklärung des Problems der Freiheit unerlässlich ist und geht über den nicht selten verengten Rahmen des Problems hinaus.
While the classical form of determinism seems to be in regress as the thesis of physical indeterminism has now been justified, the deterministic model of scientific description of phenomena has not been devalued in science methodologies. However, the present disciplinary forms of determinisms do not represent an unambiguous, uniform, universal, absolute and directly determining pattern, appropriately typical for the classical concept of determinism. In the context of deliberations on the issue of freedom, that fact prompts thinking on the scope of contemporary deterministic elucidations as well as queries whether contemporary compatibilist explanations are still valid with regard to incoherent determinisms. Examining the category of determination will help, among others, to assess the adequacy of Nicolai Hartmann’s philosophy against the background of the on-going dispute over freedom. The thesis of determinative pluralism, rooted in the ontology of the real being, points to the axiological context as indispensable for explaining the problem of freedom, as it is going beyond its often narrowed framework. - Źródło:
-
Kultura i Wartości; 2021, 31; 43-61
2299-7806 - Pojawia się w:
- Kultura i Wartości
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł