- Tytuł:
-
Wzór osobowy kobiety polskiej okresu niewoli politycznej. Wokół Pamiątki po dobrej matce Klementyny z Tańskich-Hoffmanowej
Personal Model of the Polish Woman During the Political Enslavement Period. Around Pamiątka po dobrej matce by Klementyna Tańska-Hoffman - Autorzy:
- Stankiewicz-Kopeć, Monika
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2057690.pdf
- Data publikacji:
- 2021-11-30
- Wydawca:
- Akademia Ignatianum w Krakowie
- Tematy:
-
kobieta
zabory
wiek XIX
Polska
wzór osobowy
poradnik
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
women
partitions
19th century
Polska
personal model
guidebook
Klementyna Hoffman née Tańska - Opis:
-
Celem niniejszego artykułu jest przypomnienie jednego z ważniejszych (acz zapomnianych) kobiecych wzorów osobowych popularnych w kulturze polskiej czasów zaborów, rozpropagowanego w 1819 r. przez młodą warszawską pisarkę Klementynę Tańską (później Hoffmanową) w jej powieści-poradniku dla dziewcząt i młodych mężatek pt. Pamiątka po dobrej matce. Na poglądy autorki tego bestselleru sprzed dwóch wieków należy patrzeć w perspektywie historycznej, w ścisłym połączeniu z szerokim kontekstem dziewiętnastowiecznym (dziejowym, społecznym, prawnym, kulturowym), biorąc pod uwagę trudną i złożoną sytuację społeczeństwa polskiego w okresie niewoli politycznej oraz uświadomioną już w pierwszych latach zaborów potrzebę ochrony tożsamości narodowej. Tę właśnie swoistą misję dziejową Klementyna z Tańskich przypisała polskim kobietom jako żonom, matkom i obywatelkom: kobietom odpowiednio ukształtowanym moralnie i wykształconym adekwatnie do ówczesnych możliwości i potrzeb.
Chociaż jej program zawierał pewne elementy nowatorskie, to celowo był on bardzo ostrożny i tradycyjny, akceptujący aktualne regulacje i ograniczenia prawne oraz wskazania wynikające z religii chrześcijańskiej, jak również polskie obyczaje i przyzwyczajenia społeczne (m.in. patriarchalizm). Autorka posiadała bowiem świadomość, że tylko tego rodzaju program miał szansę zostać zaakceptowany społecznie i zrealizowany w tamtym czasie.
Propagowanie przez Tańską ściśle określonego wzoru kobiety Polki było jej świadomym wyborem dokonanym w perspektywie społecznej. Sama Klementyna Tańska w istocie prezentowała już bowiem zdecydowanie nowy typ kobiety: wolnej (wyszła za mąż dopiero w wieku 31 lat, nie miała dzieci), wykształconej, aktywnej zawodowo, zainteresowanej sprawami publicznymi, samodzielnej, niezależnej finansowo (dzięki własnej pracy), przedsiębiorczej (a przy tym głęboko religijnej, zdeklarowanej patriotki). Patrząc jednak na propagowany przez nią wzór kobiety i model kobiecości, widać, że nie wszystkie z wyżej wymienionych cech autorka Pamiątki po dobrej matce uważała za pożądane dla ogółu polskich kobiet. Toteż pozostawiła je dla siebie.
Natomiast dla ogółu Polek czasów niewoli Klementyna z Tańskich Hoffmanowa stworzyła i spopularyzowała inny, zdecydowanie bardziej tradycyjny wzór kobiety: realizującej się przede wszystkim na płaszczyźnie domowo-rodzinnej, zapobiegliwej gospodyni, oddanej żony, matki, świadomej obywatelki – wychowującej dzieci w duchu narodowym. W jej przekonaniu taki bowiem był najbardziej pożyteczny, a przy tym akceptowalny społecznie wzór osobowy polskiej kobiety na trudne czasy niewoli politycznej.
The aim of this article is to recollect a central (albeit forgotten) female role model popular in Polish culture during the Partitions of Poland, popularized in 1819 by a young Warsaw writer, Klementyna Tańska (married name: Hoffman), in her novel-guidebook for girls and young married women entitled Pamiątka po dobrej matce (A Souvenir from a Good Mother). The opinions of the bestseller author from two centuries ago should be viewed from a historical perspective, in close connection with their broad nineteenth-century context (historical, social, legal, cultural), taking into account the difficult and complex situation of Polish society during the period of political enslavement and the need, already recognized in the first years of the partitions, to protect national identity. Klementyna Tańska attributed this particular historical mission to Polish women, as wives, mothers, and citizens: women who were morally developed and educated in accordance with the possibilities and needs of the time. Although her plan contained some innovative elements, it was deliberately very cautious and traditional, accepting current legal regulations, restrictions and indications resulting from the Christian religion, as well as Polish social customs and patterns (e.g. patriarchy). The author was aware that only this kind of program had a chance of being socially accepted and implemented at that time. Tańska’s promotion of a strictly defined model of a Polish woman was her conscious choice she made from a social perspective. In fact, Klementyna Tańska herself already represented a decidedly new type of woman: free (she did not marry until the age of 31 and had no children), educated, professionally active, interested in public affairs, independent, also financially (thanks to her own work), and enterprising (while at the same time deeply religious and a declared patriot). However, looking at the model of a woman and the model of femininity she propagated, the author of Pamiątka po dobrej matce did not include all the above-mentioned features as desired for Polish women in general. Thus, she adopted them for herself only. Hoffman, née Tańska, created and popularized a different, definitely more traditional model of a woman for all Polish women in the times of enslavement: a woman who sought fulfillment first and foremost at the level of the home and family, as a frugal housewife, a devoted wife, a mother, and a conscious citizen raising her children in the national spirit. She believed that this was the most practical, and at the same time, a socially acceptable model of a Polish woman for the difficult times of the political enslavement. - Źródło:
-
Perspektywy Kultury; 2021, 34, 3; 73-96
2081-1446
2719-8014 - Pojawia się w:
- Perspektywy Kultury
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł