- Tytuł:
- Drzewo, człowiek i drobnoustroje w powieściowym laboratorium. O „Historii kołka w płocie Józefa Ignacego Kraszewskiego
- Autorzy:
- Lul, Marcin
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2080468.pdf
- Data publikacji:
- 2020-12-23
- Wydawca:
- Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
- Tematy:
-
Józef Ignacy Kraszewski
humanistyka nie-antropocentryczna
ironia romantyczna
krytyka sztuki sądzenia
non-anthropocentric humanities
romantic irony
criticism of the art of judgement - Opis:
-
Tematem przedstawionej w artykule interpretacji Historii kołka w płocie, jednej z żytomierskich powieści Kraszewskiego z 1858 roku, jest zetknięcie ludzkiej kultury i cywilizacji (w tym społecznego bytu wsi polskiej) z materialnością świata nie-ludzkiego. Zagadnienie to wywołuje szereg pytań i wątpliwości zwłaszcza dzisiaj, w kontekście historyczno-metodologicznego zwrotu w stronę świata rzeczy i ekologii. Teoriopoznawczy sceptycyzm Kraszewskiego nakłada na odbiorcę obowiązek lektury zgodnej z „dyrektywą nieufności”, to znaczy ironicznie podejrzliwej wobec wszelkich prawd „absolutnych”. Znajduje tu pole do realizacji ironia sokratejska, podniesiona przez Schlegla do rangi głównej zasady filozoficzno-estetycznej. Pod piórem Kraszewskiego staje się ona mechanizmem twórczej samokontroli, powstrzymuje twórcę przed jednoznacznym dydaktyzmem, z którym oswoił czytelników sporej części swoich poprzednich powieści o tematyce społecznej. Metoda konfrontowania „wiedzy” bytów nie-ludzkich (pochodzących ze świata roślin) z ludzkimi relacjami i sądami, krytyka sztuki sądzenia, rezygnacja z wyraźnej dyskursywizacji własnego ideowego stanowiska na rzecz „ukrytej filozofii”, wreszcie wprowadzenie do powieści perspektywy mikroświatów w postaci drobnoustrojów – całe to spektrum stanowi wyposażenie powieściowego laboratorium, w które zamienia się Historia kołka w płocie.
The theme of the interpretation of Historia kołka w płocie [The Story of the peg in the fence], a novel written by Kraszewski in Zhytomyr in 1858, presented in the article is the meeting of human culture and civilisation (including the social life of Polish rural communities) with the materiality of the non-human world. This issue raises a number of questions and doubts, especially today in the context of the historical and methodological return to the world of objects and ecology. Kraszewski’s epistemological scepticism charges the reader with the duty of reading the text under the “directive of mistrust”; in other words, to be ironically suspicious of any “absolute” truths. This creates space for Socratic irony, raised by Friedrich Schlegel to the rank of the main philosophical and aesthetic rule. Under Kraszewski’s pen it becomes the mechanism of creative self-control, which prevents the author from the unequivocal didacticism, to which his readers had become accustomed in some of his previous social novels. The method of confronting the “knowledge” of non-human entities (from the world of plants) with human relations and opinions, criticism of the art of judgement, giving up on clear discourse about one’s own ideological position in favour of “a hidden philosophy”, and finally introducing into the narrative the perspective of microworlds in the form of microbes – this whole spectrum is the equipment of the laboratory into which Historia kołka w płocie [The Story of the peg in the fence] transforms. - Źródło:
-
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica; 2020, 8; 141-171
2353-4583
2449-7401 - Pojawia się w:
- Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł