- Tytuł:
-
Archiwa książąt Gryfitów od początków XVI do połowy XVII w.
Archives of the Griffin dukes from the early sixteenth to the mid-seventeenth century - Autorzy:
- Gaziński, Radosław
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/52077350.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Tematy:
-
archiwa książęce
Gryfici
epoka nowożytna
princedom archives
House of Griffin
modern era - Opis:
-
W okresie nowożytnym na Pomorzu ukształtowało się sześć archiwów książęcych. Pierwsze dwa (szczecińskie i wołogoskie) powstały w wyniku podziału państwa pomorskiego w 1532 r. Po 1557 r. doszło do nich archiwum książąt-biskupów funkcjonujące w Koszalinie. Natomiast po wykształceniu się w osobne instytucje książęcych sądów nadwornych (po 1575 r.) do trzech wspomnianych archiwów (wołogoskiego, szczecińskiego i biskupiego) doszły trzy archiwa sądowe. Wszystkie one podlegały odpowiednim kanclerzom terytorialnym. Na ich czele stał najczęściej wykształcony urzędnik w randze radcy sądowego lub sekretarza kancelarii. Archiwa książęce były posadowione w stolicach poszczególnych władztw w głównych rezydencjach Gryfitów (zamki w Wołogoszczy, Szczecinie i Koszalinie). Były one pilnie strzeżone, a dostęp do nich był ograniczony. Archiwa książęce nie tylko przechowywały spuściznę po Gryfitach, ale także wspierały prowadzoną przez nich politykę wewnętrzną i zagraniczną. Ponadto książęta zdawali sobie sprawę z wagi archiwów jako skarbnic wiedzy o dynastii, które można wykorzystywać (poprzez publikacje) do wzmocnienia prestiżu Gryfitów w Europie. Mimo dość szczupłego personelu utrzymywano w archiwach należyty porządek, dbano także o ewidencję zasobu. Świadczyć o tym mogą chociażby dość częste skontra zasobów poszczególnych archiwów rejestrujące ich aktualny stan posiadania. Należy także dodać, że obok archiwów państwowych i sądowych każdy z Gryfitów posiadał większe lub mniejsze archiwum prywatne (najczęściej korespondencja i rachunki), które po śmierci każdego z książąt włączano do archiwum danego władztwa. Po wymarciu w 1626 r. wołogoskiej linii Gryfitów oraz w związku z zagrożeniem wojennym Pomorza Bogusław XIV podjął decyzję o centralizacji w Szczecinie wszystkich archiwaliów książęcych. W rzeczywistości poza dostarczeniem na szczeciński zamek niewielkich partii dokumentów i akt z Wołogoszczy (1628 r.) i Koszalina (1635 r.) archiwalia książęce do czasu śmierci Bogusława XIV (1637 r.) pozostawały w rozproszeniu. Dopiero w 1639 r. Szwedzi zwieźli je do Szczecina, a następnie w 1642 r. uporządkowali. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1648 r.) strona brandenburska zaczęła domagać się od Szwedów przekazania jej akt poksiążęcych niezbędnych do zarządzania przejętą częścią Pomorza. Szwedzi początkowo się opierali. Dopiero pełna normalizacja wzajemnych stosunków, a następnie reces graniczny (1653 r.) spowodowały wydzielenie przez administrację szwedzką z akt przechowywanych w Szczecinie partii archiwaliów przekazanych pod koniec 1653 r. Brandenburczykom. Od tej pory na Pomorzu działały dwa archiwa przechowujące akta poksiążęce: szwedzkie w Szczecinie i brandenburskie w Kołobrzegu.
Archives of the Griffins in modern times. In the modern period, six ducal archives were formed in Pomerania. The first two (Stettin and Wolgast) were created as a result of the division of the Pomeranian state in 1532. After 1557, the archives of prince-bishops were established in Koszalin. However, after the formation of ducal courts of justice as separate institutions (after 1575), three court archives were added to the three above-mentioned ones (the Wolgast, Stettin and bishopric). They were all under the authority of respective territorial chancellors. They were most often headed by an educated clerk in the rank of court counsellor or secretary of the office. Ducal archives were located in the capitals of particular jurisdictions in the main residences of the Griffins (castles in Wolgast, Stettin and Koszalin). They were closely guarded and access to them was limited. Ducal archives not only preserved the legacy of the Griffins, but also supported their domestic and foreign policy. Moreover, the dukes were aware of the importance of the archives as a treasury of knowledge about the dynasty, which could be used (through publications) to strengthen the prestige of the House of Griffin in Europe. Despite rather slim staffing, the archives were kept in good order, and the records of the stock were also taken care of. Evidence of this can be seen in fairly frequent inventory scans of individual archives recording their current holdings. It should also be added that besides the state and court archives, each of the Griffin dukes had a larger or smaller private archive (usually correspondence and bills), which after the death of each of the dukes was incorporated into the archives of the given jurisdiction. After the extinction of the Wolgast line of Griffins in 1626 and due to the danger of war in Pomerania, Boguslav XIV decided to centralize all the ducal archives in Szczecin. In fact, however, except for small portions of documents and files from Wolgost (1628) and Koszalin (1635) transferred to the Szczecin castle, the ducal archives remained scattered until Boguslav XIV’s death (1637). It was not until 1639 that the Swedes took them to Szczecin, and subsequently sorted and arranged them in 1642. After the end of the Thirty Years’ War (1648), the Brandenburg side began to demand that the Swedes hand over the post-ducal records necessary to manage the captured part of Pomerania. The Swedes initially resisted. It was only the full normalisation of mutual relations and then the border recession (1653) that convinced the Swedish administration to separate a batch of archival records from those stored in Szczecin and to hand them over to the Brandenburgers in late 1653. Since then, there have been two archives in Pomerania preserving the post-ducal records: the Swedish one in Szczecin and the Brandenburg one in Kołobrzeg. - Źródło:
-
Archeion; 2019, 120; 234-253
0066-6041
2658-1264 - Pojawia się w:
- Archeion
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł